Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 stycznia 2025 r.

Sąd Okręgowy (...) VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Konrad Kujawa
Protokolant:	st. sekr. sądowy Agnieszka Sieczkarz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 stycznia 2025 r. w S.

sprawy J. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o składki

na skutek odwołania ubezpieczonego J. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z dnia 28 lutego 2023 r., znak (...)RKS- (...)

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że wyłącza z zakresu zadłużenia koszty upomnienia i koszty egzekucyjne wymienione w jej treści,

II.  w pozostałym zakresie oddala odwołanie,

III.  zasądza ode ubezpieczonego J. K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia tego orzeczenia do dnia zapłaty.

SSR del. Konrad Kujawa

Sygnatura akt VI U 1378/23

UZASADNIENIE PUNKTU I. I III. WYROKU

Decyzją z dnia 28 lutego 2023 r., znak (...)- (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. stwierdził, że J. K. jest dłużnikiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne. Zadłużenie wraz z należnymi odsetkami za zwłokę naliczonymi na dzień wydania decyzji wynosi łącznie 5.719,40 zł, w tym z tytułu: składek na ubezpieczenie zdrowotne w ramach zakresów numerów deklaracji 01-39 za okres od września 2021 r. do stycznia 2023 r. w kwocie 5.197,96 zł, odsetek za zwłokę 400,00 zł, kosztów upomnienia 16,00 zł, kosztów egzekucyjnych 105,44 zł. Organ rentowy wskazał, iż odsetki za zwłokę naliczane są na zasadach i w wysokości określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2022 r. poz. 2651). W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż płatnik składek J. K. nie dopełnił obowiązku określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z tym Zakład Ubezpieczeń Społecznych, działając na podstawie art. 83 ust. 1 ww. ustawy, określił wysokość zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył J. K., zaskarżając ją w całości. W uzasadnieniu ubezpieczony podniósł, iż decyzja nie może stanowić podstawy do wystawienia tytułu wykonawczego bez uprzedniego doręczenia upomnienia. Poza tym koszty egzekucyjne związane są z wszczęciem postępowania egzekucyjnego, do którego jeszcze w chwili wydania decyzji nie doszło.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wniósł o oddalenie odwołania w całości, o zasądzenie na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi zgodnie z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. W uzasadnieniu stwierdził, że koszty upomnienia i koszty egzekucyjne zostały ujęte w zaskarżonej decyzji w celu dokonania zabezpieczenia rzeczowego na majątku zobowiązanego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. K. jako osoba prowadząca od 25 października 2004 r. pozarolniczą działalność gospodarczą pod firmą Biuro (...) był zobowiązany do zapłaty składek na ubezpieczenie zdrowotne.

Ubezpieczony nie dopełnił ciążącego na nim obowiązku - nie opłacił w terminie składek na ubezpieczenia zdrowotne, wobec czego organ rentowy m.in. decyzjami z dnia 13 grudnia 2018 r., 21 maja 2019 r., 12 lipca 2019 r., 9 września 2019 r., 9 grudnia 2019 r., 7 lipca 2020 r., 3 listopada 2020 r., 12 marca 2021 r. oraz 15 września 2021 r. określił wysokość zadłużenia od lipca 2018 r. do sierpnia 2021 r. Przedmiotowe decyzje zostały przekazane z wydziału RKS-1 do wydziału RED celem zabezpieczenia rzeczowego na majątku ubezpieczonego.

Niesporne, a nadto:

- (...) z 07.11.2004r. w aktach ZUS

- (...) z 07.11.2004r. w aktach ZUS

- dane ubezpieczonego o okresach objęcia ubezpieczeniami w aktach ZUS

- informacja o stanie należności z tytułu składek

- raport rozliczeń należności w (...) w aktach ZUS

- decyzje ZUS z 13.12.2018 r., 21.05.2019 r., 12.07.2019 r., 09.09.2019 r., 09.12.2019 r., 07.07.2020 r., 03.11.2020 r., 12.03.2021 r., 15.09.2021r. w aktach ZUS

W dniu 27 stycznia 2022 r. ZUS wystawił upomnienie, w którym ubezpieczony został wezwany do uregulowania zaległości z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od września 2021 r. do grudnia 2021 r.

W aktach dotyczących płatnika brak jest dokumentów potwierdzających wysłanie przez organ rentowy upomnienia do ubezpieczonego.

