Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 września 2015 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Monika Miller-Młyńska
Protokolant:	st. sekr. sądowy Karolina Miedzińska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 września 2015 r. w S.

sprawy K. B. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o prawo do renty rodzinnej

na skutek odwołania K. B. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 22 maja 2015 roku znak: (...)

oddala odwołanie.

SSO Monika Miller-Młyńska

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22 maja 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.odmówił K. B. (1)prawa do renty rodzinnej po zmarłym w dniu (...). dziadku J. B. (1), wskazując, że nie został spełniony warunek przyjęcia wnuka na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią dziadka.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła w imieniu małoletniego K. B. (1) jego opiekunka prawna – babcia T. B. - podnosząc, że zostały spełnione wszystkie warunki do przyznania małoletniemu renty rodzinnej, bowiem wnuk od urodzenia był wychowywany przez dziadków oraz pozostawał na ich utrzymaniu.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, przywołując argumentację jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

W piśmie procesowym z dnia 28 sierpnia 2014 r. działający po stronie małoletniego ubezpieczonego profesjonalny pełnomocnik podtrzymał odwołanie, naprowadzając szereg dowodów i wnosząc o zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

K. B. (1) urodził się (...) Jego matką była S. B. (1), córka T. i J. B. (1).

S. B. (1), urodzona (...), zmarła w dniu (...) r.

Ojciec K. B. (1) jest nieznany; w oparciu o przepis art. 42 ust. 2 Prawa o aktach stanu cywilnego w akcie urodzenia dziecka jako nazwisko i nazwisko rodowe ojca wpisano (...) i na wniosek matki jako imię ojca (...).

Władza rodzicielska nad małoletnim K. przysługiwała wyłącznie S. B. (1).

Niesporne, a nadto dowody:

- odpis skrócony aktu urodzenia K. B. (1) – k. 7-8 plik II akt rentowych;

- odpis skrócony aktu zgonu S. B. (1) – k. 36 plik I akt emerytalnych J. B.; k. 12 akt sprawy.

Matka K. S. B. - przed urodzeniem syna pracowała w okresie od 1 sierpnia 1995 r. do 31 sierpnia 1995 r., w przedsiębiorstwie (...), działającym pod firmą PHU (...). W dniu 22 stycznia 1999 r. ukończyła medyczne studium zawodowe (o 2,5 letnim okresie nauczania) w zawodzie położnej. Następnie, w okresie od 28 stycznia 1999 r. do 1 kwietnia 2001 r. była zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy ze statusem osoby bezrobotnej bez prawa do zasiłku. W okresie od 1 kwietnia do 30 kwietnia 2001 r. była zatrudniona na podstawie ramach umowy zlecenia w (...) S.c. w charakterze położnej. Kolejnym jej zatrudnieniem była praca w okresie od 25 lutego 2003 r. do 29 lutego 2004 r. w Irys - (...) na stanowisku referenta w niepełnym wymiarze czasu pracy (1/4 etatu), przy czym w okresie od 1 sierpnia 2003 r. do 29 lutego 2004 r. korzystała z urlopu bezpłatnego.

W okresie od 22 marca 2004 r. do 28 lutego 2005 r. S. B. była ponownie zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy ze statusem osoby bezrobotnej bez prawa do zasiłku dla bezrobotnych. W okresie od dnia 22 marca 2004 r. do 30 kwietnia 2004 r. miała przyznane prawo do zasiłku rodzinnego z PUP. W kolejnych latach nie wykonywała żadnej pracy i nie podlegała ubezpieczeniom społecznym z innych tytułów. Dopiero w okresie od dnia 1 stycznia 2012 r. do 15 września 2012 r. S. B. była zatrudniona w przedsiębiorstwie (...) na stanowisku pracownika obsługi klientów w niepełnym wymiarze czasu pracy (1/4 etatu). Jej wynagrodzenie wynosiło 375 zł brutto miesięcznie. W okresach od 18 września 2012 r. do 30 września 2012 r. oraz od 8 sierpnia 2013 r. aż do dnia śmierci S. B. ponownie była zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy ze statusem osoby bezrobotnej bez prawa do zasiłku dla bezrobotnych.

