Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z 16 kwietnia 2018 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. stwierdził, że Z. M. (1) jest dłużnikiem ZUS z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy należnych za wrzesień i październik 2013 roku. W decyzji określono wysokość zadłużenia za poszczególne miesiące, w rozbiciu na poszczególne fundusze i wraz z odsetkami.

W uzasadnieniu decyzji nie przytoczono jakichkolwiek okoliczności faktycznych uzasadniających jej wydanie. Wskazano wyłącznie, że organ zawiadomił o wszczęciu niniejszego postępowania, wzywając jednocześnie płatnika do złożenia pisemnych wyjaśnień w sprawie przyczyn nieopłacenia składek. Płatnik nie dopełnił w ocenie organu obowiązku określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wobec czego organ, działając na podstawie art. 83 ust. 1 tejże ustawy, sam określił wysokość zadłużenia.

Z. M. (1) odwołał się od powyższej decyzji, domagając się stwierdzenia, że nie ma obowiązku zapłaty składek z tytułów wskazanych w decyzji. Przyznał, że formalnie zawiesił prowadzenie działalności gospodarczej w dniu 18 października 2013 r., wyjaśnił jednakże, iż nastąpiło to w pierwszym możliwym terminie, który wynikał z toku czynności wyznaczonych przez ZUS. Podkreślił, że tak we wrześniu, jak i w październiku 2013 r. nie prowadził działalności gospodarczej, gdyż oczekiwał na rozpoznanie złożonego przez siebie wniosku o rentę, co jednak nastąpiło dopiero w październiku, z datą wsteczną.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podkreślając, że z obowiązku zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne zwolnione są tyko te osoby, które formalnie złożyły wniosek o zawieszenie wykonywania tej działalności w trybie przepisów ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej i informacja o tym została wpisana do stosownego rejestru. Skoro zaś Z. M. takiego wniosku nie złożył, brak było w ocenie organu podstaw do przyjęcia, że płatnik nie wykonywał działalności.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Z. M. (1) od 15 lutego 2007 r. był zgłoszony w ZUS Oddziale w S. jako płatnik składek – osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą pod firmą: Zakład (...) w S.. Z tego tytułu Z. M. opłacał należne składki na ubezpieczenia społeczne, w tym w roku 2013 w okresie od 1 stycznia do 31 marca 2013 r.

Niesporne, a nadto dowód: potwierdzenie ubezpieczenia – k. 14-16, pl. IV akt ZUS O/S. dot. Z. M. dotyczących renty.

W dniu 29 stycznia 2013 r. Z. M. trafił do szpitala, gdzie przebywał do 2 lutego 2013 r. z rozpoznaniem choroby niedokrwiennej serca, niewydolności krążenia II stopnia wg (...), nadciśnienia tętniczego, niewyrównanej cukrzycy typu 2, stanu po infekcji górnych dróg oddechowych oraz otyłości. Następnie, poczynając od 1 kwietnia 2013 r. rozpoczął korzystanie z zasiłku chorobowego, z którego korzystał nieprzerwanie aż do 18 września 2013 r.

Niesporne, a nadto dowody: dokumenty w plikach akt ZUS O/S. dotyczących renty, w szczególności zaświadczenie o wypłaconych zasiłkach – k. 55a pl. IV.

W lipcu 2013 r. stan zdrowia Z. M. uległ pogorszeniu. Ponownie był on wówczas hospitalizowany.

Dowody: dokumentacja medyczna – w pliku rentowym akt ZUS oraz w aktach sprawy – k. 34.

W dniu 25 lipca Z. M. złożył w organie rentowym wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Został w związku z tym skierowany na badanie lekarskie do lekarza orzecznika ZUS, który orzeczeniem z 12 września 2013 r. orzekł, że Z. M. jest częściowo niezdolny do pracy do 30 września 2015 r., przy czym owa niezdolność powstała 29 stycznia 2013 r.

