Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 czerwca 2015 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie, VIII Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący - SSO Krzysztof Górski

po rozpoznaniu w dniu 19 czerwca 2015 roku, w S.

na posiedzeniu niejawnym w postępowaniu uproszczonym

sprawy z powództwa (...) S. i Spółka” Spółki Jawnej z (...) w L.

przeciwko D. B. i M. B.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie z dnia 13 lutego 2015 roku, wydanego w sprawie o sygnaturze akt X GC 65/14:

oddala apelację.

- K. G. –

Sygnatura akt VIII Ga 150/15

UZASADNIENIE

Powódka (...) S. i Spółka spółka jawna z siedzibą w L. wniosła o zasądzenie od D. B. i M. B. kwoty 6.311,44 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 czerwca 2013 r. oraz kosztami postępowania. Wskazała, że zawarła z pozwanymi umowę dostawy pudełek kartonowych, które zostały wytworzone i podjęto próbę ich dostarczenia pozwanym. Pozwani jednak towaru nie odebrali i nie uiścili ustalonej ceny.

W dniu 13 sierpnia 2013 r. Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym Szczecin-Centrum w Szczecinie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, zgodnie z żądaniem powódki.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwani wnieśli o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie zwrotu kosztów procesu. W uzasadnieniu powołali się na „niemożliwość spełnienia jednego z świadczeń wzajemnych, w skutek okoliczności zawinionych przez stronę powodową”. Pozwani przyznali fakt zawarcia umowy. Wskazali, że odmówili przyjęcia i zapłaty dlatego, iż zobowiązanie powoda utraciło dla nich jakiekolwiek znaczenie. Wynika to z faktu, iż w dostarczone przez powoda pudełka miały być zapakowane produkty żywnościowe, dostarczane przez pozwanych do sieci handlowych w oznaczonym terminie, co było znane stronie powodowej. Niedostarczenie pudełek w terminie spowodowało, iż pozwani musieli powstrzymać się z produkcją a wyprodukowany surowiec, jak i gotowe produkty spożywcze wyrzucić. Wykonanie dostawy w dniu 30 kwietnia 2013 r. straciło dla nich jakikolwiek znaczenie i uzasadniało odmowę zapłaty za bezużyteczne opakowania.

Wyrokiem z dnia 13 lutego 2015 r. Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie w punkcie I sentencji oddalił powództwo, w punkcie II sentencji zasądził od powódki na rzecz pozwanych solidarnie kwotę 1.234 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało oparte o następujące ustalenia.

D. B. i M. B. zajmują się wypiekiem tart dla sieci handlowych i obiektów gastronomicznych. Od października 2012 roku wymienieni współpracowali z (...) S. i Spółka spółką jawną z siedzibą w L.. W ramach tej współpracy spółka (...) produkowała i dostarczała pudełka kartonowe celem opakowywania tart. Termin ważności opakowanych tart wynosi dwa tygodnie, co było wiadome spółce (...).

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 18 marca 2013 roku D. B. i M. B. zapłacili na rzecz spółki (...) kwotę 1.091,02 złotych, z tytułu faktury F 13- (...). W dniu 12 kwietnia 2013 roku D. B. i M. B. zapłacili na rzecz spółki (...) kwotę 1.730,60 złotych, z tytułu faktury F 13- (...). W dniu 19 kwietnia 2013 roku D. B. i M. B. zapłacili na rzecz spółki (...) kwotę 200 złotych, z tytułu faktury F 13- (...). W dniu 26 kwietnia 2013 roku D. B. i M. B. zapłacili na rzecz spółki (...) kwotę 300 złotych, z tytułu faktury F 13- (...). W dniu 20 maja 2013 roku D. B. i M. B. zapłacili na rzecz spółki (...) kwotę 200 złotych, z tytułu faktury F 13- (...).

Zgodnie z ustaleniami Sądu orzekającego w I instancji w dniu 15 marca 2013 roku D. B. i M. B. – jako odbiorcy - zawarli z (...) S. i Spółka spółką jawną z siedzibą w L. – jako dostawcą umowę dostawy oznaczonych pudełek kartonowych w celu opakowania żywności. Dostawa miała nastąpić w terminie 10 dni roboczych. W dnu 27 marca 2013 roku spółka (...) poinformowała D. B. i M. B., iż opakowania są gotowe do wysyłki. Nadto, iż „księgowość wstrzymuje wysyłkę z racji zaległej płatności”. Wysyłkę uzależniono od potwierdzenia wpłaty.