Dowody - dokumentacja w aktach Powiatowego Urzędu Pracy w S., koperta k. 33 akt sądowych: dyplom ukończenia medycznego studium zawodowego z 22.01.1999 r., świadectwo pracy z 4.09.1995 r., decyzja PUP z 28.01.1999 r., decyzja PUP z 4.04.2001 r., umowa zlecenia z 1.04.2001 r., świadectwo pracy z 29.02.2004r., decyzja PUP z 31.03.2004 r., decyzja PUP z 20.05.2005 r., świadectwo pracy z 15.09.2012 r., decyzja PUP z 24.09.2012 r., decyzja PUP z 14.12.2012 r., decyzja PUP z 7.08.2013 r.

Orzeczeniem z dnia 12 września 2013 roku (...) ds. Orzekania o Niepełnosprawności w S. zaliczył S. B. (1) do osób niepełnosprawnych w stopniu lekkim. W orzeczeniu symbole przyczyny niepełnosprawności określono jako 08-T i 02-P. Wskazano, iż niepełnosprawność datuje się od roku 2001r., natomiast ustalony jej stopień – od 1 lipca 2013r. W zakresie wskazań dotyczących zatrudnienia określono, że S. B. może zostać zatrudniona na otwartym rynku pracy i nie wymaga szkolenia specjalistycznego. Orzeczenie wydano na okres do 30 września 2016 roku.

We wcześniejszych latach S. B. także legitymowała się orzeczeniami o stopniu niepełnosprawności. W dniu 1 czerwca 2010r. uzyskała orzeczenie o zaliczeniu jej do osób niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym na okres do 30 czerwca 2013r. Przyczyny niepełnosprawności określono jako 08-T i 02-P. Wskazano, iż niepełnosprawność datuje się od roku 2001r., natomiast ustalony jej stopień – od 22 lutego 2005r. W zakresie wskazań dotyczących zatrudnienia określono, że S. B. wymaga na zatrudnienia na przystosowanym stanowisku pracy oraz, że wymaga przekwalifikowania.

Dowód: orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z 12.09.2013r. oraz z 1.06.2010r. – w aktach MOPR w S., koperta k. 61 akt sądowych.

K. B. (1) od dnia 9 marca 2004 r. jest zameldowany na pobyt stały w S., pod adresem: ulica (...). W mieszkaniu przy ul. (...) zamieszkiwał z matką S. B. (1) oraz dziadkami T. i J. B. (1). T. i J. B. (1) opłacali wszystkie rachunki związane z korzystaniem z mieszkania i mediów.

Niesporne, a nadto dowody:

- poświadczenie zameldowania z 29.12.2014 r. – k. 11 plik II akt rentowych; k. 9 akt sprawy;

- zaświadczenie z dnia 1.06.2015 r. – k. 5 akt sprawy.

K. B. (1) orzeczeniem (...) ds. Orzekania o Niepełnosprawności w S. z dnia 12 listopada 2013 roku został zaliczony do osób niepełnosprawnych. Symbol przyczyny jego niepełnosprawności określono jako 01-U, ustalając że niepełnosprawność datuje się od urodzenia. Odnotowano konieczność stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Orzeczenie wydano na okres do 30 listopada 2016 roku.

W roku 2011 wydane zostało ponadto orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego K. B., a to z uwagi na jego niepełnosprawność ruchową typu afatycznego.

K. B. (1) do chwili śmierci matki pozostawał na jej wychowaniu. S. B. (1) zajmowała się sprawami związanymi z jego leczeniem i rehabilitacją oraz sprawami związanymi z jego nauką w szkole (chodziła na wywiadówki, pozostawała w kontakcie z nauczycielami).

W sierpniu 2015 roku u K. B. (1) stwierdzano upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym, otyłość, obustronny niedosłuch przewodzący. W roku 2014 rozpoczęto ponadto jego leczenie endokrynologiczne z powodu niedoczynności tarczycy.

Przed śmiercią S. B. (1) jej rodzice, T. i J. B. (1), jedynie pomagali córce w opiece nad K. B. (1). Odbierali wnuka ze szkoły, chodzili z nim na spacery, chodzili na szkolne przedstawienia. Zdarzało się, że T. B. chodziła z wnukiem do dentysty, do pediatry. Dziadkowie nie zajmowali się sprawami związanymi z ogólnym stanem zdrowia wnuka i jego niepełnosprawnością.