Z. M. (1) nie złożył sprzeciwu od powyższego orzeczenia; wobec orzeczenia tego nie został także zgłoszony zarzut wadliwości.

Niesporne, a nadto dowód: orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z 12.09.2013 r. – k. 13, pl. IV akt rentowych.

W dniu 15 października 2013 r. ZUS O/S. wydał decyzję, którą przyznał Z. M. zaliczkę na poczet przysługującej mu renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, wskazując, że przysługuje ona od 30 września 2013 r., tj. od następnego dnia po zakończeniu pobierania zasiłku chorobowego.

Niesporne, a nadto dowód: decyzja ZUS z 15.10.2013 r. – k. 25, pl. IV akt rentowych.

Z. M. w dniu 18 października 2013 r. zgłosił się osobiście w (...) oddziale ZUS, gdzie w wydziale obsługi klientów zgłosił, iż zasiłek chorobowy pobierał do 18 września 2013 r., a nie do 29 września 2013 r. W związku z tym złożył wniosek o zmianę daty początkowej przyznania mu prawa do renty.

(...)

Niesporne, a nadto dowód: notatka służbowa z 18.10.2013 r. – k. 55, pl. IV akt rentowych.

W dniu 22 października 2013 r. organ rentowy wydał decyzję, którą wskazał, że przyznaje Z. M. zaliczkę na poczet przysługującej mu renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 19 września 2013 r., tj. od następnego dnia po zakończeniu pobierania zasiłku chorobowego. Wskazał w niej również, że uchyla wcześniejszą decyzję z 15 października 2013 r.

Niesporne, a nadto dowód: decyzja z 22.10.2013 r. – k. 52, pl. IV akt rentowych.

W dniu 18 października 2013 r. Z. M. udał się do Urzędu Miasta S., gdzie złożył wniosek o wpisanie do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej informacji o zawieszeniu prowadzenia działalności gospodarczej poczynając od 18 października 2013 r. We wniosku wskazał, że przewidywany okres zawieszenia to 30 września 2015 r.

Po upływie dwóch lat od zawieszenia działalności gospodarczej Z. M. nie złożył wniosku o jej podjęcie, wobec czego dotyczący jej wpis został z urzędu wykreślony.

Niesporne, a nadto dowody:

- dokumenty nadesłane przez UM S. – k. 17-18 akt sądowych;

- wydruk z (...) k. 45 prowadzonych przez ZUS O/S. akt płatnika składek.

W roku 2013, w szczególności od 1 kwietnia, Z. M. nie podejmował faktycznie żadnych czynności związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. W tym czasie nie zatrudniał żadnych pracowników. Nie osiągał również jakichkolwiek przychodów, ani nie poszukiwał klientów; nie przyjmował żadnych zleceń.

Dowody:

- zeznania Z. M. (1) – k. 22 akt sądowych oraz w wersji elektronicznej;

- kopie deklaracji VAT i PIT składanych przez Z. M. w roku 2013 – k. 39-49 akt sądowych.

Z. M. w roku 2013 złożył w ZUS O/S. wyłącznie dokumenty rozliczeniowe dotyczące stycznia i kwietnia. Za pozostałe miesiące, tj. luty i marzec oraz od maja do sierpnia 2013 r., utworzyły się klony deklaracji.

(...) Oddział w S. sporządził z urzędu samodzielnie dotyczące Z. M. deklaracje rozliczeniowe (ZUS DRA) za wrzesień i październik 2013 r. (w przypadku października – za 17 dni prowadzonej działalności).

Ponadto sporządził z urzędu również dokument wyrejestrowujący płatnika z dniem 18 października 2013 r.; w tym zakresie bazował na informacji przekazanej z (...).

Niesporne, a nadto dowód: informacja ZUS O/S. Wydziału Rozliczeń Płatników Składek z 30.07.2018 r. – k. 26 akt sądowych.

