Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

UZASADNIENIE

Strona powodowa (...) spółka jawna S. (...) w G. wniosła o zasądzenie nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym od pozwanego G. J. kwoty 58.865,27 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa oraz kosztów procesu i zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że pozwany wystawił weksel własny niezupełny w chwili wystawienia i wręczył go stronie powodowej, która w dniu 20.12.2011 r. wypełniła ten weksel zgodnie z deklaracja wekslową i przedstawiła go pozwanemu do zapłaty w terminie do dnia 29.12.2011 r. Pozwany pozostawił to pismo bez odpowiedzi i nie wykupił weksla własnego.

Sąd Rejonowy w Gorzowie Wielkopolskim w dniu 1 lutego 2012 r. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym (sygn. akt V GNc 155/12), w którym w całości uwzględnił żądanie pozwu.

Od powyższego nakazu zapłaty pozwany wniósł zarzuty, zaskarżając nakaz w całości, domagając się jego uchylenia i oddalenia powództwa. Ponadto pozwany wniósł o zasądzenia od powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu zarzutów pozwany wskazał, że w ramach prowadzonego gospodarstwa rolnego nabywał od powódki szereg towarów i w 2010 r. nabył towary na łączną kwotę 90.000 zł. Pozwany nabył towar na podstawie następujących faktur VAT: nr (...) z 8.03.2010 r. na kwotę 22.885,06 zł, nr (...) z 25.03.2010 r. na kwotę 22.963,06 zł, nr (...) z 13.04.2010 r. na kwotę 38,08 zł, nr (...) z 13.04.2010 r. na kwotę 856,96 zł, nr (...) (...) z 22.04.2010 r. na kwotę 17.082,96 zł, nr (...) z 25.05.2010 r. na kwotę 1.011,15 zł. Towary wymienione na tych fakturach pozwany otrzymał od powoda. Suma kwot objętych tymi fakturami wynosiła 64.837,27 zł i pozwany zalegał do końca 2010 r. z zapłatą za te towary. Powód uzgodnił z pozwanym, że pozwany wystawi weksle na zabezpieczenie tej spłaty. Pozwany w dniu 22.12.2010 r. wystawił weksel własny in blanco i opatrzył go własnoręcznym podpisem, po czym wydał powodowi. Weksel był wystawiony na zabezpieczenie wyżej opisanych faktur. W dniu 18.01.2011 r. pozwany dokonał wpłaty zaległej kwoty 64.000 zł, a w dniu 12.09.2011 r. dodatkowo uiścił 3.600 zł tytułem brakującej różnicy oraz odsetek za opóźnienie w zapłacie.

Dalej pozwany podał, że w 2010 r. stawił się u niego pracownik powoda E. S. (1) i poinformował że powód ma do zbycia dwa samochody nawozu – saletry amonowej oraz saletry can oraz środki ochrony roślin. E. S. (1) poinformował pozwanego, że towar ten znajduje się ok. 15 kilometrów od pozwanego, w gospodarstwie (...), który miał go pierwotnie nabyć, jednak ostatecznie do zawarcia umowy nie doszło. Pozwany wyraził zgodę na kupienie tego towaru od powoda i E. S. (1) wręczył powodowi dwie faktury dotyczące tego towaru i zapewnił że towar zostanie pozwanemu dostarczony. Towar nie został pozwanemu dostarczony. Pozwany dokonał wcześniej zakupu w części analogicznego towaru, tj. samochodu z nawozem – saletrą amonową, na co otrzymał fakturę. Ponieważ towar, który miał dostarczyć E. S. do pozwanego nie dotarł pozwany zniszczył faktury, które na ten niedostarczony towar otrzymał. Pozwany omyłkowo zniszczył fakturę za rzeczywiście otrzymany towar – saletrę amonową, a zostawił fakturę o nr (...) z dnia 2.06.2010 r. na kwotę 25.177,19 zł na taki sam towar w podobnej ilości, którego nie dostał. Pozwany nie zwrócił na to uwagi i zamierzając zapłacić za fakturę za otrzymany nawóz (omyłkowo zniszczona), zapłacił de facto za fakturę obejmującą towar, którego nie dostał. Zapłat ta została w imieniu pozwanego dokonana przez osobę trzecią w ramach jej rozliczeń z pozwanym.

Na rozprawie w dniu 18 października 2012 r. powódka wskazała, że podstawą roszczenia są faktury VAT numer: (...) (...) z 1.06.2010 r. na kwotę 3.416,53 zł, z której do zapłaty pozostało 27,68 zł, nr (...) z 2.11.2010 r. na kwotę 25.294,80 zł, skorygowana fakturą korygującą (...) z 13.05.2011 r. opiewająca na dopłatę 3.604,70 zł, nr (...) z 2.06.2010 r. na kwotę 23.456,24 zł skorygowana fakturą korygującą nr (...) z 13.05.2011 r. opiewająca na dopłatę 4.222,32 zł.

Wyrokiem z dnia 3 czerwca 2014 r. (sygn. akt V GC ) Sąd Rejonowy w Gorzowie Wielkopolskim utrzymał w mocy w całości nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 1 lutego 2012 r., sygn. akt V GNc 155/12.

Orzeczenie oparte została na następujących ustaleniach faktycznych i wnioskach.

Powódka prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą (...) spółka jawna S. – Rudnicki w G. W.. Powódka zatrudniała E. S. (1) na stanowisku przedstawiciela handlowego. Pozwany G. J. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą Gospodarstwo Rolne – (...) w P..

W. O. (1) wydzierżawił M. B. (1) grunty rolne.

Na spotkaniu z przedstawicielem handlowym powódki pozwany oraz M. B. (1) zamówili towar: nawozy azotowe i saletrę. Zamówiony towar dostarczono.

