Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 stycznia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział VIII Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Agnieszka Górska

Protokolant: st. sekr. sąd. Eliza Sandomierska

po rozpoznaniu w dniu 8 stycznia 2016 r. w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. B.

przeciwko (...). z siedzibą w R. we W.

o pobawienie tytułu wykonawczego wykonalności

I oddala powództwo;

II zasądza od powoda M. B. na rzecz pozwanego (...) z siedzibą w R. we W. kwotę 3617 zł (trzech tysięcy sześciuset siedemnastu) złotych tytułem kosztów procesu.

Sygn. akt VIII GC 48/15

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 23 stycznia 2015 r. powód M. B. wniósł o pozbawienie wykonalności wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 19 grudnia 2012 r., sygn. akt VIII GC 143/12, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 3 stycznia 2014 r. w części dotyczącej kwoty 34.256,16 euro.

W uzasadnieniu powód wskazał, że powołanym tytułem wykonawczym zasądzono na rzecz pozwanej kwotę 78.994,22 euro z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu. W oparciu o wymienione orzeczenie wszczęte został postępowanie egzekucyjne. Następnie powód wskazał na fakt zwrotu pozwanej towaru o wartości 34.256,16 euro (udokumentowanego fakturą VAT nr (...)), w związku z którym wystosował do pozwanej oświadczenie o potrąceniu wzajemnej wierzytelności. Pozwana nie uznała potrącenia i wniosła o dokonanie czynności egzekucyjnych względem wymienionej wyżej kwoty.

Jako podstawę prawną powództwa powód wskazał art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. podając, iż zdarzeniem, wskutek którego zobowiązanie wygasło, jest potrącenie, którego skutkiem było umorzenie wzajemnych wierzytelności do wysokości 34.256,16 euro. Powód wyjaśnił, że zarzut potrącenia był podnoszony w postępowaniu sądowym, w którym wydany został tytuł egzekucyjny, przy czym nie był badany z uwagi na brak dokumentu potwierdzającego jego zasadność. W ocenie powoda potrącenie jest zasadne bowiem wynikało z tytułu zwrotu rzeczy na wyraźne żądanie pozwanej. Rzeczy te stanowił towar ekspozycyjny pozwanej i posiadały jej logo. Zdaniem powoda niespornym jest przy tym, że wyposażenie oddziałów i siedziby jego przedsiębiorstwa w elementy ekspozycyjne stanowiło element reklamy pozwanej. Za niedopuszczalne w tym zakresie powód uznał powoływanie się przez pozwaną na postanowienia wygasłej umowy o współpracy z 1998 r., z której wynikło, że materiały reklamowe stanowią wyłącznie katalogi i broszury w języku angielskim.

W ocenie powoda za uwzględnieniem zarzutu potrącenia przemawiał również fakt, że pozwana bez zastrzeżeń zwróciła kwotę 5.579,96 euro tytułem zwrotu materiałów ekspozycyjnych objętych inną fakturą nr (...). Akceptując roszczenia powoda z tytułu dostarczonych artykułów oświetleniowych, wykorzystywanych w celu promowania towarów pozwanej objętych fakturą nr (...), pozwana powinna zaakceptować również kolejny zwrot objęty fakturą (...), zgłoszonych do potrącenia.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu odpowiedzi pozwana podniosła, że nie była dłużnikiem powoda w stosunku do wierzytelności objętej fakturą nr (...). Zdaniem pozwanej powód nie udowodnił istnienia powołanej w pozwie wierzytelności, a tym samym zdarzenia uprawniającego do skorzystania z powództwa opartego na art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Przywołując argumentację powołaną w uzasadnieniach zapadłych w sprawie orzeczeń w przedmiocie zabezpieczenia roszczenia pozwana podniosła, że powód nie udowodnił jakoby towar ujęty w spornej fakturze stanowił elementy reklamowe. Pozwana wskazała również na brak możliwości narzucenia jej obowiązku odbioru od pozwanego wcześniej sprzedanych mu elementów oświetlenia. Zaprzeczyła też jakoby zwrot żądanych przez nią materiałów reklamowych obejmował towar ekspozycyjny.

W dalszej kolejności pozwana zarzuciła, że oświadczenie o potrąceniu kwoty 34.256,16 euro z tytuły powołanej powyżej faktury nr (...) zostało już złożone w piśmie z dnia 2 maja 2012 r. Późniejsze rzekome potracenie tej samej wierzytelności oparte na tej samej rzekomej podstawie faktycznej nie może więc zostać uznane za skuteczne. Pozwana podniosła także, że wierzytelność z tytułu faktury nr (...) stała się wymagalna przed powstaniem tytułu egzekucyjnego.

Nadto pozwana zarzuciła, że zdarzenie polegające na spełnieniu świadczenia, tj. potrącenie, na które powołuje się powód, było przedmiotem postępowania sądowego zakończonego orzeczeniem stanowiącym tytuł egzekucyjny.