Sąd I instancji ustalił, że niedostarczenie pudełek w terminie spowodowało, iż D. B. i M. B. nie byli w stanie zapakować i sprzedać w całości wyprodukowanego towaru. Jedynie niewielka część towaru została sprzedana. Pozostała część została wyrzucona.

Pudełka zostały nadane przewoźnikowi w dniu 30 kwietnia 2013 roku. Jednocześnie spółka (...) wystawiła na rzecz D. B. i M. B. fakturę VAT nr (...), opiewającą na kwotę 6.311,44 złotych. W toku przewozu dostawa miała nastąpić 6 maja 2013 roku. Po dostawie D. B. i M. B. odmówili odbioru opakowań, które zostały zwrócone do nadawcy.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał powództwo za uzasadnione. Roszczenie powoda wynikało z umowy dostawy pudełek kartonowych służących do opakowania produktów żywnościowych, o dwutygodniowym terminie przydatności do spożycia. W ocenie Sądu Rejonowego dostarczenie tych opakowań dopiero w dniu 6 maja 2013 r. utraciło dla poznanych jakiekolwiek znaczenie, gdyż spowodowało, że pozwani musieli się powstrzymać z produkcją, a surowiec do produkcji i gotowe produkty spożywcze wyrzucić, a w części sprzedać. W dniu 6 maja 2013 r. nie było zatem produktów żywnościowych mogących być opakowanymi w dostarczone przez powódkę pudełka.

Zdaniem Sądu orzekającego w I instancji pozwani w niniejszej sprawie odstąpili od umowy na podstawie art. 492 zd. 2 k.c., ponieważ powódce znany był cel zawarcia umowy przez pozwanych, tj. opakowanie oznaczonej żywności w oznaczonym terminie. Pomimo tego powódka w sposób świadomy nie wykonała swojego zobowiązania w terminie. Wykonanie zaś po terminie, utraciło dla pozwanych jakiekolwiek znaczenie.

Sąd Rejonowy wskazał również, że opóźnienia w płatnościach ze strony pozwanych nie były usprawiedliwiającą przyczyną niewykonania zobowiązania w terminie. Opóźnienia te bowiem dotyczyły innych umów. Z płatności zaś dokonywanych przez pozwanych wynika, iż nie było wątpliwości co do ich wypłacalności.

W ocenie Sądu orzekającego w I instancji odstąpienie od umowy zostało wyrażone poprzez odmowę odbioru dostarczonych po terminie pudełek, ich zwrot do nadawcy i odmowę zapłaty ceny. Spełnia to wskazane w art. 60 k.c. przesłanki złożenia oświadczenia woli o odstąpieniu. Zgodnie z art. 494 k.c. w następstwie odstąpienia umowa uważana jest za niezawartą, co wyklucza możliwość uwzględnienia powództwa o wykonanie umowy.

O kosztach postępowania Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Powyższy wyrok w całości zaskarżyła powódka wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie powództwa w całości, o powtórne rozstrzygniecie o kosztach postępowania przed Sądem I instancji oraz o zasądzenie solidarnie od pozwanych zwrotu kosztów procesu za postępowanie przed sądem II instancji.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 492 zd. 2 k.c. poprzez jego zastosowanie, podczas gdy w realiach sprawy pozwanym nie przysługiwało prawo do odstąpienia od umowy wobec utracenia przez zobowiązanie wzajemne znaczenia z uwagi na jego właściwość czy cel umowy, bowiem takie okoliczności nie miały miejsca, a nadto powódka nie pozostawała w zwłoce ze spełnieniem świadczenia wzajemnego, które to elementy stanowią przesłanki zastosowania tego przepisu.

