Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 maja 2025 r.

Sąd Okręgowy (...) VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodnicząca:	SSO Monika Miller-Młyńska
Protokolant:	st. sekr. sądowy Monika Czaplak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 maja 2025 r. w S.

sprawy A. C. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o datę podjęcia wypłaty emerytury

na skutek odwołania A. C. (1) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z 8 stycznia 2025 r., znak: EDUK/25/039099921

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że podejmuje wypłatę emerytury A. C. (1) od 1 czerwca 2024 roku.

UZASADNIENIE

W dniu 5 stycznia 2024 r. do oddziału ZUS w S. – Inspektoratu w P. zgłosiła się pani A. C. (1). Z tej wizyty została sporządzona notatka służbowa (k. 74 pl. I akt ZUS), w której wskazano, że A. C. (1) zgłosiła się z prośbą o wstrzymanie emerytury z uwagi na pobieranie świadczenia pielęgnacyjnego z (...) z tytułu opieki nad mężem.

Decyzjami z 10 stycznia 2024 r. i 7 lutego 2024 r. ZUS wstrzymał wypłatę emerytury A. C., ze skutkiem od 1 grudnia 2023 r.

18 września 2024 r. A. C. (1) ponownie zgłosiła się do oddziału ZUS w S. – Inspektoratu w P.. Z tej wizyty została sporządzona notatka służbowa (k. 82 pl. I akt ZUS), w której wskazano, iż A. C. zgłosiła się z prośbą o wypłatę emerytury od 1 października 2024 r., ponieważ od tego dnia nie będzie pobierała świadczenia pielęgnacyjnego z (...). Następnie, 24 września 2024 r., A. C. (1) zgłosiła się jeszcze raz w ZUS, wskazując, że wnosi o wypłatę emerytury od czerwca 2024 r. ( k. 83 pl. I akt ZUS ). Złożyła też pismo ( k. 84 pl. I akt ZUS) z wyjaśnieniem, że od 4 czerwca 2024 r. jej mężowi zostało przyznane świadczenie wspierające i z tej przyczyny składa wniosek o wypłatę emerytury od 4 czerwca 2024 r.

Decyzją z 16 października 2024 r. (k. 87 pl. I akt ZUS) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. podjął wypłatę emerytury A. C. (1) od 1 października 2024 r., tj. od miesiąca, w którym ustało prawo do świadczenia pielęgnacyjnego.

Następnie, decyzją z 8 stycznia 2025 r. (k. 91 pl. I akt ZUS) organ rentowy uchylił decyzję z 16 października 2024 r. i podjął wypłatę emerytury A. C. (1) od 1 września 2024 r., tj. od miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek. Równocześnie odmówił wznowienia wypłaty emerytury od czerwca 2024 r.

11 lutego 2025 r. A. C. (1) złożyła odwołanie od tej decyzji (k. 3 akt sądowych), w którym wskazała, że nikt wcześniej nie poinformował jej, że nie można pobierać dwóch świadczeń jednocześnie i to było przyczyną, że wniosek o ponowną wypłatę emerytury nie został złożony w czerwcu 2024 r. Zauważyła, że przyczyna, dla której nie pobierała emerytury, ustała właśnie w czerwcu 2024 r. Podkreśliła, że zwróciła do Ośrodka Pomocy (...) w L. kwotę 11.952 złotych tytułem nienależnie pobranego świadczenia pielęgnacyjnego za okres od czerwca do września 2024 r., w związku z czym za ten okres została bez emerytury i pieniędzy do życia. Ponadto odwołująca się wskazała, że przepis art. 135 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS jest bardzo krzywdzący i niesprawiedliwy. W konsekwencji złożyła wniosek o wypłatę emerytury też za czerwiec, lipiec i sierpień 2024 r. Dodatkowo złożyła wniosek o wyrównanie rat emerytury za wrzesień 2024 r. i styczeń 2025 r. poprzez dopłatę kwoty 300 złotych.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wniósł o jego oddalenie w całości, przedstawiając argumentację jak w zaskarżonej decyzji. Powołał się na art. 135 ust. 1. ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zgodnie z którym w razie ustania przyczyny powodującej wstrzymanie wypłaty świadczenia, wypłatę wznawia się od miesiąca ustania tej przyczyny, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano z urzędu decyzję o jej wznowieniu. Wyjaśnił też, że różnica w kwocie 300 zł wynika z zastosowania jednej kwoty zmniejszenia przy wypłacie wyrównania emerytury za wrzesień 2024 r. i bieżącej wypłaty za styczeń 2025 r.