W piśmie z dnia 21 grudnia 2015 r. zawierającym wniosek o zabezpieczenie roszczenia, dla uprawdopodobnienie roszczenia powód wskazał, że ugruntowaną praktyką pomiędzy stronami, (będącymi ówcześnie stałymi partnerami handlowymi), było dokonywanie corocznych zwrotów wcześniej zakupionych przez powoda towarów, połączone ze zwrotem kosztów ich zakupu przez pozwaną na rzecz powoda. W związku z takimi zwrotami powód wystawiał pozwanej odpowiednie faktury, które były następnie rozliczane z należnościami wynikającymi z kolejnych zamówień dokonywanych przez powoda. Wobec zakończenia współpracy powód został pozbawiony możliwości prowadzenia dalszej sprzedaży towarów pozwanej. W konsekwencji, w oparciu o opisane praktyki powód zwrócił pozwanej towar i jednocześnie wystawił pozwanej faktury, które nie mogły zostać rozliczone z kolejnymi zamówieniami. Ceny towarów wskazane w fakturach wynikają z kosztów jakie poniósł powód w związku z nabyciem poszczególnych towarów, przy czym ewentualne różnice w cenach mogą wynikać z kosztów magazynowych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwaną (...) w R. łączyła z powodem M. B. prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą (...) zawarta w 1998 r. umowa o współpracy handlowej. W ramach tej współpracy powód kupował od pozwanej sprzęt oświetleniowy. Powodowi przyznane zostało wyłączne prawo do dystrybucji wyrobów pozwanej na terenie Polski.

W późniejszym czasie, po wygaśnięciu pisemnej umowy, sprzedaż osprzętu oświetleniowego odbywała się na podstawie indywidualnych zamówień składanych przez powoda w oparciu o system kodów zabezpieczających (tzw. numerów (...) przypisywanych do poszczególnych projektów).

Zdarzało się, że powód dokonywał zwrotów wcześniej zakupionych towarów handlowych. Zwrotem obejmowany był np. towar, którego powód nie wydał swojemu klientowi np. z uwagi na jego niewypłacalność. Zwrotowi podlegał tylko towar nieużywany. Zwracane były również broszury i katalogi reklamowe. Ustaleniami co do zakresu zwrotu w imieniu powoda zajmował się dział handlowy przedsiębiorstwa. Ustalenia dotyczące terminu zwrotu dokonywane były zazwyczaj telefonicznie przez pracownika powoda R. O.. R. O. zajmował się też organizacją transportu zwracanego towaru. W związku z dokonywanymi zwrotami powód wystawiła na rzecz pozwanej faktury VAT, które były następnie rozliczane z należnościami wynikającymi z kolejnych zamówień składanych przez powoda.

W dniu 27.10.2007 r., powód zwrócił pozwanej towary na łączną kwotę 8.781,79 eur; w dniu 10.02.2009 r. powód zwrócił pozwanej towary na łączną kwotę58.167,8 eur; w dniu 18.01.2010 r. powód zwrócił pozwanej towary na łączną kwotę 17.504,94 eur.

Dowód :

- zeznania świadka R. O. k. 1723-1725,

- zeznania powoda M ariusza B. k. 1725-1727

- faktura VAT nr (...) z listem przewozowym k. 334 -337 oraz tłumaczeniem k.347 - 349 i 352-353

- faktura nr (...) z listem przewozowym k. 338 -342

- faktura nr (...) z listem przewozowym k. 343 – 346 ,

W piśmie z dnia 8 września 2010 r. pozwana spółka (...) illuminazione poinformowała powoda o podjęciu decyzji w sprawie zakończenia współpracy. Współpraca miała zostać zakończona z dniem 31 grudnia 2010 r. z uwagi na brak możliwości porozumienia się stron. W piśmie zaznaczono również, że od dnia 1 stycznia 2011 r. nie będą przyjmowane zamówienia, nadto wszystkie materiały reklamowe opatrzone znakiem towarowym pozwanej spółki winny być zwrócone do jej centrali.

Dowód :

- pismo z dnia 8 września 2010 r. k. 22-25

W związku z zakończeniem współpracy powód zwrócił pozwanej towary o łącznej wartości 34.256,16 zł; w dniu 14 stycznia 2011 r. pozwana odebrała ten towar . W dniu 21 stycznia 2011 r. powód wystawił na rzecz pozwanej spółki fakturę VAT nr (...) na kwotę 34.256,16 euro, obejmującą asortyment opisany w 348 pozycjach wraz z kosztami transportu. Do poszczególnych pozycji przypisane były numery katalogowe towarów oferowanych przez pozwaną. Objęty fakturą towar obejmował elementy oświetleniowe.

W dniu 9 lutego 2011 r. powód wystawił na rzecz pozwanej spółki kolejną fakturę VAT nr (...), na kwotę 5.579 euro. Faktura obejmowała zwrócone pozwanej materiały ekspozycyjne, wykorzystywane w celu promowania towarów pozwanej.

Pozwana w korespondencji elektronicznej zakwestionowała zasadność zwrotu towaru wskazanego w fakturze nr (...).