2.  naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, nie swobodnej oceny dowodów skutkujące przyjęciem, że: - powódce znane kwestie związane z charakterem prowadzonej przez pozwanych działalności gospodarczej, takie jak termin przydatności pozyskanych do produkcji żywności surowców, jak i gotowych, wyprodukowanych już produktów spożywczych, podczas gdy powódka nie posiadała wiedzy w tym zakresie, a jedynie wiedzę co do rodzaju prowadzonej przez pozwanych działalności gospodarczej; - umowa nie została wykonana w terminie z winy powódki, bowiem niezasadnie wstrzymała ona dostawę z uwagi na zaległości pozwanych w płatnościach skoro pozwani dotychczas byli w pełni wypłacalni, podczas gdy opóźnienie w dostawie spowodowane było wyłączną winą pozwanych, którzy nie regulując terminowo płatności za poprzednie usługi dali powódce uzasadnioną podstawę do przyjęcia, że i tym razem zapłata nie nastąpi w terminie; - powódka pozostawała w zwłoce z wykonaniem zobowiązania wzajemnego, podczas gdy zwłoka cechuje się elementem zawinienia, a taki nie zaistniał po stronie powodowej lecz po stronie pozwanej, przez co powódka pozostawała co najwyżej w opóźnieniu w spełnieniu świadczenia wobec pozwanych; - pozwani w sposób niebudzący wątpliwości wykazali, że zobowiązanie powódki utraciło dla nich znaczenie z uwagi na jego właściwość oraz cel umowy, podczas gdy nie wskazali oni wprost, że zamówione opakowania kartonowe miały być przeznaczone na zapakowanie partii żywności, której produkcja trwała od chwili
złożenia zamówienia powódce do momentu oczekiwanego przez pozwanych terminu dostawy, a ponadto z racji tego, że pozwani w sposób nieprzerwany prowadzili w spornym okresie działalność gospodarczą, przez co zamówione przez nich opakowania kartonowe z całą pewnością mogły służyć do zapakowania produktów żywnościowych wytworzonych po czasie dostawy; - pozwani odstąpili od umowy poprzez odmowę odbioru zamówionego towaru, jego zwrot do nadawcy oraz odmowę zapłacenia ceny, podczas gdy takie zachowanie nie może być postrzegane w kategorii skutecznego złożenia oświadczenia woli wobec jego adresata.

W uzasadnieniu apelująca wskazała, że nie pozostawała w zwłoce w spełnieniu świadczenia, a co najwyżej w opóźnieniu z przyczyn leżących po stronie pozwanych, gdyż nie zapłacili w terminie za wcześniej wykonane na ich rzecz usługi. Pozwani nie wykazali również, że opakowania których dotyczyła zawarta umowa służyć będą do zapakowania produktów żywnościowych w okresie do złożonego przez nich zamówienia do oczekiwanego przez nich momentu dostawy. Nie można więc przyjąć, że zobowiązanie wzajemne utraciło dla pozwanych znaczenie z uwagi na jego cel lub właściwości. W ocenie apelującej brak terminowej płatności za poprzednio wykonane dostawy stanowi wystarczającą podstawę do wstrzymania dostawy nowego zamówienia, gdyż w niniejszym stanie faktycznym powódka mogła przyjąć, że po stronie pozwanych pojawiły się problemy z płynnością finansów. Wstrzymanie się z wykonaniem umowy stanowiło więc przejaw dbałości o własne interesy.

Zdaniem skarżącej odstąpienie od umowy nie spełnia wymogów określonych w art. 60 k.c., gdyż nie ujawnia woli pozwanych w sposób dostateczny, odmowa skierowana była do przewoźnika, który jako przyczynę podał „likwidację firmy” pozwanych. Zachowanie się pozwanych należy więc ocenić jako zaakcentowanie braku woli spełnienia należnego skarżącej świadczenia. Skarżąca podkreśliła, że z treści samego sprzeciwu nie wynika, żeby pozwani odstąpili od zawartej z nią umowy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna i podlegała oddaleniu.

Zaznaczyć należy, że sprawa była rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym, zaś Sąd odwoławczy nie przeprowadzał postępowania dowodowego. Zatem zgodnie z art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. uzasadnienie niniejszego orzeczenia powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa

Katalog zarzutów, które skarżący może uczynić podstawą apelacji, jest w postępowaniu uproszczonym ograniczony do zarzutu naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie oraz naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy (art. 505 ⁹ § 1 k.p.c.). Enumeratywne wyliczenie zarzutów mogących stanowić podstawę apelacji oznacza, że w postępowaniu uproszczonym ten środek odwoławczy ma charakter ograniczony, a sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w granicach wyznaczonych przez treść podniesionych zarzutów apelacyjnych.

Przed przystąpieniem do omówienia zarzutów podniesionych w apelacji należy w pierwszej kolejności wskazać, że w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił wszystkie zebrane w sprawie dowody i w zasadzie żadnemu dowodowi nie odmówił wiarygodności czy mocy dowodowej. Sąd orzekający w I instancji trafnie zakwalifikował łączącą strony umowę jako umowę dostawy.