Na rozprawie z dnia 21 maja 2025 r. (protokół k. 23-24) strony podtrzymały swoje stanowiska, z tym że ubezpieczona cofnęła odwołanie w zakresie kwoty 300 złotych w odniesieniu do rat emerytury za wrzesień 2024 r. i styczeń 2025 r.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. C. (1) urodziła się (...); od 9 listopada 2015 r. ma prawo do emerytury z ZUS, którą faktycznie pobierała od daty jej przyznania.

Niesporne.

R. C., mąż A. C. (1), jest osobą o znacznym stopniu niepełnosprawności. A. C. (1) sprawuje nad nim opiekę.

Dowody:

- przesłuchanie A. C. (1) – w wersji elektronicznej oraz protokół skrócony - k. 23 akt sprawy;

- dokumentacja w aktach Ośrodka Pomocy (...) w L. – w teczce stanowiącej załącznik do akt.

W grudniu 2023 roku w Ośrodku Pomocy (...) w L. został złożony w imieniu A. C. (1) wniosek o przyznanie jej prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z opieką nad osobą niepełnosprawną.

Wniosek ten został ostatecznie rozpoznany dopiero 8 maja 2024 r., kiedy to Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S. uchyliło wcześniejszą odmowną decyzję (...) w L. i przyznało A. C. (1) prawo do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad mężem R. C. na czas nieokreślony, poczynając od 1 grudnia 2023 roku. Wysokość przyznanego świadczenia była nieco wyższa niż wysokość przysługującej A. C. (1) z ZUS emerytury.

Dowody: dokumentacja w aktach Ośrodka Pomocy (...) w L. – w teczce stanowiącej załącznik do akt.

A. C. (1) zgłosiła się 5 stycznia 2024 r. do inspektoratu ZUS w P.. Z tej wizyty została sporządzona notatka służbowa, wskazująca, iż A. C. (1) zgłosiła się z prośbą o wstrzymanie emerytury z uwagi na pobieranie świadczenia pielęgnacyjnego z (...) z tytułu opieki nad mężem.

Dowód: notatka służbowa - k. 74 pl. I akt ZUS

Decyzją z 10 stycznia 2024 r. (...) Oddział w S. wstrzymał wypłatę emerytury A. C. (1) od 1 stycznia 2023 r.

Dowód: decyzja z 10.1.2024 r. - k. 75 - 76, pl. I akt ZUS.

Decyzją z 15 stycznia 2024 r. ZUS wstrzymał wypłatę emerytury A. C. od 1 stycznia 2024 r. W ten sposób naprawił oczywistą pomyłkę w dacie wstrzymania wypłaty zawartej w poprzedniej decyzji z 10.01. 2024 r., którą to decyzję równocześnie uchylił.

Dowód: decyzja z 15.1.2024 r. - k. 72-73, pl. I akt ZUS.

31 stycznia 2024 r. A. C. (1) złożyła w ZUS wniosek o zawieszenie świadczenia emerytalnego od 1 grudnia 2023 r. z powodu przejścia na świadczenie dla opiekuna osoby niepełnosprawnej. Świadczenie już wypłacone jej za grudzień 2023 r. zwróciła.

Decyzją z 7 lutego 2024 r. organ rentowy wstrzymał wypłatę emerytury A. C. (1) od 1 grudnia 2023 r., a decyzję z 15 stycznia 2024 r. uchylił

Dowody – dokumenty w pliku I akt ZUS: wniosek o zawieszenie emerytury z 31.1.2024 r. - k. 77, dowód wpłaty na konto ZUS - k. 78-79, decyzja z 7.02.2024 r. - k. 80-81.