W dniu 8.03.2010 r. powódka wystawiła pozwanemu fakturę VAT nr (...) za zakup S. C. na kwotę 22.885,06 zł. Jako termin zapłaty wskazano dzień 30.07.2010 r. Faktura została podpisana przez pozwanego. Kolejne faktury za zakup saletry powódka wystawiła pozwanemu kolejno:

- w dniu 25.03.2010 r. nr (...) na kwotę 22.963,06 zł z terminem zapłaty do dnia 31.07.2010 r., faktura nie została podpisana przez pozwanego,

- w dniu 13.04.2010 r. nr (...) na kwotę 38,08 zł z terminem zapłaty do dnia 30.07.2010 r. - pozwany poświadczył podpisem odbiór tej faktury,

- w dniu 21.04.2010 r. nr (...) (...) za zakup owsa na kwotę 856,96 zł z terminem zapłaty do dnia 5.05.2010 r. - pozwany nie podpisał faktury,

- w dniu 22.04. 2010 r. nr (...) (...) za zakup jęczmienia na kwotę 17.082,96 zł z terminem zapłaty do dnia 30.08.2010 r. – pozwany nie podpisał faktury.

W dniu 17.05.2010 r. powódka wystawiła M. B. (1) fakturę za zakup towarów na kwotę 5.240,47 zł. Fakturę tę skorygowano do wartości 0, a towar dostarczony M. B. został przekazany i przefakturowany na pozwanego. Na wiosnę 2010 r. J. F. pomagał M. B. (1) w wysiewie nawozu na działce poddzierżawionej od W. O. (1).

Powódka wystawiła pozwanemu kolejne faktury:

- w dniu 25.05.2010 r. nr (...) za zakup siarczanu magnezu na kwotę 1.011,15 zł z terminem zapłaty do dnia 30.08.2010 r. - pozwany nie podpisał faktury,

- w dniu 2.06.2010 r. nr (...) za zakup saletry na kwotę 25.177,19 zł z terminem zapłaty do dnia 30.07.2010 r. – pozwany podpisał fakturę,

- w dniu 1.06.2010 r. nr (...) (...) za zakup towarów na kwotę 3.416,53 zł z terminem zapłaty do dnia 30.08.2010 r.,

- w dniu 2.06.2010 r. nr (...) za zakup S. C. na kwotę 23.456,24 zł z terminem zapłaty na dzień 30.07.2010 r. - pozwany poświadczył odbiór faktury; faktura ta została skorygowana na plus o kwotę 4.222,32 zł, łącznie do zapłaty pozostała kwota 27.678,56 zł.

W dniu 27.09.2010 r. pozwany uiścił na rzecz powódki kwotę 25.177,19 zł.

W dniu 2.11.2010 r. powódka wystawiła pozwanemu fakturę nr (...) za zakup saletry amonowej na kwotę 25.294,80 zł z terminem zapłaty do 15.11.2010 r. - pozwany nie podpisał faktury. Faktura ta została skorygowana na plus o kwotę 3.604,70 zł, a zatem łącznie do zapłaty pozostawała kwota 28.899,50 zł.

Pismem z dnia 29.11.2010 r. powódka wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 117.004,84 zł. Wezwanie to ponowiono w 22.12.2010 r. Pozwany wystąpił z propozycją spłaty zadłużenia środkami z dopłat unijnych.

W dniu 22.12.2010 r. pozwany podpisał deklarację wekslową, wskazującą prawo remitenta do wpisania sumy wekslowej w wysokości zobowiązania wynikającego z faktur sprzedaży towarów pomiędzy remitentem a wystawcą, pomniejszonych odpowiednio o wpłaty dokonane na poczet tego zobowiązania oraz powiększonego o odsetki umowne należne w dacie płatności weksla oraz wszystkie inne koszty.

W dniu 18.01.2011 r. pozwany uiścił na rzecz powódki kwotę 64.000 zł. Wpłata ta została zaliczona na następujące faktury VAT: nr (...) na kwotę 22.885,06 zł, nr (...) na kwotę 22.963,06 zł, nr (...) na kwotę 38,08 zł, nr (...)/ (...) na kwotę 856,96 zł, nr (...) (...) na kwotę 17.082,96 zł. Pozostała kwota 173,88 zł została zaliczona przez powoda na poczet zaległych odsetek od należności wynikających z powyższych faktur.

W dniu 21.07.2011 r. pozwany uiścił na rzecz powódki kwotę 800 zł, która została rozliczona na poczet faktury nr (...) z 25.04.2010 r. Do zapłaty z tej faktury pozostała kwota 211,15 zł.

W dniu 12.09.2011 r. pozwany uiścił na rzecz powódki kwotę 3.600 zł. Wpłata ta została zaliczona na następujące faktury VAT: nr (...) – rozliczono pozostała do zapłaty kwotę 211,15 zł, nr (...) (...) do kwoty 3.388,85 zł, do zapłaty pozostała kwota 27,68 zł. W dniu 24.09.2010 r. pozwany wpłacił kwotę 25.177,19 zł.

W dniu 20.12.2011 r. w G. W.. wypełniono weksel własny G. J. wskazując, że do dnia 29 grudnia 2011 r. zapłaci na rzecz (...) spółki jawnej S. - Rudnicki w G. W.. sumę 58.865,27 zł.

Wobec nieuregulowania przez pozwanego należności powódka pismem z dnia 21.12.2011 r. zawiadomiła go o wypełnieniu weksla, wzywając jednocześnie do jego wykupu w terminie do dnia 29.12.2011 r. Jako miejsce płatności weksla wskazano Kancelarię (...) w G. W.. ul. (...).

Powódka wystąpiła do pozwanego z propozycją ugody, której ten nie podpisał.