Dowody:

- poświadczenie zameldowania z 29.12.2014 r. – k. 11 plik II akt rentowych; k. 9 akt sprawy;

- zaświadczenie z dnia 1.06.2015 r. – k. 5 akt sprawy;

- dokumentacja w aktach Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w S. - koperta k. 61 akt sprawy: wywiady przeprowadzone w 2012 r. i 2014 r. przez specjalistę pracy socjalnej A. J., oświadczenia S. B. z 15.06.2012 r., z 16.04.2012 r., z 29.08.2012 r., z 14.08.2012 r., z 28.09.2012 r., z 17.12.2012 r., z 5.02.2013 r., z 31.01.2014 r., z 10.01.2014 r., z 26.03.2014 r., oświadczenie z 11.06.2013 r., z 2.06.2014 r., orzeczenie o niepełnosprawności i potrzebie kształcenia specjalnego K. B.;

- zaświadczenie lekarskie z 20.08.2015r. – k. 75 akt sprawy;

- zeznania T. B. w wersji elektronicznej oraz transkrypcja – k. 84-85v akt sprawy;

- zeznania świadka I. Z. w wersji elektronicznej oraz transkrypcja – k. 85v-87v akt sprawy;

- zeznania świadka A. G. w wersji elektronicznej oraz transkrypcja – k. 88-89 akt sprawy.

W okresie od 1 kwietnia 2005 r. do 30 kwietnia 2007 r. S. B. (1)miała przyznane prawo do zasiłku stałego w wysokości 209,50 zł z Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w S.. Prawo do zasiłku stałego przyznano jej również w okresie od 1 października 2012 r. do 30 czerwca 2013 r. w wysokości: 87,97 zł (w październiku 2012 r.), a następnie od 1.11.2012 r. - 161,50 zł oraz od dnia 1.05.2013r. - 80,75 zł. W okresach od 1 sierpnia 2013 r. do 31 października 2013 r. oraz od 1 stycznia 2014r. do 31 sierpnia 2014r. S. B.miała przyznane przez MOPR prawo do zasiłku okresowego z powodu bezrobocia w kwotach po 161,50 zł miesięcznie.

Od 1 listopada 2011 r. do chwili śmierci S. B. (1)miała również przyznane z MOPR prawo do zasiłku rodzinnego na dziecko - początkowo w wysokości 91 zł miesięcznie, a następnie, od 1.11.2012 r., w wysokości 106 zł miesięcznie. Ponadto MOPR wypłacał jej dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka K. B. (1)w wysokości 250 zł miesięcznie oraz dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego w kwocie 80 zł. Od 1 września 2011 r. dodatkowo przyznano jej zasiłek pielęgnacyjny z tytułu niepełnosprawności dziecka w wysokości 153 zł.

Dodatkowo S. B.korzystała także z udzielanej jej przez MOPR pomocy w postaci jednorazowych świadczeń (zasiłków celowych) m.in. na zakup obuwia, żywności, środków czystości, leków, dodatków z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego dziecka. Dofinansowanie do zakupu żywności i środków czystości otrzymała m.in. w maju 2012 r. (80 zł), w lipcu 2012 r. (150 zł), we wrześniu 2012 r. (150 zł), w październiku 2012 r. (200 zł), w styczniu 2013 r. (100 zł), za okres od 1 lutego 2013 r. do 30 kwietnia 2013 r. (60 zł miesięcznie), w okresie od 1 maja 2013 r. do 30 czerwca 2013 r. (po 100 zł miesięcznie) w okresie od 1 sierpnia 2013 r. do 31 października 2013 r. (po 150 zł miesięcznie), w okresie od 1 marca 2014 r. do 31 maja 2014 r. (po 150 zł miesięcznie). Dofinansowanie do zakupu obuwia otrzymała w maju 2012 r. (80 zł) i w październiku 2012 r. (100 zł); do zakupu leków w lutym 2013 r. (53,68 zł) i w styczniu 2014r. (16,77 zł). Nadto przyznawano S. B.pomoc w formie posiłków - obiadów dla syna wydawanych w szkole na okres od 7 września 2012 r. do 31 grudnia 2012 r., od 2 stycznia 2013r. do 30 czerwca 2013 r., od 23 września 2013 r. do 31 grudnia 2013 r., od 13 stycznia 2014 r. do 27 czerwca 2014 r.

Pracownicy MOPR rozpoznając kolejne wnioski S. B. (1)o udzielenie jej pomocy odbywali wizyty w mieszkaniu, w którym mieszkała S. B. (1), jej syn oraz rodzice, jednak nigdy nie zastali w nim T.i J. B. (1). W związku z powyższym wysyłali do nich pisma z prośbą o kontakt, które pozostawały jednak bez odpowiedzi.

