Treść orzeczenia I Ns 940/15 - Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

I Ns 940/15 - postanowienie z uzasadnieniem Sąd Rejonowy w Goleniowie z 2023-07-14

Sygnatura akt I Ns 940/15

POSTANOWIENIE

G., dnia 14 lipca 2023 r.

Sąd Rejonowy w Goleniowie I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: sędzia Patrycja Wojczuk

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 14 lipca 2023 r. w G.

sprawy z wniosku K. J. (1)

przy udziale A. J. (1)

o podział majątku wspólnego

I. ustala, iż w skład majątku wspólnego K. J. (1) i A. J. (1) wchodzi:

a) prawo własności nieruchomości w postaci działki nr (...) położonej w G. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Goleniowie V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...), zabudowanej budynkiem mieszkalnym, o wartości 1.223.000 zł (milion dwieście dwadzieścia trzy tysiące złotych),

b) prawo własności lokalu mieszkalnego położonego w G., przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Goleniowie V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 185.000 zł (sto osiemdziesiąt pięć tysięcy złotych),

c) przedsiębiorstwo prowadzone w postaci jednoosobowej działalności gospodarczej pod nazwą Usługi (...) z siedzibą w G. o wartości 412.900 zł ( czterysta dwanaście tysięcy dziewięćset złotych),

d) środki pieniężne w wysokości 25,24 zł (dwadzieścia pięć złotych dwadzieścia cztery grosze) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym w Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. nr (...),

e) środki pieniężne w wysokości 45,89 zł (czterdzieści pięć złotych osiemdziesiąt dziewięć groszy) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym w (...) Bank (...) S.A. w W. nr (...),

f) środki pieniężne w wysokości 82,60 zł (osiemdziesiąt dwa złote sześćdziesiąt groszy) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym w (...) Bank (...) S.A. w W. Obiegowa Książeczka (...) w PLN nr (...),

g) środki pieniężne w wysokości 26.460,97 zł (dwadzieścia sześć tysięcy czterysta sześćdziesiąt złotych dziewięćdziesiąt siedem groszy) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym P. w PLN w (...) Bank (...) S.A. w W. nr (...),

h) środki pieniężne w wysokości 1.888,59 zł (tysiąc osiemset osiemdziesiąt osiem złotych pięćdziesiąt dziewięć groszy) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym (...) w PLN w (...) Bank (...) S.A. w W. nr (...),

i) środki pieniężne w wysokości 504,95 zł (pięćset cztery złote dziewięćdziesiąt pięć groszy) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym w (...) Bank (...) S.A. w W. nr (...),

j) środki pieniężne w wysokości 179,83 zł (sto siedemdziesiąt dziewięć złotych osiemdziesiąt trzy grosze) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym w (...) Bank S.A. w W. nr (...),

k) środki pieniężne w wysokości 20.427,84 zł (dwadzieścia tysięcy czterysta dwadzieścia siedem złotych osiemdziesiąt cztery grosze) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym w (...) Bank S.A. w W. nr (...),

l) środki pieniężne w wysokości 20.437,51 zł (dwadzieścia tysięcy czterysta trzydzieści siedem złotych pięćdziesiąt jeden groszy) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym w (...) Bank S.A. w W. nr (...),

m) środki pieniężne w wysokości 42.443,93 zł (czterdzieści dwa tysiące czterysta czterdzieści trzy złote dziewięćdziesiąt trzy grosze) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym w (...) Bank S.A. w W. nr (...),

n) środki pieniężne w wysokości 21.873,62 euro (dwadzieścia jeden tysięcy osiemset siedemdziesiąt trzy euro sześćdziesiąt dwa eurocenty) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym w (...) Bank S.A. w W. nr (...),

o) środki pieniężne w wysokości 25,95 euro (dwadzieścia pięć euro dziewięćdziesiąt pięć eurocentów) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym w Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. nr (...),

p) środki pieniężne w wysokości 1.134,68 euro (tysiąc sto trzydzieści cztery euro sześćdziesiąt osiem eurocentów) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym w Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. nr (...),

q) środki pieniężne w wysokości 28.894,84 zł (dwadzieścia osiem tysięcy osiemset dziewięćdziesiąt cztery złote osiemdziesiąt cztery grosze) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym w Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. nr (...),

r) środki pieniężne w wysokości 10.000 zł (dziesięć tysięcy złotych) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku lokaty terminowej w (...) Bank S.A. w W. nr (...),

s) środki pieniężne w wysokości 10.000 zł (dziesięć tysięcy złotych) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku lokaty terminowej w (...) Bank S.A. w W. nr (...),

t) środki zgromadzone przez K. J. (1) na OFE (...) S.A. w W. na dzień 8 maja 2012 roku w wysokości 1 444. (...) jednostek rozrachunkowych o ówczesnej wartości 46.049,49 zł (czterdzieści sześć tysięcy czterdzieści dziewięć złotych czterdzieści dziewięć groszy),

u) środki zgormadzone przez A. J. (1) na OFE (...) S.A. w W. na dzień 8 maja 2012 roku w wysokości 369, (...) jednostek rozrachunkowych o ówczesnej wartości 10.987,88 zł (dziesięć tysięcy dziewięćset osiemdziesiąt siedem złotych osiemdziesiąt osiem groszy),

II. ustala, iż udziały małżonków K. J. (1) i A. J. (1) w majątku wspólnym są równe,

III. ustala, iż uczestnik A. J. (1) poczynił po ustaniu wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej między stronami nakłady z majątku wspólnego na swój majątek osobistego w wysokości 270.000 zł (dwustu siedemdziesięciu tysięcy złotych),

IV. ustala, iż uczestnik A. J. (1) poczynił po ustaniu wspólności ustawowej między stronami nakłady ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny w wysokości 166.989,94 zł (sto sześćdziesiąt sześć tysięcy dziewięćset osiemdziesiąt dziewięć złotych dziewięćdziesiąt cztery grosze),

V. oddala wniosek o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym,

VI. dokonuje podziału majątku wspólnego K. J. (1) i A. J. (1) w ten sposób, iż znosi współwłasność składników majątkowych opisanych w pkt I postanowienia poprzez przyznanie:

a) składników majątkowych opisanych w pkt Ia), Id), Ie) na wyłączną własność wnioskodawczyni K. J. (1),

b) składników majątkowych opisanych w pkt Ib, Ic, If, Ig, Ih, Ii, Ij, Ik, Il, Im, In, Io, Ip, Iq na wyłączną własność uczestnika A. J. (1),

c) A. J. (1) połowy środków zgormadzonych przez K. J. (1) na OFE (...) S.A. w W., które na dzień 8 maja 2012 roku stanowiły 1 444.0105 jednostek rozrachunkowych opisanych w pkt Ir, przy uwzględnieniu umorzenia 51,5% tych środków na mocy art. 23 ust. 1 ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych z dnia 6 grudnia 2013 r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 1717);

d) K. J. (1) połowy środków zgormadzonych przez A. J. (1) na OFE (...) S.A. w W., które na dzień 8 maja 2012 roku stanowiły 369, (...) jednostek rozrachunkowych opisanych w pkt Is, przy uwzględnieniu umorzenia 51,5% tych środków na mocy art. 23 ust. 1 ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych z dnia 6 grudnia 2013 r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 1717),

VII. zasądza od wnioskodawczyni K. J. (1) na rzecz uczestnika A. J. (1) kwotę 129.783,81 zł (sto dwadzieścia dziewięć tysięcy siedemset osiemdziesiąt trzy złote osiemdziesiąt jeden groszy) tytułem dopłaty i wyrównania udziału w majątku wspólnym płatną w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się niniejszego postanowienia,

VIII. udziela zabezpieczenia spłaty kwoty 129.783,81 zł (sto dwadzieścia dziewięć tysięcy siedemset osiemdziesiąt trzy złote osiemdziesiąt jeden groszy) zasądzonej w punkcie VII postanowienia na rzecz uczestnika A. J. (1) poprzez ustanowienie hipoteki przymusowej do kwoty 129.783,81 zł (sto dwadzieścia dziewięć tysięcy siedemset osiemdziesiąt trzy złote osiemdziesiąt jeden groszy) na nieruchomości opisanej w pkt Ia postanowienia,

IX. ustala, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie,

X. nakazuje pobrać od wnioskodawczyni K. J. (1) na rzecz Skarbu-Państwa- Sądu Rejonowego w Goleniowie kwotę 4.241,04 zł (cztery tysiące dwieście czterdzieści jeden złotych cztery grosze) z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych,

XI. nakazuje pobrać od uczestnika A. J. (1) na rzecz Skarbu-Państwa- Sądu Rejonowego w Goleniowie kwotę 4.241,04 zł (cztery tysiące dwieście czterdzieści jeden złotych cztery grosze) z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych.

sędzia Patrycja Wojczuk

Sygn. akt I Ns 940/15

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni K. J. (1) wniosła o podział majątku wspólnego jej oraz uczestnika A. J. (1) obejmującego:

1) przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 55¹ k.c., obejmujące pojazdy samochodowe, w tym ciągniki siodłowe, wyposażenie biura, umowy o współpracę, środki zgromadzone na rachunkach bankowych oraz inne wierzytelności – o wartości 4.000.000 zł;

2) lokal mieszkalny położony G. przy ulicy (...) , dla którego Sąd Rejonowy w Goleniowie Wydział V Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 300.000 zł;

3) nieruchomość gruntowa zabudowana domem jednorodzinnym, położona w G. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Goleniowie Wydział V Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 900.000 zł.

Wnioskodawczyni domagała się dokonania podziału majątku wspólnego stron poprzez przyznanie A. J. (1) na własność składnika majątkowego w postaci przedsiębiorstwa (ww. pkt 1) oraz poprzez przyznanie na jej własność pozostałych składników majątkowych (ww. pkt 1 i 2) wraz z jednoczesnym wyrównaniem udziałów poprzez zasądzenie od uczestnika na jej rzecz kwoty 1.700.000 zł tytułem spłaty.

Wnioskodawczyni we wniosku zgłosiła również, iż A. J. (1) poczynił nakład w łącznej wysokości 500.000 z majątku wspólnego na jego majątek osobisty w postaci: kwoty 320.000 zł przeznaczonej na zakup mieszkania przy ul. (...) w G. oraz kwoty 185.000 zł przeznaczonej na zakup samochodu K. (...).

W piśmie procesowym z dnia 23 sierpnia 2017 r. wnioskodawczyni domagała się ustalenia, iż z majątku wspólnego poczyniony został przez uczestnika nakład na majątek osobisty uczestnika w wysokości 91.000 zł na zakup skutera wodnego model J. (...) 310 LX o wartości 87.000 zł oraz przyczepy do jego przewozu o wartości 3100 zł (k. 690-691).

W piśmie procesowym z dnia 2 listopada 2020 r. wnioskodawczyni zgłosiła do rozliczenia nakład z majątku osobistego na majątek wspólny w wysokości 80.000 zł z tytułu poniesionych przez nią na nieruchomość przy ul. (...) w G. wydatków poniesionych na ogrodzenie i prace ogrodowe (k. 1401).

Ponadto domagała się zasądzenia na jej rzecz od uczestnika kwoty 198.000 zł (korzystanie przez uczestnika z lokalu mieszkalnego położonego przy ul. (...) w G.). Wniosła również o zasądzenie na jej rzecz od uczestnika kosztów postępowania.

W uzasadnieniu żądania twierdziła, że od 8 maja 2012 r. (tj. od daty zniesienia ustawowej wspólności majątkowej stron) dochód generowany przez przedsiębiorstwo prowadzone przez uczestnika (a składające się z przedmiotów objętych wspólnością majątkową) i nabyte za ten dochód składniki, winny podlegać podziałowi między stronami. W toku postępowania powinna zostać ustalona wartość dochodu, który uczestnik uzyskał w związku z zarządzaniem i korzystaniem z udziału wnioskodawczyni w przedmiotowym przedsiębiorstwie po dacie rozdzielności majątkowej. Po dacie 8 maja 2012 r. istnieje stan współwłasności przedsiębiorstwa między uczestnikami. Zrównywanie terminu pożyczki z terminem dochodu jest nieuprawnione.

Wnioskodawczyni zmieniła swoje stanowisko (k. 940-941), wnosząc o nieprzyznawanie na jej własność nieruchomości w postaci lokalu mieszkalnego położonego w G. przy ulicy (...).

W odpowiedzi na wniosek uczestnik postępowania A. J. (1) poparł żądanie podziału majątku wspólnego co do zasady. Wyraził zgodę na propozycję wnioskodawczyni co do sposobu podziału, jednakże domagał się ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym w stosunku: A. J. (1) – 80% i K. J. (1) – 20%, twierdząc że cały ciężar tworzenia i prowadzenia przedsiębiorstwa, utrzymania rodzony, spoczywał wyłącznie na nim, zaś uczestniczka postępowania nie wykazywała starań o dobro rodziny, czy też powiększenie majątku wspólnego małżonków. Konsekwentnie do powyższego uczestnik wniósł o zasądzenie na jego rzecz od wnioskodawczyni – tytułem wyrównania udziałów – określonej kwoty w wysokości od ustalonej przez biegłego wartości przedsiębiorstwa.

Uczestnik ponadto wniósł o ustalenie, że z jego majątku osobistego poczyniony został nakład na majątek wspólny w wysokości 200.000 zł na spłatę kredytu zaciągniętego na wyposażenie domu.

Uczestnik nie zakwestionował wartości składników majątkowych w postaci lokalu mieszkalnego położonego w G. przy ulicy (...) oraz nieruchomości gruntowej zabudowanej domem jednorodzinnym położonej przy ul. (...). Zakwestionował za to wartość oraz stan przedsiębiorstwa podany przez wnioskodawczynię, wskazując, że jego wartość szacowana na 4.000.000 zł została znacznie zawyżona.

Uczestnik wniósł o zasądzenie na jego rzecz od wnioskodawczyni kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Uczestnik podniósł, że sąd obowiązany jest określić stan majątku na dzień ustania wspólności ustawowej małżeńskiej, a według cen na dzień orzekania. Wartość przedsiębiorstwa winna zostać ustalona poprzez określenie wartości pojazdów stanowiących majątek wspólny na dzień 8 maja 2012 r. Wnioskodawczyni nigdy nie uczestniczyła w prowadzeniu przedmiotowego przedsiębiorstwa. Uczestnik od 1999 r., to jest od momentu zarejestrowania działalności gospodarczej, prowadził ją samodzielnie. Uczestnik podkreślił, że dochód uzyskiwany przez współwłaściciela przedsiębiorstwa dzięki jego osobistej pracy nie jest równoznaczny z pożytkami z tego przedsiębiorstwa i nie podlega rozliczeniu w postępowaniu działowym.

Uczestnik, na skutek modyfikacji stanowiska przez wnioskodawczynię, zakwestionował wskazaną szacunkową wartość lokalu mieszkalnego położonego w G. przy ulicy (...) .

W toku postępowania uczestnik modyfikował swoje stanowisko (k. 1210-1211, k. 1803-1806, 1633-1641). Ostatecznie domagał się ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym stron stosunku: A. J. (1) – 80% i K. J. (1) – 20%. Wnosił ponadto o zasądzenie na jego rzecz od wnioskodawczyni połowy hipotetycznego czynszu liczonego począwszy od września 2011 r. (w wysokości rzędu około 4-5 tysięcy), który zainteresowani otrzymaliby na rynku z tytułu najmu nieruchomości w postaci domu jednorodzinnego położonego w G. przy ul. (...) (wniosek doprecyzowany w pismach znajdujących się na k. 1273 v. oraz (...)). Swoje roszczenie o odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości uczestnik zmodyfikował w piśmie z 20 października 2020 r. i z dnia 24 października 2022 r. (k. 1797-1798), żądając zasądzenie od wnioskodawczyni kwoty 216.000 zł tytułem bezumownego korzystania z nieruchomości w postaci domu jednorodzinnego położonego w G. przy ul. (...) w okresie od 1 listopada 2016 r. do dnia zapłaty.

Wnosił, ostatecznie doprecyzowując, o przyznanie na jego rzecz własności przedsiębiorstwa oraz lokalu mieszkalnego położonego przy ul. (...) w G., zaś na rzecz wnioskodawczyni własności nieruchomości zabudowanej domem jednorodzinnym położonym w G. przy ul. (...) (k. 1634, 1803 v.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. J. (1) i K. J. (1) od 29 czerwca 1996 r. pozostawały w związku małżeńskim. Początkowo pożycie małżeńskie stron układało się dobrze. W trakcie trwania związku małżeńskiego oboje małżonkowie pracowali zarobkowo. W latach 1994-1998 r. w miesiącach wrzesień - listopada A. J. (1) był zatrudniony przy zbiorze warzyw w Niemczech. K. J. (1) począwszy od 1 września 1995 r., a następnie w okresie trwania związku małżeńskiego, była zatrudniona w Urzędzie Celnym w S., Oddział Celny (...) w G. jako celnik. W 1999 r. A. J. (1) zaczął prowadzić działalność gospodarczą postaci usług transportowych. Razem z żoną z oszczędności kupili busa, którym A. J. (1) jeździł w trasy pod szyldem rodziny K. J. (1), która prowadziła działalność transportową. Sezonowo wyjeżdżał również do pracy do Niemiec, skąd przywoził zarobki znacznie wyższe od tych, które uzyskiwała żona z pracy jako celnik. Po pewnym czasie małżonkowie zakupili drugi samochód w ramach prowadzonej działalności transportowej i zatrudnili kierowcę. Do czasu zatrudnienia drugiego kierowcy K. J. (1) zajmowała się sprawami księgowymi firmy męża, wypełniał deklaracje podatkowe, rozliczała księgowość, załatwiała sprawy z bankami. Po zakupie drugiego auta i zatrudnieniu kierowcy stwierdziła, że sobie już z tym nie poradzi, szczególnie, iż pracowała jako celnik, ponadto zajmowała się dziećmi i domem. Od 2004 r. A. J. (1) korzysta z usług (...), który zajmuje się ewidencjonowaniem przychodów oraz wydatków prowadzonej dzielności gospodarczej, prowadzi też wykaz środków trwałych (z uwzględnieniem amortyzacji i odliczeń). A. J. (1) prowadził uproszczoną formę ewidencji księgowej; na zasadach ogólnych na podstawie księgi dochodów i rozchodów Do każdego 10-tego dnia miesiąca przekazuje księgowemu S. J. dokumenty księgowe za poprzedni miesiąc. Księgowy po opracowaniu dokumentów zwraca je A. J. (1). Księgowy do zakończenia roku podatkowego przechowuje u siebie w biurze rejestry VAT oraz księgę podatkową. Księgowy prowadzi księgi komputerowe w formie elektronicznej. Księgowy po sporządzeniu zeznania podatkowego za dany rok zwraca A. J. (1) wszystkie rejestry VAT oraz księgę podatkową, które prowadzący działalność zobowiązany jest przechowywać przez okres 5 lat.

K. J. (1) już po tym, jak księgowość prowadził S. J., pomagała jeszcze mężowi w prowadzeniu działalności, wypisywała wnioski kredytowe, sporządzała pisma, składała deklaracje środków transportu, składała deklaracje podatkowe. Firma dobrze prosperowała. Drugi samochód był częściowo kredytowany. Następnie co 2-3 lata był kupowany kolejny samochód do firmy. Zazwyczaj samochody w firmie były kupowane w leasingu. Raty leasingowe samochodów kupionych na firmę były spłacane z dochodów generowanych z działalności transportowej A. J. (1). Na firmę kupowane były samochody ciężarowe, samochody osobowe, z których korzystali małżonkowie, motocykl K., sztaplarki, paleciaki, podnośniki hydrauliczne i inne maszyny. A. J. (1) bardzo dużo czasu poświęcał pracy, wychodził rano, potem przyjeżdżał do domu coś zjeść, i znowu wychodził, po czym wracał późnym wieczorem. K. J. (1) zajmowała się, oprócz pracy zarobkowej w urzędzie celnym, dziećmi i domem. W 2009 r. K. J. (1) napisała pracę magisterką opierając się na doświadczeniu w prowadzeniu działalności przez męża i analizując dochody uzyskiwane przez firmę.