Pozwany przystąpił do przetargu organizowanego przez Agencję Nieruchomości Rolnych na dzierżawę nieruchomości rolnych

Pismem z dnia 24 września 2013 r. pozwany złożył powódce oświadczenie o potraceniu wierzytelności w wysokości 25.177,19 zł.

Pismem z dnia 14 marca 2014 r. powódka zawiadomiła Prokuraturę Rejonową w Białogardzie o podejrzeniu popełnienia przestępstw przez M. B. (1) i W. O. (1).

Pozwany jest zobowiązany do zapłaty na rzecz powoda następujących należności:

- z faktury VAT nr (...) z dnia 1.06.2010 r. - pozostała do zapłaty kwota 27,68 zł,

- z faktury VAT nr (...) z dnia 2.06.2010 r. kwoty 23.456,24 zł; faktura ta została skorygowana fakturą korygującą VAT nr (...) na plus o kwotę 4.222,32 zł, łącznie 27.678,56 zł,

- z faktury VAT nr (...) z dnia 2.11.2010 r. kwoty 25.294,80 zł; faktura ta została skorygowana fakturą korygującą VAT nr (...) (1) na plus o kwotę 3.604,70 zł, łącznie 28.899,50 zł.

Łączna wartość nieuregulowanych przez pozwanego zobowiązań wynosi 56.605,74 zł, tak jak w wezwaniu do wykupu weksla. Do tej kwoty zostały doliczone odsetki ustawowe w łącznej kwocie 2.259,53 zł, gdyż zgodnie z § 1 deklaracji wekslowej sumę wekslową można powiększyć o należne odsetki.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym powództwo podlegało w ocenie Sądu Rejonowego uwzględnieniu w całości, a powód domagał się zapłaty 58.865,27 zł z tytułu zapłaty za sprzedane towary.

Stan faktyczny sprawy Sąd ustalił w oparciu przeprowadzone dowody szczegółowo opisane w stanie faktycznym. Sąd jedynie częściowo dał wiarę świadkom W. O., M. B. oraz pozwanemu, co do okoliczności, w których zaprzeczali oni dostarczeniu przez powoda towaru pozwanemu. W ocenie Sądu w tym zakresie ich zeznania są niewiarygodne, gdyż są sprzeczne z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie.

Podstawę materialnoprawną roszczenia strony powodowej stanowiły przepisy Kodeksu cywilnego regulujące umowę sprzedaży - art. 535 k.c. Sąd wskazał, że sprzedaż jest umową nazwaną, której celem jest uregulowanie zasad dotyczących przeniesienia własności rzeczy i jej wydania kupującemu. Umowa sprzedaży jest umową zobowiązującą, konsensualną, odpłatną i wzajemną. Z powyższego przepisu wynika, że kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Obowiązek zapłaty ceny obciążający kupującego stanowi ekonomiczny ekwiwalent świadczenia sprzedawcy, stąd jego ustalenie stanowi jeden z essentialia negotii umowy sprzedaży.

Powód zawarł z pozwanym szereg umów sprzedaży środków ochrony roślin i nawozów, na podstawie zamówień składanych przez pozwanego. Każdorazowo towar był dostarczany pozwanemu. Pozwany do czasu wytoczenia niniejszego procesu nie kwestionował prawidłowości wystawionych faktur VAT, ani nie kwestionował dostarczenia towarów przez powoda – nie zgłaszał żadnych reklamacji, nie pisał żadnych pism, nie zwracał się o korekty wystawionych faktur VAT. W związku z tym Sąd doszedł do przekonania, że twierdzenia powoda wskazane w pozwie należy uznać za wiarygodne i udowodnione. W związku z tym po stronie pozwanego zaktualizował się obowiązek zapłaty umówionej ceny za sprzedane towary powodowi. Wartość sprzedanego towaru wynikała z wystawionych przez powoda pozwanemu faktur VAT, które również nie były kwestionowane przez pozwanego, który mimo upływu terminów płatności faktur VAT i skierowania do niego wezwania do zapłaty nie uiścił należności powodowi. W ocenie Sądu powództwo okazało się w całości uzasadnione i pozwany jest zobowiązany do zapłaty na rzecz powoda następujących należności:

- z faktury VAT nr (...) z dnia 1.06.2010 r. - pozostała do zapłaty kwota 27,68 zł,

- z faktury VAT nr (...) z dnia 2.06.2010 r. kwoty 23.456,24 zł; faktura ta została skorygowana fakturą korygującą VAT nr (...) na plus o kwotę 4.222,32 zł, łącznie 27.678,56 zł,

- z faktury VAT nr (...) z dnia 2.11.2010 r. kwoty 25.294,80 zł; faktura ta została skorygowana fakturą korygującą VAT nr (...) (1) na plus o kwotę 3.604,70 zł, łącznie 28.899,50 zł.

Należność ta był zabezpieczona wekslowo. W ocenie Sądu powód prawidłowo wypełnił weksel, nie naruszył przy tym deklaracji wekslowej, gdyż zgodnie z treścią deklaracji wekslowej z dnia 22.12.2010 r. powód miał prawo do wpisania sumy wekslowej w wysokości zobowiązania wynikającego z faktur sprzedaży towarów pomiędzy remitentem a wystawcą, pomniejszonych odpowiednio o wpłaty dokonane na poczet tego zobowiązania oraz powiększonego o odsetki umowne należne w dacie płatności weksla oraz wszystkie inne koszty.

Łączna wartość nieuregulowanych przez pozwanego zobowiązań wynosi 56.605,74 zł, tak jak w wezwaniu do wykupu weksla. Do tej kwoty zostały doliczone odsetki ustawowe w łącznej kwocie 2.259,53 zł, gdyż zgodnie z § 1 deklaracji wekslowej sumę wekslową można powiększyć o należne odsetki.