Dowody - dokumentacja w aktach MOPR w S.- koperta k. 61 akt sprawy:

- plik dokumentów przy wniosku o dofinansowanie z 15.06.2012 r.: wywiad przeprowadzony w 2012 r. przez specjalistę pracy socjalnej A. J., decyzja z 5.12.2011 r., decyzje z 27.09.2011r., orzeczenia o niepełnosprawności z 1.06.2010 r., z 12.09.2011 r., zaświadczenie o zatrudnieniu i zarobkach z 2.05.2012 r., oświadczenie S. B.z 15.06.2012 r., decyzja MOPR z 20.07.2012 r.;

- plik dokumentów przy wniosku o dofinansowanie z 16.04.2012 r.: oświadczenie S. B. z 16.04.2012 r., decyzje z 4.05.2012 r.;

- plik dokumentów przy wniosku o dofinansowanie z 14.08.2012 r.: oświadczenie S. B. z 29.08.2012 r., oświadczenie S. B. z 14.08.2012 r., decyzje z 10.09.2012 r.;

- plik dokumentów przy wniosku o dofinansowanie z 4.10.2012 r.: decyzja z 26.11.2012 r., decyzje z 29.10 2012r., oświadczenie S. B. z 28.09.2012 r.;

- plik dokumentów przy wniosku o dofinansowanie z 17.12.2012 r.: decyzje z 2.01.2013 r., decyzja z 10.01.2013r., decyzja z 5.10.2012 r.;

- plik dokumentów przy wniosku o dofinansowanie z 8.02.2013 r.: decyzja z 12.02.2013 r., decyzja z 4.03.2013 r.;

- plik dokumentów przy wniosku o dofinansowanie z 31.01.2014 r.: decyzja z 24.09.2013 r., decyzje z 2.12.2013r.;

- plik dokumentów przy wniosku o dofinansowanie z 10.01.2014 r.: decyzje z 24.01.2014 r.;

- plik dokumentów przy wniosku o dofinansowanie z 26.03.2014 r.: decyzje z 8.04.2014 r.;

- plik dokumentów przy wniosku o dofinansowanie z 29.08.2013 r.: decyzje z 20.09.2013 r., decyzja z 20.09.2013r.;

- plik dokumentów przy wniosku o dofinansowanie z 11.06.2013 r.: decyzje z 2.07.2013 r.;

- plik dokumentów przy wniosku o dofinansowanie z 2.06.2014 r.: decyzje z 17.06.2014 r., wywiad z 2.06.2014r., pismo z 4.06.2014r.

Po śmierci S. B. (1) jej rodzice, T. i J. B. (1), w dniu 14 lipca 2014r. złożyli we właściwym sądzie wniosek o ustanowienie ich opiekunami prawnymi małoletniego K. B. (1). We wniosku wskazali, że od dnia śmierci matki K. B. (1) pozostaje pod ich faktyczną opieką.

W toku postępowania sądowego w sprawie o ustanowienie opieki prawnej nad małoletnim K. B. (1) (sygn. akt VIII R Opm 184/15) został przeprowadzony wywiad środowiskowy w miejscu zamieszkania K. B. (1). W czasie wywiadu dziadkowie podali przeprowadzającemu go kuratorowi m.in., że dopiero odszukują dokumenty dotyczące stanu zdrowia wnuka, gdyż do tej pory tymi sprawami zajmowała się jego matka.

Postanowieniem z dnia 5 września 2014 r. Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie ustanowił T. i J. B. (1) opiekunami małoletniego K. B. (1).

Dowody - dokumentacja w aktach Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, sygn. akt VIII R Opm 184/15: wniosek z 14.07.2014 r. – k. 2-3, sprawozdanie z wywiadu środowiskowego – k. 17-19, postanowienie z 5.09.2014 r. – k. 22.

We wrześniu 2014 r. T. i J. B. (1) złożyli w sądzie wniosek o ustanowienie ich rodziną zastępczą dla K. B. (1).

Postanowieniem z dnia 9 grudnia 2014 r. Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie w trybie zabezpieczenia roszczenia umieścił małoletniego K. B. (1) w spokrewnionej rodzinie zastępczej u dziadków macierzystych T. i J. B. (1).