K. J. (1) pracowała w godzinach o 7.30 do 15.30. Po pracy wracała do domu około godziny 17.00. A. J. (1) pracował w G., nie miał normowanego czasu pracy, w godzinach popołudniowych woził dzieci po szkole na zajęcia dodatkowe. Dzieci po szkole jadły obiad u dziadków (rodziców K. J. (1)). Również A. J. (1) stołował się w porze obiadowej u teściowej lub na mieście.

A. J. (1) był obecny w biurze przy ul. (...) w G. od rana do godziny około 16:00 oraz o różnych porach dnia, w zależności od tego jaka była potrzeba. Nawet gdy przebywał w domu, to był dostępny „pod telefonem”. Nie jeździł w trasy. Zatrudniał kierowców, którzy jeździli w trasy. Kierowcy zawsze kontaktowali się z A. J. (2). Od 2010 r. A. J. (1) zatrudnia pracownika biura w firmie.

Firma uczestnika chcąc zapewnić właściwy standard świadczonych usług i chcąc być konkurencyjną na rynku zaciągała, w okresie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej z K. J. (1), zobowiązania wynikające z zawierania umów leasingowych.

W trakcie trwania małżeństwa strony nabyły w dniu 12 kwietnia 2003 r. do majątku wspólnego prawo własności lokalu mieszkalnego położonego w G., przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Goleniowie V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). Mieszkanie to stanowiło siedzibę firmy (...) w dniu 28 października 2004 r. strony zakupiły działkę rolną niezabudowaną nr 136/29 położoną w G. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Goleniowie V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...).

W 2007 r. strony rozpoczęły budowę domu na powyższej działce metodą gospodarczą. Wcześniej A. J. (1) zaczął kupować materiały budowlane na tą budowę. Finansował budowę z dochodów generowanych z prowadzonej działalności gospodarczej, Ponadto strony zaciągnęły w dniu 9 września 2009 r. na powyższą budowę kredyt umowa nr (...) w wysokości 200.000 zł w banku (...) Spółka Akcyjna.

A. J. (1) wydzielał z dochodów uzyskiwanych z działalności żonie kwotę w wysokości - początkowo – 1.000 zł, później 1.500 zł miesięcznie na koszty związane z zakupem wyżywienia i utrzymywania domu i dzieci. Na utrzymanie domu i dzieci K. J. (1) przeznaczała kwotę uzyskiwaną od męża, ja również swoje zarobki. Zarabiała wtedy wynagrodzenie w granicach najniższej krajowej, które rosło wraz ze stażem i podwyżkami inflacyjnymi. Na przestrzeni lat zarabiała od 600 zł miesięcznie do 2.800 zł na rękę w 2012 r. Wnioskodawczyni z pieniędzy uzyskiwanych z pracy zarobkowej oraz z kwoty otrzymywanej od męża opłacała również rachunki za energię elektryczną, gaz, czynsz, internet. Resztę pieniędzy przeznaczała na wyżywienie, środki czystości, opłaty zajęć dodatkowych dla dzieci, przybory szkolne, zakup paliwa. W trakcie zatrudnienia w Izbie Celnej w S. K. J. (1) korzystała z Pracowniczej Kasy Zapomogowo-Pożyczkowej w 2000 r., 2001 r., 2002 r., 2003 r., 2004 r., 2005 r., 2006 r., 2007 r., 2008 r., 2009 r., 2010 r. W trakcie trwania związku małżeńskiemu K. J. (1) były udzielane również pożyczki z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych – Funduszu Mieszkaniowego z przeznaczeniem na remont mieszkania.

K. J. (2) miała pretensje do męża, że ten mimo dobrze prosperującej działalności gospodarczej, przekazuje jej zbyt małą kwotę na utrzymanie dzieci i domu. A. J. (1) zaczął odsuwać żonę od wspólnych kont bankowych, do których miała dostęp i od spraw finansowych związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. K. J. (2) nie wiedziała, ile dokładnie zarabia mąż, jakie dochody przynosi jego firma. Zarobki męża z firmy były tematem tabu i tematem drażliwym, często też powodem do kłótni. W 2008-2009 r. strony popadły w konflikt co do spraw finansowych. Miały miejsce częste kłótnie dotyczące pieniędzy, celów, na który były przeznaczane., z czasem kłótnie dotyczyły również wychowania dzieci, zajmowania się domem, podziału obowiązków domowych. A. J. (1) zarzucał swojej ówczesnej małżonce niegospodarność i rozrzutność. Ta z kolei zarzucała mu, iż zbyt mało pieniędzy wydziela jej na utrzymanie domu, biorą pod uwagę wysokość jego dochodów. Kłótnie małżonków dotyczyły również opieki nad synami, zasad prowadzenia gospodarstwa domowego.

We wrześniu 2010 r. strony wprowadziły się do wybudowanego domu na działce przy ul. (...) w G.. K. J. (1) była wówczas w ciąży z synem O., a potem na urlopie macierzyńskim. Strony uzgodniły, iż w tym czasie K. J. (1) zajmie się urządzaniem nowego domu. Kwestia wyposażenia nowego domu również byłą zarzewiem do kłótni. K. J. (1) zaczęła kupować niektóre elementy wyposażenia nowego domu takie jak: sprzęty elektroniczne, meble. Przeznaczała na to zarówno pieniądze uzyskiwane z pracy zarobkowej oraz środki z kwoty otrzymywanej od męża, ponadto zadłużała się na karcie debetowej, jak również brała pożyczki pracownicze. K. J. (1) chciała jak najszybciej urządzić i wyposażyć cały dom, naciskała w tej kwestii na męża. Strony podostawały w konflikcie, nie potrafiły się porozumieć co do spraw finansowych.

W 2009 -2010 r. A. J. (1) kupił na firmę motocykl K., którego zakup ukrył przed żoną. Zakupił sobie również do tego strój letni i zimowy. Jeździł tym motocyklem. K. J. (1) miała do niego żal o ten zakup, uważała również, iż kupuje zbytkowe prezenty dzieciom np. I., które w tamtym czasie były bardzo drogie, że kupuje sobie zbyt dużo butów. A. J. (1) z kolei zarzucał żonie, że jest jej ciągle mało pieniędzy, że zbyt dużo kupuje, że nie gotuje obiadów, że źle zajmuje się dziećmi. W maju 2011 r. po komunii syna M. J. (1) wzięła z kopert pieniądze, które syn dostał w prezencie. W czerwcu 2011 r. K. J. (1) poprosiła męża o pożyczkę w wysokości 1000 euro dla swoje koleżanki. Ten pożyczył jej pieniądze, bo miały być na kilka dni. W sierpniu 2011 r. strony pokłóciły się o pieniądze, K. J. (1) powiedziała, że skoro maż nie przekazuje jej wystarczającej ilości pieniędzy, to nie będzie w domu jedzenia i on nie ma czego szukać w domu. A. J. (1) wyszedł. Jak wrócił nie mógł wejść do domu, bo w zamkach były klucze. Poszedł spać do biura- mieszkania na ul. (...), potem przeniósł się do tego mieszkania.

Dowody:

: faktura k. 464,
: umowy kredytowe k. 465-467,
: wydruk z rachunku bankowego k. 468-478,
: stenogramy nagrań k. 1169-1174,
: płyta CD k. 1208,
: zeznania świadka E. R. k. 341-346,
: zeznania świadka D. J. k. 390-391,
: zeznania świadka T. J. (1) k. 391-392,
: zeznania świadka L. J. k. 393-394,
: zeznania świadka A. K. k. 391-397 v.,
: zeznania wnioskodawczyni k. 402 v. – 405v.,485v. – 486, (...)- (...),
: zeznania uczestnika k. 445v. -447v., 484-485, (...)- (...).
: pismo Izby Celnej w S. k. 356, 358-360,
: zaświadczenia k. 459-463,

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Goleniowie z 8 maja 2012 r., wydanym w sprawie o sygnaturze akt III RC 511/11, ustanowiona została z dniem 8 maja 2012 r. rozdzielność majątkowa K. J. (1) oraz A. J. (1). Strony mają trójkę wspólnych dzieci, tj. M. J. (1), W. J. oraz A. J. (3). Toczyły liczne spory sądowe w zakresie alimentów, czy władzy rodzicielskiej nad dziećmi.

Niesporne, a nadto wynika z:

- wyroku z 8.05.2012 r. k. 10.

- zeznań wnioskodawczyni k. 402 v. – 405v.,485v. – 486, (...)- (...),

- zeznań uczestnika k. 445v. -447v., 484-485, (...)- (...).

Po ustanowieniu rozdzielności majątkowej w dniu 8 maja 2012 r. A. J. (1) spłacał kredyt zaciągnięty przez strony z tytułu umowy nr (...)) W okresie od 20 czerwca 2012 r. A. J. (1) spłacił kredyt gotówkowy do wysokości: 139.368,40 zł (kapitał), 27.618,38 zł (odsetki) i 3,16 zł ( odsetki karne), w sumie : 166.989,94 zł.

Dowody:

: zawiadomienie o wysokości pierwszej raty k. 125,
: zaświadczenie z 18.01.2026 r. k. 249-324,
: umowy kredytowe k. 465-467,
: wydruk z rachunku bankowego k. 468-478,
: stenogramy nagrań k. 1169-1174,
: płyta CD k. 1208,
: zeznania wnioskodawczyni k. 402 v. – 405v.,485v. – 486, (...)- (...), (...)- (...),
: zeznania uczestnika k. 445v. -447v., 484-485, (...)- (...).

Stan nieruchomości w postaci lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku mieszkalnym wielorodzinnym nr ewidencyjny 441 przy ulicy (...) w G. nie zmienił się od 8 maja 2012 r. Wartość rynkowa prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku mieszkalnym wielorodzinnym nr ewidencyjny 441 przy ulicy (...) w G. wraz z pomieszczeniem przynależnym oraz udziałem (...) części w części wspólnej budynków oraz w sprawie użytkowania wieczystego działki gruntu wynosiła 185.000 zł według cen z 31 maja 2022 r. oraz stanu na dzień 18 maja 2022 r.

Wartość rynkowa prawa własności do nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym wolnostojącym, położonej na terenie obrębu geodezyjnego G. – (...), przy ul. (...), stanowiącej działkę gruntu nr ewidencyjny 136/29, dla której Sąd Rejonowy w Goleniowie V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) wynosi 1.223.000 zł według cen z 2 sierpnia 2022 r. oraz stanu na dzień 8 lipca 2022 r.

Dowody:

: zeznania wnioskodawczyni k. 402 v. – 405v.,485v. – 486, (...)- (...), (...)- (...),
: zeznania uczestnika k. 445v. -447v., 484-485, (...)- (...).
: odpisy zwykłe ksiąg wieczystych k. 12-14,

: opinia rzeczoznawcy majątkowego z 21 listopada 2018 r. k. 988-1028,
: opinia uzupełniająca rzeczoznawcy majątkowego z 31 maja 2022 r. k . 1678-1717,
: opinia rzeczoznawcy majątkowego z 2 września 2022 r. k . 1743-1778,

Małżonkowie K. J. (1) i A. J. (1) posiadali liczne konta bankowe, na których na dzień 8 maja 2012 r. posiadali następujące środki i oszczędności:

: środki pieniężne w wysokości 25,24 zł (dwadzieścia pięć złotych dwadzieścia cztery grosze) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym w Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. nr (...),
: środki pieniężne w wysokości 45,89 zł (czterdzieści pięć złotych osiemdziesiąt dziewięć groszy) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym w (...) Bank (...) S.A. w W. nr (...),
: środki pieniężne w wysokości 82,60 zł (osiemdziesiąt dwa złote sześćdziesiąt groszy) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym w (...) Bank (...) S.A. w W. Obiegowa Książeczka (...) w PLN nr (...),
: środki pieniężne w wysokości 26.460,97 zł (dwadzieścia sześć tysięcy czterysta sześćdziesiąt złotych dziewięćdziesiąt siedem groszy) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym P. w PLN w (...) Bank (...) S.A. w W. nr (...),
: środki pieniężne w wysokości 1.888,59 zł (tysiąc osiemset osiemdziesiąt osiem złotych pięćdziesiąt dziewięć groszy) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym (...) w PLN w (...) Bank (...) S.A. w W. nr (...),
: środki pieniężne w wysokości 504,95 zł (pięćset cztery złote dziewięćdziesiąt pięć groszy) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym w (...) Bank (...) S.A. w W. nr (...),
: środki pieniężne w wysokości 179,83 zł (sto siedemdziesiąt dziewięć złotych osiemdziesiąt trzy grosze) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym w (...) Bank S.A. w W. nr (...),
: środki pieniężne w wysokości 20.427,84 zł (dwadzieścia tysięcy czterysta dwadzieścia siedem złotych osiemdziesiąt cztery grosze) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym w (...) Bank S.A. w W. nr (...),
: środki pieniężne w wysokości 20.437,51 zł (dwadzieścia tysięcy czterysta trzydzieści siedem złotych pięćdziesiąt jeden groszy) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym w (...) Bank S.A. w W. nr (...),
: środki pieniężne w wysokości 42.443,93 zł (czterdzieści dwa tysiące czterysta czterdzieści trzy złote dziewięćdziesiąt trzy grosze) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym w (...) Bank S.A. w W. nr (...),
: środki pieniężne w wysokości 21.873,62 euro (dwadzieścia jeden tysięcy osiemset siedemdziesiąt trzy euro sześćdziesiąt dwa eurocenty) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym w (...) Bank S.A. w W. nr (...),
: środki pieniężne w wysokości 25,95 euro (dwadzieścia pięć euro dziewięćdziesiąt pięć eurocentów) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym w Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. nr (...),
: środki pieniężne w wysokości 1.134,68 euro (tysiąc sto trzydzieści cztery euro sześćdziesiąt osiem eurocentów) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym w Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. nr (...),
: środki pieniężne w wysokości 28.894,84 zł (dwadzieścia osiem tysięcy osiemset dziewięćdziesiąt cztery złote osiemdziesiąt cztery grosze) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku bankowym w Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. nr (...),
: środki pieniężne w wysokości 10.000 zł (dziesięć tysięcy złotych) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku lokaty terminowej w (...) Bank S.A. w W. nr (...),
: środki pieniężne w wysokości 10.000 zł (dziesięć tysięcy złotych) zgromadzone na dzień 8 maja 2012 r. na rachunku lokaty terminowej w (...) Bank S.A. w W. nr (...).

Dowody:

: pismo Banku (...) S.A. z 30.12. (...). wraz z historią rachunku k. 78-79,
: pismo Banku (...) S.A. z 25.03.2023 r. wraz z historiami rachunków k. 139-210,
: pismo Banku (...) S.A. z 02.11.2020 r. k. 1404,
: pismo Banku (...) S.A. z 04.11.2020 r. k. 1406,
: pismo (...) Bank S.A. z 05.11.2020 r. k. 1408,
: pismo (...) Bank S.A. z 03.11.2020 r. k. 1410,
: pismo Banku (...) S.A. z 16.11.2020 r. k. 1426,
: pismo (...) Banku (...) z 13.01.2021 r. k. 1443,
: zeznania wnioskodawczyni k. 1339-1341.
: zeznań uczestnika k. 445v. -447v., 484-485, (...)- (...), (...)- (...).

K. J. (1) na rachunku prowadzonym w OFE (...) S.A. w W. w trakcie trwania wspólności majątkowej zgromadziła (...), (...) jednostek rozrachunkowych o ówczesnej wartości 46.049,49 zł (na dzień 8 maja 2012 roku).

A. J. (1) w trakcie trwania wspólności majątkowej zgromadził na OFE (...) S.A. w W. 369, (...) jednostek rozrachunkowych o ówczesnej wartości 10.987,88 zł (na dzień 8 maja 2012 roku).

Dowody:

: pismo z 23.06.2021 r. k. 1593-1594,
: pismo z 15.07.2021 r. wraz z załącznikami k. 1604-1608,
: pisma z 13.08.2021 r. k. 1618-1619,
: pismo z 18.08.2021 r. k. 1622.

Podjęcie przez A. J. (1) decyzji o kontynuacji działalności po dacie ustana wspólności ustawowej małżeńskiej spowodowało, że wszelkie jej konsekwencje wpływały tylko na jego osobisty już stan majątkowy i nawet ewentualne bankructwo tej firmy, po dniu ustania wspólności majątkowej małżeńskiej, nie ma wpływu na wielkość i wartość należnego współmałżonkowi, tj. K. J. (1) udziału w majątku firmy określonym i wycenionym na dzień ustania tej wspólności.

Zasoby niematerialne przedsiębiorstwa („goodwill”) prowadzonego w formie jednoosobowej działalności gospodarczej stanowiąc obszar osobisty, niedostępny dla potencjalnego nabywcy przedsiębiorstwa i tym samym nie podlegają podziałowi w toku postępowania o podział majątku wspólnego małżeńskiego. Kapitał intelektualny osoby prowadzącej działalność gospodarczą jest przynależny do jego majątku osobistego.

Przy uwzględnieniu wartości rynkowej składników majątkowych, jak i zagrożeń związanych z trwającymi na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej umów leasingowych, które zwarte zostały w czasie trwania wspólności małżeńskiej, a które w przypadku teoretycznego zbycia przedsiębiorstwa w dniu ustania wspólności ustawowej małżeńskiej bezsprzecznie miałyby wpływ na ocenę jego sytuacji ekonomicznej oraz wartości rynkowej przez hipotetycznego nabywcę oraz przy załażeniu, że ewentualna jego nadwartość rynkowa („goodwill”) przynależna jest do majątku osobistego A. J. (1) prowadzącego działalność gospodarczą wartość (godziwa) środków trwałych i ruchomości oraz praw płynących z umów leasingowych przedsiębiorstwa (...) według stanu na chwilę dokonywania podziału majątku stron i według cen obowiązujących 31 sierpnia 2019 r. –, iż – wynosi 412.900,00 zł.

Dowody:

: faktury VAT k. 16-17,
: PIT-36L za 2014 r. k. 18-19,
: wydruk z programu księgowego k. 20-56, 325-326,
: pismo (...) S.A. z 21.12.2015 r. k. 75,
: pismo (...) s. z o.o. k. 81,
: pismo (...) Bank (...) S.A. z 21.04.2016 r. wraz z historiami rachunków bankowych k. 127-137,
: pismo (...) S.A. z 09.05.2016 r. k, 221, 223,
: deklaracja podatkowa k. 249-248,
: pismo Naczelnika US w G. z 22.07.2016 r. wraz z dokumentacją podatkową k. 351, 353 (koperta),
: dokumentacja księgowa dotyczącą prowadzonej działalności gospodarczej k. 488a-672, (...)- (...),
: opinia z 09.10.2019 r. k. 1115,
: zaświadczenie z 11.10.2019 r. k. 1116,
: wykaz niezapłaconych faktur k. 1117, 1159,
: wykaz faktur k. 1118-1123, 1160-1165,
: dokumentacja bankowa k. 1146-1158, 1472-1489,
: dokumenty podatkowe k. 1175-1186,
: umowa k. 1187, 1212,
: pismo z 23.12.2019 r. wraz z dokumentacją kredytów k. 1232-1241,
: informacje dotyczące prowadzonej działalności gospodarczej k. 1266 (płyta CD),
: pismo (...) Bank (...) S.A. k. 1530,
: opinia biegłego P. W. z 24.01.2018 r. k. 716-836,
: pisemna opinia uzupełniająca biegłego P. W. z 7.05.2018 r. k. 875-889,
: ustna opinia uzupełniająca biegłego P. W. z 25.09.2018 r. k. 938-940,
: pisemna opinia uzupełniająca biegłego P. W. z 02.11.2019 r. k. 1083-1099,
: pisemna opinia uzupełniająca biegłego P. W. z 24.07.2020 r. k. 1287-1304,
: zeznania świadka E. R. k. 341-346,
: zeznania świadka T. J. (1) k. 391-392,
: zeznania świadka A. K. k. 391-397 v.,
: zeznania świadka D. D. k. 397v. – 397a,
: zeznania świadka G. K. k. 397a – 397a v.,
: zeznania świadka P. H. k. 401-402,
: zeznania świadka S. J. k. 445-445 v.,
: zeznań wnioskodawczyni k. 402 v. – 405v.,485v. – 486, (...)- (...),
: zeznań uczestnika k. 445v. -447v., 484-485, (...)- (...), (...)- (...).