Dowód :

- zlecenie spedycyjne k. 39,

- rachunek k. 40-41,

- potwierdzenie odbioru k. 42,

- faktura VAT numer (...) k. 26-33,

- faktura VAT numer (...) k. 72,

- zeznania świadka R. O. k. 1723-1725

- zeznania powoda M ariusza B. k. 1725-1727

W piśmie z dnia 2 maja 2012 r. powód złożył powódce oświadczenie o potrąceniu wzajemnych wierzytelności. Powód zgłosił do potrącenia własną wierzytelność w wysokości 85.660,08 euro, w tym kwoty 41.356,12 euro wynikającej z faktur : nr (...) z dnia 9 lutego 2011 r. na kwotę 5.579,96 euro, faktury nr (...) z dnia 21 stycznia 2011 r. na kwotę 34.256,16 euro, faktury nr (...) z dnia 21 lipca 2011 r. na kwotę 1.400 euro i faktury nr (...) z dnia 10 listopada 2011 r. na kwotę 120 euro z wierzytelnością pozwanej stanowiącą łącznie kwotę 41.356,12 euro, wynikającą z następujących faktur: nr (...) z dnia 6 sierpnia 2010 r. na kwotę 447,49 euro, z której po korekcie z dnia 11 marca 2011 r. pozostała kwota 13,49 euro, nr (...) z dnia 12 października 2010 r. na kwotę 9.481,32 euro, nr (...) z dnia 6 października 2010 r. na kwotę 1 195,28 euro, nr (...) z dnia 29 października 2010 r. na kwotę 30.182,58 euro, nr (...) z dnia 29 października 2010 r. na kwotę 480,15 euro, nr (...) z dnia 22 grudnia 2010 r. na kwotę 3,30 euro.

Dodatkowo powód zgłosił do potrącenia wierzytelność w kwocie 44.303,96 euro przysługującą mu z tytułu utraconych korzyści wynikających ze sprzedaży przez pozwaną spółkę osprzętu oświetleniowego nowym dystrybutorom w kraju.

Korespondencja zawierająca powyższe oświadczenie została nadana przesyłką poleconą w dniu 7 maja 2012 r. i doręczona w dniu 15 maja 2012 r.

Dowód:

- oświadczenie o potrąceniu z wezwaniem do zapłaty z 2 maja 2012 r. k. 283-285,

- potwierdzenia nadania k. 286-287

W pozwie z dnia 28 marca 2012 r. powódka (...) w R. ((...)) wniosła o zasądzenie od pozwanego M. B. kwoty 80 514,22 euro wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od kwot: 447,49 euro od dnia 1 listopada 2010 r. do dnia 9 lutego 2011 r., 9.481,32 euro od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 9 lutego 2011 r., a od tego dnia od kwoty 4.348,85 euro do dnia zapłaty, 1.195,28 euro od dnia 1 stycznia 2011 r., 9 620,05 euro od dnia 1 stycznia 2011 r., 480,15 euro od dnia 1 stycznia 2011 r., 31.470,40 euro od dnia 1 stycznia 2011 r., 8.152,23 euro od dnia 1 lutego 2011 r., 4.576,81 euro od dnia 1 lutego 2011 r., 3.187,12 euro od dnia 1 marca 2011 r., 9 115,34 euro od dnia 1 marca 2011 r., 5.219,08 euro od dnia 1 marca 2011 r., 3.145,61 euro od dnia 1 marca 2011 r., 3,30 euro od dnia 1 marca 2011 r.

W uzasadnieniu podała, że w ramach współpracy stron trwającej ponad 10 lat sprzedawała M. B. sprzęt oświetleniowy. Zawarta przez strony w dniu 10 kwietnia 1998 r. umowa miała obowiązywać do 31 grudnia 2000 r. W myśl umowy M. B. miał prawo wyłącznej dystrybucji towarów powodowej spółki na terenie Polski. Po wygaśnięciu umowy strony nadal współpracowały pomimo braku pisemnej umowy. Sprzedaż opierała się o system numerów (...) przypisywanych M. B., w ramach których dokonywał on zamówień sprzętu. Spółka (...) illuminazione sprzedawała M. B. sprzęt oświetleniowy na podstawie konkretnych zleceń. Z tego tytułu wystawiła faktury VAT na łączną kwotę dochodzoną pozwem. M. B. sprzęt odebrał jednak należności tych nie uregulował. Spółka (...) illuminazione potrąciła w całości wierzytelność z faktury VAT nr (...) z dnia 6 sierpnia 2010 r. w kwocie 447,49 euro z należnością M. B. wynikającą z faktury VAT nr (...) z dnia 9 lutego 2011 r. w kwocie 5.579,96 euro do wysokości 447,49 euro. Nadto spółka (...) illuminazione potrąciła swoją wierzytelność z faktury VAT nr (...) z dnia 12 października 2010 r. w kwocie 9.481,32 euro z resztą wierzytelności M. B. (pozostałą po potrąceniu z fakturą VAT nr (...)) wynikającą z faktury nr (...). Wobec tego powodowa spółka domagała się zapłaty z tytułu faktury VAT nr (...) w kwocie 4.348,85 euro. Załącznik do pozwu stanowiło pismo z dnia 2 maja 2012 r., w którym M. B. pozwany złożył spółce (...) illuminazione oświadczenie o potrąceniu wzajemnych wierzytelności.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 17 kwietnia 2012 r., sygn. akt VIII GNc 118/12 referendarz sądowy uwzględnił żądanie pozwu.