Sąd przy tym wyczerpująco ustosunkował się do wszystkich twierdzeń powódki, a w szczególności do tego, że w niniejszej sprawie zachodziły podstawy do odstąpienia przez pozwanych od zawartej przez strony umowy dostawy z opakowań z uwagi na zaistnienie przesłanek do takiego odstąpienia wskazanych w art. 492 zd. 2 k.c. oraz do kwestii możliwości wstrzymania się przez powódkę ze spełnieniem świadczenia wobec braku terminowej płatności ze strony pozwanych za poprzednie dostawy.

Odnosząc się do argumentacji skarżącego, przypomnieć należy wstępnie, że skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd przepisu art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Jedynie bowiem takie uchybienia mogą być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to taka ocena nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, chociażby na podstawie tego samego materiału dowodowego w równym stopniu można byłoby wysnuć wnioski odmienne. Jedynie w przypadku, gdy brakuje logiki w powiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie Sądu - wbrew zasadom doświadczenia życiowego - nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych, przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów może zostać skutecznie podważona (por. np. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 września 2002 roku, II CKN 817/00 LexPolonica nr 3761152).

Zatem dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest wskazanie przyczyn dyskwalifikujących wywód sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, które z ustalonych w praktyce kryteriów oceny naruszył sąd odnosząc się do konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19 czerwca 2008 r., sygn. akt I ACa 180/08, LEX nr 468598). W apelacji pozwanego zabrakło takiego kompleksowego wywodu, który uzasadniałby naruszenie przez Sąd Rejonowy art. 233 k.p.c. Skarżący formułując ten zarzut odwołał się bowiem jedynie do stanu faktycznego, który w jego przekonaniu odpowiadał rzeczywistości (przedstawił własną ocenę materiału dowodowego), a nie wykazał w rozumowaniu Sądu Rejonowego żadnych uchybień logicznych dyskwalifikujących dokonaną ocenę dowodów i poczynione na jej podstawie ustalenia faktyczne.

Nadto zarzuty sformułowane w punkcie 2 a) do e) petitum apelacji zawierają argumentację, która winna służyć, uzasadnieniu zarzutów naruszenia prawa materialnego (np. kwestia dotycząca prawnej oceny zachowania pozwanych jako wyrazu oświadczenia woli, czy też kwestia prawnej oceny stanu w sprawie jako zwłoki powódki) i nie dotyczą stosowania normy art. 233 §1 k.p.c. W rezultacie zarzut naruszenia tego przepisu uznać należy za chybiony.

Odnieść się należy do zarzutu naruszenia art. 492 k.c. - dotyczącego zastosowania prawa materialnego.

Zgodnie z treścią art. 492 zd. 2 k.c. wierzyciel uprawniony jest do odstąpienia od umowy wzajemnej bez wyznaczania dodatkowego terminu dłużnikowi, który popadł w zwłokę (a zatem bez zachowania wymogów określonych w art. 491 k.c.), gdy spełnienie świadczenia przez dłużnika po terminie nie miałoby dla wierzyciela znaczenia ze względu na właściwość zobowiązania albo ze względu na zamierzony cel umowy, wiadomy dłużnikowi. Uprawnienie do odstąpienia od umowy bez wyznaczenia dodatkowego terminu na spełnienie świadczenia, a zatem bez swoistego "ostrzeżenia" dłużnika, dopuszczalne jest tylko w ściśle określonych w przepisie przypadkach. W związku z tym stanowi on wyjątek od zasady ogólnej wyrażonej w art. 491 k.c. i należy go wykładać wąsko, zgodnie z zasadą exceptiones non sunt extendae (tak post. Sądu Najwyższego z 20.3.2014 r., sygn. akt I CSK 404/13). Właściwości zobowiązania uzasadniające odstąpienie to takie jego cechy, które sprawiają, że świadczenie dłużnika ma z samej swojej istoty charakter świadczenia terminowego. W orzecznictwie wypracowany został, podzielany w rozpoznawanej sprawie, pogląd, że o tym, czy objęte umową świadczenie utraciło dla wierzyciela znaczenie ze względu na zamierzony cel decyduje zarówno charakter tego celu, który powinien być co do zasady konkretny, gospodarczy i indywidualny, jak i to, czy jest znany on dłużnikowi (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2005 r., II CK 72/05).