Dowód: upomnienie z 27.01.2022 r. – nienumerowana karta w aktach ZUS

Na podstawie dokumentów rozliczeniowych i płatniczych zewidencjonowanych na koncie płatnika składek w Kompleksowym Systemie Informatycznym ZUS, według stanu na dzień 28 lutego 2023 r. na koncie ubezpieczonego istniała zaległość z tytułu nieopłaconych składek na okres od września 2021 r. do stycznia 2023 r. na Fundusz Ubezpieczeń Zdrowotnych za okres od września 2021 r. do stycznia 2023 r., w tym zaległości składkowe w wysokości 5.197,96 zł plus odsetki w wysokości 400,00 zł.

Niesporne, a nadto:

- raport rozliczeń należności w (...) nienumerowana karta akt ZUS

- szczegółowe zestawienie należności w aktach ZUS

Pismem z dnia 7 listopada 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zawiadomił ubezpieczonego o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne na koncie płatnika składek. Zawiadomienie zostało odebrane przez ubezpieczoną w dniu 23 listopada 2022 r.

Pismem z dnia 22 listopada 2022 r. organ rentowy wysłał do płatnika zawiadomienie o zakończeniu postępowania dowodowego, w tym o możliwości wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenia zdrowotne, Fundusz Pracy oraz Fundusz Solidarnościowy.

Zaskarżoną decyzją z dnia 28 lutego 2023 r. organ rentowy stwierdził, że J. K. jest dłużnikiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne. Do ustalenia wysokości zadłużenia organ rentowy uwzględnił koszty upomnienia w wysokości 16,00 zł (w aktach rentowych brak jest potwierdzenia nadania przesyłki zawierającej upomnienie) oraz koszty egzekucyjne w wysokości 105,44 zł.

Niesporne, a nadto:

- zawiadomienie o wszczęciu postępowania z 07.11.2022r. w aktach ZUS

- zpo z 23.11.2022r. w aktach ZUS

- zawiadomienie z 17.01.2023r. w aktach ZUS

- decyzja z 28.02.2023r. w aktach ZUS

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego okazało się uzasadnione jedynie częściowo.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych przed organem rentowym, których autentyczność nie była przez strony kwestionowana i nie budziła wątpliwości Sądu. Zostały one sporządzone w sposób zgodny z przepisami prawa, przez uprawnione do tego osoby, w ramach ich kompetencji oraz w sposób rzetelny, stąd też Sąd ocenił je jako wiarygodne.

Przypomnieć w tym miejscu należy, iż postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych ma rozpoznawczy, a jednocześnie kontrolny charakter. Ustawodawca zestawiając odmienne rodzaje postępowań (administracyjne i sądowe), przypisał sądowi funkcję kontrolną nad wcześniejszym rozstrzygnięciem organu rentowego. Organ rentowy dokonując oceny odnosi się do aktualnego stanu prawnego oraz bierze pod uwagę znany mu stan faktyczny. Wskazane okoliczności identyfikują decyzję organu rentowego. Rola kontrolna sądu koncentruje się na ocenie stanu rzeczy stanowiącej podstawę wydanej wcześniej decyzji. Jednocześnie należy podkreślić, że postępowanie przed sądem ma charakter rozpoznawczy. Zasadniczym celem postępowania przed sądem jest merytoryczne rozstrzygnięcie o żądaniach strony, co do których powstał spór (wyrok SN z 10 maja 1996 roku, II URN 1/96).

Przedmiotem zaskarżonej przez ubezpieczonego decyzji było rozliczenie konta płatnika składek w wyniku którego organ rentowy ustalił wysokość zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od września 2021 r. do stycznia 2023 r. w kwocie 5.719,40 zł, odsetek za zwłokę 400,00 zł, kosztów upomnienia w wysokości 15,00 zł oraz kosztów egzekucyjnych wynoszących 105,44 zł.

Dla porządku wskazać należy, iż obowiązek uiszczania składek na ubezpieczenia zdrowotne wynika z przepisów ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2024 r., poz. 146 ze zm.). Podstawowy w tym zakresie przepis art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c stanowi (w brzmieniu obowiązującym w okresie objętym zaskarżoną decyzją), iż osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą lub osobami z nimi współpracującymi, z wyłączeniem osób, które zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (Dz.U. poz. 646) lub przepisów o ubezpieczeniach społecznych lub ubezpieczeniu społecznym rolników. Ponadto w art. 67 ust. 1 tejże ustawy wskazano, iż obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego uważa się za spełniony po zgłoszeniu do ubezpieczenia zdrowotnego osoby podlegającej temu obowiązkowi zgodnie z przepisami art. 74-76 oraz opłaceniu składki w terminie i na zasadach określonych w ustawie.