W sprzeciwie od powyższego nakazu M. B. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu podniósł, że spółka (...) illuminazione nie wykazała istnienia roszczenia, a niewystarczającym dowodem są załączone do pozwu niepodpisane przez pozwanego faktury. M. B. zgłosił nadto zarzut potrącenia wierzytelności spółki (...) illuminazione z jego wierzytelnością w kwocie 85.660,08 euro. Wyjaśnił, że na jego wierzytelność składa się kwota 41.356,12 euro wynikająca z faktur nr (...) oraz kwota 44.303,96 euro z tytułu utraconych korzyści, wynikających ze sprzedaży przez powódkę w 2010/2011 roku osprzętu oświetleniowego nowym dystrybutorom na rynku krajowym.

Na rozprawie w dniu 26 września 2012 r. pełnomocnik M. B. wskazał, że pozwany potrącił swoją należność z tytułu współpracy z powodową spółką (...) illuminazione, a potrącenie to miało miejsce w maju 2012 r.

Wyrokiem z dnia 19 grudnia 2012 r., sygn. akt VIII GC 143/12 Sąd Okręgowy w Szczecinie zasądził od pozwanego M. B. na rzecz powoda (...) z siedzibą w R. ((...)) kwotę 78.994,22 euro z ustawowymi odsetkami liczonymi od poszczególnych kwot i dat (pkt I), oddalił powództwo w pozostałej części (pkt II) oraz zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 23.944 zł tytułem kosztów procesu.

Wyrokiem z dnia 3 stycznia 2014 r., sygn. akt I ACa 563/13 Sąd Apelacyjny w Szczecinie oddalił apelację

Postanowieniem z dnia 3 stycznia 2014 r. Sąd Apelacyjny w Szczecinie nadał klauzulę wykonalności wyrokowi Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 19 grudnia 2012 r. w punkcie I i III.

Dowód:

- pozew o zapłatę k. 60-71,

- sprzeciwu od nakazu zapłaty k. 300-311,

- protokołu z dnia 26 września 2012 k. 296-299,

- wyrok z dnia 19 grudnia 2012 r. k. 19-20,

- postanowienie z dnia 3 stycznia 2014 r. k. 21

Na skutek wniosku wierzyciela - spółki (...) illuminazione w oparciu o tytuł wykonawczy w postaci wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 19 grudnia 2012 r. wydanego w sprawie VIII GC 143/12 zaopatrzonego w klauzulę wykonalności komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym w Stargardzie Szczecińskim wszczął egzekucję. Sprawa została zarejestrowania pod sygnaturą KM 136/14. W piśmie z dnia 12 lutego 2014 r. komornik sądowy zawiadomił powoda o wszczęciu egzekucji.

Dowód:

- pismo komornika k. 47

W piśmie z dnia 9 kwietnia 2014 r. M. B., powołując się na powyższy wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 19 grudnia 2012 r. oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 3 stycznia 2014 r. wezwał spółkę (...) illuminazione do natychmiastowego zwrotu towarów objętych fakturą nr (...), które to towary zostały zwrócone pozwanej na jej wyraźną prośbę. M. B. przypomniał jednocześnie, że za omawiane produkty stanowiące jego własność nie otrzymał dotychczas zapłaty. Pismo zostało doręczone spółce (...) illuminazione w dniu 23 kwietnia 2014 r.

Dowód :

- pismo z dnia 9 kwietnia 2014 r. k. 43-44,

- dowód doręczenia k. 45-46

W piśmie z dnia 18 sierpnia 2014 r. M. B. złożył pozwanej oświadczenie o potrąceniu należności wraz z wezwaniem do ograniczenia egzekucji. W uzasadnieniu wskazał, że przysługuje mu względem pozwanego wierzytelność z tytułu sprzedaży artykułów oświetleniowych w wysokości 31.470 euro potwierdzonej fakturą VAT nr (...) z dnia 29 października 2010 r. oraz w wysokości 8.152,23 euro potwierdzonej fakturą VAT nr (...) z dnia 22 listopada 2010 r. Dalej zaznaczył, że potrąca wierzytelność z tytułu zwrotu na rzecz pozwanego i na jego wyraźne żądanie towarów o w wartości 34.256,16 euro udokumentowanych fakturą VAT nr (...) z dnia 21 stycznia 2011 r. przekazanych pozwanemu. Wskazując na treść art. 498 k.c. oraz ar. 502 k.c. M. B. wyjaśnił, że na skutek dokonanego potrącenia umorzeniu ulegają następujące wierzytelności: wierzytelność przysługująca pozwanemu względem powoda w wysokości 31.470 euro, potwierdzona fakturą VAT nr (...) i w wysokości 8.152,23 euro, potwierdzona fakturą VAT nr (...) oraz wierzytelność w wysokości 2.785,76 euro przysługująca pozwanemu względem powoda, wynikająca z tytułu sprzedaży artykułów oświetleniowych, potwierdzona fakturą VAT nr (...) wystawioną na kwotę 8.152,23 euro, z której do zapłaty pozostała kwota 5.366,47 euro. Powód wezwał pozwanego do ustosunkowania się do niniejszego potrącenia, a także do ograniczenia egzekucji o kwotę 34.256,16 euro.