Pismem datowanym na 26 stycznia 2018 r., a doręczonym 12 lutego 2018 r. organ rentowy zawiadomił Z. M. o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy za wrzesień i październik 2013 r.

Z. M. nie złożył w ZUS po otrzymaniu powyższego zawiadomienia żadnych pism czy dokumentów.

Pismem z 14 marca 2018 r., doręczonym 26 marca 2018 r., organ rentowy powiadomił Z. M. o zakończeniu postępowania dowodowego, po czym wydał zaskarżoną obecnie decyzję.

Niesporne, a nadto dowody: dokumenty w aktach ZUS dot. płatnika składek – k. 49-50.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione.

Zgodnie z treścią przepisu art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2017 r. poz. 1778 z późn. zm., dalej jako: ustawa systemowa), w brzmieniu obowiązującym także w okresie, którego dotyczy zaskarżona decyzja, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi. Z kolei według art. 12 ust. 1 ustawy systemowej, obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Stosownie zaś do normy art. 13 pkt 4 ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne w następujących okresach: osoby prowadzące działalność pozarolniczą - od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności. Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się przy tym osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych (art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy systemowej).

W zakresie składek na Fundusz Pracy, obowiązek ich opłacania przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą wynika z przepisu art. 104 ust. 1 pkt 3 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jednolity obowiązujący w dacie wyrokowania: Dz.U. z 2018 r., poz. 1265).

Z kolei gdy chodzi o składki na ubezpieczenie zdrowotne, podstawę prawną ich opłacania przez Z. M. stanowiłyby przepisy ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jednolity obowiązujący w dacie wyrokowania: Dz.U. z 2018 r., poz. 1510), a w szczególności jej art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c oraz art. 69 ust. 1. Ten ostatni przepis stanowi, że obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą powstaje i wygasa w terminach określonych w przepisach o ubezpieczeniach społecznych.

W myśl art. 2 ustawy z 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jednolity: Dz.U. z 2017 r. poz. 2168 z późn. zm.), obowiązującej w roku 2013, tj. w czasie, którego dotyczy zaskarżona decyzja, za działalność gospodarczą uznawano zarobkową działalność wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodową, o ile były wykonywane w sposób zorganizowany i ciągły. Od 20 września 2008 r. do ustawy tej wprowadzono przy tym przepis art. 14a, który w punkcie 1 stanowił, że przedsiębiorca niezatrudniający pracowników może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres od 1 miesiąca do 24 miesięcy. Z pkt 3 art. 14a ustawy wyżej powołanej wynikało, że w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca nie może wykonywać działalności gospodarczej i osiągać bieżących przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej.

Jak wynika z zestawienia przywołanych przepisów, fakt prowadzenia działalności gospodarczej w roku 2013 wiązał się z przymusem podlegania obowiązkowi ubezpieczeń społecznych z tego tytułu (chyba że dochodziło do zbiegu tytułów ubezpieczeń, w wyniku którego tytuł „silniejszy”, jakim jest na przykład ubezpieczenie pracownicze niejako wyparłby tytuł „słabszy”, jakim jest ubezpieczenie z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej; taka sytuacja w niniejszej sprawie nie miała jednak miejsca). Jedynie zakończenie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej lub zawieszenie jej prowadzenia powodowało zatem ustanie obowiązku ubezpieczenia (na stałe lub okresowo).