Dalej, w art. 69 ust. 1 omawianej ustawy wskazano, iż obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a i c-i (a więc także osób prowadzących działalność gospodarczą), powstaje i wygasa w terminach określonych w przepisach o ubezpieczeniach społecznych. W ustępie 1a tego przepisu wprowadzono natomiast możliwość dobrowolnego objęcia ubezpieczeniem zdrowotnych osób, które na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej.

Każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych, przy czym obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób, prowadzących pozarolniczą działalność należy do tych osób.

W myśl art. 46 ust 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2024 r., poz. 497, dalej jako ustawa systemowa) płatnik składek jest obowiązany według zasad wynikających z przepisów ustawy obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy.

Do składek na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika, odpowiedzialności osób trzecich i spadkobierców oraz stosowania ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne (art. 32 ustawy systemowej).

Stosownie zaś do treści art. 23 ust. 1 ustawy systemowej, od nieopłaconych w terminie składek należne są od płatnika składek odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określonej w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa.

Zgodnie natomiast z treścią art. 24 ust. 2 ustawy systemowej składki oraz odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkowa opłata, zwane dalej "należnościami z tytułu składek", nieopłacone w terminie podlegają potrąceniu ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych wypłacanych przez Zakład lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej.

Kwestionując prawidłowość decyzji wydanej w oparciu o dokumenty rozliczeniowe i wpłaty zaewidencjonowanie na koncie płatnika w Kompleksowym Systemie Informatycznym ZUS ubezpieczony nie podważał prawidłowości ustalonej przez organ rentowy wysokości zaległości na koncie składek ubezpieczenia zdrowotnego. Natomiast zarzucał decyzji wadliwość w zakresie przyjęcia do ustalenia wysokości zadłużenia kosztów egzekucyjnych oraz kosztów upomnienia.

Zgodnie z art. 15 § 1 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jednolity Dz. U. z 2023 r. poz. 2505) egzekucja administracyjna może być wszczęta, jeżeli wierzyciel, po upływie terminu do wykonania przez zobowiązanego obowiązku, przesłał mu pisemne upomnienie, zawierające wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego, chyba że przepisy szczególne inaczej stanowią. Koszty upomnienia obciążają zobowiązanego i są pobierane na rzecz wierzyciela. Obowiązek uiszczenia kosztów upomnienia przez zobowiązanego powstaje z chwilą doręczenia upomnienia (art. 15 § 2).

Koszty, o których mowa powyżej są nierozerwalnie związane z kosztami egzekucyjnymi, które powstają na skutek wszczęcia postępowania egzekucyjnego.

Na koszty egzekucyjne składa się opłata egzekucyjna oraz opłata manipulacyjna. Opłatę egzekucyjną pobiera się za dokonanie konkretnej czynności egzekucyjnej w wysokości odpowiadającej danej czynności, co enumeratywnie określa art. 64 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Obowiązek ich uiszczenia powstaje natomiast z chwilą dokonania czynności odpowiedniej dla zastosowanego środka egzekucyjnego, co określa szczegółowo art. 64 § 9 ustawy. Opłaty te pobiera się jednak - zgodnie z § 2 tego przepisu - jeżeli organ egzekucyjny nie później niż po upływie 14 dni od dnia dokonania pierwszego zajęcia nieruchomości, rzeczy lub prawa majątkowego nadał w placówce pocztowej za pokwitowaniem lub doręczył zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego lub zawiadomienie o zajęciu wierzytelności lub innego prawa majątkowego. Opłaty za czynności egzekucyjne, o których mowa w § 1 pkt 1-6, oblicza się oddzielnie od każdego tytułu wykonawczego, który był podstawą dokonania czynności egzekucyjnych (§ 3). Jeżeli wysokość opłaty egzekucyjnej jest określona stosunkowo do egzekwowanej lub pobranej należności pieniężnej, w podstawie obliczenia opłaty uwzględnia się również odsetki z tytułu niezapłacenia należności w terminie, przypadające w dniu powstania obowiązku uiszczenia opłaty (§ 7). Z powyższego wynika, iż opłatę egzekucyjną pobiera się dopiero po wykonaniu danej czynności egzekucyjnej w wysokości ściśle jej odpowiadającej.