Z przeprowadzonych w niniejszej sprawie dowodów wynika, że umowa dotyczyła określonej ilości opakowań kartonowych służących do opakowania produktu spożywczego produkowanego przez pozwanych – tart, o określonym, tj. dwutygodniowym terminie do spożycia.

Podkreślenia w tym kontekście wymaga, że współpraca stron procesu, co zeznał wyraźnie pozwany, a czemu nie zaprzeczyła strona powodowa, polegała na składaniu przez pozwanych zamówień i ich realizowaniu w konkretnym terminie przez powódkę.

Pozwani swój produkt (tarty) przygotowywali więc na podstawie zindywidualizowanych zamówień swoich kontrahentów (nie produkowali towaru „na zapas” i nie magazynowali go na wypadek zwiększonych zamówień).

Oznacza to, że celem pozwanych przy składaniu w dniu 15 marca 2013 r. zamówienia na dostawę opakowań było uzyskanie opakowania konkretnego produktu, który miał być przez nich wyprodukowany i dostarczony do kontrahentów w odpowiednim czasie (z uwagi na ograniczony termin przydatności do spożycia). Cel pozwanych należy więc ocenić jako konkretny gospodarczy i indywidualny.

Odnosząc się do kwestii wiedzy powódki na temat celu, którym kierowali się pozwani przy zawarciu z nią umowy dostawy, należy ją oceniać mając na uwadze fakt, że strony pozostają w stałej współpracy od października 2012 r. (okoliczność również niezaprzeczona przez powódkę). Z zeznań strony pozwanej wynika jednoznacznie, że powód znał specyfikę produkcji pozwanej a w szczególności miał wiedzę o dwutygodniowym terminie przydatności produktów z uwagi na ich sposób pakowania przez pozwanych (k. 124 akt). Zeznaniom tym powód nie przedstawił żadnego kontrdowodu. Sąd I instancji nie miał więc podstaw by uznać relację strony za nierzetelną zwłaszcza wobec treści pozostałej części materiału procesowego poddanego po osąd.

Z treści dołączonej do pozwu korespondencji prowadzonej za pomocą poczty elektronicznej wynika bowiem , że pozwani zamówili opakowania na określony produkt żywnościowy a pozwana w kierowanej do niej korespondencji kładła nacisk na termin wykonania umowy (ustalała, kiedy nastąpi dostawa).

W ocenie Sądu odwoławczego w świetle zasad doświadczenia życiowego, uznać należy i na tej podstawie, że cel świadczenia powoda znany był również apelującej. Dla oceny, znajomości przez powódkę omawianego celu, nie ma znaczenia fakt, czy znała ona szczegóły takie jak dokładny termin przydatności pozyskanych do produkcji surowców (co stanowi szczegóły technologiczne produkcji) jak i gotowych wyprodukowanych produktów. Wystarczająca była jedynie wiedza powoda, co do rodzaju prowadzonej przez pozwanych działalności gospodarczej oraz wiedza o rodzaju produktu i dacie w której ma nastąpić dostawa.

W tych okolicznościach wbrew sugestiom skarżącego Sąd Rejonowy trafnie ocenił fakt odmowy zapłaty i odmowy przyjęcia świadczenia spełnionego za pośrednictwem przewoźnika po upływie około 6 tygodni od upływu 14-dniowego terminu realizacji deklarowanego przed złożeniem zamówienia, przypisując mu znaczenie oświadczenia od odstąpienia od umowy.

Skarżący pomija to, że nie przedstawił żadnego dowodu wiarygodnego dowodu z którego wynikałoby (wbrew zeznaniom strony pozwanej), że przyczyną zwrotu była likwidacja przedsiębiorstwa pozwanych. Z maila na k. 20 taka informacja w sposób czytelny bynajmniej nie wynika (przewoźnik nie wspomina w mailu o przyczynie a tabela umieszczona na wstępie korespondencji zawiera komunikat przerwany (nie wiadomo czy niedokończony wyraz – zgodnie z oryginalną pisownią - „zlikwido” dotyczy „firmy” jak sugeruje skarżący, czy też części tekstu, który następował po tym wyrazie (np. wzmianki o zlikwidowaniu przez firmę produkcji(np. firma zlikwidowała produkty” , czy też zlikwidowaniu towaru itp.). Twierdzenia powoda dotyczące tego sformułowania są pozbawione logiki, skoro przedsiębiorstwo pozwanych nie zostało w tym czasie zlikwidowane i działało pod adresem pod którym doręczana była przez przewoźnika. Skarżący będąc dysponentem korespondencji z przewoźnikiem i wywodząc z jej treści skutki prawne, nie przedstawił żadnego dowodu, który odwzorowywał by w całości informację przekazaną przez przewoźnika a zwłaszcza – źródło i rzetelność tej informacji.