Ocena, czy działalność gospodarcza rzeczywiście jest wykonywana (a więc także czy zaistniała przerwa w jej prowadzeniu) należy do sfery ustaleń faktycznych. Istnienie wpisu do ewidencji nie przesądza więc oczywiście o konieczności bezwzględnego przyjmowania, że działalność taka jest lub była w danym okresie prowadzona, jednakże wpis ten prowadzi do powstania domniemania prawnego, według którego osoba wpisana do ewidencji, która nie złożyła zawiadomienia o zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej, jest traktowana jako prowadząca taką działalność. W konsekwencji domniemywa się więc, że skoro nie nastąpiło wykreślenie działalności gospodarczej z ewidencji, to działalność ta była faktycznie prowadzona i w związku z tym istniał obowiązek zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 11 stycznia 2005 r., I UK 105/04; z 25 listopada 2005 r., I UK 80/05 oraz z 30 listopada 2005 r., I UK 95/05). Domniemanie to może być przy tym obalone wyłącznie w drodze przeprowadzenia przeciwdowodu, który obciąża stronę twierdzącą o faktach przeciwnych twierdzeniom wynikającym z domniemania. Ciężar dowodu wystąpienia przesłanek uzasadniających ustanie obowiązku ubezpieczenia (rzeczywistego zaistnienia przerwy w prowadzeniu działalności) obciąża więc tę stronę, która z faktu tego wywodzi skutki prawne w zakresie ustania obowiązku ubezpieczenia (w tym przypadku ciężar dowodu spoczywał więc w całości na Z. M.). Nadto zaistnienie przerwy w prowadzeniu działalności gospodarczej musi być rzeczywiste, co oznacza, że odwołującego obciąża obowiązek wykazania wystąpienia okoliczności niezwiązanych z warunkami wykonywania działalności gospodarczej.

Wracając do realiów niniejszej sprawy należy przypomnieć, że przedmiotem sporu była w niej kwestia podlegania przez Z. M. (1) obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w okresie od 1 września do 17 października 2013 roku, skutkująca obowiązkiem opłacenia przez niego składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy. Zdaniem organu rentowego, w związku z tym, iż płatnik w spornym okresie figurował w ewidencji działalności gospodarczej jako osoba taką działalność prowadząca, powinien był podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu z tego tytułu, a nadto opłacać składki na Fundusz Pracy. Z kolei odwołujący twierdził, że spornej działalności gospodarczej w tym czasie ogóle nie prowadził, bowiem stał temu na przeszkodzie faktyczny stan jego zdrowia. Podkreślał również, że złożył wniosek o zawieszenie prowadzenia działalności gospodarczej w momencie, w którym dowiedział się, że organ rentowy przyznał mu prawo do renty.

Wymaga zarazem podkreślenia, iż sąd dostrzegł, że przedmiotem oceny była tzw. decyzja wymiarowa, określająca wysokość istniejących w ocenie organu zaległości składkowych, a nie decyzja stwierdzająca podleganie lub niepodleganie ubezpieczeniom. Powyższe nie stanowiło jednak przeszkody w badaniu faktycznego istnienia tytułu podlegania ubezpieczeniom – decyzja stwierdzająca podleganie ubezpieczeniom ma bowiem charakter deklaratoryjny, a nie konstytutywny, wobec czego jej wydanie lub niewydanie nie ma w istocie znaczenia. Nie bez znaczenia dla oceny zachowania odwołującego pozostawał natomiast fakt, iż to nie on złożył deklaracje rozliczeniowe ZUS DRA za sporny okres, lecz zostały one sporządzone z urzędu przez organ rentowy. Tym samym w postępowaniu płatnika, który domagał się obecnie zbadania istnienia podstawy prawnej i faktycznej do ewentualnego płacenia przezeń składek, nie sposób było doszukać się logicznej sprzeczności – swoim zachowaniem nie dał bowiem podstaw do tego, by przyjąć, że kiedykolwiek uważał, by musiał płacić składki za sporny obecnie okres.