Odmienne zasady obowiązują przy opłacie manipulacyjnej. Jak wskazuje bowiem art. 68 § 6 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji organ egzekucyjny pobiera opłatę manipulacyjną z tytułu zwrotu wydatków za wszystkie czynności manipulacyjne związane ze stosowaniem środków egzekucyjnych. Opłata wynosi 1 % kwoty egzekwowanych należności objętych każdym tytułem wykonawczym - a zatem należności głównej, odsetek i kosztów upomnienia - nie mniej jednak niż 1 zł 40 gr. Obowiązek uiszczenia opłaty manipulacyjnej powstaje natomiast - zgodnie z § 10 art. 68 - z chwilą doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego. Jeżeli pierwszą czynnością egzekucyjną jest zajęcie wierzytelności pieniężnej lub innego prawa majątkowego u dłużnika zajętej wierzytelności, obowiązek uiszczenia opłaty manipulacyjnej powstaje równocześnie z obowiązkiem uiszczenia opłaty za zajęcie.

W świetle powyższego nie budzi wątpliwości, iż zaskarżona decyzja organu rentowego może określać zadłużenie ubezpieczonego będącego zarazem płatnikiem składek w postaci zaległości na koncie ubezpieczeń zdrowotnych oraz kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych jednakże tylko tych, które zostały już faktycznie poniesione przez organ rentowy.

Tymczasem o ile w dniu 27 stycznia 2022 r. organ rentowy wystawił upomnienie, w którym ubezpieczony został wezwany do uregulowania zaległości z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od września 2021 r. do grudnia 2021 r. (tj. należności objętych zaskarżoną decyzją) to z treści poszczególnych dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego nie wynika, by ZUS przed wydaniem zaskarżonej decyzji faktycznie poniósł koszty upomnienia, w szczególności aby takie upomnienie w ogóle zostało wysłane do ubezpieczonego.

Nie budzi również wątpliwości Sądu, iż zaskarżona w niniejszej sprawie decyzja, co zresztą jest jej specyfiką, nie mogła jeszcze zostać wdrożona do postępowania egzekucyjnego. Koszty postępowania egzekucyjnego, wskazane przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji, nie mogły zatem dotyczyć zaległości składkowych nią objętych. Ewentualne zaś koszty postępowania egzekucyjnego dotyczące zaległości składkowych określonych wcześniej wydanymi prawomocnymi decyzjami (w tym decyzją z dnia 15 września 2021 r. określającą wysokość zadłużenia od stycznia 2021 r. do sierpnia 2021 r.) nie mogły być objęte zaskarżoną decyzją.

Reasumując, analiza akt organu jednoznacznie wskazuje, że koszty upomnienia i koszty egzekucyjne związane ze sporną w niniejszej sprawie zaległością składkową obejmującą okres od września 2021 r. do stycznia 2023 r. nie zostały przez organ jeszcze poniesione.

Z uwagi na powyższe Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. zmienił w punkcie I. wyroku zaskarżoną decyzję w ten sposób, że wyłączył z zakresu zadłużenia koszty upomnienia i koszty egzekucyjne wymienione w jej treści, oddalając na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. odwołanie ubezpieczonego w pozostałym zakresie, o czym orzeczono w punkcie II sentencji.

W punkcie III wyroku Sąd na podstawie art. 98 § 1 i 3, w zw. z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity Dz.U. z 2023 r., poz. 1935) zasądził od ubezpieczonego J. K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia tego orzeczenia do dnia zapłaty. Rozstrzygając o kosztach procesu Sąd uwzględnił, iż odwołanie ubezpieczonego zostało uznane za zasadne w części, co dawało podstawę do zasądzenia połowy stawki określonej w § 9 ust. 2 cyt. rozporządzenia.

SSR del. Konrad Kujawa

ZARZĄDZENIE

1. odnotować;

2. odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełn. organu rentowego,

3. przedłożyć z wpływem lub za 21 dni.

4. projekt uzasadnienia sporządzony przez asystent A. H..

19.02.2025

del. SSR Konrad Kujawa