Zgodnie z art. 60 k.c. oświadczenie woli może być złożone w każdy sposób ujawniający dostatecznie wolę (a wiec także per facta concludentia). Powód nie wykazał, by notyfikował pozwanym wysłanie dostawy przed nadaniem przesyłki przewoźnikowi. Nie wykazano też, by po zwrocie przesyłki powód żądał wyjaśnień od zamawiającego. Koincydencja odmowy odbioru oraz braku zapłaty w kontekście zwłoki powoda wskazuje w sposób dostateczny, że wolą pozwanych było objęte przekreślenie skutków złożonego zamówienia a więc odstąpienie od umowy. Nie jest w ocenie Sądu uzasadniona argumentacja strony powodowej, zawarta w uzasadnieniu apelacji, jakoby zachowanie pozwanej manifestowało wyłącznie wolę odmowy zapłaty za towar (a nie wolę odmowy przyjęcia świadczenia powoda). W takiej sytuacji nielogicznym staje się odmowa odebrania towaru.

Nie zmienia tego uwypuklany przez skarżącego brak wyraźnego powołania się w sprzeciwie na odstąpienie od umowy a jedynie na utratę znaczenia gospodarczego świadczenia powoda). Rolą sądu jest dokonywanie z urzędu właściwej kwalifikacji prawnej stanu faktycznego poddanego pod osąd niezależni od stopnia poprawności (merytorycznego poziomu) argumentacji przedstawionej przez strony procesu w tej płaszczyźnie. Pozwani odwołali się w istocie do przesłanek wynikających z treści art. 477 §2 k.c. pomijając to, że umowa między stronami byłą umową wzajemną zatem, co trafnie dostrzegł Sąd Rejonowy skutki jej niewykonania należy oceniać w świetle przepisów działu III, tytułu VIII księgi III Kodeksu Cywilnego.

Zatem rolą Sądu była ocena nie tyle argumentacji co okoliczności faktycznych i w tym świetle przedstawienie oceny prawnej co do istnienia przesłanek pozwalających pozwanym na odmowę spełnienia świadczenia wobec deklarowanej przez nich utraty jakiegokolwiek znaczenia gospodarczego przez świadczenie powoda wobec jego zwłoki.

Immanentnie wiąże się z tym ta część argumentacji apelanta która dotyczy zaistnienia okoliczności wyłączających zwłokę po jego stronie. Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 476 k.c. ciężar dowodu okoliczności wyłączających zwłokę leży po stronie dłużnika.

Zgodnie z treścią art. 476 k.c. dłużnik dopuszcza się zwłoki, gdy nie spełnia świadczenia w terminie, a jeżeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Nie dotyczy to wypadku, gdy opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. łużnik dopuszcza się zwłoki (tzw. opóźnienie kwalifikowane), jeżeli opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, a opóźnienie to jest następstwem okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Dłużnik, chcąc zwolnić się od skutków zwłoki, co uzasadniałoby jedynie zarzut opóźnienia zwykłego niestwarzającego dla niego tak negatywnych następstw, musi udowodnić, że opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które nie odpowiada. Tymczasem powódka nie udowodniła, że nie spełniła świadczenia w sposób niezawiniony, albowiem nie wykazała, że miała podstawy do wstrzymania się z wykonaniem świadczenia na rzecz pozwanych.

W niniejszej sprawie skarżący nie kwestionując swojego zaniechania spełnienia świadczenia w terminie powoływał się wyłącznie na własne prawo do wstrzymania się ze spełnieniem świadczenia z uwagi na istnienie wcześniejszych zobowiązań pozwanych wobec powoda (wynikających z wcześniej zawartych i wykonanych przez powoda umów), co do których pozwani byli w zwłoce.

Przypomnieć należy, że powód przed złożeniem zamówienia przez pozwanych określił termin dostawy.