A. J. (1) wyprowadził się z nieruchomości położonej w G. przy ul. (...) w sierpniu 2011 r. Początkowo zamieszkiwał w mieszkaniu jednopokojowym będącym składnikiem majątku wspólnego stron przy ul. (...) w G., w którym prowadził swoją działalność gospodarczą.

Dowody:

: zeznania świadka E. R. k. 341-346,
: zeznania wnioskodawczyni k. 402 v. – 405v.,485v. – 486,
: zeznań uczestnika k. 445v. -447v., 484-485, (...)- (...), (...)- (...).

Działalność prowadzona przez A. J. (1) dobrze prosperowała. Zyski lokował w lokatach bankowych. W dniu 19 marca 2008 r. A. J. (1) założył w banku (...) S.A. lokatę w wysokości 200.000 zł. Powyższa kwota wraz z dodatkowym 100 zł w dniu 1 maja 2008 r. została wypłacona przez A. J. (1) i ponownie wpłacona na lokatę w dniu 21 maja 2008 r. Powyższa lokata w wysokości 201.582,50 zł została wypłacona w dniu 23 lipca 2008 r. W dniu 5 sierpnia 2008 r. A. J. (4) założył kolejną lokatę w banku (...) S.A. na kwotę 150.000 zł. W dniu 7 października 2008 r. A. J. (1) wypłacił kolejną lokatę w kwocie 151.111,19 zł. W dniu 18 listopada 2011 r. A. J. (1) założył lokatę w banku (...) S.A. na 10.000 zł. W dniu 10 lipca 2012 r. zlikwidował lokatę i wypłacił 10.164,77 zł.

Na dzień 15 lipca 2009 r. A. J. (1) posiadał również w banku (...) w wysokości 202.493,15 zł, którą zlikwidował na koniec dnia 15 lipca 2009 r. następnie na dzień 15 marca 2011 r. A. J. (4) posiadał w banku (...), która wynosiła 53.415,07 zł, którą zlikwidował na koniec tego dnia. W dniu 1 sierpnia 2014 r. A. J. (1) założył w banku (...) S.A. lokatę bankową na kwotę 100.000 zł, którą zlikwidował w dniu 1 lipca 2016 r.

Dowody:

: pismo z 22.01.2021 r. k. 1446,
: pismo z 22.01.2021 r. k. 1449,
: dokumentacja bankowa k. 1451-1464.

W dniu 4 marca 2013 r. A. J. (1) nabył na własność nieruchomość położoną w G. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Goleniowie Wydział V Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) za kwotę 270.000 zł, którą pokrył oszczędności i z dochodów z prowadzonej działalności gospodarczej zgromadzonych jeszcze przed ustanowieniem rozdzielności majątkowej między stronami.

Dowody:

: odpis zwykły księgi wieczystej k. 11,
: kserokopia aktu notarialnego k. 1376-1378,
: plan i opis k. 1379-1380,
: wypis z kartoteki lokali k. 1382,
: zaświadczenie k. 1382,
: zawiadomienie wraz ze zwrotnymi potwierdzeniami odbiorów k. 1383-1394,
: zeznania świadka E. R. k. 341-346,
: zeznania świadka T. J. (1) k. 391-392, k. 1577- płyta Cd – k. 1580,
: zeznania wnioskodawczyni k. 402 v. – 405v.,485v. – 486, (...)- (...),
: zeznań uczestnika k. 445v. -447v., 484-485, (...)- (...), (...)- (...).

A. J. (1) w 2015 r. zawarł umowę leasingu pojazdu marki K. (...) o numerze rejestracyjnym (...).

Dowody:

: zeznania świadka E. R. k. 341-346,
: zeznania świadka P. H. k. 401-402,
: zeznania wnioskodawczyni k. 402 v. – 405v.,485v. – 486, (...)- (...).
: zeznania uczestnika k. 445v. -447v., 484-485, (...)- (...),

B. (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty w G. skierował pozew przeciwko A. J. (1) o zapłatę z tytułu niespłaconej umowy kredytu ratalnego nr (...) zawartej 31 marca 2004 r. z (...) Bank S.A.

Wyrokiem z 15 lutego 2017 r. wydanym w sprawie o sygnaturze akt I C 597/16 Sąd Rejonowy w Goleniowie oddalił powództwo, albowiem sąd ustalił, że pozwany nie zawarł umowy kredytu.

Dowody:

: ekspertyza k. 439-444, 1166-1168, 1213-1218,
: wyrok wraz z uzasadnieniem k. 479-483,
: zeznania świadka E. R. k. 341-346,
: zeznania świadka T. J. (1) k. 391-392,
: zeznania świadka L. J. k. 393-394,
: zeznań uczestnika k. 445v. -447v., 484-485, (...)- (...), (...)- (...).

Syn stron M. J. (1) z końcem kwietnia 2015 r. zamieszkał wspólnie z ojcem, nie chciał mieszkać z matką. Wspólnie z ojcem A. J. (1) zamieszkuje też jego najmłodszy syn A..

Postanowieniem z 16 grudnia 2015 r. Sąd Rejonowy w Goleniowie udzielił uprawnionemu A. J. (1) – na czas toczącego się postępowania o sygnaturze akt III RNsm 471/15 – w ten sposób, że ustalił każdorazowe miejsce pobytu małoletniego M. J. (1) urodzonego (...) w G. przy A. J. (1).

Dowody:

: postanowienie z 16.12.2015 r. k. 122,

: zeznania świadka D. J. k. 390-391,

: zeznania świadka E. R. k. 341-346,
: zeznania wnioskodawczyni k. 402 v. – 405v.,485v. – 486, (...)- (...).

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Goleniowie B. B. prowadził postępowania egzekucyjne z wniosku małoletniego syna M. J. (1) przeciwko dłużnikowi A. J. (1) dotyczące zaległości alimentacyjnych (sygn. akt Kmp 15/15, Kmp 1/16).

Dowody:

: protokół zajęcia ruchomości k. 15,
: zajęcie wierzytelności k. 123,
: zawiadomienie o wszczęciu egzekucji k. 124,
: zeznania świadka E. R. k. 341-346,
: zeznania wnioskodawczyni k. 402 v. – 405v.,485v. – 486.

Skutek wodny K. U. (...) o numerze rejestracyjnym (...) został zakupiony w dniu 22 lipca 2017 r. przez B. M. i został wpisany do rejestru (...) Związku (...). Skuter ten nie wchodzi w skład majątku wspólnego stron. Skutek jest przechowywany w garażu uczestnika A. J. (1), który również z niego korzysta.

Dowody:

: zdjęcie k. 692,
: pismo z 5.09.2017 r. k. 701,
: kserokopia wniosku o wpis do rejestru k. 702,
: zeznań uczestnika k. 445v. -447v., 484-485, (...)- (...), (...)- (...).

K. J. (1) ma uprawnienia emerytalne. Wysokość wypracowanej emerytury oscyluje w granicach 2.400 zł miesięcznie. Nie posiada oszczędności. Ma zadłużenie z tytułu kredytu na około 100.000 zł.

Dowód: zeznania wnioskodawczyni – k. 1339- 1341.

Sąd zważył co następuje:

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się na dowodach z dokumentów, których wiarygodności i prawdziwości nie kwestionowała żadna ze stron postępowania. Podstawą ustaleń były również zeznania świadków przesłuchanych w sprawie, które są uznał za wiarygodne w części w jakiej korelowały z pozostałym materiałem dowodowym, w tym z zeznaniami stron i treścią dokumentów. Częściowo sąd odmówił wiary zeznaniom świadka T. J. (1) i zeznaniom uczestnika w zakresie , w jakim zeznawali, iż zakup mieszkania przy ul. (...) w G. został przez uczestnika sfinansowany z pożyczki w wysokości 270.000 zł uzyskanej od T. J. (1). Powody odmowy wiarygodności tym zeznaniom zostały przedstawione w dalszej części uzasadnienia.

Przechodząc od merytorycznej oceny złożonego wniosku, wskazać należy, iż podstawę prawna wniosku zgłoszonego w niniejszej sprawi stanowi art. 35 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: kro) a contrario, który stanowi, iż w czasie trwania wspólności ustawowej żadne z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Z wnioskowania a contrario wynika więc, że podział majątku wspólnego małżonków możliwy jest po ustaniu tej wspólności. Wspólność ustawowa zaś ustaje z chwilą orzeczenia przez Sąd o rozwiązaniu małżeństwa stron przez rozwód. Podziałowi podlega majątek wspólny stron istniejący na dzień ustania wspólności ustawowej małżeńskiej i stan tego majątku na ten dzień jest brany pod uwagę przy orzekaniu w przedmiocie podziału majątku.

Wspólność ustawowa małżeńska ustała między stronami na mocy wyroku Sądu Rejonowego w Goleniowie z 8 maja 2012 r., wydanym w sprawie o sygnaturze akt III RC 511/11, na mocy którego ustanowiona została z dniem 8 maja 2012 r. rozdzielność majątkowa K. J. (1) oraz A. J. (1).

W konsekwencji żądanie dokonania podziału majątku wspólnego stron w niniejszej sprawie jest dopuszczalne. W postępowaniu tym Sąd w pierwszej kolejności dokonuje ustalenia składu i stanu majątku wspólnego oraz jego wartości, co wynika z treści art. 684 kpc w zw. z art. 567 § 3 kpc. Podkreślić przy tym należy, iż stosownie do treści art. 1038 § 1 kc dotyczący wprawdzie działu spadku, ale mający odpowiednie zastosowanie do podziału majątku objętego wspólnością ustawową małżeńską – co do zasady sądowy podział majątku winien obejmować cały majątek, ale z ważnych powodów może być ograniczony do części tego majątku.

Zgodnie z treścią art. 31 § 1 kro, w brzmieniu obowiązującym na dzień rozwodu stron – z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca ich dorobek (wspólność ustawowa). Dorobek małżonków zaś stosownie do treści art. 32 § 1 kro stanowią przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich.

Co do składu majątku wspólnego małżonków, który miał podlegać podziałowi w tym postępowaniu – wnioskodawca i uczestniczka byli zgodni, jeśli chodzi o przedsiębiorstwo i ujawnione we wniosku nieruchomości. W toku postępowania sąd ustalił jeszcze inne składniki majątku wspólnego w postaci środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych i lokatach bankowych.

Strony zgodne były, iż w skład ich majątku wspólnego wchodzi:

- prawo własności nieruchomości w postaci działki nr (...) położonej w G. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Goleniowie prowadzi księgę wieczystą nr (...), zabudowanej budynkiem mieszkalnym,

- prawo własności lokalu mieszkalnego położonego w G., przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Goleniowie prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 185.000 zł (sto osiemdziesiąt pięć tysięcy złotych),

- przedsiębiorstwo prowadzone w postaci jednoosobowej działalności gospodarczej pod nazwą Usługi (...) z siedzibą w G..

Sporna między stronami była w końcowej fazie postępowania wartość poszczególnych składników majątkowych w postaci nieruchomości, w związku z czym sąd oparł się w zakresie ustalenia wartości nieruchomości i przedsiębiorstwa na opiniach biegłych.

Strony nie kwestionowały opinii biegłych w zakresie ustalenia wartości działki zabudowanej domem mieszkalnym przy ul. (...) w G. na kwotę 1.223.000 zł oraz mieszkania przy ul. (...) w G. na kwotę 185.000 zł. Strony nie kwestionowały wyceny sporządzonej przez biegłego K. R. w zakresie wartości powyższych nieruchomości. Sąd również nie znalazł podstawy, aby kwestionować treść tej opinii, albowiem opinie były logiczne i odpowiadały na wszelkie pytania postawione biegłemu przez Sąd. Wnioski w nich zawarte były logiczne, a sama treść opinii nie zawiera niespójności czy też sprzeczności, które nakazywałyby poddać w wątpliwość ich konkluzje.

Zarzewiem sporu była między stronami wartość przedsiębiorstwa prowadzonego przez uczestnika oraz wzajemne roszczenia o rozliczenie m.in. nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty stron, roszczenia o rozliczenie pożytków, o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości czy też sporne było żądanie uczestnika ustalenia nierównych udziałów stron w majątku wspólnym.

W pierwszej kolejności sąd odniesie się do spornej między stronami wartość przedsiębiorstwa prowadzonego przez uczestnika.

Sąd ustalił wartość przedsiębiorstwa uczestnika na kwotę 412.900 zł opierając się w tym zakresie na opinii uzupełniającej biegłego P. W. (2) z dnia 2 listopada 2019 r. (k. 1083) i uwzględniając treść wszystkich pozostałych opinii biegłego, przyjmując je za wiarygodne, logiczne, spójne i oparte na wiedzy specjalistycznej jaką posiada biegły. Zarzuty stron do sporządzanych opinii nie mogły podważyć ich rzetelności i skrupulatności, a nadto logicznego uzasadniania, tym samym zdyskwalifikować ich przydatności dla poczynienia ustaleń faktycznych.

W przedmiotowej opinii uzupełniającej biegły wskazał, iż łączna wartość środków trwałych i wyposażenia oraz wyceny praw płynących z umów leasingowych przedsiębiorstwa stron według stanu na dzień 31 sierpnia 2019 r. wynosi. 412.900 zł i na tym poziomie kształtuje się wartość majątkowa składników służących do prowadzenia działalności gospodarczej wchodzących w skład przedsiębiorstwa.

Istotną cechą przedsiębiorstwa – jak podkreślił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 24 stycznia 2013 r., V CSK 79/12 (nie publ.) – jest to, że elementy składające się na jego substrat majątkowy, jak również elementy organizacyjne nie mają zazwyczaj charakteru statycznego, ulegają bowiem zmianom w toku prowadzenia działalności gospodarczej. Pomimo zmiany tych elementów, współwłaściciele zachowują określony ułamek w prawie do przedsiębiorstwa wraz z jego aktualnym substratem materialnym, o którym mowa w art. 55(1) k.c. Rzeczą Sądu było więc ustalenie wartości przedsiębiorstwa według stanu jego aktywów i cen z chwili dokonywania podziału.

Nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przedmioty służące do prowadzenia przedsiębiorstwa powinny należeć do tej samej masy majątkowej co przedsiębiorstwo. W konsekwencji rozpatrywać należy przynależność przedsiębiorstwa jako całości do majątków małżonków, a nie przynależność poszczególnych składników przedsiębiorstwa do jednego z majątków małżeńskich. Przedmiot majątkowy nabyty w jakiejkolwiek części z majątku wspólnego, w braku odmiennej umowy małżonków, wchodzi do majątku wspólnego. Do majątku osobistego wchodzi natomiast roszczenie o zwrot nakładu czy wydatku. (Postanowienie SN z dnia 5 grudnia 2014 r., III CSK 87/14). Przy szacowaniu składników majątku wspólnego należy uwzględnić obciążenie zmieniające rzeczywistą wartość tych składników majątkowych, w szczególności obciążenie o charakterze prawnorzeczowym, za które ponosi odpowiedzialność każdorazowy właściciel nieruchomości, zwłaszcza obciążenie hipoteką i prawami dożywocia. Wartość takich obciążeń odlicza się zarówno przy ustalaniu składników majątku wspólnego, jak i przy zaliczeniu wartości przyznanej jednemu z małżonków nieruchomości na poczet przysługującego mu udziału w majątku wspólnym ( vide: Postanowienie SN z dnia 26.11.2009r, III CZP 103/09, Lex nr 551881).

Ustawodawca ustalił definicję przedsiębiorstwa w art. 55(1) k.c. Stosownie do niej przedsiębiorstwo ma charakter szczególnego rodzaju masy majątkowej, wyodrębnianej ze względu na funkcję, dla zrealizowania której powstało przez powiązanie z sobą różnego rodzaju rzeczy i praw. Przedsiębiorstwo jest bowiem zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej, a poszczególne rodzaje składających się nań elementów zostały przykładowo wymienione w art. 55(1) k.c. Dla zidentyfikowania przedsiębiorstwa jako szczególnego rodzaju rzeczy w obrocie nie mają znaczenia okoliczności podmiotowe, a mianowicie to, że wszystkie prawa do wchodzących w jego skład elementów należy przypisać jednej osobie fizycznej lub prawnej, lecz wspomniane już takie ich zespolenie, że wszystkie one używane są w celu prowadzenia działalności, którą cechuje fachowość, podporządkowanie regułom opłacalności lub zasadzie racjonalnego gospodarowania, działanie na własny rachunek, powtarzalność działań, uczestnictwo w obrocie gospodarczym, podporządkowanie zasadom gospodarki rynkowej (vide: postanowienie SN z dnia 2 czerwca 2017 r., II CSK 722/16).

Przedmiotem rozstrzygnięcia w sprawie o podział majątku wspólnego powinien być majątek, który, co do zasady, istnieje zarówno w chwili ustania wspólności ustawowej, jak i w chwili dokonywania podziału (art. 1038 § 1 k.c. w związku z art. 46 k.r.o. i art. 684 w związku z art. 567 § 3 k.p.c.).

Zasadnym zatem było uwzględnienie przy wycenie przez biegłego składników majątku istniejących w chwili dokonywania wyceny. Poza sporem pozostawała okoliczność, że w chwili ustania wspólności ustawowej między uczestnikami postępowania w skład ich majątku wspólnego - obok składników w postaci nieruchomości, wchodziło przedsiębiorstwo.

Całkowicie zasadnym w ocenie sądu było uwzględnienie przez biegłego przy dokonywaniu wyceny przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego umów leasingu występujących w chwili wyceny. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem w sprawach o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, stan tego majątku ustala się według chwili ustania wspólności, natomiast wartość – według cen z chwili dokonywania podziału. Stan majątku oznacza przy tym skład majątku, a nie stan poszczególnych przedmiotów wchodzących w jego skład (art. 46 k.r.o. i art. 684 w związku z art. 567 § 3 k.p.c.; zob. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 czerwca 2015 r., Ts 327/14, (...) 2015, nr 3, poz. 320, uchwałę pełnej Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1969 r., III CZP 12/69, OSNCP 1970, nr 3, poz. 39; uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1985 r., III CZP 75/84, OSNCP 1985, nr 10, poz. 147, uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 27 września 1974 r., III CZP 58/74, OSNCP 1975, nr 6, poz. 90 oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 1997 r., I CKU 30/97, OSNC 1997, nr 10, poz. 149 i z dnia 26 czerwca 2013 r., II CSK 583/12, nie publ.).

Koszty uzyskania praw z umów leasingu nie miały charakteru nakładów na majątek odrębny uczestnika, lecz stanowiły wydatki ponoszone na uzyskanie prawa wchodzącego do majątku wspólnego. Istotą wspólności majątkowej małżeńskiej jest to, że o przynależności konkretnego prawa do określonej masy majątkowej małżonków (majątku wspólnego, majątku odrębnego) decydują przepisy prawa rodzinnego, nie zaś to, czy dany przedmiot majątkowy nabyty został w wyniku czynności dokonanej przez jednego czy też przez oboje małżonków. Objęcie majątkiem wspólnym uprawnień i roszczeń wynikających z umowy leasingu miało ten skutek, że konieczne było ich uwzględnienie przy ustalaniu składu majątku wspólnego.

Nie ulega również wątpliwości, iż przy podziale majątku, małżonkowie mają prawo domagać się: podziału fizycznego składników zgromadzonych do prowadzenia działalności albo zasądzenia na rzecz jednego z małżonków niektórych jego składników i zliczenia ich wartości na poczet podziału, albo zasądzenia na rzecz małżonka nieprowadzącego działalności gospodarczej ekwiwalentu w wysokości 50% wartości rynkowej przedsiębiorstwa (tj. wartości składników majątkowych wykorzystywanych do prowadzenia działalności pomniejszonych o wartość zobowiązań i rezerw przedsiębiorstwa).