Korespondencja zawierająca powyższe oświadczenie została nadana przesyłką poleconą.

Dowód :

- oświadczenie o potrąceniu k. 34-37,

- potwierdzenia nadania k. 38,

W piśmie z dnia 1 października 2014 r. M. B. zwrócił się do komornika sądowego o wstrzymanie czynności dokonywanych w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym w sprawie KM 136/14 wskazując na okoliczność złożenia wierzycielowi w dniu 18 października 2014 r. oświadczenia o potrąceniu i skuteczne jego doręczenie. M. B. podkreślił, że wierzytelność spółki (...) illuminazione w wysokości 34.256,16 euro została potrącona z jego wierzytelnością jako dłużnika. Dalej zaznaczył, że do dnia 15 września 2014 r. dłużnik dokonał zapłaty należności wynikających z tytułu wykonawczego w postaci wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 19 grudnia 2012 r. w łącznej wysokości 300.277,44 zł. Obecnie należność główna zasądzona wyrokiem według kursu z dnia 15 września 2014 r. wynosi 289.929,54 zł. Powyższe świadczy o nieistnieniu wierzytelności dochodzonej przez wierzyciela w zakresie kwoty potrąconej.

Odpowiadając na powyższy wniosek dłużnika, w piśmie z dnia 17 października 2014 r. pełnomocnik spółki (...) illuminazione sprzeciwił się wstrzymaniu dokonania czynności egzekucyjnych wobec kwoty 34.256,16 euro. Nie uznał również potrącenia dokonanego przez dłużnika, wskazując na niezasadność wierzytelności przedstawionej do potrącenia w oświadczeniu z dnia 18 sierpnie 2014 r. W oparciu o art. 822 k.p.c. wniósł o dokonanie czynności egzekucyjnych, które uległy wstrzymaniu. W piśmie podkreślono, że kwestia istnienia i zasadności wierzytelności wynikającej z faktury (...), jak również kwestia potencjalnej możliwości potrącenia tej wierzytelności była przedmiotem oceny sądów w wyrokach Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 19 grudnia 2012 r. i Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 3 stycznia 2014 r.

W toku postepowania egzekucyjnego komornik sądowy informował o rozliczeniu dokonanych przez dłużnika wpłat. W piśmie z dnia 18 czerwca 2015 r. komornik poinformował, że przy uwzględnieniu wszystkich dokonanych w toku postępowania wpłat tj. 475.277,44 zł, zgodnie z kursem euro z dnia 18 czerwca 2015 r. do zapłaty w sprawie pozostała kwota 129.055,87 zł. W piśmie z dnia 16 września 2015 r. w związku z dokonaniem zajęcia należących do powoda ruchomości w postaci samochodów osobowych i ciężarowych oraz przyczepy komornik wezwał pozwanego do ich wydania.

D owód :

- pisma komornika k. 48-55,

- wniosek z dnia 1 października 2014. k. 56

- oświadczenia z dnia 17 października 2014 r. k. 57-59,

- pisma komornika k. 331-333

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Podstawę prawną zgłoszonego w pozwie żądania stanowił przepis art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., zgodnie z którym dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie.

Domagając się pozbawienia wykonalności wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 19 grudnia 2012 r., sygn. akt VIII GC 143/12 w niniejszym postępowaniu, powód - M. B. powołał się na zarzut spełnienia świadczenia, ostatnią z wymienionych w powołanym przepisie przesłanek.

W tym miejscu zaznaczenia wymaga, że Sąd orzekający w pełni podziela wypowiadany niejednokrotnie w literaturze i orzecznictwie pogląd, zgodnie z którym o spełnieniu świadczenia mówić można wtedy, gdy w jakikolwiek sposób dochodzi do umorzenia długu, a zatem także w tym przypadku, kiedy dochodzi do tego na skutek złożenia oświadczenia o potrąceniu wzajemnych wierzytelności (por. uchwała SN z 25.11.2010 r., III CZP 91/10, Legalis nr 262464; wyrok SN z 27.09.2005 r., V CK 183/05, Legalis nr 72855).