18 września 2024 r. A. C. (1) ponownie zgłosiła się do oddziału ZUS w S. – Inspektoratu w P.. Z tej wizyty została sporządzona notatka służbowa, w której wskazano, iż A. C. (1) zgłosiła się z prośbą o wypłatę emerytury od 1 października 2024 r., ponieważ od tego dnia nie będzie pobierała świadczenia pielęgnacyjnego z (...).

Następnie, 24 września 2024 r., A. C. (1) zgłosiła się jeszcze raz w ZUS, składając wniosek o wypłatę emerytury od czerwca 2024 r. Złożyła też pismo z wyjaśnieniem, że od 4 czerwca 2024 r. jej mężowi zostało przyznane świadczenie wspierające i z tej przyczyny składa wniosek o wypłatę emerytury od 4 czerwca 2024 r.

Dowody – dokumenty w pliku I akt ZUS: notatka służbowa z 18.9.2024 r.- k. 82, notatka służbowa z 24.9.2024 r. - k. 83, pismo z 24.9.2024 r. - k. 84.

Wizyta A. C. (1) w ZUS w dniu 24 września 2024 r. była spowodowana tym, że otrzymała ona z ZUS decyzję, którą organ przyznał jej mężowi prawo do świadczenia wspierającego na okres od 4 czerwca 2024 r. do 30 czerwca 2031 r.

Dowody:

- pismo ZUS z 11.12.2024 r. - k. 6-7 akt (...) w L. w teczce stanowiącej załącznik do akt;

- przesłuchanie A. C. (1) – w wersji elektronicznej oraz protokół skrócony - k. 23 akt sądowych.

Pismem z 30 września 2024 roku A. C. (1) wniosła o wstrzymanie wypłacania jej, poczynając od 1 czerwca 2024 roku, świadczenia pielęgnacyjnego na męża R., a to w związku z otrzymaniem z ZUS świadczenia wspierającego.

Rozpoznając ten wniosek, 7 października 2024 r. Burmistrz L. wydał wobec A. C. (1) decyzję o odmowie dalszego wypłacania świadczenia pielęgnacyjnego od 1 czerwca 2024 roku i o zwrocie świadczenia pielęgnacyjnego za okres od 1 czerwca 2024 r. do 30 września 2024 r. w kwocie 11.952 złotych.

Dowody:

- wniosek z 30.9.2024 r. i decyzja z 7.10.2024 r. - k. 12 i 23 akt (...) w L.;

- notatka służbowa z 3.01.2025 r. - k. 90 pl. I akt ZUS.

Mailem z 8 października 2024 r. Ośrodek Pomocy (...) w L. poinformował ZUS, że od 1 października 2024 r. zaprzestał wypłaty na rzecz A. C. (1) świadczenia pielęgnacyjnego.

Dowód: mail z 8. 10. 2024 r., k. 86 pl. I akt ZUS

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się zasadne.

Stan faktyczny w sprawie był niesporny i oparty na dowodach z dokumentów, których wiarygodności nie kwestionowała żadna ze stron, a także na zeznaniach ubezpieczonej. Spór w rozpoznawanej sprawie miał charakter prawny i sprowadzał się do ustalenia czy zachodzą podstawy do wypłaty emerytury dla A. C. (1) za miesiące czerwiec, lipiec i sierpień 2024 r.

Jeśli chodzi o stan prawny, to zastosowanie w sprawie znajdowały przede wszystkim stosowne przepisy ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2024 r., poz. 1631, zwanej dalej „ustawą emerytalną”).

W związku z tym należy wskazać, iż zgodnie z normą art. 134 ust. 1 pkt 1 tejże ustawy, wypłatę świadczeń wstrzymuje się, jeżeli powstaną okoliczności uzasadniające zawieszenie prawa do świadczeń lub ustanie tego prawa.

Z kolei w myśl art. 103 ust. 3 ustawy emerytalnej, prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, może ulec zawieszeniu również na wniosek emeryta lub rencisty.