Postanowieniem z dnia 31 marca 2015 r. Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie umieścił małoletniego K. B. (1) w spokrewnionej rodzinie zastępczej u dziadków macierzystych T. i J. B. (1),

W toku postępowania sądowego została wydania opinia psychologiczna dotycząca małżonków B.. W opinii tej wskazano m.in.: „ Pani T. deklaruje, iż kandydaci posiadają wsparcie w opiece nad dzieckiem ze strony partnera zmarłej córki, który jest równie oddany wychowaniu i dobru dziecka, jak oni. Jednocześnie, Pani T. bardzo docenia postawę partnera zmarłej córki. Jej zdaniem kontakty z nim wywierają korzystny wpływ na dziecko, gdyż przyczyniają się do rozwoju zainteresowań chłopca.”

Dowody - dokumentacja w aktach Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, sygn. akt VIII R Opm 185/15: wniosek z 17. 092014 r. – k. 2, postanowienie z 9.12.2014 r. – k. 18, opinia psychologiczna z 2.02.2015 r. – k. 39-40, postanowienie z 31.03.2015 r. – k. 47.

W dniu (...). zmarł J. B. (1)– dziadek K. B. (1). Przyczyną jego śmierci był rak płuc. J. B. (1)o chorobie dowiedział się w styczniu 2015r., w czasie pobytu w szpitalu do którego został skierowany w związku z zapaleniem płuc.

J. B. (1) od dnia 29 sierpnia 2008 r. miał przyznane przez ZUS O/S. prawo do emerytury.

Niesporne, a nadto dowody:

- odpis skrócony aktu zgonu – k. 9 plik II akt rentowych; k. 11 akt sprawy;

- decyzja z 23.07.2008 r. – k. 19-20 plik I akt emerytalnych J. B.;

- zeznania T. B. w wersji elektronicznej oraz transkrypcja – k. 84-85v akt sprawy.

W dniu 22 kwietnia 2015 T. B. złożyła w organie rentowym wniosek o rentę rodzinną dla małoletniego K. B. (1) po zmarłym dziadku J. B. (1).

Niesporne, a nadto dowód: wniosek – k. 1-6 plik II akt rentowych.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie nie mogło zostać uwzględnione.

W myśl przepisu art. 65 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2015 r. poz. 748 z późn. zm., dalej jako: ustawa rentowa) renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Zgodnie natomiast z przepisem art. 67 ust. 1 pkt 2 tejże ustawy do renty rodzinnej uprawnione są przyjęte na wychowanie i utrzymanie, przed osiągnięciem pełnoletniości, wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym w ramach rodziny zastępczej – o ile nie ukończyły 16 roku życia, ewentualnie 25 roku życia w przypadku gdy kontynuują naukę, chyba że stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji (warunki te przewiduje przepis art. 68 ustawy).

Z kolei stosownie do treści przepisu art. 69 ustawy emerytalnej przyjęte na wychowanie i utrzymanie wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, o których mowa w art. 67 ust. 1 pkt 2, mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli spełniają warunki określone w art. 68, a ponadto:

1) zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku, oraz

2) nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją, jeżeli:

a) nie mogą zapewnić im utrzymania albo

b) ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.

W niniejszym postępowaniu organ rentowy nie kwestionował spełnienia warunku, o którym mowa w art. 65 ust. 1 ustawy rentowej, bowiem J. B. (1)(dziadek małoletniego K. B. (1)) w chwili swojej śmierci miał przyznane prawo do emerytury. Nie kwestionowano również tego, że K. B. (1), jako wnuk zmarłego spełniał warunek opisany w art. 67 ust. 1 pkt 2 ustawy rentowej, a także warunek z art. 68 ust. 1 pkt 1 ustawy, gdyż nie ukończył dotychczas 16 roku życia. Poza sporem pozostawało również i to, że K. B. (1)nie jest uprawniony do renty po zmarłej w dniu (...) r. matce S. B. (1)oraz to, że jego ojciec nie jest znany, a zmarły dziadek był jego opiekunem ustanowionym przez sąd. Tym niemniej, zdaniem Sądu Okręgowego, ustalony w sprawie stan faktyczny nie dawał podstaw do stwierdzenia, że zmarły J. B. (1)przyjął na wychowanie i utrzymanie małoletniego K. B. (1)na warunkach określonych w art. 69 pkt 1 ustawy emerytalnej, tj. co najmniej na rok przed swoją śmiercią. Poczynione w sprawie ustalenia nakazywały bowiem uznanie, iż dziadkowie K. B. (1), w tym J. B. (1), przyjęli wnuka na wychowanie i utrzymanie dopiero od momentu śmierci jego matki, a swojej córki, tj. od (...) roku.