Podczas wydawania ustnej opinii uzupełniającej z dnia 25 września 2018 r. biegły P. W. (2) wskazał, iż brak przedłożenia spisu inwentarza na dzień ustania wspólności majątkowej stron popartego dokumentami księgowymi powoduje konieczność zastosowania przy wycenie przedsiębiorstwa stron posłużenia się określonymi szacunkami. Biegły w sposób szczegółowy wyjaśnił w jaki sposób ustalił szacunkową wartość zapasów, należności, struktury zobowiązań przedsiębiorstwa, opierając się w tym zakresie na danych GUSu, albowiem uczestnik nie przedłożył pełnych dokumentów księgowych w tym zakresie. W okolicznościach badanej sprawy biegły w powołanej wyżej opinii podkreślił, iż uczestnik mimo zobowiązania nie udzielił mu informacji odnośnie majątku obrotowego. Biegły przeanalizował również poziom uzyskiwanych przez uczestnika dochodów z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, które na przestrzeni 2013 r. do 31 sierpnia 2019 r. kształtowały się na poziomie ( od ok. 30.000 zł do ok. 10.000 zł rocznie), co stanowił pozom niższy niż określony koszt alternatywnej pracy uczestnika oszacowany w opinii pierwotnej na 168.000 zł rocznie. Biegły jednocześnie wskazał, iż z uwagi na brak przedłożenia przez uczestnika określonych dokumentów księgowych, nie jest możliwe ustalenie stanu zobowiązań przedsiębiorstwa na chwilę dokonywania wyceny.

W związku z powyższym biegły przyjął, iż wartość środków obrotowych i środków pieniężnych w kasie jest równoważna wielkości zobowiązań przedsiębiorstwa, co powoduje, iż jako majątek tego podmiotu należy przyjąć wartość jego składników majątkowych. Biegły wskazał, iż łączna wartość środków trwałych i ruchomości oraz praw płynących z umów leasingowych według stanu na dzień 31 sierpnia 2019 r. wynosi. 412.900 zł i jest to wartość godziwa (sprawiedliwa) przedsiębiorstwa uczestnika.

Jednocześnie biegły podkreślił, iż biorąc pod uwagę podejście uczestnika w zakresie przedłożenia żądanych przez biegłego dokumentów oraz analiza wyników osiąganych przez jego przedsiębiorstwo powoduje, iż zastosowanie oszacowania wartości przedsiębiorstwa według podejścia majątkowego sposób najbardziej zbliżony oddaje prawdopodobna wartość przedsiębiorstwa według stanu na dzień dokonywania wyceny ( k. 1089-1099).

W opinii uzupełniającej z dnia 24 lipca 2020 r. biegły podkreślił, iż przedłożone przez uczestnika i Urząd Skarbowy dokumenty nie mają wpływu na treść opinii pierwotnej i wcześniejszych opinii uzupełniających, albowiem tylko przedłożenie kompletnej dokumentacji obrazującej stan wszelkich aktywów o pasywów mógłby stanowić podstawę do skorygowania stanu przedsiębiorstwa uczestnika w ujęciu majątkowym ( k. 1304). Takiego jednak kompletu dokumentacji księgowej uczestnik nie przedłożył.

Sąd uznał tym samym za biegłym, iż z uwagi na brak przedłożenia przez uczestnika wszelkiej dokumentacji księgowej potrzebnej dla ustalenia wartości majątkowej przedsiębiorstwa, należy przyjąć wartość najbardziej do niej zbliżoną czyli 412.900 zł, określoną przez biegłego.

Podzielić należy również wniosek biegłego, iż ewentualna nadwartość rynkowa przedsiębiorstwa („goodwill”) przynależna jest do majątku osobistego małżonka prowadzącego działalność gospodarczą.

Biegły podkreślił, iż wycena wartości rynkowej przedsiębiorstwa (w końcowej wartości firmy transportowej) uwzględnia ocenę ryzyka związanego z zawartymi umowami leasingowymi. W wartości rynkowej przedsiębiorstwa należy uwzględnić wartość rynkową składników majątkowych (możliwych do uzyskania np. w sytuacji ich odrębnej sprzedaży, a nie tylko ich wartość bilansowa), jak i zagrożenia związane z trwającymi na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej umów leasingowych, które zwarte zostały w czasie trwania wspólności małżeńskiej, a które w przypadku teoretycznego zbycia przedsiębiorstwa w dniu ustania wspólności ustawowej małżeńskiej bezsprzecznie miałyby wpływ na ocenę jego sytuacji ekonomicznej oraz wartości rynkowej przez hipotetycznego nabywcę. Zasada przedsiębiorczości w wypadku osób prowadzących dzielność gospodarczą, oznacza gotowość i zdolność do podejmowania oraz twórczego rozwiązywania problemów, umiejętności wykorzystywania pojawiających się możliwości oraz elastycznego przystosowania się do zmieniających się warunków, ale również odpowiedzialność za współmałżonka, który mimo, iż formalnie nie prowadzi dzielności jest współodpowiedzialny za wszelkie decyzje biznesowe podejmowane przez prowadzącego działalność. Elementem prowadzenia indywidualnej działalności gospodarczej jest pełna odpowiedzialność przedsiębiorcy za zaciągnięte zobowiązania. Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą za wynikłe z niej zobowiązania, odpowiada całym swoim majątkiem, nawet osobistym. Przy prowadzeniu działalności w tej formie nie ma rozgraniczenia na majtek firmy i majątek prywatny właściciela. Środki trwałe, służące działalności gospodarczej, nabyte przez małżonków w trakcie trwania małżeństwa podlegają podziałowi (w razie podziału majątku wspólnego małżonków) w sposób analogiczny, jak inne składniki ich majątku. Zarówno nieruchomości, samochody, jak i wszelkie inne ruchomości, jeżeli zostały nabyte w trakcie trwania małżeństwa i nie zostały wyraźnie zaliczone do majątku osobistego któregoś z małżonków, stanowią majątek wspólny i powinny podlegać podziałowi. Składnikami wchodzącymi do majątku wspólnego małżonków są wszelkie składniki majątkowe służące prowadzaniu działalności gospodarczej, zgromadzone w toku prowadzenia działalności.

Podjęcie przez A. J. (1) decyzji o kontynuacji działalności po dacie ustania wspólności ustawowej małżeńskiej spowodowało, że wszelkie jej konsekwencje wpływały tylko na jego osobisty już stan majątkowy i nawet ewentualne bankructwo tej firmy, po dniu ustania wspólności majątkowej małżeńskiej, nie ma wpływu na wielkość i wartość należnego współmałżonkowi, tj. K. J. (1) udziału w majątku firmy określonym i wycenionym na dzień ustania tej wspólności. Zasoby niematerialne przedsiębiorstwa („goodwill”) prowadzonego w formie jednoosobowej działalności gospodarczej stanowiąc obszar osobisty, niedostępny dla potencjalnego nabywcy przedsiębiorstwa i tym samym nie podlegają podziałowi w toku postępowania o podział majątku wspólnego małżeńskiego. Kapitał intelektualny osoby prowadzącej działalność gospodarczą jest przynależny do jego majątku osobistego. Z zawartej w art. 55(1) k.c. definicji przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym wynika, że jest ono zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Wymienienie na pierwszym miejscu składników niematerialnych służy podkreśleniu roli, jaką odgrywają właśnie niematerialne elementy przedsiębiorstwa, takie jak klientela i ustalona renoma przedsiębiorstwa (tzw. goodwill), bez których nie mogłoby ono osiągać zysków ani prawidłowo funkcjonować (vide: postanowienie SN z dnia 3 lutego 2016 r., V CSK 299/15, OSNC 2016/12/146). Dodatnia wartość firmy – goodwill jest pewnym stanem faktycznym, uzewnętrznionym w momencie sprzedaży przedsiębiorstwa, nie może być przedmiotem samodzielnego obrotu gospodarczego, a w rezultacie nie jest prawem majątkowym w rozumieniu art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a) ustawy z 9.9.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t. jedn.: Dz.U. z 2019 r., poz. 1519; dalej jako: PodCzynCywPrU) – stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny (Wyrok NSA z 8.10.2019 r., (...)). Wartość firmy nie może być samodzielnie przedmiotem obrotu, ponieważ nie ma cech zbywalności. Wartość firmy nie istnieje przed sprzedażą przedsiębiorstwa, zaś sprzedaż skutkuje nabyciem translatywnym rzeczy lub prawa, jej przedmiotem może być to tylko, co istnieje przed zawarciem umowy sprzedaży i co podlega sprzedaży.

W konsekwencji powyższego wartość (godziwa) środków trwałych i ruchomości oraz praw płynących z umów leasingowych przedsiębiorstwa (...) według stanu na chwilę dokonywania podziału majątku stron i według cen obowiązujących 31 sierpnia 2019 r. – przy załażeniu, że ewentualna jego nadwartość rynkowa („goodwill”- kapitał intelektualny prowadzącego działalność) przynależna jest do majątku osobistego małżonka prowadzącego działalność gospodarczą – wynosi 412.900,00 zł. Wykaz środków trwałych przedsiębiorstwa prowadzonego przez uczestnika na dzień 31 sierpnia 2019 r. zawiera tabela nr 1 do opinii biegłego z dnia 2 listopada 2019 r. ( k. 1090-1092).

Sąd nie uwzględnił wniosku wnioskodawczyni o przeprowadzenie postępowania dowodowego na okoliczność dochodów przedsiębiorstwa po ustaniu wspólności majątkowej pomiędzy małżonkami, co nastąpiło w dniu 8 maja 2012 r. Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2011 r., V CSK 28/11 - LEX nr 1111044, OSNC-ZD 2013/2/24 przy rozliczaniu pożytków i innych przychodów ze wspólnego majątku na podstawie art. 618 § 1 k.p.c. w zw. z art. 207 k.c., sąd uwzględnia rzeczywistą, rynkową zdolność kreowania przez ten majątek pożytków naturalnych i cywilnych (art. 53 i 54 k.c.), którą wyznaczać będzie możliwy do uzyskania czynsz najmu lub dzierżawy tego majątku lub jego poszczególnych składników. Dochód uzyskiwany przez współwłaściciela przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55(1) k.c. dzięki jego osobistej pracy, nie jest równoznaczny z pożytkami i innymi przychodami z tego przedsiębiorstwa, podlegającymi rozliczeniu w postępowaniu działowym. Odnosząc się natomiast do zagadnienia rozliczenia pożytków z przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55(1)1 k.c., należy sięgnąć do zobiektywizowanej kategorii dochodu przedsiębiorstwa, jakie ono przynosi w warunkach rynkowych. Zwrócił na to uwagę Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 15 grudnia 1969 r. (III CZP 12/69, OSNC 1970/3/39) wskazując w związku z rozliczaniem pożytków i dochodów z gospodarstwa rolnego, że przy wzajemnych rozliczeniach z tytułu posiadania, pobrania pożytków i innych przychodów należy mieć na względzie, że normalny dochód, jaki przynosi gospodarstwo rolne, jest przede wszystkim wynikiem pracy i starań rolnika użytkującego to gospodarstwo. Toteż udział w takim dochodzie ze strony współspadkobierców, którzy nie przyczynili się swą pracą i staraniem do jego powstania, nie powinien przekraczać czynszu dzierżawnego, jaki w konkretnych okolicznościach byłby obiektywnie usprawiedliwiony. Innymi słowy, chodzi o zobiektywizowaną wartość pożytków cywilnych, jaką dane przedsiębiorstwo jest w stanie przynosić w danych warunkach rynkowych, z wyłączeniem osobistej pracy współwłaściciela. Pozostaje to w zgodzie z dyspozycją art. 53 § 2 i art. 54 k.c. (por. także uzasadnienie postanowienia SN z dnia 15 kwietnia 2011 r., III CSK 191/10, LEX nr 864004 i orzeczenia tam powołane).

W stanie faktycznym sprawy, jak ustalił Biegły P. W. (2) w ustnej opinii uzupełniającej z dnia 25 września 2018 r. można by przyjąć, iż przedsiębiorstwo uczestnika przynosi jakiekolwiek pożytki tylko sytuacji, gdyby przedsiębiorstwo to generowało dochody przewyższające koszt zatrudnienia pracownika wykonującego tożsame obowiązki co uczestnik, co w sprawie nie miało miejsca. Z opinii biegłego jednoznacznie wynika, iż przedsiębiorstwo (...) nie przynosiło pożytków w rozumieniu art. 207 k.c. w zw. z art. 53 i art. 54 k.c.

Konkludując: przy rozliczaniu pożytków i innych przychodów ze wspólnego majątku na podstawie art. 618 § 1 k.p.c. w zw. z art. 207 k.c., sąd uwzględnia rzeczywistą, rynkową zdolność kreowania przez ten majątek pożytków naturalnych i cywilnych (art. 53 i 54 k.c.), którą wyznaczać będzie z reguły możliwy do uzyskania czynsz najmu lub dzierżawy tego majątku lub jego poszczególnych składników. Dochód uzyskiwany przez współwłaściciela przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 551 k.c. dzięki jego osobistej pracy, nie jest równoznaczny z pożytkami i innymi przychodami z tego przedsiębiorstwa, podlegającymi rozliczeniu w postępowaniu działowym.

Oddaleniu podlegał wniosek uczestnika o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym w stosunku: A. J. (1) – 80% i K. J. (1) – 20%. Uczestnik twierdził, iż cały ciężar tworzenia i prowadzenia przedsiębiorstwa, utrzymania rodziny, spoczywał wyłącznie na nim, zaś uczestniczka postępowania nie wykazywała starań o dobro rodziny, czy też powiększenie majątku wspólnego małżonków, zaciągała liczne pożyczki na zaspokajanie swoich potrzeb. Wskazał równie, iż żądanie ustalenia nierównych udziałów uzasadnia działanie wnioskodawczyni polegające na podrobieniu jego podpisu pod umową kredytu na zakup towaru z dnia 31.03.2004 r. oraz nasyłania na niego kontroli Urzędu Skarbowego.

W ocenie Sądu wniosek powyższy nie mógł zostać uwzględniony. Zgodnie z art. 43 § 2 k.r.o. z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Jak wynika z treści cytowanej normy, ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym dopuszczalne jest jedynie w razie łącznego wystąpienia dwóch przesłanek, a mianowicie: przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu oraz istnienia ważnych powodów, które uzasadniają ustalenie nierównych udziałów. Co do zasady przyjmuje się bowiem, że nakład starań małżonków w zgromadzeniu majątku wspólnego jest równy. To przekłada się na ustaloną w art. 43 § 1 k.r.i o. regułę równych udziałów w majątku wspólnym małżonków. Zasada ta obowiązuje bez względu na stopień, w jakim każde z małżonków przyczyniło się do powstania majątku wspólnego i co ważne, zasada ta nie doznaje ograniczeń z powodu przyczyn ustania wspólności. Odpowiada bowiem normalnemu układowi stosunków wzajemnych w małżeństwie, w którym dorobek jest z reguły owocem wspólnych starań obojga małżonków, niezależnie od tego w jakiej postaci starania te się przejawiają. Odstępstwo od powyższego ustawodawca przewidział tylko wówczas, gdy wystąpiły ważne przyczyny, a stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego był różny. Obie te przesłanki ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym muszą wystąpić łącznie i pozostają do siebie w takim wzajemnym stosunku, że żadne „ważne powody” nie stanowią podstawy takiego orzeczenia, jeżeli stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego jest równy, a jednocześnie nawet różny stopień przyczynienia się małżonków do powstania tego majątku nie stanowi podstawy ustalenia nierównych udziałów, jeżeli nie przemawiają za tym „ważne powody” (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2013 r., IV CSK 553/12). Nie może ulegać wątpliwości, iż do oceny stopnia przyczynienia się każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego nie mają przesądzającego znaczenia wyliczenia czysto rachunkowe. Poza tym, zgodnie z przepisem art. 43 par. 3 k.r.o., przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym. Ponadto, badając wystąpienie ważnych powodów należy odnieść się nie tylko do kwestii majątkowych, ale i etycznych ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z 20 grudnia 2019 r., IV CSK 327/19, LEX nr 2772812).

W okolicznościach badanej sprawy nie zaistniały przesłanki do ustalenia nierównych udziałów wnioskodawczyni i uczestnika w majątku wspólnym. Przyczynienie się małżonków do powstania wspólnego majątku stanowią nie tylko ich działania prowadzące bezpośrednio do powiększenia substancji tego majątku, ale kształtuje je całokształt starań o założoną przez zawarcie małżeństwa rodzinę i zaspokajanie jej potrzeb. O stopniu tego przyczynienia nie decyduje więc wyłącznie wysokość zarobków lub innych dochodów osiąganych przez małżonków, wykorzystanych na zaspokojenie potrzeb rodziny. Dla jego określenia ma znaczenie, czy posiadanymi zasobami małżonkowie gospodarują racjonalnie, a w szczególności, czy lekkomyślnie ich nie trwonią. Jednocześnie nawet w wypadku faktycznej nierówności przyczynienia się każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego art. 43 § 2 k.r. i o. może mieć zastosowanie tylko wówczas, gdy małżonek, przeciwko któremu skierowane jest żądanie ustalenia nierównego udziału, w sposób rażący lub uporczywy nie przyczynia się do powstania majątku wspólnego stosownie do posiadanych sił i możliwości zarobkowych (vde: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 1973 r. III CRN 227/73, OSNCP 1974/11 poz. 189). Jednocześnie przy ocenie istnienia "ważnych powodów" w rozumieniu art. 43 § 2 k.r.i o. należy mieć na uwadze całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej w zakresie wykonywania ciążących na nich obowiązków względem rodziny, którą przez swój związek założyli (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 października 1974 r. III CRN 190/74). „Ważnymi powodami” są bowiem względy natury etycznej, które sprawiają, że w danych okolicznościach równość udziałów małżonków w majątku wspólnym byłaby wyraźnie sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Zdaniem Sądu, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia, że wnioskodawczyni w sposób rażący lub uporczywy nie przyczyniała się do powstania majątku wspólnego stosownie do posiadanych sił i możliwości zarobkowych, a dopiero takie ustalenie świadczyłoby o istnieniu ważnego powodu, o którym mowa w art. 43 k.r.io. Ważnego powodu warunkującego ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym zainteresowanych nie może stanowić fakt zaciągania przez wnioskodawczynię ratalnych pożyczek, w tym pożyczek w zakładzie pracy. Jak wynika bowiem z zeznań wnioskodawczyni pożyczki te zaciągała celem zaspokojenia potrzeb rodziny, w tym zakupu sprzętów i mebli do nowowybudowanego domu. Znamienne jest to, iż sam uczestnik nie potrafił wyjaśnić na co były pożytkowane środki z zaciąganych przez wnioskodawczynię pożyczek chociażby w zakładzie pracy. Pożyczki te były zaciągane przez wnioskodawczynię co roku począwszy od 2000 r., czyli ponad 10 lat przed rozstaniem stron. W ocenie Sądu wnioskodawczyni w sposób racjonalny i logiczny wyjaśniła na co przeznaczała zaciągane pożyczki. Wskazywała, iż przeznaczała je na bieżące utrzymanie, albowiem mąż wydzielał jej na utrzymanie dzieci i domu kwotę 1000 zł, a potem 1500 zł miesięcznie. Jak wynika z informacji ZUS– minimalne wynagrodzenie od 1 stycznia 2003 r. (Dz.U. 2002 nr 200, poz. 1679) wynosiło 800 zł, a od od 1 stycznia 2012 r. (Dz.U. z 2011 r. nr 192, poz. 1141) 1500 zł. Przecietne natomiast miesięczne wynagrodzenie w 2000 r. wynosiło 1.923,81 zł, a w 2011 r. – 3.399,52 zł (https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/pracujacy-zatrudnieni-wynagrodzenia-koszty-pracy/przecietne-miesieczne-wynagrodzenie-w-gospodarce-narodowej-w-latach-1950-2022,2,1.html). Trudno zatem nie zgodzić się z wnioskodawczynią, iż przekazywane jej przez męża pieniądze miesięcznie w wysokości (1000 czy 1500 zł) oscylującej wokół najniższego miesięcznego wynagrodzenia nie wystarczały jej na pokrycie kosztów związanych z utrzymaniem rodziny z trójką dzieci, nawet przy uwzględnieniu jej wynagrodzenia uzyskiwanego pracy zawodowej na stanowisku celnika. Na wiarygodność zasługują zatem zdaniem sądu zeznania wnioskodawczyni, iż wspomagała się pożyczkami i zadłużeniem na karcie debetowej.