Stosownie natomiast do treści art. 135 ust. 1 ustawy emerytalnej, w razie ustania przyczyny powodującej wstrzymanie wypłaty świadczenia, wypłatę wznawia się od miesiąca ustania tej przyczyny, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano z urzędu decyzję o jej wznowieniu. Wyjątek od tej zasady ustanowiono w przepisie art. 135 ust. 3 przywoływanej ustawy, gdzie wskazano, że jeżeli wstrzymanie wypłaty świadczeń nastąpiło na skutek błędu organu rentowego, wypłatę wznawia się poczynając od miesiąca, w którym je wstrzymano, jednak za okres nie dłuższy niż 3 lata poprzedzające bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano decyzję z urzędu o jej wznowieniu.

W realiach niniejszej sprawy nie budziło wątpliwości to, że do wstrzymania wypłaty emerytury A. C. (1) doszło wskutek złożenia przez nią wniosku o podjęcie takiego działania. A. C. (1) poinformowała przy tym ZUS o przyczynie, dla której taki wniosek składa, tj. wyjaśniła, że powodem jest chęć pobierania – w miejsce emerytury - świadczenia pielęgnacyjnego dla opiekuna osoby niepełnosprawnej – jej męża.

Zdaniem organu rentowego w kwestii ustalenia daty, od której wypłata tej emerytury powinna zostać wznowiona, należało zastosować art. 135 ust. 1 ustawy emerytalnej, co doprowadziło go do wniosku, że tą datą powinien być 1 września 2024 r., tj. pierwszy dzień miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek o wznowienie wypłaty świadczenia.

Sąd Okręgowy w składzie orzekającym w niniejszej sprawie uważa ten pogląd za błędny. Zdaniem sądu, w tej sprawie – mając na uwadze ustalony w niej stan faktyczny – powinna bowiem znaleźć zastosowanie norma art. 135 ust. 3 ustawy emerytalnej, stanowiąca o sytuacji, w której organ rentowy popełnił błąd. Błąd ów polegał przy tym na braku pouczenia A. C. (1) o zasadach zawieszania i podejmowania wypłaty świadczenia, tj. o przesłankach z art. 135 ust. 1 ustawy emerytalnej. Takiego pouczenia nie sposób jest bowiem doszukać się w treści wydanych wcześniej przez ZUS decyzji z 10 i 15 stycznia 2024 r., czy w ostatecznej decyzji z 7 lutego 2024 r. w sprawie wstrzymania wypłaty emerytury od 1 grudnia 2023 r.

Oczywiście w treści tych decyzji są zawarte różne pouczenia (k. 72-73, 75-76 i 80-81 pliku I akt ZUS ). Nie ma jednak akurat pouczeń w kwestii, jakie są przesłanki do wznowienia wypłaty emerytury, a to właśnie było dla ubezpieczonej najważniejsze.

Podstawą prawną, na której należy oprzeć wymaganie od ZUS udzielenia ubezpieczonej takiego pouczenia w tej kwestii, jest ogólny przepis art. 9 Kodeksu postępowania administracyjnego (dalej jako: k.p.a.), zgodnie z którym organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek.

Obowiązków informacyjnych organu z art. 9 k.p.a. nie należy utożsamiać z obowiązkiem świadczenia pomocy prawnej, udzielania porad prawnych czy instruowania stron o wyborze optymalnego sposobu postępowania. Obowiązek organu wynikający z dyspozycji art. 9 k.p.a. należy rozumieć jako bezwzględny zakaz wykorzystywania przez organy administracji nieznajomości prawa przez obywateli lub przerzucanie skutków nieznajomości prawa przez urzędników na obywateli. W postępowaniu administracyjnym nie obowiązuje zatem zasada ignorantia iuris nocet (nieznajomość prawa szkodzi). Obowiązkiem organu jest informowanie strony o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie praw strony, w tym także wskazanie stronie właściwego trybu uzyskania informacji. W konsekwencji, organ rentowy nie może, powołując się na powyższą zasadę, uzasadniać swoich działań, przede wszystkim tych błędnych. Organ nie może wykorzystywać błędu strony lub jej nieporadności, nie umożliwiając jej wyjaśnienia budzących się w sprawie wątpliwości, lecz zobligowany jest do podjęcia wszystkich niezbędnych czynności służących dokładnemu wyjaśnieniu stanu faktycznego oraz załatwieniu sprawy, mając na względzie nie tylko interes społeczny, ale także słuszny interes odwołującego się obywatela. (por. wyrok
Sądu Apelacyjnego w(...) - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
z 2 kwietnia 2020 r., III AUa 59/20).