Odnośnie podniesionego przez pozwanego zarzutu potrącenia na kwotę 25.177,19 zł, to w ocenie Sądu oświadczenie to jest nieprawidłowe, gdyż pozwanemu nie służy wzajemna wierzytelność we wskazanej wysokości wobec powoda, lecz to właśnie pozwany jest zobowiązany na rzecz powoda do zapłaty całości należności dochodzonej pozwem. W związku z tym dokonanie potrącenia opisanego w oświadczeniu pozwanego było niemożliwe.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd utrzymał w całości w mocy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, a ponieważ pozwany przegrał proces w całości, to zasądzeniu od pozwanego na rzecz strony powodowej podlegała kwota 736 zł tytułem opłaty sądowej i kwota 3617 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego (art. 98 k.p.c.).

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, który zaskarżył wyrok w całości i wniósł o:

1) zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie nakazu zapłaty i oddalenie powództwa w całości; ewentualnie o:

2) uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania,

3) zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Zaskarżonemu wyrokowi pozwany zarzucił naruszenie:

- art. 10 Prawa wekslowego i utrzymanie w mocy nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla i pominięcie zarzutów pozwanego dotyczących podstawowego stosunku zobowiązaniowego stanowiącego podstawę wystawienia weksla;

- art. 535 k.c., art. 471 k.c. i utrzymanie w mocy nakazu zapłaty pomimo, iż powód nie wykonał swojego zobowiązania z umowy sprzedaży i nie wydał pozwanemu rzeczy sprzedanych zgodnie z fakturami (...);

- art. 405 k.c., art. 410 k.c., art. 498 § 1 i 2 k.c., art. 499 k.c. i utrzymanie w mocy nakazu zapłaty, pomimo skutecznego złożenia przez pozwanego oświadczenia o potrąceniu jego wierzytelności z tytułu zwrotu nienależnego świadczenia wobec nieuzasadnionej zapłaty kwoty 25.177,19 zł w dniu 24.09.2010 r. na poczet faktury (...) (z której towaru pozwanemu nie dostarczono) z roszczeniem powoda z faktury (...), z której towar pozwany odebrał osobiście w dniu 15.05.2010 r.;

- art. 60 k.c., art. 61 § 1 k.c. w zw. z art. 535 k.c. i utrzymanie w mocy nakazu zapłaty także co do roszczeń objętych fakturami korygującymi nr (...), mimo iż pozwany nigdy nie składał oświadczenia woli tej treści, że wyraża zgodę na zmianę treści umowy sprzedaży zawartej z powodową spółką zgodnie z treścią pierwotnych faktur, w szczególności, że wyraża zgodę na zmianę cen za nabyte towary i ich zwiększenie o kwotę niemal 8.000 zł;

- art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. i naruszenie wyrażonej tam zasady rozkładu ciężaru dowodu poprzez pominięcie braku wykazania przez powoda faktu wydania przez niego pozwanemu towaru objętego fakturami (...), a tym samym istnienia roszczenia podstawowego, które miało być zabezpieczone spornym wekslem;

- art. 233 § 1 k.p.c. i wyrażonej tam zasady swobodnej oceny dowodów, poprzez zastąpienie ją oceną dowolną, z naruszeniem zasad doświadczenia życiowego, logicznego wnioskowania, w szczególności poprzez całkowicie bezdowodowe przyjęcie, iż pozwanemu dostarczono towar objęty fakturami (...), przez co Sąd uznał, iż co do jednej z nich powód może domagać się zapłaty, zaś co do drugiej pozwanemu nie przysługuje roszczenie z tytułu zwrotu bezpodstawnie uiszczonej zapłaty za fakturę, z której towaru mu nie wydano; Sąd sprzecznie z materiałem dowodowym przyjął, iż pozwanemu towar wydano, a to na tej podstawie wyłącznie, że pozwany PRZED PROCESEM nie kwestionował na piśmie wystawionych faktur, nie domagał się ich korekt, nie odpowiadał na wezwanie do zapłaty;

- art. 231 k.p.c. poprzez wadliwe domniemanie faktu wydania pozwanemu towaru objętego fakturami (...), mimo iż materiał dowodowy zaoferowany przez powoda nie pozwalał na stosowanie takiego domniemania, a z całokształtu materiału dowodowego wynika, iż towar objęty tymi fakturami nigdy pozwanemu nie był wydany, otrzymał go i zużył M. B. (1), a powód nigdy się nie interesował i nie dbał o to, by został on przekazany pozwanemu;

- art. 328 § 2 k.p.c. poprzez wadliwe sporządzenie uzasadnienia wyroku, w którym Sąd nie dokonał żadnej analizy i nie uzasadnił, z jakich przyczyn odmówił wiarygodności zeznaniom świadków M. B. (1), E. S. (1) i poprzestał jedynie na zdawkowym wskazaniu, iż „w ocenie Sądu w tym zakresie ich zeznania są niewiarygodne, gdyż są sprzeczne z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie”, co uniemożliwia zbadanie, czy rzeczywiście taka sprzeczność zachodzi, w czym się przejawia, dlaczego uniemożliwia uznanie tych dowodów za wiarygodne w tym zakresie, a nade wszystko z jakimi konkretnie innymi dowodami, w szczególności z dokumentów, taka sprzeczność zachodzi;

- błąd w ustaleniach faktycznych dokonanych przez Sąd i sprzeczność tych ustaleń z treścią zgromadzonego materiału dowodowego poprzez ustalenie, iż towar objęty fakturami powoda o numerach 176 i 177 został powodowi wydany, mimo iż w aktach sprawy brak jest dowodu wydania tego towaru pozwanemu, a wręcz przeciwnie, istnieje dowód wydania tego towaru M. B. (1) (dokument z dnia 2.03.2010 r. WW nr (...)), a nadto M. B. (1), E. S. (1) również potwierdzili fakt wydania tego towaru M. B. (1).