Z dużą dozą ostrożność należy przy tym ocenić wiarygodność zeznań świadków zawnioskowanych przez uczestnika na okoliczność trwonienia majątku przez wnioskodawczynię tj. E. R. (konkubiny uczestnika), T. J. (1) (brata uczestnika), L. J. (bratowej uczestnika) oraz D. J. (matki uczestnika). Wszyscy powyżsi świadkowie zeznawali w jeden wyuczony sposób i wszyscy wskazywali, że wiedzę o małżeństwie stron mają A. J. (1) i od syna M.. Zeznania powyższych świadków były nacechowane niechęcią do wnioskodawczyni, wszyscy zeznawali jedno, iż K. J. (1) trwoniła pieniądze. Nikt jednak ze świadków nie potrafił powiedzieć konkretnie na co wnioskodawczyni miała trwonić pieniądze. Matka uczestnika zamieszkująca w M. D. J. zeznała, iż wnioskodawczyni trwoniła pieniądze, bo kupowała drogie perfumy i chodziła do kawiarni. I nic nie pomagała mężowi w prowadzeniu działalności. ( k. 391). Powyższe pozostaje w sprzeczności z zeznaniami samego uczestnika, który przyznał, iż żona pomagała mu w pierwszej fazie prowadzenia działalności gospodarczej w prowadzeniu księgowości w firmie. Również świadek T. J. (1) zeznał bardzo podobnie, iż wnioskodawczyni wiecznie wydawała pieniądze, że zrobiła manko w pracy na 10.000 zł i uczestnik to pokrył, a nadto wydawała pieniądze na zakupy i kawiarnie i że nie pomagała uczestnikowi w prowadzenia działalności ( k. 391-392). Świadek L. J. też zeznawała, iż wnioskodawczyni trwoniła pieniądze, pensje wdawała na zachcianki, na wyjazdy z koleżankami, na zakupy. Wiedza powyższych świadków wynikała, jak zeznawali, z tego, iż uczestnik skarżył im się, że żona wydaje pieniądze. Żaden ze świadków nie zeznał dokładnie na jakie wyjazdy były wydawane pieniądze, z jaką częstotliwością i w jakich kwotach. Skoro uczestnik sam zeznał, iż wydzielał wnioskodawczyni jedynie kwotę 1000, 1500 zł miesięcznie i nie miała ona dostępu do osiąganych przez niego zarobków, a jednocześnie to ona robiła zakupy do domu i opłacała rachunki, trudno mówić, iż trwoniła majątek wspólny. W ocenie Sądu sporadyczne negatywne zachowania wnioskodawczyni tj. jak zabranie synowi pieniędzy z kopert komunijnych, czy pieniędzy na wycieczkę szkolną, albo zrobienia manka w pracy, nie mogą jeszcze przesądzać za koniecznością ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym.

Z dużo dozą ostrożności należy ocenić również zeznania świadka E. R. (konkubiny uczestnika), albowiem wiedzę odnośnie sytuacji stron świadek miała z przeczytania protokołów zeznań wnioskodawczyni z niniejszej sprawy, który udostępnił jej A. J. (1). Świadek jednoznacznie przyznała, iż ma dostęp do dokumentów sądowych tej sprawy, które w domu ma konkubent. Jednocześnie jednak świadek wskazała, iż pieniądze z kopert z komunii M. J. (2) miała wydatkować na swojego dentystę, a pożyczkę 1000 euro na wydatki na dzieci. Świadek ma wiedzę o tym z nagrań, które w domu robił A. J. (1). Zeznani powyższe potwierdzają tylko wersje uczestniczki, iż wszystkie dodatkowe pieniądze przeznaczała na utrzymanie rodziny i wydatki z nią związane. Nie można bowiem postawić zarzutu trwonienia majątku w sytuacji, gdy małżonek wydatkuje pieniądze na jednorazową kosztowną wizytę u stomatologa czy na potrzeby dzieci.

Efekty działań wnioskodawczyni ukierunkowane na poprawę bytu rodziny , w szczególności otrzymywanie dochodów z pracy zawodowej, nie pozwalają na stwierdzenie rażącego lub uporczywego nieprzyczyniania się przez wnioskodawczynię do powstania majątku wspólnego. Bezspornie bowiem wnioskodawczyni pracowała zawodowo w pełnym wymiarze czasu pracy przez czas trwania małżeństwa stron, zatem podejmowała działania zmierzające do powstawania majątku wspólnego i jego pomnażania. Sama dysproporcja w osiąganych przez strony dochodach z tytułu wykonywanej pracy nie jest wystarczająca podstawą do ustalenia nierównych udziałów stron w majątku wspólnym. W sprawie nie zostało wykazane, aby wnioskodawczyni trwoniła majątek czy też wykazywała się niefrasobliwą postawą co do zaspokajania potrzeb rodziny. Podobnie, nie daje do tego podstaw sama w sobie krytyczna ocena wnioskodawczyni odnośnie troski o dom i dzieci dokonane przez uczestnika. Nie można tracić z pola widzenia, iż między stronami co najmniej od 2008 r. istniał konflikt właśnie na tle finansowym związany ze zbyt małymi kwotami pieniędzmi wydzielanymi przez uczestnika żonie na utrzymanie domu i dzieci. Konflikt ten z czasem eskalował i w konsekwencji skutkował złośliwymi zachowaniami oby stron w stosunku do siebie, aby osiągnąć kulminację w zakresie walki sądowej o władzę rodzicielską nad małoletnimi dziećmi stron.

Zarzucane przez uczestnika zachowania wnioskodawczyni, mające uzasadniać ustalenie nierównych udziałów stron w majątku wspólnym (tj. jak zabieranie pieniędzy dzieciom, które to pieniądze dostały od ojca, zabranie pieniędzy z kopert komunijnych, brak dbania o dom, brak gotowania obiadów) były w głównej mierze podejmowane w ramach konfliktu istniejącego między stronami.

Należy mieć w tym miejscu na uwadze, że instytucja, o jakiej mowa w art. 43 § 2 k.r. i o. nie ma charakteru „kary dodatkowej”, za spowodowanie rozpadu więzi małżeńskich, czy też za nieprawidłowe realizowane swych obowiązków wobec rodziny. Ma ona na celu zapobieżenie nieuzasadnionemu, nieusprawiedliwionemu korzystaniu z dorobku małżeńskiego przez osoby, które nie przyczyniły się w stopniu, w jakim można było od nich oczekiwać, do powstania tego majątku. Sam fakt orzeczenia rozwiązania małżeństwa z winy jednego z małżonków nie stanowi samoistnej podstawy do ustalenia przez Sąd nierównych udziałów w majątku wspólnym, jeśli jednocześnie postępowanie dowodowe nie wykaże, że bezpośrednim następstwem takiego zachowania nie było zmniejszenie udziału owego małżonka w wypracowywaniu majątku dorobkowego. Tymczasem materiał dowodowy okoliczności takiej nie wykazał.

Należy również wyraźnie oddzielić stosownie instytucji ustalenia nierównych udziałów stron od instytucji rozliczenia nakładów stron poczynionych z majątku osobistego a majątek wspólny. Zakresy stosowania art. 43 i art. 45 k.r. i o. są rozłączne: nakłady i wydatki z majątku osobistego na majątek wspólny nie stanowią podstawy do wyznaczenia wielkości udziału w tym majątku, ponieważ podlegają rozliczeniu na innej podstawie i w inny sposób.

Przepis art. 43 § 2 kro pozwala wprawdzie każdemu z małżonków żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w jakim każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku, uzależnia jednak dopuszczalność takiego żądania od istnienia ważnych powodów. Jak to zaś w swoim orzecznictwie Sąd Najwyższy niejednokrotnie już wyjaśniał, za ważne uznane być mogą takie tylko powody, które zasługują na aprobatę w świetle zasad współżycia społecznego, w obiektywnej ich ocenie w kontekście relacji panujących w konkretnej rodzinie.

Dla przykładu można przytoczyć tezę postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 5 października 1974 r. w sprawie III CRN 190/74 tj. „przy ocenie istnienia "ważnych powodów" w rozumieniu art. 43 k.r.o. należy mieć na uwadze całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej w zakresie wykonywania ciążących na nich obowiązków względem rodziny, którą przez swój związek założyli”. Przepis ten przy tym nie uzależnia prawa żądania ustalenia nierównych udziałów od winy małżonka przy orzeczeniu rozwodu, jak również nie przesądza, iż orzeczenie rozwodu z winy jednego z małżonków automatycznie powoduje, iż jego udział w majątku wspólnym jest mniejszy.

Oceniając negatywnie zachowanie wnioskodawczyni przez pryzmat wypełniania obowiązków wobec rodziny, nie sposób nie zauważyć, iż również zachowanie uczestnika na taką negatywną ocenę zasługuje. Wnioskodawczyni zeznała, że dopiero w toku tego postępowania powzięła informację o lokatach bankowch, które zakładał uczestnik w trakcie trwania małżeństwa, o których nie miała wcześniej pojęcia. Ukrywanie przed współmałżonkiem dochodów z majątku wspólnego, czy chociażby samej wiedzy o kondycji finansowej przedsiębiorstw wchodzącego w skład majątku wspólnego, co czynił uczestnik, nie może zasługiwać na aprobatę pod kątem uczciwości małżeńskiej, a tym samym uczciwości wobec założonej rodziny. Jak wynika z zebranego w sprawie materiału dowodowego, uczestnika lokaty bankowe zakładał już od 2008 r., pierwszą na 200.000 zł, które wypłacił 23 lipca 2008 r., drugą na 151.000 zł, którą wypłacił 7 października 2008 r. Na dzień 15 lipca 2009 r. A. J. (1) posiadał również w banku (...) w wysokości 202.493,15 zł, którą zlikwidował na koniec dnia 15 lipca 2009 r. następnie na dzień 15 marca 2011 r. A. J. (4) posiadał w banku (...), która wynosiła 53.415,07 zł, którą zlikwidował na koniec tego dnia. W dniu 18 listopada 2011 r. A. J. (1) założył lokatę w banku (...) S.A. na 10.000 zł. W dniu 10 lipca 2012 r. zlikwidował lokatę i wypłacił 10.164,77 zł, a następnie juz po ustanowieniu rozdzielności majątkowej w dniu 1 sierpnia 2014 r. A. J. (1) założył w banku (...) S.A. kolejną lokatę bankową na kwotę 100.000 zł, którą zlikwidował w dniu 1 lipca 2016 r.

Jak wynika z zeznań uczestnika, nie potrafił wyjaśnić na co przeznaczył te lokaty. Ponadto zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwala również przyjąć, aby dostęp do nich miał wnioskodawczyni.

Z powyższych względów sąd uznał, iż oboje małżonkowie postępowali wobec siebie i swojej rodziny nieuczciwie i nielojalnie. Zaznaczenia wymaga, że art. 43 § 2 kro może mieć zastosowanie nie w każdym wypadku faktycznej nierówności przyczynienia się każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego, lecz tylko w tych wypadkach, gdy małżonek, przeciwko któremu skierowane jest żądanie ustalenia nierównego udziału, w sposób rażący lub uporczywy zachowuje się naganie i przez to rodzina nie funkcjonuje normalnie w kontekście kryteriów obiektywnie przyjętych w społeczeństwie jako model rodziny. W przedmiotowej sprawie uczestnik przedstawił dowody, które mogłyby świadczyć o tym, iż uczestniczka w trakcie trwania małżeństwa zachowywała się nagannie lub też w sposób rażący naruszała życie rodzinne, nie można jednak postawić jej zarzutu uporczywego nagannego zachowania czy trwonienia majątku. Zachowania o których zeznawali świadkowie nie są w ocenie Sądu wystarczające, aby zakwalifikować je jako trwonienie majątku, albowiem wnioskodawczyni de facto nie miała dostępu do majątku generowanego przez przedsiębiorstwo uczestnika, który mogłaby trwonić. Samo zaciąganie pożyczek i zadłużanie się na karcie kredytowej ( bez wykazania przez uczestnika, iż środki te były przeznaczane na zbytkowe potrzeby wnioskodawczyni czy też trwonione bez uzasadnienia), wobec niskiej kwoty przekazywanej przez uczestnika na utrzymanie rodziny, nie mogą w ocenie Sądu uzasadniać ustalenia nierównych udziałów stron w majątku wspólnym.

Z powyższych względów sąd ustalił w pkt II postanowienia, iż udziały stron w majątku wspólnym są równe.

Sąd ustalił ponadto w pkt III postanowienia, iż uczestnik A. J. (1) poczynił po ustaniu wspólności ustawowej między stronami nakłady z majątku wspólnego na swój majątek osobistego w wysokości 270.000 zł na zakup mieszkania przy ul. (...) w G..

Z art. 31 § 1 k.r.o. wynika, że w skład majątku wspólnego małżonków wchodzą wszelkie przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności, za wyjątkiem tych, o których mowa w art. 33 k.r.o. W świetle art. 31 § 1 k.r.o. podstawowe znaczenie z punktu widzenia zaliczenia poszczególnych przedmiotów do majątku wspólnego małżonków lub ich majątków osobistych ma czas, w jakim doszło do ich nabycia. Przedmioty nabyte po powstaniu wspólności ustawowej i niemieszczące się w katalogu rzeczy, wierzytelności lub praw, o jakich mowa w art. 33 k.r.o., w relacjach między małżonkami stają się składnikami ich majątku wspólnego, choćby taka ich przynależność nie została ujawniona stronie czynności prowadzącej do nabycia danego przedmiotu, dokonanej przez któregoś z małżonków, czy choćby przez małżonków wspólnie (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2003 r., II CKN 1409/00, OSNC 2004, nr 7-8, poz. 113; z dnia 11 września 1998 r., I CKN 830/97, nieopubl., oraz nieopublikowane postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2012 r., II CSK 363/11, z dnia 18 stycznia 2008 r., V CSK 355/07, z dnia 6 lutego 2003 r., IV CKN 1721/00, z dnia 16 października 1997 r., I CKU 130/97). W wyroku z dnia 17 maja 1985 r., III CRN 119/85 (OSP 1986, z. 9-10, poz. 185), Sąd Najwyższy stwierdził nawet, że w systemie obowiązującego prawa rodzinnego, przyjmującego jako zasadę reżim ustawowej wspólności majątkowej, można skonstruować domniemanie, według którego określone rzeczy w transakcji dokonywanej przez jednego tylko z małżonków zostają nabyte z majątku dorobkowego w interesie (na rzecz) ustawowej majątkowej wspólności małżeńskiej. Natomiast nabycie określonej rzeczy z majątku odrębnego (aktualnie – osobistego) małżonka musi wynikać wyraźnie nie tylko z oświadczenia współmałżonka, ale także – i to przede wszystkim – z całokształtu okoliczności istotnych prawnie z punktu widzenia przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Wspólność ustawowa między małżonkami nie pozbawia ich jednak zdolności do dokonywania rozporządzeń poszczególnymi przedmiotami należącymi do ich majątku wspólnego na korzyść ich majątków osobistych, jak i przedmiotami należącymi do ich majątków osobistych na korzyść ich majątku wspólnego. Dokonanie tego rodzaju rozporządzeń wymaga jednak złożenia stosownych oświadczeń woli przez uprawnionych, na podstawie których będzie można stwierdzić, że miały miejsce dwie czynności, z których jedna prowadziła do nabycia przedmiotu majątkowego do określonej masy majątkowej, z zachowaniem zasad oznaczonych w art. 31 § 1 i art. 33 k.r.o., a druga do przesunięcia tego przedmiotu do innej masy majątkowej, z obowiązkiem dokonania rozliczeń nakładów, jak o tym stanowi art. 45 k.r.o., lub z wyłączeniem tego obowiązku.

Powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej wywołuje skutki na przyszłość, chyba, że rozdzielność orzeczono z datą wsteczną. Ustalenie rozdzielności majątkowej nie może zatem spowodować pozbawienia któregoś z małżonków tych praw majątkowych, które mu przysługiwały już wcześniej jako wchodząc w skład majątku wspólnego.

Zdarza się, że po powstaniu rozdzielności majątkowej dochodzi do nabycia przedmiotu majątkowego na podstawie czynności prawnej dokonanej przez jednego z małżonków, jednocześnie za środki pochodzące z majątku wspólnego lub częściowo za środki pochodzące z majątku wspólnego oraz osobistego któregoś z małżonków. Wykładnia przepisów określających status przedmiotów majątkowych nabytych w czasie trwania małżeństwa z zaangażowaniem środków pochodzących zarówno z majątku wspólnego, jak i majątków osobistych małżonków, musi jednak uwzględniać nie tylko interesy samych małżonków i założonej przez nich rodziny, lecz i potrzebę zapewnienia ochrony ich wierzycielom. Przepisy o surogacji w stosunkach majątkowych małżeńskich (art. 33 pkt 10 k.r.o.) nie uzasadniają tezy o możliwości „wtopienia się” majątku osobistego małżonka w majątek wspólny, bez wyodrębnienia czynności prawnej małżonków prowadzącej do takiego przesunięcia, która podlegałaby ewentualnemu zakwestionowaniu przez wierzyciela, gdyby dokonana została z jego pokrzywdzeniem.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż mieszkanie przy ul. (...) w G. zostało zakupione przez uczestnika za 270.000 zł w dniu 4 marca 2013 r. (k. 1376), czyli 10 miesięcy po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, co miało miejsce w dniu 8 maja 2012 r. Uczestnik podczas zeznań składanych w dniu 13 października 2020 r. zeznał, iż na chwilę rozdzielności majątkowej nie mieli żadnych oszczędności tylko długi. Powyższym zeznaniami uczestnika przeczy chociażby fakt posiadania przez uczestnika znacznych kwot na licznych kontach bankowych. W toku postępowania sąd ustalił, iż uczestnik posiadał środki pieniężne w wysokości 26.460,97 zł zgromadzone na rachunku bankowym P. w PLN w (...) Bank (...) S.A. w W. nr (...), środki pieniężne w wysokości 1.888,59 zł zgromadzone na rachunku bankowym (...) w PLN w (...) Bank (...) S.A. w W. nr (...), środki pieniężne w wysokości 504,95 zł zgromadzone na rachunku bankowym w (...) Bank (...) S.A. w W. nr (...), środki pieniężne w wysokości 179,83 zł zgromadzone na rachunku bankowym w (...) Bank S.A. w W. nr (...), środki pieniężne w wysokości 20.427,84 zł zgromadzone na rachunku bankowym w (...) Bank S.A. w W. nr (...), środki pieniężne w wysokości 20.437,51 zł zgromadzone na rachunku bankowym w (...) Bank S.A. w W. nr (...), środki pieniężne w wysokości 42.443,93 zł zgromadzone na rachunku bankowym w (...) Bank S.A. w W. nr (...), środki pieniężne w wysokości 21.873,62 EURO zgromadzone na rachunku bankowym w (...) Bank S.A. w W. nr (...), środki pieniężne w wysokości 25,95 EURO zgromadzone na rachunku bankowym w Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. nr (...), środki pieniężne w wysokości 1.134,68 EURO zgromadzone na rachunku bankowym w Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. nr (...), środki pieniężne w wysokości 28.894,84 zł zgromadzone na rachunku bankowym w Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. nr (...), środki pieniężne w wysokości 10.000 zł zgromadzone na rachunku lokaty terminowej w (...) Bank S.A. w W. nr (...), środki pieniężne w wysokości 10.000 zł zgromadzone na rachunku lokaty terminowej w (...) Bank S.A. w W. nr (...), środki pieniężne w wysokości 82,60 zł zgromadzone na rachunku bankowym w (...) Bank (...) S.A. w W. Obiegowa Książeczka (...) w PLN nr (...).

Ponadto sąd ustalił, iż na dzień 15 marca 2011 r. A. J. (4) posiadał w banku (...), która wynosiła 53.415,07 zł, którą zlikwidował na koniec tego dnia.