Powód powoływał się w pozwie na oświadczenie o potrąceniu zawarte w piśmie z dnia 18 sierpnia 2014 r. Z treści odpowiedzi na pozew, wyartykułowanych zarzutów i załączonych dokumentów, wynika jednak, że takie oświadczenie było już złożone w piśmie datowanym na dzień 2 maja 2012 r. Sporną i wymagającą wyjaśnienia okazała się kwestia, o której mowa w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., a mianowicie, czy zarzut spełnienia świadczenia (tu: potrącenia) nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie, (w niniejszym przypadku : w sprawie toczącej się pod sygn. akt VIII GC 143/12).

W tym zakresie wskazać trzeba na wyrażane w orzecznictwie stanowisko, które Sąd orzekający podzielił, zgodnie z którym oparcie powództwa przeciwegzekucyjnego na zarzucie spełnienia świadczenia jest dopuszczalne wtedy, gdy zarzut ten - ze względu na ustanowiony ustawą zakaz - nie mógł być rozpoznany w sprawie, w której wydano tytuł egzekucyjny (tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 23 maja 2012 r., III CZP 16/12). Dotyczy to zatem sytuacji, kiedy w danym postępowaniu - z uwagi na ograniczenia wynikające wprost z przepisów kodeksu postepowania cywilnego (art. 493 § 3 k.p.c., 505 (4) § 2 k.p.c. nie było możliwości rozpoznania i ewentualnego uwzględnienia zarzutu potrącenia.

W światle dokonanych ustaleń faktycznych nie ulega wątpliwie, że zarzut potrącenia wzajemnej wierzytelności M. B. wobec spółki (...) illuminazione co do kwoty 34.256,16 euro wynikającej z faktury VAT nr (...) był przedmiotem badania w sprawie toczącej się pod sygn. akt VIII GC 143/12. Zarówno bowiem Sąd Okręgowy w Szczecinie (jako sąd I instancji), jak i Sąd Apelacyjny (jako sąd odwoławczy) wypowiedział się na ten temat. Powodem, dla którego obydwa sądy nie uwzględniły tego zarzutu, było zaś przekonanie, że zarzut potrącenia nie został w sposób należyty udowodniony, z uwagi na brak możliwości wykazywania tego zarzutu za pośrednictwem dowodów osobowych. Rozstrzygniecie takie wynikało z brzmienia art. 479 ¹⁴ § 4 k.p.c., obowiązującego wówczas w postępowaniach w sprawach gospodarczych, który umożliwiał zgłoszenie do potrącenia tych jedynie wierzytelności, które były wykazane dokumentami. Z uwagi na to Sąd Okręgowy w Szczecinie w sprawie VIII GC 143/12 oddalił - jako niedopuszczalne – wnioski o przeprowadzenie dowodów z zeznań świadków, mających wykazać zasadność zgłoszonych do potrącenia kwot. Podobnie Sąd ocenił dowód z opinii biegłego z zakresu rachunkowości i finansów, który również nie został uwzględniony. Stanowisko Sadu pierwszej instancji podzielił Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 7 listopada 2013 r. (strona 20).

Choć zatem zarzut potrącenia zgłoszony w pozwie był w pewnym zakresie przedmiotem badania w sprawie VIII GC 143/12, to nie można uznać, by był przedmiotem „rozpoznania” w rozumieniu art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c, O rozpoznaniu zarzutu spełnienia świadczenia można bowiem mówić jedynie w przypadku, w którym doszło do merytorycznej oceny tego zarzutu po przeprowadzeniu pełnego postępowania dowodowego – zgodnie z regułami dotyczącymi dowodzenia. Tymczasem jest oczywiste, że z uwagi na ograniczenia wynikające wprost z przepisów kodeksu postepowania cywilnego wnioski zmierzające do wykazania zasadności tego zarzutu nie mogły być uwzględnione, a tym samym i zarzut spełnienia świadczenia z przyczyn natury formalnej, niezależnych od samej strony, nie mógł odnieść zamierzonego skutku.

Z przedstawionych względów sąd - co do zasady – uznał za dopuszczalne oparcie powództwa przeciwegzekucyjnego na zarzucie potrącenia, niemniej doszedł do przekonania, że nie doszło do wzajemnego umorzenia wierzytelności stron. Podkreślenia wymaga, że to na powodzie, zgodnie z art. 6 k.c., spoczywał obowiązek wykazania, że taki skutek nastąpił. Zgodnie z art. 498 k.c. gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Strona, która z faktu potrącenia wywodzi skutki prawne, a zatem w niniejszym stanie faktycznym powód, wykazać winna następujące przesłanki: wzajemność wierzytelności, jednorodzajowość świadczeń, wymagalność wierzytelności oraz zaskarżalność wierzytelności. Powód nie wykazał natomiast w ogóle, aby przysługiwała mu wierzytelność przedstawiona do potrącenia, a stwierdzona fakturą nr (...).