W tym miejscu trzeba zaznaczyć, iż ustalenia faktyczne w niniejszej sprawie zostały poczynione w oparciu o zebrane w sprawie dowody z dokumentów, a także zeznania zawnioskowanych przez stronę odwołującą świadków oraz zeznania przedstawicielki ustawowej małoletniego, jego babci T. B., przesłuchanej w charakterze strony. Nie ujawniły się bowiem żadne okoliczności, które nakazywałyby wątpić czy to w prawdomówność przesłuchiwanych osób, czy to w miarodajność i autentyczność zapisów zawartych w przedłożonych dokumentach. Cały zgromadzony w sprawie materiał dowodowy sąd uznał więc za wiarygodny, choć nie wszystkim dowodom przypisał taką samą wagę. Niemal zupełnie nieprzydatne okazały się zeznania wujka K. B. (1), A. G.. Świadek ten spotykał się bowiem z rodziną B. na tyle rzadko (jeden, dwa razy w miesiącu), że nie posiadał dokładnej wiedzy na temat panujących tam faktycznych relacji, ani nawet na temat schorzeń, na które cierpi K. (świadek podał, że chyba były to jakieś „sprawy uczuleniowe”). Wskazał jednak, podobnie jak wszystkie inne przesłuchane w sprawie osoby, że S. B. (1) zajmowała się swoim synem.

W oparciu o materiał dowodowy sąd uznał, że brak jest podstaw, by uznać iż niewątpliwa pomoc w utrzymaniu jaką zapewniali T.i J. B. (1)swojemu wnukowi oraz jego matce była na tyle duża, by można było mówić o tym, że K. B. (1)przez okres dłuższy niż jeden rok, licząc wstecz od dnia śmierci dziadka, pozostawał na ich „wyłącznym utrzymaniu” w takim rozumieniu, jakie przypisuje się temu pojęciu w sensie prawnym. Sąd ustalił przy tym, że K. B. (1)faktycznie przez cały okres swojego życia mieszkał wraz z dziadkami w ich mieszkaniu, którego koszty utrzymania ponosili wyłącznie dziadkowie oraz, że jego matka - S. B. (1)nie pracowała i utrzymywała się pomocy socjalnej - zasiłków otrzymywanych z Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie. Nie można było jednak stracić z pola widzenia tego, że – jak wynika z dokumentacji nadesłanej przez Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w S.- S. B. (1)w składanych w MOPR oświadczeniach podkreślała, że mieszka wprawdzie z synem ze swoimi rodzicami (J.i T. B.) i nie ponosi kosztów utrzymania mieszkania, jednakże jest matką samotnie wychowującą dziecko, z rodzicami prowadzi odrębne gospodarstwo domowe, pozostaje z nimi w konflikcie i nie może liczyć na żadną pomoc z ich strony. Nawet bowiem przy przyjęciu, że dochody S. B. (1)z tytułu otrzymywanych zasiłków pozwalały na zapewnienie jej i synowi utrzymania na granicy ubóstwa, w związku z czym T.i J. B. (1)wykładali dodatkowe środki, które pozwalały na wyższy standard życia niż poziom konsumpcji wyłącznie z dochodów matki dziecka, nie byłoby to równoznaczne z zapewnieniem utrzymania dziecka w rozumieniu ustawy rentowej. Podobnie ponoszenie przez dziadków kosztów utrzymania mieszkania nie może być poczytane za zapewnianie wnukowi środków utrzymania wnukowi. Pojęcie „zapewniania utrzymania” należy bowiem odróżnić od pojęć „przyczyniania się do utrzymania” i „pomocy w utrzymaniu”. „Zapewnienie utrzymania” oznacza zatem nie tyle pomoc finansową (choćby i regularną), lecz systematyczne dostarczanie środków niezbędnych do zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. (por. Marcin Bartnicki, Komentarz do art. 69 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, (...)). Art. 69 nie precyzuje wyraźnie skali utrzymania przez rodziców, która decyduje o możliwości zapewnienia egzystencji, ale w tym zakresie w judykaturze i doktrynie od dawna zgodnie się przyjmuje, że za próg można uznać kwotę minimalnej renty rodzinnej. Oznacza to, że w wypadkach, gdy rodzice partycypują w utrzymaniu dziecka na poziomie minimalnej renty rodzinnej, to wypełniają ciążący na nich obowiązek zapewnienia utrzymania; tym samym w takiej sytuacji wykluczone będzie nabycie renty rodzinnej np. po dziadkach.