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja okazała się w części uzasadniona.

Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd odwoławczy aprobuje z uzupełnieniami wynikającymi z poniższych rozważań. Wątpliwości nie budziła też przyjęta w zaskarżonym orzeczeniu podstawa prawna żądań powoda. Korekcie podlegała natomiast ocena zgromadzonych dowodów i wywiedzionych z nich skutków prawnych, w szczególności w zakresie roszczenia o zapłatę ceny wynikającej z faktur korygujących oraz roszczenia odsetkowego doliczonego do należności głównej w wekslu.

W pierwszej kolejności należało się odnieść do zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 marca 2009 r. (II PK 201/08, LEX nr 523527) wskazał, że zarzut wadliwego sporządzenia uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia może okazać się zasadny tylko wówczas, gdy z powodu braku w uzasadnieniu elementów wymienionych w art. 328 § 2 k.p.c. zaskarżone orzeczenie nie poddaje się kontroli kasacyjnej, czyli gdy treść uzasadnienia orzeczenia sądu drugiej pierwszej uniemożliwia całkowicie dokonanie toku wywodu, który doprowadził do jego wydania.

Odnosząc powyższą uwagę do pisemnych motywów zaskarżonego wyroku stwierdzić trzeba, że rzeczywiście dokonana przez Sąd Rejonowy ocena dowodów ze źródeł osobowych nie wyjaśnia wystarczająco przyczyn tylko częściowego dania wiary zeznaniom świadków W. O. i M. B. oraz zeznaniom pozwanego poprzez wskazanie ich sprzeczności z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie, bez jednoczesnego wskazania, z którymi to dowodami i dlaczego zeznania ww. osób (w zakresie w jakim zaprzeczali oni dostarczeniu przez powoda towaru pozwanemu) pozostawały w sprzeczności. Pomimo takiej lakoniczności uzasadnienia zaskarżonego wyroku, zresztą nie tylko w tej kwestii, która wymagała uzupełnienia przez Sąd odwoławczy, te uchybienia ostatecznie nie uniemożliwiły poznania przyczyn częściowego zdyskwalifikowania wiarygodności tych świadków i samego pozwanego odnośnie nieotrzymania przez niego towaru od powoda.

Podkreślić w tym miejscu należy, że ta kwestia stanowi oś apelacji i do niej w istocie sprowadzają się wszystkie zarzuty apelacyjne, usiłując wykazać, że powód nie wykonał swojego zobowiązania jako sprzedający, a w związku z tym nie jest uprawniony do żądania zapłaty ceny.

Dokonując zatem ponownej oceny dowodów jako sąd meriti (art. 382 k.p.c.) Sąd Okręgowy stwierdził, że zgromadzone w sprawie dowody były wystarczające do uznania, że strony zawarły umowy sprzedaży, z których pozwany się w pełni nie wywiązał, zalegając powodowi z zapłatą należności z faktur nr (...), a także końcówki ceny z faktury nr (...), tj. 27,68 zł, której nota bene pozwany nie kwestionował, ale do chwili wyrokowania przez Sąd drugiej instancji jej nie uiścił.

Otóż dowodem, który wysuwa się na pierwsze miejsce jest niekwestionowane przez skarżącego ( vide np. wystąpienie pełnomocnika pozwanego na rozprawie apelacyjnej) oświadczenie z dnia 20.05.2010 r. (k. 90). Z treści tego dokumentu wprost wynika, że pozwany zakupił w powodowej Spółce jawnej wymieniony w oświadczeniu towar, który asortymentowo, ilościowo i cenowo odpowiada następującym fakturom VAT: nr (...). Przekonuje o tym nie tylko użycie przez pozwanego zwrotu „zakupiłem”, ale również zadeklarowanie zapłaty za ww. towar w terminach podanych w oświadczeniu.

Podkreślić przy tym trzeba, że rzeczone oświadczenie zostało podpisane przez pozwanego przed wystawieniem ww. faktur, co miało miejsce w dniach 1.06.2010 r. (nr 559) i 2.06.2010 r. (nr 176 i nr 177), a także nastąpiło po wystawieniu przez powoda w dniu 1.06.2010 r. M. B. (1) faktur korygujących (k. 76 i k. 81) na towar, który następnie zafakturowano w fakturach nr (...) wystawionych już na pozwanego G. J., zgodnie z ustaleniami dokonanymi z przedstawicielem powoda E. S. (1). Ustaleniami tymi objęty został również towar z faktury nr (...), co do którego wcześniej powód wystawił fakturę M. B. (1) nr 451/05/10/ (...) (k. 85), następnie skorygowaną do zera (k. 87). Z tych ww. trzech faktur pozwany przyznał odbiór od M. B. towarów z faktury nr (...), z której końcówki do zapłaty, tj. 27,68 zł, w istocie nie kwestionował. Odbiór tych towarów odbył się w sposób bardzo nieformalny (przez osoby trzecie) i nie zostało to potwierdzone jakimkolwiek dokumentem, np. Wz. To wskazuje na bliskie relacje pozwanego z M. B. (1), w ramach których nastąpiło zapewne przekazanie także towaru z faktur nr (...).