Całkowicie niewiarygodne pozostają w związku z tym zeznani uczestnika, iż na chwilę ustanawiania rozdzielności majątkowej strony nie miały żadnych oszczędności oraz że kondycja finansowa jego firmy nie była najlepsza. Przeczy temu chociażby fakt, iż w dniu 1 sierpnia 2014 r. A. J. (1) założył w banku (...) S.A. lokatę bankową na kwotę 100.000 zł, którą zlikwidował w dniu 1 lipca 2016 r.

W ocenie Sądu całkowicie niewiarygodne pozostają twierdzenia uczestnika, iż pieniądze na kupno mieszkania na ul. (...) pożyczył od brata T. J. (2). W ocenie Sądu jest to jedynie wersja zdarzeń przygotowana przez uczestnika na potrzeby niniejszego postępowania. Nie można bowiem pominąć zeznań uczestnika składanych w dniu 13 października 2020 r. podczas których zeznał, iż pieniądze na zakup mieszkania przy ul. (...) pożyczył od kilku osób i nie chce podać danych osobowych tych osób, a także że pieniądze te pożyczył na kilka lat tuż przed zakupem tego mieszkania (k. 1348). Podczas składanych wcześniejszych zeznań uczestnik wskazał, iż mieszkanie zakupił za pieniądze pożyczone od znajomych i rodziny, że cała kwotę na zakup tego mieszkania miał z pożyczek od znajomych i rodziny i że tego zadłużenia nie spłacił( k. 484v). Powyższe twierdzenia uczestnika, iż pożyczki na zakup mieszkania udzielił mu brat T. J. (1) przeczą nie tylko wcześniejsze zeznania samego uczestnika A. J. (1), ale również składane wcześniej zeznania konkubiny uczestnika E. R.. Zeznała ona, że A. J. (1) kupił mieszkanie przy ul. (...) częściowo z kredytu i częściowo z pożyczek. Powyższe sprzeczności i wielość przedstawianych wersji zdarzeń przez samego uczestnika przemawiają również za niewiarygodnością zeznań samego świadka T. J. (1). Po pierwsze podczas pierwszych składanych zeznań przez tego świadka nie zeznał on w żadnym zakresie, aby pożyczał tak znaczną sumę A. J. (4) i to na zakup mieszkania na ul. (...) w G.. Wspomniał jedynie, iż zdarzało się, ze wspomagał brata w ramach braterskiej pomocy. Również z zeznań wnioskodawczyni wynika, iż T. J. (1) w tamtym czasie wybudował duży dom, ponadto był jedynym żywicielem 5-osobowej rodziny, zarabiał jako mundurowy podobnie do wnioskodawczyni i nie było go stać na taką pożyczkę, tym bardziej, ze jego sytuacja finansowa była gorsza niż sytuacja finansowa uczestnika A. J. (1) ( k. 1577v).

Z uwagi na fakt, iż świadek T. J. (1) jest bratem uczestnika, że brak jakiegokolwiek dowodu na piśmie na udzielanie pożyczki w wysokości 270.000 zł przez T. J. (1) uczestnikowi, że uczestnik sam wcześniej twierdził, iż pożyczył tą kwotę od kilku osób, że konkubina uczestnika zeznała, iż częściowo zakup mieszkania był finansowany z kredytu, sąd uznał za niewiarygodne zeznania uczestnika i świadka T. J. (1) w powyższym zakresie. Jednocześnie mając na uwadze wyniki postępowania dowodowego i zachowanie uczestnika w trakcie postępowania, który nie ujawnił podczas składanych zeznań posiadanych oszczędności, kont bankowych czy lokat terminowych, sąd uznał, iż powyższa kwota 270.000 zł stanowiła oszczędności stron wygenerowane przez uczestnika z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej jeszcze przed ustaniem rozdzielności majątkowej. Uczestnik nie wykazał, aby kwotę tę uzyskał z innych źródeł niż posiadane oszczędności, nie wykazał również, aby rzekomo jego brat miał możliwości finansowe i oszczędności w tej wysokości, aby mu taką kwotę pożyczyć. Brak dążenia przez uczestnika do wyjaśnienia kwestii pochodzenia pieniędzy na zakup mieszkania na ul. (...) od samego początku postępowania, zmienianie wersji zdarzeń w tym zakresie przez samego uczestnika, sprzeczności w zeznaniach świadków zeznających na tą okoliczność oraz brak powołania jakiegokolwiek wiarygodnego dowodu na okoliczność pochodzenia środków na zakup mieszkania na ul. (...), skutkuje uznaniem przez sąd, iż środki te pochodziły z majątku wspólnego stron ( oszczędności uczestnika wygenerowanych jeszcze w trakcie trwania wspólności małżeńskiej między stronami). Podkreślić należy, iż dopiero na skutek zobowiązania sądu uczestnik powołał dowód z zeznań świadka T. J. (1) i przedstawił nową wersję pochodzenia środków na zakup mieszkania przy ul. (...).

Przechodząc do analizy dalszych zgłoszonych przez wnioskodawczynię roszczeń o rozliczenie nakładów, należy wskazać, iż wnioskodawczyni we wniosku zgłosiła również, iż A. J. (1) poczynił nakład w wysokości 185.000 zł przeznaczonej na zakup samochodu K. (...). Ponadto w piśmie procesowym z dnia 23 sierpnia 2017 r. wnioskodawczyni domagała się ustalenia, iż z majątku wspólnego poczyniony został przez uczestnika nakład na majątek osobisty uczestnika w wysokości 91.000 zł na zakup skutera wodnego model J. (...) 310 LX o wartości 87.000 zł oraz przyczepy do jego przewozu o wartości 3.100 zł (k. 690-691).

Za niewykazane należy uznać twierdzenia wnioskodawczyni, iż uczestnik poczynił nakłady z majątku wspólnego na swój majątek osobisty zakupując skuter wodny K. U. (...). Skuter ten został zakupiony w dniu 22 lipca 2017 r. przez B. M., na co wykazują dokumenty zgromadzone w aktach sprawy. Skutek jest przechowywany w garażu uczestnika A. J. (1), który również z niego korzysta, co z kolei wynika z zeznań uczestnika. Nie stanowi on jednak własności uczestnika. Natomiast co do samochodu K. (...) uczestnik zeznał, iż był to samochód wzięty leasing w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Podobnie jak motor K.. Biegły również uwzględnił ten składniki majątkowy wyceniając wartość przedsiębiorstwa w opiniach sporządzonych na potrzeby niniejszego postępowania.

Wnioskodawczyni nie naprowadziła żadnych dowodów na okoliczność tego, iż quad kupiony przez uczestnika już po ustanowieniu rozdzielności majątkowej został zakupiony ze środków z majątku wspólnego. Z zeznań uczestnika wynika, iż quad kupił około 2015-2016 r. ze środków z kredytu, który spłacił ( k. 1343).

Sąd nie uwzględnił roszczeń uczestnika o zasądzenia od wnioskodawczyni kwoty 216.000 zł tytułem bezumownego korzystania z nieruchomości w postaci domu jednorodzinnego położonego w G. przy ul. (...) w okresie od 1 listopada 2016 r. do dnia zapłaty. Powyższy żądanie uczestnik zgłosił w piśmie z dnia 24 października 2022 r. (k. 1797-1798).

Zgodnie z art. 206 k.c. każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem przez pozostałych współwłaścicieli. Jeżeli więc w danym przypadku stosuje się art. 206 k.c., gdyż sposobu posiadania rzeczy wspólnej nie normuje umowa współwłaścicieli ani orzeczenie sądu, każdy współwłaściciel jest uprawniony do bezpośredniego posiadania całej rzeczy wspólnie wraz z pozostałymi współwłaścicielami. Granicą zaś jego uprawnienia jest takie samo uprawnienie każdego z pozostałych współwłaścicieli. W konsekwencji współwłaściciel, który pozbawia innego współwłaściciela posiadania narusza jego uprawnienie wynikające ze współwłasności, a sam, w zakresie, w jakim posiada rzecz i korzysta z niej w sposób wykluczający posiadanie i korzystanie innych współwłaścicieli, działa bezprawnie (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2006 roku, sygn.. akt III CZP 9/06). Powyższa zasada odnosi się także do współkorzystania z nieruchomości przez byłych małżonków.

Zgodnie z art. 31 § 1 kro z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. § 2 stanowi nadto, że do majątku wspólnego należą w szczególności: 1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, 2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków, 3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.

Wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy wspólnej wyłącznie przez jednego małżonka przysługuje tylko w przypadku ziszczenia się określonych w art. 224 § 2 k.c. lub w art. 224 § 2 k.c. w związku z art. 225 k.c. przesłanek przy jednoczesnym naruszeniu przez tego małżonka art. 206 k.c. Innymi słowy, wynagrodzenie za korzystanie ze wspólnej nieruchomości przysługuje tylko wówczas, gdy małżonek bezprawnie uniemożliwia nam korzystanie z tego składnika majątku wspólnego. Zatem, by móc skutecznie dochodzić wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy wspólnej konieczne jest wykazanie, że doszło do bezprawnego wyzucia z posiadania lub odmowy dopuszczenia do współposiadania. Warto jednocześnie wskazać, że współwłaścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy niezależne od innych możliwych roszczeń, np. roszczenia o dopuszczenie do współposiadania (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2008 r., III CZP 3/08). Powyższe oznacza, że dla skutecznego zgłoszenia żądania o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości nie jest konieczne wcześniejsze wytoczenie powództwa o dopuszczenie do współposiadania tej nieruchomości.

Bezspornym jest, że od sierpnia 2011 roku uczestnik nie zamieszkiwał we wspólnej nieruchomości na ul. (...) w G.. Do chwili zgłoszenia żądania w niniejszej sprawie w piśmie z dnia 24 października 2022 r. uczestnik nie wzywał wnioskodawczyni ani do umożliwienia mu współposiadania nieruchomości, ani do jakichkolwiek rozliczeń finansowych z tytułu ciężarów i wydatków związanych z rzeczą wspólną (art. 207 k.c.). uczestnik nie przedstawił w tym względzie żadnego dowodu na to, iż tego rodzaju żądanie kierował chociażby ustnie do wnioskodawczyni. Z jego zeznań złożonych na rozprawie w dniu13.10.2020 r. jednoznacznie wynika, iż nie wszedł do domu stron tylko dlatego, że w drzwiach był klucz w zamku. Po czym uczestnik wrócił do biura i tam został 2 lata ( k. 1344). Już same zeznania uczestnika w tym zakresie nie potwierdzają bezprawnego niedopuszczenia uczestnika do korzystania z rzeczy wspólnych przez wnioskodawczynię, zatem zbędnym i zmierzającym do przedłużenia postępowania byłoby przesłuchiwanie na te okoliczności świadka E. K., o co wnosił uczestnik. Samowolne opuszczenie mieszkania i zamieszkanie w innej nieruchomości stron nie spełnia przesłanki ustawowej bezprawności w rzekomym uniemożliwieniu korzystania z rzeczy wspólnych. Uczestnik nie wykazał, aby zgłaszał wnioskodawczyni żądanie dopuszczenia go do współposiadania nieruchomości w tym do umożliwienia mu zamieszkania w tej nieruchomości, czy też korzystania z niej w inny sposób, czy tez aby wzywał wnioskodawczynię do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z jego udziału w przedmiotowej nieruchomości za okres objęty żądaniem zgłoszonym w piśmie.

Wskazując na treść art. 206 k.c. wskazać należy, że określona tam forma współposiadania i korzystania z rzeczy wspólnej może być zmodyfikowana w drodze umowy będącej wynikiem porozumienia pomiędzy współwłaścicielami, którzy mogą określić, inaczej, niż to wynika z przywołanego przepisu, sposób posiadania i korzystania przez nich z rzeczy wspólnej. W szczególności współwłaściciele mogą dokonać umownie podziału wspólnej nieruchomości do korzystania, którego istotą będzie porozumienie współwłaścicieli, co do tego, w jaki sposób i w jakim zakresie współwłaściciele mają posiadać i korzystać z rzeczy wspólnej bez znoszenia jej współwłasności. Analizowany przepis art. 206 k.c. ma charakter dyspozytywny, wobec czego współwłaściciele mogą w umowie ustalić inny sposób korzystania z rzeczy wspólnej, w szczególności mogą w drodze umownego podziału wyodrębnić określone jej części do wyłącznego korzystania przez poszczególnych współwłaścicieli. W takich wypadkach o uprawnieniu poszczególnych współwłaścicieli do wyłącznego korzystania z określonych części rzeczy wspólnej będą decydowały jedynie postanowienia umowy (vide : uchwała pełnego składu Izby Cywilnej SN z 28 września 1963r., III CO 33/62, LexisNexis nr (...), OSNCP 1964, nr 2, poz. 22, wyrok SN z 14 listopada 1963 r., III CR 81/63, LexisNexis nr (...), OSNCP 1964, nr 9, poz. 189, uchwały SN: z 8stycznia 1980 r., III CZP 80/79, LexisNexis nr (...), OSNCP 1980, nr 9, poz. 157, oraz z 13 lutego 1981 r., III CZP 72/80, OSNCP 1981, nr 11, poz. 207, a także wyrok SN z 10 lutego2004 r., IV CK 17/2003, LexisNexis nr (...)).

W ocenie sądu doszło pomiędzy stronami do przyjętego przez nie w sposób dorozumiany podziału składników majątkowych do korzystania; wnioskodawczyni korzystała wyłącznie z domu na ul. (...), a uczestnik z mieszkania na ul. (...). Skoro uczestnik po dniu rozdzielności majątkowej nie zgłaszał wnioskodawczyni pretensji o dopuszczenie go do współposiadania nieruchomości i odpowiadającej temu gotowości uczestnictwa w ciężarach i wydatkach związanych z nieruchomością, to oczywistym jest, że wnioskodawczyni całą tę nieruchomości objęła w posiadanie, zgodnie z wolą uczestnika, który 10 miesięcy po ustanowieniu rozdzielności majątkowej zakupił nowe mieszkanie na ul. (...) w G. gdzie zamieszkał. Uczestnik nie wykazywał nawet woli współposiadania nieruchomości zabudowanej domem i korzystania z niej aż do dnia zgłoszenia wniosku na zaawansowanym etapie sprawy o podział majątku.

W ocenie sądu okoliczności badanej sprawy przesądzają za tym, iż uczestnik wyzbył się dobrowolnie władztwa nad rzeczą wspólną (łac. corpus), z drugiej zaś strony nie przejawiał wykonywania takiego władztwa z wolą posiadania pod tytułem współwłasności (łac. animus).

Podstawę prawną roszczenia o wynagrodzenie za tzw. bezumowne korzystanie z rzeczy stanowią przepisy art. 224 k.c. i 225 k.c. Współwłaściciel może domagać się od pozostałych współwłaścicieli wynagrodzenia za korzystanie z tej rzeczy na podstawie art. 224 § 2 k.c. lub 225 k.c., jednakże tylko wtedy, gdy roszczenie takie kieruje przeciwko współwłaścicielowi, który naruszając art. 206 k.c. pozbawił go bezprawnie współposiadania i korzystania z rzeczy wspólnej. Wyłączne posiadanie przedmiotowej nieruchomości przez wnioskodawczynię w okresie za który uczestnik domaga się wynagrodzenia nie było bezprawne, albowiem jego podstawą była zawarta konkludentnie umowa wyłączająca ustawowe zasady współposiadania i korzystania z rzeczy wynikające z art. 206 k.c. W konsekwencji w okrasie objętym zadaniem wniosku do naruszenia przez wnioskodawczynię art. 206 k.c. nie doszło. W praktyce uwzględniając, że współwłasność jest postacią własności oraz że samo brzmienie art. 206 k.c. nie uzależnia uprawnienia, o którym w nim mowa, od określonych właściwości rzeczy wspólnej, nasuwa się wniosek, że współposiadaczowi w każdym przypadku pozbawienia go posiadania lub niedopuszczenia go do współposiadania, przysługuje na podstawie art. 222 § 1 w związku z art. 206 k.c. przeciwko współposiadaczowi – naruszycielowi, dochodzone w procesie, roszczenie o dopuszczenie do posiadania na zasadach określonych w art. 206 k.c. ( vindicatio partis) ( tak m.in. w uzasadnieniu uchwały SN składu 7 sędziów z dnia 19.03.2013 r., III CZP 88/12). Sąd Najwyższy wyjaśnił, że każdy współwłaściciel jest z mocy ustawy uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej w takim zakresie, jaki nie wyłącza takiego samego posiadania innych współwłaścicieli, a więc do posiadania wespół z nimi. Jeżeli więc współwłaściciel nie wszedł w posiadanie rzeczy wspólnej lub je utracił , przysługuje mu w zasadzie roszczenie o dopuszczenie go do współposiadania. Jednakże roszczenie takie można realizować tylko wtedy, gdy ze względu na charakter współposiadania sąd może skonkretyzować w wyroku, na czym mają polegać obowiązki pozwanego, których wykonanie zapewni powodowi współposiadanie, a więc gdy wyrok nadaje się do egzekucji. Nie jest natomiast dopuszczalne, jako nienadające się do egzekucji, ogólnikowe przyznanie współwłaścicielowi współposiadania bez określenia, na czym to współposiadanie ma polegać. W ramach unormowania zawartego w art. 206 k.c. nie można racjonalnie wywodzić uprawnienia współwłaścicieli do współposiadania i korzystania z rzeczy wspólnej „w granicach udziału” lub „ponad udział”. Współwłaścicielowi nie przysługuje prawo do określonej części rzeczy wspólnej, lecz prawo do posiadania całej rzeczy. Ponieważ zaś każdemu współwłaścicielowi przysługuje takie samo uprawnienie, to każde z nich doznaje ograniczenia w sposobie jego wykonywania przez takie same uprawnienia pozostałych współwłaścicieli. Stąd wniosek, że współwłaściciele mogą współposiadać i korzystać z rzeczy wspólnej w takim tylko zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z niej przez pozostałych współwłaścicieli ( por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 października 1973 r., III CRN 247/73, OSNCP 1974, nr 9, poz. 151 i z dnia 27 kwietnia 2001 r., III CKN 21/99, niepubl., z dnia 2 lutego 2003 r., III CKN 1386/00, nie publ., postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 2010 r., III CSK 195/09, nie publ. i z dnia 15 kwietnia 2011 r., III CSK 191/10, (...), ZD B, poz. 30).

W badanej sprawie znamienne jest to, iż uczestnik nie domagał się ewentualnego dopuszczenia go przez wnioskodawczynię do współposiadania nieruchomości. Ograniczył się jedynie do żądanie zasądzenia odpowiedniej kwoty. W tym miejscu wskazać należy na niekonsekwencje wniosków Takie zachowanie uczestnika w ocenie sądu zmierza jedynie do celowego „bezpodstawnego wzbogacenia” kosztem wnioskodawczyni i nakierowane było na przedłużenie toczącego się postępowania.

W takim stanie rzeczy wniosek uczestnika jako pozbawiony podstaw prawnych nie zasługiwał na uwzględnienie. W ocenie Sądu dopiero po dacie uprawomocnienia się postanowienia sądu o podziale majątku małżonek będący właścicielem nieruchomości może żądać od drugiego małżonka zapłaty za bezumowne korzystanie z domu (art. 225 KC).

Roszczenie tożsame pod względem prawnym zgłosiła wnioskodawczyni domagając się zasądzenia na jej rzecz od uczestnika kwoty 198.000 zł z tytułu wynagrodzenia za korzystanie przez uczestnika z lokalu mieszkalnego położonego przy ul. (...) w G.. W sprawie bezspornym było, iż powyższe mieszkanie stanowi biuro prowadzonej przez uczestnika działalności gospodarczej i jego miejsce pracy. Wynajęcie tego lokalu celem uzyskiwania czynszu skutkowałoby koniecznością poniesienie przez uczestnika dodatkowego kosztu w ramach prowadzonej działalności gospodarczej polegającego na wynajęciu pomieszczenia pod biuro. Jak już wskazano wyżej współwłaściciel może domagać się od pozostałych współwłaścicieli wynagrodzenia za korzystanie z tej rzeczy na podstawie art. 224 § 2 k.c. lub 225 k.c., jednakże tylko wtedy, gdy roszczenie takie kieruje przeciwko współwłaścicielowi, który naruszając art. 206 k.c. pozbawił go bezprawnie współposiadania i korzystania z rzeczy wspólnej. Wnioskodawczyni nie wykazała, aby przed wysunięciem roszczeń o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości przy ul. (...), zgłaszała Uczestnikowi żądania dopuszczenia jej do współposiadania nieruchomości, w tym do umożliwienia jej zamieszkania w tej nieruchomości, czy też korzystania z niej w inny sposób.