Dla oceny tej kwestii istotne znaczenie miała okoliczność, że w pozwie powód powoływał się przede wszystkim na fakt zwrotu materiałów ekspozycyjnych objętych fakturą VAT nr (...). Powód dowodził, że to na żądanie pozwanej spółki, po zakończeniu współpracy, materiały ekspozycyjne, czyli oświetlenie, które pełniło funkcję reklamy, opisane w fakturze, zostało jej zwrócone. Dopiero przed wyznaczoną na dzień 8 stycznia 2016 r. rozprawą, w piśmie procesowym z dnia 21 grudnia 2015 r. powód powołał zupełnie nowe okoliczności, a mianowicie wskazał, że zwrot materiałów ujętych w fakturze VAT nr (...) wynikał z wcześniejszej obowiązującej między stronami praktyki. Wypracowana praktyka przejawiać się miała zaś w tym, że towary, które nie zostały z pewnych względów sprzedane mogły być zwrócone pozwanej. Zdaniem Sądu nie powinno umknąć uwadze, że twierdzeń takich nigdy wcześniej powód nie podnosił. W szczególności nie powoływał się na nie w sprawie VIII GC 143/12, w której zgłoszono zarzut potrącenia tej wierzytelności. Powyższe nie mogło oczywiście pozostawać bez wpływu na ocenę wiarygodności zeznań świadka R. O. i samego powoda M. B. w zakresie twierdzeń o istnieniu i przebiegu stałej praktyki, jaka miała obowiązywać strony. Sąd co prawda uznał, że twierdzenia zawarte w piśmie z 21 grudnia 2015 r. były spóźnione, niemniej, ponieważ nie powodowały zwłoki w rozpoznaniu sprawy, nie dokonał ich pominięcia na podstawie art. 207 § 6 k.p.c. Fakt niepowołania tych – kluczowych dla oceny zasadności wierzytelności przedstawionej do potrącenia - twierdzeń już w pozwie nie pozostawał jednak obojętny dla oceny dowodów przeprowadzonych w sprawie.

Dokonując oceny umowy, jaka łączyła strony, Sąd uznał, że zastosowanie w sprawie znajdują przepisy Konwencji Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów sporządzonej w W. dnia 11 kwietnia 1980 r. Zgodnie z art. 1 ust. 1 a Konwencji ma ona zastosowanie do umów sprzedaży towarów między stronami mającymi siedziby handlowe w różnych państwach, jeżeli państwa te są umawiającymi się państwami. Do państw tych należy zarówno Rzeczpospolita Polska (powód jest osobą fizyczną mającą miejsce zamieszkania w Polsce), jak i Republika Włoska, (pozwana jest osobą prawną mającą siedzibę we W.).

Zgodnie z art. 9 ust. 1 Konwencji wiedeńskiej strony są związane wszelkimi zwyczajami, które uzgodniły, oraz ustaloną między nimi praktyką. W myśl powołanego unormowania - co do zasady - było możliwe wykazanie, że w świetle obowiązującej między stronami praktyki zwrot materiałów był uzasadniony. W ocenie Sądu tych okoliczności strona powodowa jednak nie wykazała. Pozwana otrzymała odpis pisma z dnia 21 grudnia 2015 r. zawierającego nowe twierdzenia powoda dopiero wraz z odpisem postanowienia z dnia 28 grudnia 2015 r. o odmowie udzielenia zabezpieczenia, a więc na kilka dni przed rozprawą. Na rozprawie pozwana zaprzeczyła jednakże twierdzeniom powoda, jakoby między stronami obowiązywała praktyka w zakresie zwrotu towarów. Pozwana wyraźnie utrzymywała, że każdy zwrot towaru był indywidualnie uzgadniany. Oceniając w tym kontekście zeznania powołanego przez powoda świadka R. O., zwrócić przede wszystkim należy uwagę, że świadek nie wiedział, czy wśród materiałów, które były zwrócone w dniu 14 stycznia 2011 r., znajdowały się także materiały ekspozycyjne, a więc takie, które wedle twierdzeń pozwu miały być objęte tymże zwrotem. Na ten temat jednoznacznie nie wypowiedział się także sam powód M. B., wskazując jedynie, że z całą pewnością wśród zwróconych materiałów były także inne materiały, nie tylko reklamowe. O powyższym świadczył rozmiar zwróconej przesyłki, która obejmować miała 5 palet. Wskazując na wypracowaną praktykę świadek R. O. zeznał również, że przynajmniej raz w roku dokonywane były zwroty towarów i że termin zwrotu ustalał w porozumieniu z pracownikami spółki pozwanej. Zdaniem Sądu nie można jednak na podstawie tych zeznań uznać, że zwroty towarów nie były uzależnione od jakichkolwiek warunków, ani też nie były niczym ograniczone (ani czasowo, ani kwotowo). Zauważyć trzeba, że z zeznań świadka R. O. wynikało, że o tym, jakie towary podlegały zwrotowi, decydował dział handlowy przedsiębiorstwa powoda, nie zaś sam świadek Nie jest zatem wykluczone, że to ewentualnie między działem handlowym, a jego odpowiednikiem w pozwanej spółce, dokonywane były wcześniejsze ustalenia, czy i jaki konkretnie towar może zostać objęty zwrotem. O tym, że każdy zwrot musiał być poprzedzony jakimś ustaleniem i zgodą przedstawicieli pozwanej świadczą zresztą same zeznania powoda, który wskazał na przykładową przyczynę takiego zwrotu. M. B. zeznał, że w przypadku braku możliwości wydania kontrahentowi towaru np. z uwagi na jego niewypłacalność, kontaktował się z pozwaną, informując, że dysponuje towarem, który może zostać zwrócony. Fakt ten potwierdza zatem, że zwrot towaru nie następował swobodnie, w sposób nieograniczony i nie poprzedzony konkretnymi uzgodnieniami. Wniosku tego nie mogły zmienić zeznania R. O., że co roku następował zwrot towarów, już z tego względu, że - jak zeznał ten świadek, ustalał on jedynie z przedstawicielami pozwanej termin wysyłki zwracanych towarów, organizował transport i konsultował te działania z działem logistyki.