W niniejszej sprawie nie można było zatem nie wziąć pod uwagę tego, że mimo iż organ rentowy wiedział dlaczego A. C. (1) zdecydowała się na wstrzymanie pobierania swojego świadczenia emerytalnego, nie udzielił jej żadnych informacji ani pouczeń co do tego jak powinna postąpić, gdyby zmieniły się okoliczności i gdyby chciała wrócić do pobierania emerytury. Tymczasem niewątpliwie gdyby ubezpieczona uzyskała takie pouczenie, mogłaby, przynajmniej potencjalnie, złożyć wniosek do ZUS o wznowienie wypłaty emerytury już w czerwcu 2024 roku – razem z wnioskiem o świadczenie wspierające dla swojego męża. Wtedy pozytywne rozstrzygnięcie obydwu tych wniosków, nawet jeśli nastąpiłoby po kilku miesiącach, dałoby jej efekt, o którym pisała w swoim odwołaniu i mówiła w swoich zeznaniach – nie miałaby luki w świadczeniach od czerwca do sierpnia 2024 r. Bez takiego pouczenia ta luka właśnie wystąpiła – za te miesiące ubezpieczona nie uzyskała emerytury, a w stosunku do świadczenia pielęgnacyjnego została zobowiązana do jego zwrotu.

Należy również zwrócić uwagę, że to jest skomplikowana problematyka. Pochodzi ona z różnych gałęzi prawa – emerytura jest świadczeniem z zakresu ubezpieczenia społecznego wypłacanym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a świadczenie pielęgnacyjne jest uregulowane w art. 17 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych i przyznawane w trybie decyzji administracyjnej wydawanej przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) i wypłacane przez jednostki organizacyjne gmin o różnych nazwach – w tej sprawie był to Ośrodek Pomocy (...) w L.. W tym kontekście obowiązek informacyjny organu, w tym przypadku ZUS, z art. 9 k.p.a. ma szczególnie istotny charakter.

Mając powyższe okoliczności na względzie, sąd doszedł do przekonania, iż subiektywne poczucie A. C. (1), że została wprowadzona w błąd, miało zobiektywizowane uzasadnienie.

Pozostaje też kwestia podnoszona przez ubezpieczoną w odwołaniu, że przepis art. 135 ust. 1 ustawy emerytalnej jest jej zdaniem niesprawiedliwy. Ten zarzut również ma obiektywne podstawy natury konstytucyjnej. Zauważył to przede wszystkim Sąd Apelacyjny w(...) w wyroku z 20 grudnia 2017 r., III AUa 1049/16, dotyczącym zawieszenia prawa do świadczenia na podstawie art. 134 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej (zgodnie z którym to przepisem wypłatę świadczeń wstrzymuje się, jeżeli osoba pobierająca świadczenia mimo pouczenia lub żądania organu rentowego nie przedłoży dowodów stwierdzających dalsze istnienie prawa do świadczeń). Mimo iż formalnie orzeczenie to oparte było o inną normę prawną niż ta, która miała zastosowanie w niniejszej sprawie, zamieszczona tam argumentacja, ma - zdaniem Sądu Okręgowego - zastosowanie również w tej sprawie. Istotne fragmenty tego uzasadnienia są następujące:

„Cytowane przepisy budzą zasadnicze wątpliwości co do zgodności z Konstytucją RP art. 135 ust. 1 w zakresie, w jakim w przypadku zawieszenia świadczenia przewiduje on podjęcie wypłaty tylko za okres od miesiąca złożenia wniosku, a nie za cały okres od wstrzymania świadczenia. Podkreślenia wymaga, że prawo do emerytury jest prawem zagwarantowanym konstytucyjnie na podstawie art. 67 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którym obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego, przy czym zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa. Prawo do emerytury jest prawem podmiotowym, podlegającym takiej samej ochronie jak inne prawa konstytucyjne, chociaż jego treść jest jednak współwyznaczana przez ustawę. Powołany art. 67 ust. 1 Konstytucji zobowiązuje bowiem ustawodawcę, by określił „zakres i formy” zabezpieczenia społecznego, a więc w wyznaczonych przez ustawę zasadniczą ramach skonkretyzował prawo do emerytury. W niniejszej sprawie mamy do czynienia ze świadczeniem emerytalnym przyznanym i pobieranym po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, które to świadczenie nie podlega już zawieszeniu ani ze względu na obowiązek rozwiązania stosunku pracy, ani ze względu na osiąganie przychodu, ani ze względu na przebywanie poza granicami kraju. Tym samym pozbawienie prawa do wypłaty przyznanego już świadczenia musi wynikać z zastosowania normy prawnej nawiązującej do art. 31 ust. 3 Konstytucji. Zgodnie z tą normą ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

Skoro zakres praw i wolności gwarantowanych konstytucyjnie ogranicza zasada proporcjonalności wynikająca z art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji, to ustalenie, że konkretna wolność lub prawo konstytucyjne stosuje się odpowiednio do podmiotów zbiorowych wymaga uwzględnienia drugiej jeszcze płaszczyzny – możliwości jej ograniczenia ze względu na wskazany powyżej przepis Konstytucji. Przepis ten ma charakter zasady ogólnej, stosowanej nie tylko wtedy, gdy przepis gwarantujący określoną wolność lub prawo wyraźnie przewiduje dopuszczalność limitacji, ale również wtedy, gdy przepis gwarantujący określoną wolność lub prawo nie wspomina o możliwości ustanowienia ograniczenia. Jak wskazano powyżej, art. 31 ust. 3 Konstytucji formułuje kumulatywnie ujęte przesłanki dopuszczalności ograniczeń w korzystaniu z konstytucyjnych praw i wolności. Są to: ustawowa forma ograniczenia, istnienie w państwie demokratycznym konieczności wprowadzenia ograniczenia, funkcjonalny związek ograniczenia z realizacją wskazanych w art. 31 ust. 3 wartości (bezpieczeństwo państwa, porządek publiczny, ochrona środowiska, zdrowia i moralności publicznej, wolności i praw innych osób) oraz zakaz naruszania istoty danego prawa lub wolności. Granice ingerencji w konstytucyjne prawa i wolności wyznacza zatem zasada proporcjonalności oraz koncepcja istoty poszczególnych praw i wolności. Stwierdzenie, że ograniczenia mogą być ustanawiane tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie nakazuje rozważyć: czy wprowadzona regulacja jest w stanie doprowadzić do zamierzonych przez nią skutków; czy regulacja ta jest niezbędna dla ochrony interesu publicznego, z którym jest połączona; czy efekty wprowadzonej regulacji pozostają w proporcji do ciężarów nakładanych przez nią na obywatela.

(…)