Pomimo bowiem zaprzeczeń pozwanego, aby towar z tych dwóch faktur otrzymał, już zapłata za fakturę nr (...) ( vide polecenie przelewu z 24.09.2010 r., k. 42) podważa jego wiarygodność w tym zakresie. W tym poleceniu przelewu, dokonywanym przez osobę trzecią, wskazano dokładny numer i datę faktury wystawionej przez powoda, a sama kwota odpowiadała dokładnie wyfakturowanej cenie za saletrę amonową w ilości 24 ton, a więc dokładnie jak w punkcie 1. oświadczenia pozwanego z dnia 20.05.2010 r. (k. 90). W tym kontekście zupełnie niewiarygodne jest twierdzenie pozwanego, że wpłata kwoty 25.177,19 zł była omyłkową, a jego intencją było uiszczenie należności z faktury nr (...), która przecież została wystawiona przez powoda dopiero w dniu 2.11.2010 r. (k. 82) i dotyczyła towaru (saletry amonowej) będącej w tzw. przechowaniu i odebranej przez pozwanego w dniu 15.05.2010 r. (k. 84). Ponadto inna jest należność z faktury nr (...) (25.177,19 zł), a inna z faktury nr (...) (25.294,80 zł). Zatem skoro pozwany uiścił cenę z faktury nr (...), to należy domniemywać, że towar objęty tą fakturą otrzymał, przy czym nie bezpośrednio od powoda, tylko od M. B. (1), w którego posiadaniu towar ten był od marca 2010 r.

Równie niewiarygodne są wyjaśnienia pozwanego, że zniszczył faktury po tym jak nie otrzymał towaru, uznając tym samym transakcję za niebyłą (!?). Oczywistym powinno być dla każdej osoby prowadzącej działalność gospodarczej, że jeżeli otrzymała fakturę i pokwitowała jej odbiór wystawcy ( vide faktury nr (...)), a następnie je zaksięgowała, to nie chcąc aby to zdarzenie gospodarcze wywołało dla niej skutki finansowe (publicznoprawne i obligacyjne), powinna wystąpić do wystawcy faktury o jej skorygowanie (anulowanie), a co najmniej z żądaniem wyjaśnień jeśli twierdzi, że towaru nie otrzymała. W realiach tej sprawy pozwany nie wystąpił do powoda z takim żądaniem, choć jak utrzymuje towaru nie dostał, ani nie wzywał sprzedawcy do wydania towaru, wstrzymując się z zapłatą za niego. Również w odpowiedzi na wezwania do zapłaty kierowane przez powoda pozwany nie artykułował takowych zarzutów, a w dniu 22.10.2010 r. podpisał deklarację wekslową i weksel in blanco na zabezpieczenie zobowiązania wynikającego z faktur wystawionych z tytułu sprzedaży pomiędzy stronami tego sporu. W świetle tych okoliczność zupełnie nieracjonalne jest postępowanie pozwanego jako przedsiębiorcy, który niszczy dokumenty sprzedaży (faktury), gdyż jakoby nie otrzymał towaru z tych faktur.

W tym kontekście usprawiedliwione było potraktowanie przez Sąd Rejonowy takiego przedprocesowego zachowania pozwanego jako potwierdzającego fakt zakupu przez niego od powoda towaru ze spornych faktur, przy jednoczesnym braku wykazania zapłaty ceny za te rzeczy. I jakkolwiek w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd zbyt mało miejsca poświęcił dokładnemu omówieniu poszczególnych transakcji sprzedaży, to jednakże zgromadzony materiał dowodowy przekonuje o słuszności wniosku, że powód wykazał elementy istotne umowy sprzedaży, a więc fakt wydania towaru pozwanemu i wysokość ceny, choć konkluzja o zasadności całości powództwa nie była trafna, o czym będzie poniżej mowa.

Uzupełniając jeszcze argumentację o kupnie przez pozwanego towaru ze spornych faktur i jego otrzymaniu przywołać jeszcze trzeba zeznania pozwanego na rozprawie w dniu 27 marca 2014 r. (k. 481). Otóż po okazaniu pozwanemu oświadczenia z dnia 20.05.2010 r. na karcie 90 zeznał on: „to jest mój podpis, przywiózł mi to pan S., ja byłem na polu i podpisałem. To jest towar który kupiłem z firmy, ja go dostałem i za niego zapłaciłem. Tu był jeszcze jeden samochód nawozu czy jęczmienia do siania i ja za niego zapłaciłem.” Dopiero po pytaniu swojego pełnomocnika pozwany sprostował swoje zeznanie i wskazał, że „to jest towar, który miałem dostać od firmy, który miał na zbyciu pan S., za który Agrobiznes chce żebym zapłacił, a ja tego towaru nie dostałem. Tego towaru z oświadczenia z karty 70 [zapewne omyłka pisarska i powinna być karta 90] nie dostałem.”. W ocenie Sądu Okręgowego to pierwotne zeznania oddaje rzeczywisty przebieg wypadków, który znajduje nadto potwierdzenie w szeregu innych okoliczności, już wcześniej omówionych. Ponadto pozwany po okazaniu mu faktury nr (...) na k. 77 potwierdził swój podpis na tym dokumencie, choć nie pamiętał w jakich okolicznościach go złożył, wskazując że ilość i cena pokrywa się z pozycją 2 oświadczenia na k. 90 ( vide protokół rozprawy k. 481). To również potwierdza otrzymanie towaru z tej faktury, która została wystawiona 2.06.2010 r., a więc kilkanaście dni po ww. oświadczeniu, będąc zgodną z jego treścią.

Mając na względzie powyższe zauważyć trzeba, że słuszna była konstatacja Sądu pierwszej instancji o nie daniu wiary pozwanemu oraz świadkom W. O. i M. B. co do tego zaprzeczaniu przez nich dostarczeniu towaru pozwanemu przez powoda. I choć ocena ta było stanowczo zbyt lakoniczna, to przemawiają za nią także okoliczności przetargu ogłoszonego przez Agencję Nieruchomości Rolnych, który formalnie wygrał W. O. (1) (podstawiony przez M. B. (1)), ale jak wynika z informacji (...) do podpisania umowy nie doszło (W. O. nie stawił się), więc zeznania świadka M. B. o bezumownych uprawianiu 180 ha ziemi należącej do (...) pozostawiają wiele wątpliwości, których rozstrzygnięcie nastąpi na drodze toczącego się postępowania karnego, zwłaszcza w kontekście zawarcia umowy dzierżawy pomiędzy ww. świadkami jeszcze przed rozstrzygnięciem przetargu na tę konkretną działkę. W rezultacie zeznania M. B. o zużyciu całości nawozu z faktur wystawionych mu przez powoda, które następnie zostały skorygowane do zera, aby towar wyfakturować na pozwanego, pozostają niewiarygodne.