Za nieprawdziwe w ocenie Sądu należało nadto uznać twierdzenia strony powodowej, jakoby pozwana nigdy nie kwestionowała zwrotu dokonanego sporną fakturą. Jako spóźniony Sąd uznał wprawdzie dowód z korespondencji elektronicznej pozwanej skierowanej do powoda, który został powołany na rozprawie w dniu 8 stycznia 2016 r., a nie złożony do akt sprawy, wobec czego wniosek w tym zakresie oddalił na podstawie art. 207 § 6 k.p.c. Niemniej, fakt otrzymania takiej korespondencji wynikał z zeznań świadka R. O. . O niekwestionowaniu zwrotu towarów nie może świadczyć sam tylko fakt, że pozwana przyjęła towary, skoro, jak wynikało z zeznań świadka R. O., po jakimś czasie otrzymał on korespondencję elektroniczną, w której pozwana zakwestionowała zasadność zapłaty ceny wskazanej w fakturze za zwrócony towar.

Sąd zwrócił uwagę również na fakt, że w tym konkretnym przypadku, który jest przedmiotem sporu, a mianowicie zwrotu z 14 stycznia 2011r. strona powodowa nie dołączyła listu przewozowego, ani zestawienia specyfikacji materiałów, które były zwrócone. Tymczasem w trzech innych przypadkach zwrotu (mających świadczyć o przejętej praktyce), które były wykazane fakturami złożonymi przez powoda, dołączono listy przewozowe podpisane przez przedstawiciela pozwanej spółki. Okoliczność ta również nie pozwala stwierdzić w sposób jednoznaczny, że pozwana spółka zaakceptowała zwrot tego towaru za zwrotem wynagrodzenia.

Odnośnie akcentowanego przez powoda faktu przyjęcia przez pozwaną spółkę zwrotu towarów na kwotę 5.579,96 euro, objętego faktury VAT nr (...), który nastąpił już po spornym zwrocie, stwierdzić trzeba, że drugi zwrot obejmował towary mieszczące się w kategorii towarów ekspozycyjnych. Niezależnie od tego, z samej treści faktury VAT nr (...) wynika, że część tych towarów, opisanych w trzech ostatnich pozycjach (od 15 do 17), zwrócona była z uwagi na reklamację.

W świetle wszystkich przedstawionych okoliczności uznać należało, że powód nie wykazał istnienia wierzytelności wzajemnej, która miała być przedmiotem potrącenia. Nie wykazano bowiem, by rzeczywiście istniał między stronami zwyczaj dokonywania swobodnego, nieograniczonego zwrotu zakupionego towaru – za zwrotem ceny. Jednocześnie powód nie wykazał, że towary objęte sporną fakturą stanowiły elementy reklamowe, o których zwrot wniosła pozwana na zakończenie współpracy. Zauważyć przy tym trzeba, że sam powód w piśmie z dnia 9.04.2014 r. (k. 43 – 44) zwracał się do pozwanej o zwrot towaru lub zwrot pieniędzy, utrzymując, że wysłanie towarów nastąpiło na prośbę pozwanej w tym zakresie. Treść pisma pozwanej z dnia 8.09.2010 r. nie pozostawia jednak wątpliwości co do tego, że obejmowało ono jedynie materiały reklamowe.

W konsekwencji, wobec tego, że nie istniała wierzytelność opiewająca na kwotę wskazywaną przez powoda, a objętą fakturą VAT nr (...), nie doszło do skutecznego umorzenia wierzytelności pozwanej spółki, wynikającej z tytułu wykonawczego w postaci wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 19 grudnia 2012 r. Nie ziściły się tym samym przesłanki z art. 840 §1 pkt 2 k.p.c., zobowiązanie powoda nie wygasło. Z tych też względów powództwo zostało oddalone.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu oparto na przepisach art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 108 k.p.c. Przyznane od powoda na rzecz pozwanej koszty w wysokości 3.617 zł stanowią równowartość wynagrodzenia pełnomocnika, ustalonego na podstawie § 6 pkt 6 w zw. z § 2 pkt 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t. jedn. Dz. U. 2013 rok, poz. 461) oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.