W ocenie sądu, tak jak podkreślono wyżej doszło pomiędzy stronami do przyjętego przez nie w sposób dorozumiany podziału do korzystania nieruchomości wchodzących skład majątku wspólnego w ten sposób, iż wnioskodawczyni korzystała wyłącznie z nieruchomości przy ul. (...), a uczestnik korzystał wyłącznie z mieszkania przy ul. (...). W takiej sytuacji nie możemy mówić o jakimkolwiek bezprawnym odsunięciu współwłaściciela od posiadania i korzystania z nieruchomości, skoro taki podział wynikał z przyjęto przez strony w sposób dorozumiany umownego korzystania ze składników majątku wspólnego.

W piśmie z dnia 15 października 2020 r. uczestnik zgłosił żądanie zasądzenia od wnioskodawczyni połowy pożytków, które można by uzyskać z wynajęcia domu na ul. (...) w G. w wysokości 528.000 zł (k. 1368) za okres od września 2011 r. do października 2020 r., przy ustaleniu nierównych udziałów stron w majątku wspólnym, alternatywnie 330.000 zł przy przyjęciu równych udziałów stron w majątku wspólnym.

Również to roszczenie uczestnika nie mogło zostać uwzględnione.

Po pierwsze uczestnik nie wykazał, aby wnioskodawczyni uzyskiwała jakikolwiek czynsz od partnerów, z którymi zamieszkuje, jak twierdził w uzasadnieniu powyższego żądania. Ponadto przepis art. 207 k.c. nie obejmuje swoją hipotezą korzyści osiąganych przez współwłaściciela z tytułu korzystania z lokalu w nieruchomości wspólnej, korzyści te bowiem nie polegają na czerpaniu pożytków lub innych przychodów, lecz na zaoszczędzeniu wydatków. Powyższą tezę potwierdził również Sąd Najwyższy , m.in. w postanowieniu z 15 kwietnia 2011 r. (III CSK 191/2010, LexisNexis nr (...), OSNC 2012, nr B, poz. 30), w którym wskazał, że „użyte w art. 207 k.c. pojęcia pożytków i innych przychodów z rzeczy wspólnej nie obejmują swymi zakresami korzyści osiąganych przez współwłaścicieli z tytułu posiadania lokalu we wspólnej nieruchomości” (tak m.in. w uzasadnieniu uchwały SN składu 7 sędziów z dnia 19.03.2013 r., III CZP 88/12).

Po drugie nawet gdyby roszczenie to zakwalifikować jako roszczenia odszkodowawcze z tytułu utraconych korzyści, to zgodnie z art. 361 KC zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Tak więc w myśl przytoczonego przepisu naprawienie szkody obejmuje – w granicach normalnego związku przyczynowego – straty, które poszkodowany poniósł oraz korzyści, które mógłby osiągnąć gdyby mu szkody nie wyrządzono. Jak wspomniano powyżej uszczerbek majątkowy może więc mieć dwojaki charakter. Może mieć postać straty rzeczywistej (damnum emergens) powodującej zmniejszenie majątku poszkodowanego oraz postać utraconych korzyści (lucrum cessans), co oznacza, iż wskutek danego zdarzenia poszkodowany nie powiększył swojego majątku, a czego z dużym prawdopodobieństwem mógł się spodziewać.

Lucrum cessans to zwrot pochodzący z języka łacińskiego a oznaczający korzyści, jakich spodziewał się podmiot prawa, których nie osiągnął z uwagi na to, że ktoś nie wykonał swego zobowiązania i przez to wyrządził mu szkodę uniemożliwiającą osiągnięcie tych korzyści. Tak wiec ten rodzaj szkody polega na tym, że majątek poszkodowanego nie wzrósł tak, jakby to się stało, gdyby nie nastąpiło zdarzenie, z którym połączona jest czyjaś odpowiedzialność. Co więcej, wskutek doznania tego rodzaju uszczerbku poszkodowany nie staje się bogatszy o to, czego bez wyrządzenia mu szkody, mógł oczekiwać w przyszłości. Ustalenie szkody w postaci utraconych korzyści ma wprawdzie charakter hipotetyczny – polega bowiem na przyjęciu – na podstawie okoliczności, które wystąpiły po okresie spodziewanego zysku – że zysk w okresie poprzednim zostałby osiągnięty. Jednakże utrata zysku musi być przez żądającego odszkodowania udowodniona (art. 6 KC). Szkoda taka musi być przez osobę poszkodowaną wykazana z tak dużym prawdopodobieństwem, że uzasadnia ono w świetle doświadczenia życiowego przyjęcie, że utrata korzyści rzeczywiście nastąpiła. Damnum emergens to również zwrot pochodzący z języka łacińskiego a oznaczający rzeczywisty uszczerbek majątkowy, szkodę rzeczywistą. Jest to strata na mieniu poniesiona przez poszkodowanego na skutek zaistnienia czynu niedozwolonego, niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania albo na skutek zobowiązania umownego. Może mieć postać zmniejszenia aktywów lub zwiększenia pasywów. Jej wysokość ustala się przez porównanie wartości majątku sprzed i po zaistnieniu szkody (metoda dyferencyjna); alternatywną metodą jest tzw. metoda obiektywna, oceniająca wartość dobra majątkowego bez powiązania z wartością reszty majątku. Tak więc stratę stanowi tu pomniejszenie majątku poszkodowanego, polegające na zmniejszeniu, uszczupleniu aktywów poprzez zniszczenie, utratę lub uszkodzenie określonych składników majątkowych albo obniżenie ich wartości ale również zwiększenie, przybycie pasywów poprzez np. powstanie nowych zobowiązań albo ich zwiększenie. Przy czym nie można traktować jako szkody tzw. ubytków naturalnych, a więc ubytków powstających na skutek wysychania, topnienia, wypłukiwania. Szkodą nie będzie również pogorszenie rzeczy (zmniejszenie jej wartości), jeżeli wynika ono z normalnego z niej korzystania.

Podkreślić należy jednak, iż przepis art. 361 § 2 KC w części dotyczącej utraconych korzyści wymaga przyjęcia hipotetycznego przebiegu zdarzeń i ustalenia wysokiego prawdopodobieństwa utraty korzyści. Ustawodawca nie wskazał bliższych kryteriów budowania tych hipotez, pozostawiając je wiedzy i doświadczeniu życiowemu składu orzekającego, stosowanym odpowiednio do okoliczności sprawy. Szkoda w postaci utraconych korzyści z reguły występuje obok rzeczywiście poniesionej straty. Bardzo różne mogą być postaci szkody polegającej na utraconych korzyściach. Egzemplifikacyjnie można wskazać, że w sytuacji szkody na osobie mogą oznaczać utratę lub obniżenie zarobków – wówczas wynagrodzenie takiej szkody przybiera formę renty, zgodnie z art. 444 § 2 KC. Utrata korzyści może też być konsekwencją zniszczenia lub uszkodzenia rzeczy m.in. uszkodzenie samochodu wykorzystywanego do działalności gospodarczej. Szkoda w postaci lucrum cessans nie powstaje równocześnie ze zdarzeniem wyrządzającym szkodę, lecz jest jego późniejszym następstwem. Od szkody w postaci lucrum cessans należy odróżnić pojawiające się w języku prawniczym pojęcie szkody ewentualnej, przez którą należy rozumieć utratę szansy uzyskania pewnej korzyści majątkowej (np. szansy wygrania na loterii). Różnica wyraża się w tym, że w wypadku lucrum cessans hipoteza utraty korzyści graniczy z pewnością, w wypadku szkody ewentualnej prawdopodobieństwo utraty korzyści jest zdecydowanie mniejsze. Szkoda ewentualna nie podlega naprawieniu.

Uczestnik winien zatem wykazać z dużym prawdopodobieństwem, iż miał możliwość wynajęcia domu przy ul. (...) w G. i na skutek działań wnioskodawczyni utracił dochód z tego tytułu.

Biorąc pod uwagę to, iż w domu zamieszkiwała wnioskodawczyni oraz dzieci stron trudno przyjąć za wykazanie powyższych okoliczności. Uczestnik nie wykazał również, aby dom stron był tak podzielony, iż można było swobodnie wynająć tylko jego część i czerpać z tego tytułu dochody. Tym samym wniosek o powołanie biegłego na wycenę wartości utraconych korzyści czy wartości czynszu, który można by uzyskać z wynajmu jako zmierzający do przedłużenia postępowania podlegał pominięciu.

Wnioskodawczyni zgłosiła również w piśmie z dnia 2 listopada 2020 r. roszczenie o zwrot nakładów w wysokości 80.000 zł poczynionych na nieruchomość przy ul. (...) w G. (k. 1401).

Powyższe roszczenie również nie mogło zostać uwzględnione przez sąd.

Wnioskodawczyni twierdziła bowiem, iż poniosła nakłady na ogrodzenie i prace ogrodowe w wysokości 80.000 zł i wniosła o powołanie dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa na tą okoliczność. Jednocześnie podczas składanych zeznań wnioskodawczyni wskazała, iż zrobiła częściowo ogrodzenie i położyła kostkę brukową na podjeździe i nie pamięta jaki to był koszt. Ponadto zeznała iż zrobiła obejście dookoła domu, założyła trawnik, zrobiła nasadzenia ogrodowe. Wskazywała również, iż usunęła i pokryła koszty awarii wody w budynku mieszkalnym, za co zapłaciła ok. 8.000-10.000 zł.

Nie ulega wątpliwości, iż rozliczenie nakładów nieruchomość stanowiąca majątek wspólny małżonków po ustaniu wspólności ustawowej powinno nastąpić w toku postępowania o podział majątku.

Ustawodawca nie zdefiniował pojęcia nakładu. W doktrynie i orzecznictwie wskazuje się, że nakłady stanowią wszelkiego rodzaju wydatki na rzecz poza ceną jej nabycia. Przybierają one różną postać. Nakłady przybierają przede wszystkim postać widocznych ulepszeń, m.in. w postaci wzniesienia budynku lub innego urządzenia, dokonanej przebudowy, instalacji urządzeń domowych, zasadzenia drzew, krzewów czy też obsiania pola. Do nakładów zalicza się także wydatki na drobne remonty i konserwację rzeczy. Ponadto do nakładów należy zaliczyć wydatki na świadczenia publiczne oraz ubezpieczenie rzeczy. Tradycyjnie rozróżnia się nakłady konieczne, użyteczne i zbytkowe. Zasadniczym kryterium odróżnienia różnych rodzajów nakładów jest realizowana przez nie funkcja. W związku z tym nakłady konieczne to wydatki niezbędne do utrzymania rzeczy w należytym stanie, umożliwiającym normalne korzystanie z niej, zgodnie z przeznaczeniem. Mieszczą się tu wydatki na remonty i konserwację rzeczy, dokonanie zasiewów, utrzymanie zwierząt, płacenie podatków oraz innych danin publicznych. Natomiast inne nakłady służą ulepszeniu rzeczy lub zwiększeniu jej funkcjonalności (nakłady użyteczne), bądź też zmierzają do zaspokojenia potrzeb estetycznych tego, kto ich dokonuje (nakłady zbytkowne). Kryterium zaliczenia nakładów do określonej kategorii jest zmienne, w zależności od rodzaju i przeznaczenia rzeczy oraz postępu nauki i techniki. Podstawę prawną rozliczenia dokonanych nakładów na nieruchomość wspólną stanowi art. 207 k.c. Zgodnie z tymi przepisami pożytki i inne przychody z rzeczy wchodzącej w skład spadku przypadają współspadkobiercom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współspadkobiercy ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną. Roszczenie z tytułu poczynionych na nieruchomość nakładów ma charakter obligacyjny. W literaturze oraz orzecznictwie przyjmuje się, że w postępowaniu o podział majątku wspólnego rozliczenie z tytułu nakładów obejmuje jedynie nakłady poczynione zgodnie z zasadami zarządu rzeczą wspólną, a zatem nakłady konieczne dokonane za zgodą większości współwłaścicieli (art. 201 k.c.), a inne za zgodą wszystkich współwłaścicieli (art. 199 k.c.). Jednakże w przypadku dokonania nakładów, które zwiększają wartość rzeczy wspólnej, nawet jeśli zostały dokonane niezgodnie z zasadami zarządu rzeczą wspólną, winny one zostać rozliczone na podstawie art. 405 k.c. Do rozliczeń współwłaścicieli z tytułu poczynionych nakładów na poszczególne przedmioty wchodzące w skład masy spadkowej nie stosuje się przepisów regulujących roszczenia między właścicielem a posiadaczem rzeczy (art. 206–230 k.c.), gdyż dotyczą one relacji właściciela z osobą trzecią, a więc wykraczają poza wzajemne stosunki wewnętrzne łączące współwłaścicieli.

Wskazać także należy – co istotne – że sąd w sprawie o podział majątku rozstrzyga o wzajemnych roszczeniach pomiędzy małżonkami tylko na wyraźny wniosek danego współwłaściciela. Zgłoszenie tych roszczeń dopuszczalne jest w zasadzie do daty zamknięcia rozprawy przed sądem pierwszej instancji. Zgłoszenie ich przed sądem drugiej instancji (apelacyjnym) – zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego – jest skuteczne jedynie wówczas, gdy powstały one albo stały się wymagalne w trakcie postępowania międzyinstancyjnego lub później. Jeśli zatem roszczenie istnieje w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji, należy z nim wystąpić najpóźniej do czasu zamknięcia rozprawy przed tym sądem. Roszczenie rozliczenia nakładów na wspólną nieruchomość powinno być sformułowane w sposób odpowiadający żądaniu pozwu o zasądzenie określonej należności. Powinno zatem zawierać precyzyjne oznaczenie wysokości nakładów oraz podstawę faktyczną żądania. Braki w tym zakresie podlegają usunięciu w trybie art. 130 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. niezależnie, czy strona działa osobiście, czy jest reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika. Rozpoznanie wniosku o zwrot nakładów na spadkową nieruchomość jest przeprowadzane w oparciu o przepisy regulujące postępowanie procesowe. Stąd też na wnioskodawcy – zgodnie z zasadami procesu cywilnego – spoczywa ciężar gromadzenia materiału procesowego przemawiającego za zasadnością zgłoszonego żądania (wniosku o rozliczenie nakładów). W zakresie tego roszczenia sąd nie ma obowiązku dążenia do wszechstronnego zbadania wszystkich okoliczności z nim związanych oraz nie jest zobligowany do zarządzania dochodzenia w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń zawartych we wniosku i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie. W sprawie o podział majątku sąd z urzędu i samodzielnie (niezależnie od stanowiska uczestników) ustala – zgodnie z art. 684 k.p.c. – skład i wartość majątku spadkowego. Norma zawarta w tym przepisie nie dotyczy nakładów poczynionych na majątek wspólny po ustanowieniu rozdzielności majątkowej, a zatem w stosunku do tego roszczenia sąd ma obowiązek stosować ogólne zasady w zakresie rozkładu ciężaru dowodu w postępowaniu cywilnym. Zgodnie z tymi regułami ciężar gromadzenia materiału dowodowego spoczywa na stronach – uczestnikach w postępowaniu nieprocesowym (art. 232 k.p.c., art. 3 k.p.c., art. 6 k.c.).

W okolicznościach badanej sprawy wnioskodawczyni zgłosiła roszczenie o rozliczenia nakładu w wysokości 80.000 poczynionego na ogrodzenie i prace ogrodowe na nieruchomości przy ul. (...) w G.. Powyższe nakłady w ocenie sadu nie mogą być uznane za nakłady konieczne, które podlegają rozliczeniu w oparciu o art. 201 k.c. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 stycznia 2014 roku II CSK 42/13 wskazał jak należy rozumieć pojęcie nakładów: nakłady konieczne – „przez nakłady koniecznie rozumie się nakłady, których celem jest utrzymanie rzeczy w stanie zdatnym do normalnego korzystania z niej zgodnie z przeznaczeniem”, nakłady użyteczne – „nakłady dokonane w celu ulepszenia rzeczy”, nakłady zbytkowe – „służą natomiast nadaniu rzeczy cech odpowiadających upodobaniom posiadacza, zaspokojeniu jego potrzeb estetycznych”.

W ocenie sądu nakłady związane z częściowym postawieniem ogrodzenia należy uznać za nakłady użyteczne, a nadkłady związane z nasadzeniami ogrodowymi za nakłady zbytkowe. Ponadto wnioskodawczyni w żaden sposób nie wykazała na czym polegało „zrobienie ogrodzenia”, na które powoływała się w uzasadnieniu roszczenia.

Wnioskodawczyni formułując roszczenie w zakresie zwrotu tych nakładów nie wskazała, iż podstawą faktyczna tego żądania są nakłady poniesione na usunięcie awarii wodnej, wykonania podjazdu z kotki brukowej, remontów czy napraw dachu, o których zeznawała. Tym samym zgodnie z literalną treścią zgłoszonego roszczenia sąd badał jedynie zasadność zgłoszonych nakładów na ogrodzenie i nasadzenia ogrodowe.

Uwzględnieniu natomiast w ocenie Sądu podlegał zgłoszony przez uczestnika nakład z jego majątku osobistego na majątek wspólny, z tytułu spłaty kredytu z tytułu umowy nr (...). W sprawie bezspornym było, iż po ustanowieniu rozdzielności majątkowej w dniu 8 maja 2012 r. A. J. (1) spłacał kredyt zaciągnięty przez strony i w okresie od 20 czerwca 2012 r. spłacił ten kredyt do wysokości: 139.368,40 zł (kapitał), 27.618,38 zł (odsetki) i 3,16 zł (odsetki karne), w sumie : 166.989,94 zł.

Wnioskodawczyni podnosiła, iż kredyt ten był zaciągnięty w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą przez strony, jednakże okoliczności tej w żaden sposób nie wykazała. Jak wynika natomiast z treści samej umowy ( płyta CD k. 1407) był to kredyt zaciągnięty na cale konsumpcyjne.

Jeśli dług zaciągnięty przez jedno z małżonków w czasie trwania wspólności ustawowej został zużyty na majątek wspólny i spłacony w okresie pomiędzy ustaniem wspólności a podziałem majątku wspólnego, to tak spłacona należność przestaje być długiem i przekształca się w roszczenie o zwrot nakładów na rzecz tego małżonka, który dokonał zapłaty. Roszczenie takie podlega rozliczeniu na podstawie art. 45 i 46 k.r.o. Tego rodzaju rozliczeń, dotyczących długów spłaconych do dnia prawomocnego podziału majątku, dotyczy art. 618 § 3 k.p.c.

Jeżeli zatem wierzytelność z tytułu wydatków - poniesionych w okresie pomiędzy ustaniem wspólności ustawowej a prawomocnym podziałem majątku wspólnego - z majątku osobistego na zaspokojenie długów związanych z majątkiem wspólnym nie została rozliczona w postępowaniu o podział majątku wspólnego, po uprawomocnieniu się postanowienia o podziale nie można jej skutecznie przedstawić do potrącenia z wierzytelnością drugiego małżonka, gdyż nie spełniała ona wymagań stawianych przez art. 498 § 1 k.c. ( vide: Postanowienie SN z dnia 21.01.2010r, I CSK 205/09, Lex nr 560500).

Z powyższych względów sąd uznał, iż wnioskodawczyni winna zwrócić uczestnikowi połowę poczynionego powyższego nakładu w wysokości 83.494,97 zł.