Następnie (już po zawarciu umowy) powód jednostronnie wstrzymał swoje świadczenie informując w sposób lakoniczny o przyczynach („wstrzymanie wysyłki przez księgowość”) i nie wskazując żadnych konkretnych danych co do warunków wydania towaru. Dane dotyczące zaległości płatniczych pozwanych wobec powoda były przy tym powodowi znane już w momencie przyjmowania zamówienia. Nie wynika zaś, by zawierając umowę (przyjmując zamówienie) uzależniał dostawę od pełnej zapłaty należności za wcześniejsze dostawy (zawarł umowę pod warunkiem o charakterze wolicjonalnym). W rezultacie przyjąć należy że powód zobowiązał się do spełnienia swojego świadczenia najpierw (przed otrzymaniem świadczenia pieniężnego od pozwanych) i w momencie zawierania umowy nie uzależniał świadczenia od uzyskania zaspokojenia wcześniejszych roszczeń.

Apelująca stwierdziła, że wstrzymanie się przez nią z dostawą towaru podyktowane było jej obawą o wypłacalność pozwanych, albowiem nie regulowani oni wobec niej wszystkich płatności za wcześniej wykonane dostawy.

W myśl art. 490 § 1 k.c. jeżeli jedna ze stron obowiązana jest spełnić świadczenie wzajemne wcześniej, a spełnienie świadczenia przez drugą stronę jest wątpliwe ze względu na jej stan majątkowy, strona zobowiązana do wcześniejszego świadczenia może powstrzymać się z jego spełnieniem, dopóki druga strona nie zaofiaruje świadczenia wzajemnego lub nie da zabezpieczenia. Stosownie do treści § 2 tego artykułu, uprawnienia powyższe nie przysługują stronie, która w chwili zawarcia umowy wiedziała o złym stanie majątkowym drugiej strony. Ciężar dowodu, iż stan majątkowy drugiej strony uprawnia do wstrzymania się ze świadczeniem, spoczywa na stronie zobowiązanej do świadczenia wcześniejszego. Ustawa nie wymaga, aby stan majątkowy dawał pewność niespełnienia świadczenia wzajemnego. Wystarczy wykazanie, iż powoduje on wątpliwości. W niniejszej sprawie pozwana nie udowodniła, że stan majątkowy pozwanych pozwalał przypuszczać, że nie uregulują oni należności za dostarczone opakowania w terminie. Tym bardziej, że w okresie pomiędzy złożeniem przez nich zamówienia, w jego realizacją przez powódkę, dokonali oni częściowej zapłaty zaległych należności. Nadto jak wskazano wyżej, brak świadczenia za wcześniejsze dostawy nie był okolicznością, która pojawiła się dopiero na etapie wysyłki towaru pozwanym.

W niniejszej sprawie argumentacja powódki wskazuje więc, że w chwili powstrzymywania się ze spełnieniem świadczenia wzajemnego nie tyle żywiła obawy, że pozwani nie spełnią świadczenia wzajemnego, co że nie spełnią go w terminie.

Tymczasem norma art. 490 k.c. nie obejmuje swoją dyspozycją takiej sytuacji. Zatem W przypadku nieterminowego spełnienia świadczenia powódce przysługiwałyby odsetki za opóźnienie (art. 481 § 1 k.c.) a w przypadku zwłoki również odszkodowanie. Natomiast nie ma w obecnym stanie prawnym podstawy prawnej praktyka swoistego wymuszania spełnienia wcześniej wymagalnych świadczeń (wynikających z innych umów) przez wstrzymanie się ze spełnieniem świadczenia z umowy później zawartej. Innymi słowy dłużnik nie posiada w takiej sytuacji prawa zatrzymania analogicznego do przysługującego na postawie normy art. 461 k. lub normy art. 496 k.c. i winien świadczenie spełnić, a nie czyniąc tego popada w zwłokę.

To z kolei uzasadnia zaistnienie przesłanek z art. 496 k.c. i przy uwzględnieniu wcześniejszych wywodów uzasadnia prawo pozwanych do odstąpienia od umowy (art. 491 §2 zdanie ostatnie k.c.).

Skoro zatem pozwani skutecznie odstąpili od umowy zawartej z powódką to w myśl art. 494 § 1 k.c. oświadczenie o odstąpieniu od umowy uchyla skuteczność zawartej umowy z mocą wsteczną ( ex tunc). W konsekwencji pozwani zwolnieni są z obowiązku świadczeń wynikających z umowy.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalono apelację jako nieuzasadnioną.

- SSO Krzysztof Górski -