Sąd, oceniając w tym kontekście całość zebranego w sprawie materiału dowodowego, uznał, że istnieją podstawy do przyjęcia, że Z. M. (1), mimo że figurował jako zarejestrowany przedsiębiorca w ewidencji działalności gospodarczej, od 1 września do 17 października 2013 roku faktycznie tej działalności nie prowadził. W tym zakresie sąd oparł się nie tylko na wyjaśnieniach odwołującego, ale także na dowodach z dokumentów, uznając te ostatnie za mające pierwszorzędne znaczenie. Za przyjęciem, że Z. M. we wskazanym okresie faktycznie nie prowadził działalności przemawiał po pierwsze fakt, iż począwszy od 1 kwietnia 2013 r., tj. od rozpoczęcia korzystania z zasiłku chorobowego, nie wykazywał on osiągania jakiegokolwiek przychodu z tytułu prowadzenia tej działalności. Po drugie, z zapisów w archiwalnej dokumentacji medycznej dotyczącej leczenia Z. M. w roku 2013 także wynika, że stan jego zdrowia w owym czasie był na tyle zły, że uniemożliwiał mu faktyczne wykonywanie czynności związanych z prowadzeniem działalności w zakresie budownictwa, tj. w sferze, którą wcześniej się zajmował w ramach prowadzonej działalności. Sąd uznał wskazane dowody z dokumentów za w pełni miarodajne – mają one bowiem charakter archiwalny i były sporządzane w czasie, gdy między stronami nie istniał jeszcze żaden spór, stąd brak jest jakichkolwiek przesłanek, by przypuszczać, aby informacje w nich zawarte mogły być niezgodne z prawdą. Sąd za w pełni logiczne uznał również wyjaśnienia odwołującego, że wstrzymywał się z formalnym zawieszeniem swojej działalności do czasu uzyskania z ZUS decyzji o przyznaniu mu prawa do renty. Powyższe znalazło potwierdzenie choćby w fakcie, iż Z. M. złożył w Urzędzie Miasta S. wniosek o dokonanie wpisu dotyczącego zawieszenia działalności gospodarczej w tym samym dniu, w którym zgłosił się do ZUS i uzyskał informację o wydaniu decyzji przyznającej mu prawa do renty (tj. w dniu 18 października 2013 r.). W tej sytuacji, skoro z materiału dowodowego w żadnej mierze nie wynika, aby odwołujący we wrześniu i październiku wykonywał jakiekolwiek czynności usługowe związane z prowadzoną działalnością wskazujące na zamiar jej prowadzenia, w tym by dokonywał zamówień, podpisywał umowy, wykonywał usługi, wystawiał faktury, rachunki, a jedynym, co miałoby świadczyć o prowadzeniu przezeń takiej działalności było istnienie deklaratoryjnego wpisu w (...), należało uznać, że płynące z tego wpisu domniemanie zostało obalone. Sąd orzekający w niniejszej sprawie podziela bowiem w całości wyrażane w orzecznictwie poglądy (w tym m.in. w wyroku Sądu Najwyższego z 5 kwietnia 2016 r., sygn. akt I UK 196/15), iż działalnością gospodarczą jest tylko działalność wskazująca zawodowy czyli stały charakter, w tym powtarzalność podejmowanych działań, podporządkowanie regułom zysku i opłacalności oraz uczestnictwo w działalności gospodarczej. Jednocześnie przyjmuje się, że przerwa w prowadzeniu działalności gospodarczej spowodowana stanem zdrowia (chorobą) może być traktowana jako równoznaczna z zaprzestaniem wykonywania tej działalności, o ile w czasie trwania owej przerwy płatnik nie podejmuje żadnych działań mieszczących się w wyżej opisanej definicji działalności gospodarczej. Jak zaś już wyjaśniono, odwołujący się w toku procesu wykazał, że takich działań nie podejmował, a co za tym idzie, że w okresie od 1 września do 17 października 2013 r. wprawdzie figurował w ewidencji działalności gospodarczej jako przedsiębiorca, natomiast faktycznie działalności tej wówczas nie prowadził.

Tym samym odwołanie Z. M. należało uznać za uzasadnione, co w świetle treści przepisu art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. nakazywało dokonanie zmiany zaskarżonej decyzji w sposób opisany w sentencji wyroku.