W toku postępowania strony wniosły o rozliczenie środków posiadanych przez nie na otwartych funduszach emerytalnych. Za ugruntowane uznać należy stanowisko orzecznictwa i doktryny, iż środki zgromadzone przez małżonków na rachunkach otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego oraz składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych należą do majątku wspólnego małżonków. Zgodnie z art. 126 ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych "Jeżeli małżeństwo członka otwartego funduszu uległo rozwiązaniu przez rozwód lub zostało unieważnione, środki zgromadzone na rachunku członka funduszu, przypadające byłemu współmałżonkowi w wyniku podziału majątku wspólnego małżonków, są przekazywane w ramach wypłaty transferowej na rachunek byłego współmałżonka w otwartym funduszu".

W świetle powyższych przepisów należy uznać, że w ramach postępowania o podział majątku wspólnego podział jednostek zgromadzonych na otwartym funduszu emerytalnym powinien nastąpić poprzez przyznanie każdemu z małżonków liczby jednostek odpowiadającej ich udziałowi w majątku wspólnym. Za takim stanowiskiem przemawia fakt, że wartość jednostek w otwartym funduszu emerytalnym ma charakter zmienny i tego względu celowe jest, aby w przypadku ustania wspólności majątkowej małżeńskiej przyznać byłym małżonkom taką samą liczbę jednostek uczestnictwa, a nie obciążać któregokolwiek z nich obowiązkiem spłaty lub dopłaty, która nie uwzględni realnej wartości tych jednostek podlegających spieniężeniu dopiero w momencie realizacji prawa do emerytury (vide: potanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2016 r., V CSK 323/15). Jednocześnie zaznaczyć trzeba, że takie rozstrzygnięcie w tym zakresie nie było celowe w przypadku środków przekazanych do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, albowiem już w chwili umorzenia jednostek w otwartych funduszach emerytalnych uzyskały one konkretną wartość pieniężną i w takiej formie zostały zaksięgowane na subkontach prowadzonych przez ten podmiot. Z tego względu przedstawiają one pewną zobiektywizowaną wartość, przy czym celowe jest, aby przyznać je tym podmiotom, na rzecz których zostały zewidencjonowane, gdyż od nich zależy wysokość ich przyszłych świadczeń emerytalnych.

Należy zatem zauważyć, że ustawodawca nie przewidział możliwości przyznania środków zgromadzonych w OFE na rzecz jednego z małżonków ze spłatą na rzecz drugiego małżonka. Celem podziału środków zgromadzonych na kontach emerytalnych w przypadku rozwodu jest wyrównanie, czy uzupełnienie udziałów małżonków w majątku wspólnym podlegającym podziałowi.

Wobec powyższego środki zgromadzone przez K. J. (1) na OFE (...) S.A. w W. na dzień 8 maja 2012 roku w wysokości 1 444. (...) jednostek rozrachunkowych o ówczesnej wartości 46.049,49 zł oraz środki zgromadzone przez A. J. (1) na OFE (...) S.A. w W. na dzień 8 maja 2012 roku w wysokości 365, (...) jednostek rozrachunkowych o ówczesnej wartości 10.987,88 zł , sąd podzielił w ten sposób, iż A. J. (1) przyznał połowę środków zgormadzonych przez K. J. (1) na OFE (...) S.A. w W., które na dzień 8 maja 2012 roku stanowiły 1 444. (...) jednostek rozrachunkowych opisanych w pkt Ir, przy uwzględnieniu umorzenia 51,5% tych środków na mocy art. 23 ust. 1 ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych z dnia 6 grudnia 2013 r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 1717); natomiast K. J. (1) połowy środków zgromadzonych przez A. J. (1) na OFE (...) S.A. w W., które na dzień 8 maja 2012 roku stanowiły 365, (...) jednostek rozrachunkowych opisanych w pkt Is, przy uwzględnieniu umorzenia 51,5% tych środków na mocy art. 23 ust. 1 ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych z dnia 6 grudnia 2013 r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 1717).

Kolejno – po ustaleniu składu majątku wspólnego stron, należało dokonać jego podziału pomiędzy byłych małżonków Do podziału tego majątku wspólnego małżonków zgodnie z treścią art. 46 kro stosuje się przepisy o dziale spadku nakazuje stosować odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku. Przepisy zaś o dziale spadku odsyłają do odpowiedniego stosowania przepisów o zniesieniu współwłasności. Zgodnie z treścią art. 211 kc każdy ze współwłaścicieli może żądać, aby podział nastąpił przez podział rzeczy wspólnej, a w przypadku podziału majątku przez podział majątku wspólnego, ale tylko wtedy, gdy podział ten nie byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy (majątku) albo nie pociągałby za sobą istotnej zmiany rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości. Stosownie zaś do treści art. 212 § 2 kc rzecz (majątek wspólny), która nie da się podzielić – może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli (jednemu z małżonków) z obowiązkiem spłaty na rzecz pozostałych współwłaścicieli (drugiego małżonka), albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego, czyli trybie sprzedaży licytacyjnej w postępowaniu egzekucyjnym.

Przepisy dotyczące zniesienia współwłasności nakazują Sądowi, aby w pierwszej kolejności przy podziale rzeczy wspólnej kierował się wnioskiem stron w tym zakresie, o ile nie sprzeciwiają się temu przepisy prawa lub społeczno-gospodarcze przeznaczenie rzeczy. Strony były zgodne co do tego w jaki sposób podzielić składnik majątku wspólnego w postaci nieruchomości tj. poprzez przyznanie przedsiębiorstwa i nieruchomości przy ul. (...) uczestnikowi, natomiast nieruchomości przy ul. (...) – wnioskodawczyni (k. 1341). Sąd nie widział podstaw, aby w ten wniosek stron ingerować. Tym samym w postanowieniu własność składników majątkowych w postaci przedsiębiorstwa i nieruchomości przy l. (...) przyznał uczestnikowi, nieruchomość natomiast przy ul. (...) przyznał wnioskodawczyni.

Sąd uwzględniając zgodne stanowiska stron w tym zakresie, uznał, iż właściwym sposobem podziału nieruchomości wspólnej będzie przyznanie jej na wyłączną własność uczestnika za spłatą na rzecz wnioskodawczyni.

Zgodnie z treścią wyżej już cytowanego art. 212 § 2 kc w razie przyznania majątku w całości na rzecz jednego z małżonków, bądź też w sytuacji, gdy przyznane zostały składniki o różnych wartościach Sąd zobowiązany jest zasądzić pomiędzy małżonkami odpowiednie spłaty. Udziały wnioskodawczyni i uczestnika w majątku wspólnym są równe, albowiem żadna ze stron nie zgłosiła wniosku o ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym stron, co można uczynić jedynie w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji. Zatem każde z nich winno uzyskać składniki majątku o takiej samej wartości, a razie dysproporcji miedzy nimi – stronie, która uzyskała mniej wartościowy składnik winna otrzymać stosowna spłatę.

Sąd podzielił również ustalone na dzień 8 maja 2012 r. środki pieniężne zgromadzone przez strony w ten sposób, iż środki na rachunkach bankowych należących do wnioskodawczyni – przyznał wnioskodawczyni, natomiast środki pieniężne na rachunkach bankowych uczestnika – przyznał uczestnikowi.

Na podstawie uzyskanych informacji bankowych sąd ustalił, iż na dzień 8 maja 2012 r. wnioskodawczyni miała dwa rachunki bankowe, na których miała następujące środki pieniężne: 25,24 zł zgromadzone na dzień na rachunku bankowym w Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. nr (...), a także 45,89 na rachunku bankowym w (...) Bank (...) S.A. w W. nr (...). W sumie posiadała oszczędności w kwocie 71.13 zł.

Uczestnik natomiast na dzień 8 maja 2012 r. posiadał kilkanaście rachunków bankowych i lokat z następującymi zgromadzonymi środkami pieniężnymi:

: 82,60 zł na rachunku bankowym w (...) Bank (...) S.A. w W. Obiegowa Książeczka (...) w PLN nr (...),
: 26.460,97 zł na rachunku bankowym P. w PLN w (...) Bank (...) S.A. w W. nr (...),
: 1.888,59 zł na rachunku bankowym (...) w PLN w (...) Bank (...) S.A. w W. nr (...),
: 504,95 zł na rachunku bankowym w (...) Bank (...) S.A. w W. nr (...),
: 179,83 zł na rachunku bankowym w (...) Bank S.A. w W. nr (...),
: 20.427,84 zł na rachunku bankowym w (...) Bank S.A. w W. nr (...),
: 20.437,51 zł na rachunku bankowym w (...) Bank S.A. w W. nr (...),
: 42.443,93 zł na rachunku bankowym w (...) Bank S.A. w W. nr (...),
: 21.873,62 euro na rachunku bankowym w (...) Bank S.A. w W. nr (...),
: 25,95 euro na rachunku bankowym w Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. nr (...),
: 1.134,68 euro na rachunku bankowym w Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. nr (...),
: 28.894,84 zł na rachunku bankowym w Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. nr (...),
: 10.000 zł na rachunku lokaty terminowej w (...) Bank S.A. w W. nr (...),
: 10.000 zł na rachunku lokaty terminowej w (...) Bank S.A. w W. nr (...).

W sumie uczestnik posiadał oszczędności w łącznej kwocie 161.321,06 (bez oszczędności w euro) i oszczędności w euro - 101.272,38 zł.

Sąd uznał, że przyznanie całej waluty obcej i pozostałych oszczędności zgromadzonych na kontach i lokatach uczestnika na wyłączną własność uczestnika wynika z faktu, iż środki te pozostały w jego posiadaniu i przez niego faktycznie były wykorzystywane po ustanowieniu rozdzielności majątkowej z wyłączeniem wnioskodawczyni, co rodzi po jego stronie obowiązek spłaty na rzecz wnioskodawczyni połowy wartości należnych jej środków.

W ocenie sądu zgodnie z zasadą walutowości wyrażoną w art. 358 kc rozliczenia tych środków należało dokonać w walucie polskiej, a w konsekwencji przeliczenie waluty obcej według kursu średniego NBP na dzień wydania orzeczenia. Jednocześnie z punktu widzenia tych rozliczeń istotny był kurs, po którym wnioskodawczyni mogła sprzedać należną jej walutę obcą i ustalenie, jaką kwotę w złotych polskich uzyskałaby za tę walutę. Na dzień wydania postanowienia średni kurs kupna (tj. skupu waluty przez kantor) wynosił: za 1 euro – 4,3966 zł.

Przeliczając zatem wartość posiadanych oszczędności w euro sąd zastosował średni kurs kupna (tj. skupu waluty przez kantor) na dzień 13 lipca 2023 r., który wynosi za 1 euro – 4,3966 zł, co daje kwotę 101.272,38 zł ( jako równowartość posiadanych w euro oszczędności przez A. J. (5) chwilę orzekania (23.034,25 euro x 4,3966 zł =101.272,38 zł ).

Przyjmując równe udziały w majątku wspólnym stron postępowania, wnioskodawczyni winna tytułem spłaty udziału w nieruchomości stron, zapłacić uczestnikowi kwotę 129.783,81 zł tytułem dopłaty i wyrównania udziału w majątku wspólnym.

Wnioskodawczyni otrzymała bowiem w wyniku podziału majątku wspólnego składniki majątkowe o wartości łącznej 1.223.071,13 zł (tj. dom o wartości 1.223.000 zł i środki pieniężne zgromadzone na dwóch rachunkach bankowych w wysokości 25,24 zł i 45,89 zł). Z tej wartości wnioskodawczyni winna spłacić uczestnika w ½ części czyli kwotą 611.535,56 zł.

Uczestnik otrzymał pozostały majątek wspólny stron w postaci przedsiębiorstwo o wartości 412.900 i mieszkania na (...)o wartości 185.000 zł, jak również środki pieniężne zgromadzone na wszystkich rachunkach bankowych, które posiadał na dzień 8 maja 2012 r. w wysokości 161.321,06 (bez oszczędności w euro) i oszczędności w euro zgromadzone na rachunku bankowym w wysokości 101.272,38 zł. W sumie uczestnik otrzymał składniki majątkowe o łącznej wartości 860.493,44 zł. Z powyższej kwoty winien spłacić wnioskodawczynię kwotą ½ części tj. dla 430.246,72 zł.

Ponadto wnioskodawczyni musi jeszcze zwrócić uczestników połowę nakładów poczynionych przez niego na spłatę kredytu nr (...). kwotę 83.494,97 zł ( 166.989,94 zł : 2).

Uczestnik musi natomiast zwrócić wnioskodawczyni połowę nakładu z majątku wspólnego na swój majątek poczynionego na zakup mieszkania na M. w wysokości 270.000 zł czyli kwotę 135.000 zł.

Podsumowując, wnioskodawczyni zobowiązana jest do zapłaty na rzecz uczestnika w sumie kwoty 695.030,53 zł, na którą składa się kwota 611.535,56 zł (połowa spłaty majątku) i kwota 83.494,97 zł (połowa spłaty nakładu na kredyt). Uczestnik natomiast winien spłacić wnioskodawczynię łączną 565.246,72 zł, na którą składa się kwotą 430.246,72 zł (połowa spłaty majątku) i kwota 135.000 zł (połowa spłaty nakładu na zakup mieszkania na ul. (...)).

Po wzajemnej kompensacji (695.030,53 zł -565.246,72 zł) do zapłaty przez wnioskodawczynię na rzecz uczestnika pozostaje kwota 129.783,81 zł, którą to spłatę sąd zasądził w pkt VII postanowienia.

Jednocześnie sąd określił termin zapłaty powyższej kwoty na 6 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia, przyjmując, iż będzie to termin wystarczający na pozyskanie przez wnioskodawczynię ewentualnej pożyczki lub kredytu, czy też pomocy od rodziny. Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwala bowiem przyjąć, iż sytuacja finansowa wnioskodawczyni poprawiła się chwili składania przez nią zeznań w 2020 r. Już wówczas wnioskodawczyni sygnalizowała, iż ma zamiar przejść na emeryturę, która będzie oscylować w granicach 2400 zł miesięcznie i nie posiada żadnych oszczędności. Jednocześnie wnioskodawczyni ni składała wniosku o rozłożenie ewentualnej spłaty jej udziału w majątku wspólnym stron na raty z uwagi na złą sytuację materialną, tym samym sąd uznał, iż wystarczający na zorganizowanie środków na spłatę będzie 6 miesięczny termin. Nie będzie to również konwalidować z interesem samego uczestnika, którego potrzeby mieszkaniowe są zaspokojone, a sytuacja życiowa i stałe źródło dochodu w postaci prosperującego przedsiębiorstwa transportowego nie pozwala uznać, aby jego sytuacja życiowa przemawiała za krótszym terminem spłaty jego udziału w majątku wspólnym.

Sąd w pkt VIII postanowienia dokonał zabezpieczenia spłaty przez wnioskodawczynię poprzez wpisanie hipoteki w księdze wieczystej nieruchomości z uwagi na rodzaj i wysokość dochodów uzyskiwanych przez wnioskodawczynię oraz posiadane zadłużenie. Zgodnie bowiem z art. 212 § 3 k.c. jeżeli ustalone zostały dopłaty lub spłaty, sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek, a w razie potrzeby także sposób ich zabezpieczenia.

Stosując art. 212 § 3 k.c. sąd powinien uwzględnić nie tylko składniki majątkowe, które są przedmiotem postępowania działowego, ale całościowo stan majątkowy uczestników postępowania działowego, w szczególności czy inne, nieobjęte postępowaniem, składniki majątku współwłaściciela zobowiązanego do spłat mogą mieć znaczenie dla możliwości i terminu wywiązania się przez niego z obowiązku spłat, w tym poprzez ewentualną możliwość zaciągnięcia odpowiedniego kredytu. Ochrona sytuacji majątkowej współwłaściciela, któremu przyznano przedmiot objęty postępowaniem podziałowym powinna nastąpić z jak najmniejszym uszczerbkiem dla ochrony interesów majątkowych pozostałych współwłaścicieli uprawnionych do stosownych spłat. Z drugiej strony, jeżeli przedmiot podziału jest tego rodzaju, że wymaga dokonywania także nakładów inwestycyjnych okoliczność ta powinna być wzięta także pod rozwagę. Dla określenia terminu spłat nie bez znaczenia jest także czas trwania postępowania podziałowego, jeżeli w tym okresie uczestnik postępowania zobowiązany do spłat korzystał z przedmiotu objętego węzłem współwłasności. Natomiast odnośnie do zabezpieczenia zasądzonej spłaty, to żądający zabezpieczenia powinien w postępowaniu sprecyzować, jakiej formy zabezpieczenia jego spłaty oczekuje. Tylko więc ubocznie podnieść należy, iż przepis zawarty w art. 212 § 3 k.c. jest przepisem szczególnym wobec przepisu z art. 320 k.p.c., który wobec tego nie ma zastosowania do rozłożenia na raty bądź odroczenia terminu płatności spłaty zasądzanej w postępowaniu podziałowym. Przepis zawarty w art. 320 k.p.c. może mieć zastosowanie w sprawach o zniesienie współwłasności jedynie do innych należności zasądzanych w orzeczeniach działowych (vide: Postanowienie SN z dnia 24 stycznia 2013 r., V CSK 79/12).

Co prawda wnioskodawczyni zgadzała się na przyznanie jej nieruchomości na ul. (...) na wyłączną własność, jednakże nie wykazała żadnymi środkami dowodowymi, iż ma jakiekolwiek oszczędności czy możliwości kredytowe, aby spłatę dokonać jednorazowo. Tym samym chroniąc interesy wierzyciela, którym jest w tej sytuacji uczestnik, należało dokonać odpowiedniego zabezpieczenia spłaty przez wnioskodawczynię poprzez wpis hipoteki w księdze wieczystej nieruchomości. Będzie on w ocenie Sądu najbardziej odpowiednim sposobem zabezpieczenia, z uwagi na to, iż w razie dokonania spłaty na rzecz uczestnika w sposób i terminie, określonym przez sąd, hipoteka będzie mogła zostać wykreślona.

Orzeczenie o kosztach postępowania Sąd oparł o treść przepisu art. 520 § 1 kpc, który stanowi, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Zarówno wnioskodawczyni, jak i uczestnik byli w równym stopniu zainteresowani wynikiem tego postępowania, albowiem dotyczyło ono ich majątku wspólnego i zmierzało do dokonania jego podziału. W takiej zaś sytuacji Sąd uznał, iż brak jest podstaw do odstępstwa od wyżej wyrażonej zasady i oboje winni ponieść koszty związane ze swoim udziałem w sprawie, o czym Sąd orzekł w pkt IX postanowienia.

Jednocześnie w pkt X i XI postanowienia sąd orzekł o nieuiszczonych dotychczas przez strony kosztach sądowych, na które złożyły się następujące kwoty: 3.726,09 zł z tytułu wynagrodzenia biegłego ( k. 837), 471,88 zł z tytułu wynagrodzenia biegłego (k. 894), 1595,90 – z tytułu wynagrodzenia biegłego (k. 1036), 825,79 zł z tytułu wynagrodzenia biegłego (k. 1102), 1.558,35 zł z tytułu wynagrodzenia biegłego ( k. 1306), 25 zł z tytułu kosztów uzyskania dokumentacji bankowej (k. 1418), 60 zł z tytułu dokumentacji bankowej (k. 1430), 73,80 zł z tytułu kosztów uzyskania dokumentacji bankowej (k. 1498), 25 zł z tytułu kosztów uzyskania dokumentacji bankowej (k. 1498), 30 zł z tytułu kosztów uzyskania dokumentacji bankowej (k. 1498).

W sumie koszty sądowe wyniosły 8.482,08 zł, w związku z czym sąd obciążył strony po połowie nieuiszczonymi kosztami sądowymi i nakazał pobrać po 4.241,04 zł od każdej ze stron na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Goleniowie.

Z powyższych względów Sąd orzekł, jak w sentencji postanowienia.

sędzia Patrycja Wojczuk

Dodano: 5 marca 2025, Opublikował(a): Edyta Urbaniak
Podmiot udostępniający informację: Sąd Rejonowy w Goleniowie
Osoba, która wytworzyła informację: sędzia Patrycja Wojczuk, Patrycja Wojczuk
Data wytworzenia informacji: 14 lipca 2023