Niezależnie od powyższego, nawet gdyby w analizowanym postępowaniu przyjąć, że rzeczywiście to na dziadkach spoczywał główny ciężar utrzymania wnuka, bowiem środki finansowe, jakimi dysponowała S. B.na utrzymanie swoje i dziecka były na tyle nieduże, że nie pokrywały kosztów nawet minimalnego utrzymania, i tak nadal brak byłoby podstaw do uznania, że spełnione zostały warunki uzyskania przez K. B. (1)świadczenia rentowego po zmarłym dziadku, o których mowa w art. 69 pkt 1 ustawy rentowej. W przepisie tym mowa jest bowiem nie tylko o przyjęciu na utrzymanie, ale i o przyjęciu na wychowanie. W orzecznictwie podkreśla się, że obydwie te przesłanki muszą zostać spełnione łącznie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 4.11.2009 r., sygn. akt I UK 142/09). Tymczasem w niniejszej sprawie, o ile można by ewentualnie uznać, że rzeczywiście to na dziadkach spoczywał główny ciężar utrzymanie wnuka, to brak było jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że została spełniona przesłanka przyjęcia przez nich wnuka na wychowanie wcześniej niż w dniu (...)roku. Przyjęcie na wychowanie może mieć bowiem miejsce tylko wówczas gdy albo nie ma rodziców, którzy wychowywaliby dziecko, bądź też rodzice (rodzic) nie realizują obowiązku wychowywania i obowiązek ten, łącznie z dostarczaniem utrzymania, przejmują dziadkowie. Pod pojęciem tym należy rozumieć zaś stałe sprawowanie pieczy na dzieckiem, polegające na opiece nad nim, przekazywaniu mu wiedzy, zapewnieniu osiągnięcia rozwoju fizycznego i psychicznego oraz doprowadzeniu do samodzielności. W komentarzach (K. Antonów, M. Bartnicki, Komentarz do ustawy o emeryturach i rentach z FUS, 2007) zauważa się, że przyjęcie na wychowanie oznacza również podejmowanie w imieniu dziecka istotnych decyzji związanych z jego egzystencją, edukacją i procesem wychowawczym, a zatem w istocie przejęcie odpowiedzialności za proces wychowawczy. Rola członków rodziny, w tym dziadków, w procesie wychowawczym dziecka jest oczywista, tym niemniej ich – nawet duże – zaangażowanie w sprawy wnuka nie oznacza jeszcze spełnienia przesłanki „przyjęcia na wychowanie”. Tymczasem z poczynionych w niniejszej sprawie ustaleń wynika, że do (...). wychowywanie K. B. (1)spoczywało na jego matce, z którą razem zamieszkiwał i pod której pieczą, tak prawną, jak i faktyczną, pozostawał. Jak wynika bowiem nawet z twierdzeń samej T. B., to S. B. (1)do dnia swojej śmierci zajmowała się sprawami związanymi z leczeniem i rehabilitacją syna, sprawami związanymi z jego nauką (chodziła na wywiadówki, pozostawała w kontakcie z nauczycielami). Ustalenie to znajduje potwierdzenie po pierwsze w sporządzonych na potrzeby postępowań w MOPR wywiadach socjalnych, w których wskazywano, że „ Dziecko jest zadbane, matka regularnie odwiedza lekarza (….) Przeprowadzono rozmowę telefoniczną z pedagog SP (...), która oświadczyła, iż dziecko jest zawsze przygotowane, matka jest w stałym kontakcie ze szkołą. Klientka mieszka u rodziców, zajmuje jeden mały pokój wspólnie z synem. Rodzice opłacają wszystkie rachunki mieszkaniowe, prowadzą oddzielne gospodarstwo domowe. Od wielu lat pomiędzy ww a rodzicami istnieje konflikt, rodzice klientki nie wyrażają zgody na pisanie oświadczeń”. Po drugie, fakt wychowywania K. B. (1)przez matkę (a nie przez dziadków) znalazł potwierdzenie w zeznaniach świadków. I. Z.(który był partnerem zmarłej S. B. (1)) wskazał, że na co dzień K.zajmowała się jego mama oraz dziadkowie. Wyjaśnił przy tym, że w okresie kiedy żyła S. B. (1)pomoc dziadków polegała na tym, że odbierali wnuka ze szkoły, chodzili z nim na spacery. Również T. B.w swoich wyjaśnieniach wskazała, że S. B. (1)była dobrą matką, zajmowała się synem, chodziła na wywiadówki, a także zajmowała się jego leczeniem. Okoliczność ta pośrednio wynika również z dokumentacji znajdującej się w aktach sprawy jaka z wniosku J.i T. B.toczyła się przed Sądem Rejonowym Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie pod sygnaturą akt VIII R Opm 184/15. W toku tego postępowania sądowego został przeprowadzony wywiad środowiskowy w miejscu zamieszkania K. B. (1); w wywiadzie kurator wskazał, że dziadkowie podali, iż dopiero odszukują dokumenty dotyczące stanu zdrowia wnuka oraz że do tej pory tymi sprawami zajmowała się jego matka.