Reasumując tę część rozważań Sąd Okręgowy stwierdza, że w ich kontekście za bezzasadne należało uznać zarzuty apelacji dotyczące błędu w ustaleniach faktycznych, naruszenia art. 231 k.p.c., naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. (przez jakoby bezdowodowe przyjęcie, że pozwanemu dostarczono towar objęty fakturami nr (...)) oraz naruszenia art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c., gdyż wbrew przekonaniu skarżącego powód jako sprzedawca ciężar dowodu udźwignął, przez co i zarzut naruszenia art. 535 k.c. oraz art. 471 k.c. okazał się chybiony. Przy czym do naruszenia art. 471 k.c. nie mogło dojść, gdyż przepis ten nie miał w sprawie zastosowania ponieważ powód nie dochodził naprawienia szkody z umowy sprzedaży, lecz zapłaty ceny, a więc świadczenia obciążającego kupującego. Jeśli natomiast chodzi o zeznania świadka E. S. (1), na których m.in. oparte zostały ustalenia faktyczne, to skarżący zdaje się nie zauważać, że nie zostały one w żadnym zakresie przez Sąd pierwszej instancji zakwestionowane, więc nie było potrzeby – w świetle art. 328 § 2 k.p.c. – wskazywania przyczyn ich uwzględnienia w całości.

Przechodząc do dalszych zarzutów apelacji wrócić należy do kwestii wpłaty dokonanej w imieniu pozwanego w dniu 24.09.2014 r. na kwotę 25.177,19 zł ze wskazaniem faktury nr (...) jako tytułu płatności. Z tej bowiem czynności pozwany wywodził skutki prawne w postaci wygaśnięcia zobowiązania z faktury nr (...), a następnie w toku procesu złożył oświadczenie o potrąceniu datowane na 24 września 2013 r. (k. 355). Odnośnie pierwszej kwestii Sąd drugiej instancji już się wypowiedział wskazując przyczyny, dla których nie sposób wpłaty z 24.09.2010 r. (k. 42) potraktować jako zapłaty ceny za towar objęty fakturą nr (...). Uzupełniająco trzeba jeszcze podnieść, że gdyby przedmiotowa wpłata rzeczywiście dotyczyła towaru, za który powód wystawił w dniu 2.11.2010 r. fakturę VAT nr (...), to zostałoby to w tej fakturze zaznaczone, a do zapłaty wskazano by tylko różnicę pomiędzy kwotą 25.294,80 zł a kwotą z przelewu. Jednakże treść powyższej faktury tego nie potwierdza (k. 82). Po drugie, nieporozumieniem jest twierdzenie (patrz pismo procesowe pozwanego z 26.09.2013 r.), że powód niezwłocznie po wpłacie z 24.09.2010 r., w ustawowym terminie 7 dni wystawił fakturę nr (...) „na bardzo zbliżoną kwotę”, skoro faktura ta została wystawiona w dniu 2 listopada 2010 r., a więc znacznie po upływie 7 dni.

Jeżeli natomiast chodzi o zgłoszony w toku sprawy zarzut potrącenia, to Sąd Okręgowy zauważa, że jakkolwiek słusznie nie został on uwzględniony, to uszło uwadze wpierw strony pozwanej, a następnie Sądu Rejonowego, że niniejsza sprawa toczyła się w postępowaniu nakazowym, w którym zastosowanie ma przepis art. 493 § 3 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem do potrącenia mogą być przedstawione tylko wierzytelności udowodnione dokumentami, o których mowa w art. 485. Takim dokumentem nie jest więc polecenie przelewu, zaś faktur nr (...) wystawiona przez powoda dowodzi istnienia umowy sprzedaży, która została wykonana. W rezultacie więc zarzut ten nie podlegał rozpoznaniu w niniejszym postępowaniu. Niemniej Sąd odwoławczy, mając na uwadze treść oświadczenia o potrąceniu z 24.09.2013 r. (k. 355) stwierdza, że pozwany nie wykazał istnienia wymagalnej wzajemnej wierzytelności wobec powoda z przyczyn wyżej opisanych. Zaś samo oświadczenie odwołujące się do zamiaru pozwanego jest niewiarygodne i zostało sporządzone wyłącznie na potrzeby niniejszego procesu.

Konsekwencją niewykazania przez pozwanego istnienia wzajemnej wierzytelności i jej skutecznego potrącenia z należnością z faktury nr (...) ( nota bene na kwotę wyższą niż wskazano w oświadczeniu o potrąceniu) jest nieuwzględnienie zarzutu apelacji naruszenia szeregu przepisów Kodeksu cywilnego (tiret drugi na str. 2 apelacji), gdyż brak jest nadto – w świetle okoliczności faktycznych sprawy - podstaw do potraktowania wpłaty z 24.09.2010 r. jako nienależnego świadczenia (abstrahując od tego, że sporna wpłata nie została dokonana przez pozwanego, lecz osobę trzecią).

Jeżeli zaś chodzi o zarzut naruszenia art. 10 Prawa wekslowego, to również nie zasługiwał on na uwzględnienie, gdyż skarżący zdaje się nie dostrzegać, że Sąd Rejonowy skupił się przy rozpoznawaniu sprawy właśnie na zarzutach pozwanego dotyczących stosunku podstawowego, kwitując w rozważaniach jednym zdaniem kwestię prawidłowości wypełnienia weksla.