Pozostaje problem stwierdzania niekonstytucyjności przepisów ustawy, które to uprawnienie co do zasady zostało zastrzeżone dla kompetencji Trybunału Konstytucyjnego. Oczywiście toczy się w doktrynie dyskusja nad możliwością stosowania takiego stwierdzania przez sądy powszechne przy rozpoznawaniu spraw i znacząca część poglądów dopuszcza taką możliwość. Nie ulega jednak wątpliwości i ta okoliczność wynika jednoznacznie także z orzecznictwa samego Trybunału, że dla przyjęcia sprawy przez Trybunał do rozpoznania i rozstrzygnięcia konieczne jest szczególnie uzasadnienie tzw. przesłanki funkcjonalnej, czyli tego, że rozstrzygnięcie sprawy rzeczywiście zależy od odpowiedzi Trybunału, bo brak lub niewykazanie tej okoliczności zawsze skutkuje orzeczeniem o umorzeniu postępowania. Oznacza to też, że w sytuacji, w której możliwe jest rozstrzygnięcie danej sprawy z zachowaniem zasad wynikających z Konstytucji i poprzez prokonstytucyjną wykładnię prawa, zbędne, a nawet bezprzedmiotowe jest zwracanie się do Trybunału o stwierdzenie niezgodności danej regulacji z Konstytucją. Kierując się ta zasadą Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, że do takiego celu doprowadzi taka właśnie wykładnia przepisów, a konkretnie normy zawartej w art. 134 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalno-rentowej w związku z art. 135 ust. 1 i 3 tejże ustawy. Pierwszy z powołanych przepisów daje organowi rentowemu możliwość wstrzymania wypłaty świadczeń, jeżeli osoba pobierająca świadczenia mimo pouczenia lub żądania organu rentowego nie przedłoży dowodów stwierdzających dalsze istnienie prawa do świadczeń, a ta z kolei sytuacja na podstawie drugiego przepisu upoważnia organ rentowy do wypłaty świadczenia za okres nie wcześniejszy niż miesiąc złożenia wniosku o jego podjęcie. Z przepisów tych wynika, także niebudzący wątpliwości, obowiązek właściwego pouczenia świadczeniobiorcy o przepisach i okolicznościach powodujących w istocie utratę prawa do wypłaty emerytury, czyli przepisach omawianych w niniejszej sprawie. Z utrwalonego orzecznictwa wynika też, że przedmiotowe pouczenie musi być pełne i zrozumiałe, bo tylko takie rodzi skutki prawne dla ubezpieczonego (patrz wyrok Sądu Najwyższego z 17 lutego 2005 r. II UK 440/03 – OSNP rok 2005, nr 18, poz. 291 wyrok SN z 26 kwietnia 1980 r. II URN 51/80 - OSNCP rok 1980, z. 10, poz. 202; wyrok SN z 10 grudnia 1985 r. II URN 207/84 - (...) rok 1986, Nr 3 str. 71). Wprawdzie przytoczone orzecznictwo odnosi się do prawidłowości pouczenia pod kątem możliwości żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, lecz znajdzie także zastosowanie w niniejszej sprawie.”

Odnosząc powyższe do okoliczności niniejszej sprawy, trzeba zatem podkreślić, iż w niniejszej sprawie jej przedmiotem było świadczenie służące zaspokojeniu elementarnych potrzeb bytowych ubezpieczonej, tj. dostarczenia jej środków utrzymania. Działania podejmowane przez A. C. (1) nie były spowodowane jej bezmyślnością czy nonszalancją; przeciwnie, starała się ona postępować lojalnie, informując każdy organ, z którym miała do czynienia o całokształcie swojej sytuacji. Także złożenie przez nią wniosku o zawieszenie wypłaty świadczenia było motywowane prawnie, czego ZUS miał świadomość. W sytuacji zatem, w której ustawodawca nie przewidział stosownych regulacji prawnych, dzięki którym można byłoby płynnie przejść z jednego świadczenia na drugie, nie sposób jest obronić prawnie poglądu, jakoby wszystkie konsekwencje takiego stanu rzeczy miała ponieść wyłącznie ubezpieczona.

Mając zatem wszystkie powyższe względy na uwadze, uznając odwołanie za zasadne, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 Kodeksu postępowania cywilnego, orzeczono jak w sentencji.

SSO Monika Miller-Młyńska

Zarządzenia:

1.  odnotować

2.  odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełn. organu rentowego

3.  przedłożyć z apelacją lub po 21 dniach od wykonania.

SSO Monika Miller-Młyńska

Projekt uzasadnienia przygotowany przez asystenta sędziego, p. M. J. – zaakceptowano.