Sam więc fakt, iż przed śmiercią S. B. (1) jej rodzice T. i J. B. (1) niewątpliwie pomagali w opiece nad K. B. (1), nie mogło doprowadzić do przyjęcia, iż została spełniona przesłanka przyjęcia go przez nich na wychowanie.

W tym miejscu należy zaznaczyć, iż brak było podstaw do uznania, że w ostatnim okresie życia stan zdrowia S. B. (1)pogorszył się do tego stopnia, że utraciła ona możliwość sprawowania właściwej opieki nad dzieckiem. Twierdził tak m.in. jej partner, I. Z., który wskazywał, że „była jakaś dziwna” oraz że zaczęła nadużywać alkoholu. Powyższe nie znalazło jednak potwierdzenia w dowodach z dokumentów. Ze znajdujących się w dokumentacji MOPR orzeczeń o stopniu niepełnosprawności dotyczących S. B.wynika bowiem, że stan jej zdrowia uległ poprawie, nie zaś pogorszeniu. O ile w roku 2010 uzyskała ona na trzy lata orzeczenie zaliczające ją do osób niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym i ze wskazaniem do zatrudnienia na przystosowanym rynku pracy, o tyle w roku 2013 zaliczono ją (z uwagi na te same co wcześniej schorzenia, w tym z uwagi na schorzenia psychiatryczne) do osób niepełnosprawnych już tylko w stopniu lekkim, z zaznaczeniem, że może pracować na otwartym rynku pracy. Ponadto S. B. (1)nadal regularnie składała w MOPR wnioski o udzielenie jej i jej synowi pomocy socjalnej, reagując także na zmieniającą się sytuację. Ostatni złożony przez nią (w czerwcu 2014 roku) wniosek dotyczył m.in. dofinansowania do półkolonii, jakie miały odbyć się w lipcu 2014 roku i na które chciała skierować syna. W ocenie sądu gdyby stan zdrowia psychicznego S. B. (1)w owym czasie rzeczywiście był tak zły, że uniemożliwiałaby jej sprawowanie faktycznej opieki nad synem i zajmowanie się sprawami jego wychowania, niewątpliwie nie złożyłaby takiego wniosku. Wysoce prawdopodobnym jest także, że skoro S. B.była stałą klientką MOPR, zajmujący się stale jej sprawami pracownicy socjalni dostrzegliby zmianę w jej zachowaniu. Wreszcie, wydaje się, że kwestia ta zostałaby poruszona także i przez dziadków K. B. (1)w toku postępowania o ustanowienie ich opiekunami K.po śmierci córki. Starając się o uzyskanie opieki nad wnukiem niewątpliwie eksponowaliby bowiem swoje dotychczasowe duże zaangażowanie w sprawy wnuka. Tymczasem zapisy w aktach sądu rodzinnego wskazują na to, że relacje małżonków B.z wnukiem miały charakter typowy dla relacji dziadków z wnukiem i nie wypełniały ram pojęcia „przyjęcia na wychowanie”.

W powyższej sytuacji, mając wszystkie wyżej opisane względy na uwadze, koniecznym stało się uznanie, iż zmarły w dniu (...) roku J. B. (1)przyjął na wychowanie i utrzymanie (w rozumieniu art. 69 pkt 1 ustawy rentowej) małoletniego K. B. (1)dopiero poczynając od dnia (...)r. (tj. od dnia śmierci jego matki, S. B. (1)). Skoro zaś jego śmierć nie była wynikiem wypadku, a ciężkiej choroby, koniecznym stało się oddalenie odwołania, o czym – w oparciu o przepis art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. – orzeczono w sentencji.