Uwzględnieniu podlegały natomiast zarzuty apelacji dotyczące naruszenia art. 60 k.c., art. 61 § 1 k.c. w z. z art. 535 k.c. oraz związanej z tym błędnej oceny dowodów odnośnie roszczenia o zapłatę ceny wywodzonego z faktur korygujących, którymi powód zwiększył cenę za sprzedane pozwanemu nawozy. W tym przedmiocie także brak jest jakichkolwiek wywodów Sądu pierwszej instancji, który uznał powództwo za usprawiedliwione w całości, choć pozwany w toku postępowania akcentował brak podstaw faktycznych i prawnych do obciążania go należnościami z faktur korygujących do faktur nr (...). Z kolei powód odniósł się do tego zagadnienia w zasadzie tylko w piśmie procesowym z 28.06.2012 r. (k. 107-108) twierdząc, że faktury korekty doręczane były za pośrednictwem poczty albo E. S. oraz tłumacząc przyczyny ich wystawienia różnymi cenami w dacie sprzedaży towaru M. B. i pozwanemu.

Odnosząc się do tego zagadnienia i stanowisk stron za oczywiście uzasadnione Sąd Okręgowy uznał zarzuty pozwanego, że brak było podstaw faktycznych i prawnych do zmiany ceny jednostkowej za tonę nawozu, tj. jej podniesienia, bez porozumienia i akceptacji kupującego. Dla zmiany ceny za towar, w szczególności po jego wydaniu kupującemu niezbędne były zgodne oświadczenia woli stron, choćby wyrażone w sposób dorozumiany. Po stronie sprzedającego zapewne takim oświadczeniem było wystawienie faktur korygujących, ale brak jest dowodów na akceptację tych dokumentów przez kupującego, który konsekwentnie zaprzeczał, aby wyrażał zgodę na zmianę ceny w górę i aby doręczono mu rzeczone korekty. Powód okoliczności tych nie wykazał, co skutkowało uznaniem bezzasadności żądania zapłaty łącznej kwoty 7.827,02 zł (faktura nr (...) – 4.222,32 zł; faktura nr (...) – 3.604,70 zł).

Rozpoznając sprawę w graniach apelacji i biorąc pod uwagę naruszenie prawa materialnego z urzędu Sąd Okręgowy dopatrzył się również bezzasadności żądania kwoty 2.2259,53 zł tytułem odsetek doliczonych przez powoda do kwot z faktur i łącznie żądanych w wekslu. I tutaj Sąd Rejonowy skwitował to żądanie jednym zdaniem, wskazując że zgodnie z § 1 deklaracji wekslowej sumę wekslową można powiększyć o należne odsetki. Jednakże Sąd nie wskazał czy zweryfikował w takiej kwocie wyliczone odsetki, zaś powód ani w pozwie, ani na rozprawie, ani w dalszych pismach procesowych sposobu wyliczenia ww. kwoty nie wskazał, ograniczając się do przywołania treści deklaracji wekslowej, która wskazuje na możliwość powiększenia zobowiązania wekslowego o „odsetki umowne należne w dacie płatności weksla oraz wszystkie inne koszty”. Ten zapis wskazuje na datę końcową wyliczenia odsetek, ale nie wiadomo od jakich kwot (zważywszy na faktury korekty) były wyliczane, od jakich dat oraz w jakiej wysokości, bo choć Sąd pierwszej instancji uznał, że doliczono odsetki ustawowe, to jednak powód rodzaju odsetek w pozwie i na pierwszej rozprawie nie określił, powołując się na deklarację, co sugerowałoby odsetki umowne, ale tu z kolei brak jakichkolwiek ustaleń stron co do ich wysokości.

Z tych względów roszczenie odsetkowe w kwocie 2.259,53 zł, jako niewykazane, wymykało się spod kontroli Sądu Okręgowego, będącego sądem meriti, co skutkowało uznaniem go za niezasadne.

Mając na uwadze powyższe wywody Sąd Okręgowy - na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. - zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uchylił nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 1 lutego 2012 r. (punkt I. 1.), a następnie zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 48.778,72 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 27 stycznia 2012 r., tj. od dnia wytoczenia powództwa (pkt I. 2.), oddalając powództwo w pozostałym zakresie, a więc co do kwoty 10.086,55 zł z ustawowymi odsetkami (pkt I. 3).

Konsekwencją zmiany wyroku co do meritum była także konieczność zmiany orzeczenia o kosztach procesu za pierwszą instancję. O kosztach postępowania w tej części (pkt I. 4.) orzeczono na podstawie art. 108 § 1 i art. 100 k.p.c., rozdzielając je stosunkowo między stronami przy przyjęciu, że powód wygrał proces w 82,87 %, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

W pozostałej części apelacja pozwanego jako bezzasadna - z przyczyn wyżej omówionych - podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. (punkt II. sentencji wyroku).

Orzekając o kosztach procesu w postępowaniu apelacyjnym Sąd Okręgowy zastosował również zasadę stosunkowego rozdzielenia tych kosztów według analogicznych proporcji: powód wygrał w 82,87 %, pozwany w 17,13 %. Po stronie powodowej na te koszty złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 1.800 zł (50 % stawki minimalnej), a pozwany poniósł koszty w postaci opłaty sądowej od apelacji w wysokości 2.944 zł i kwotę 1.800 zł tytułem wynagrodzenia radcy prawnego. Rozdzielając zatem poniesione przez strony koszty procesu za drugą instancję, należało zasądzić od pozwanego na rzecz powoda kwotę 679,01 zł [(1.800 zł x 82,87%) – (4.744 zł x 17,13%) = 1.491,66 zł – 812,65 zł].

SSO Piotr Sałamaj SSO Agnieszka Woźniak SSR del. Anna Górnik