Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z 28 grudnia 2016 r., znak (...) - (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. na podstawie art. 107 pkt. § 1, 1a pkt 2 i 4 oraz art. 109 § 2 pkt 1 i art. 116 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa w związku z art. 31 i 32 ustawy z dnia 13 października 1998 roku ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stwierdził, że J. G. (1) jako członek zarządu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. odpowiada solidarnie ze spółką całym swoim majątkiem za zobowiązania tejże spółki z tytułu składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz Fundusz Emerytur Pomostowych należnych za okres od grudnia 2010 roku do sierpnia 2013 roku, w łącznej kwocie 1.622.969,15 zł. Na zaległość tą złożyły się zaległości z tytułu składek:

1) na ubezpieczenia społeczne w kwocie 1.153.553,53 zł, w tym:

- 802.170,53 zł - z tytułu składek za okres od 12/2010 r. do 08/2013 r.;

- 351.383,00 zł - z tytułu odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych naliczonych na dzień 28 grudnia 2016 r.;

2) na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 322.319,13 zł, w tym:

- 222.236,13 zł - z tytułu składek za okres od 12/2010 r. do 08/2013 r.;

- 100.083,00 zł - z tytułu odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych naliczonych na dzień 28 grudnia 2016 r.;

3) na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w kwocie 103 705,12 zł, w tym:

- 71.516,12 zł - z tytułu składek za okres od 12/2010 r. do 08/2013 r.;

- 32.189,00 zł - z tytułu odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych naliczonych na dzień 28 grudnia 2016 r.;

4) na Fundusz Emerytur Pomostowych w kwocie 43.391,37 zł, w tym:

- 30.185,37 zł - z tytułu składek za okres od 12/2010 r. do 08/2013 r.;

- 13.206,00 zł - z tytułu odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych naliczonych na dzień 28 grudnia 2016 r.;

W uzasadnieniu decyzji wskazano, że egzekucja wobec spółki jest bezskuteczna, brak jest majątku, z którego można by zaspokoić nieopłacone należności w znacznej części. Postępowanie egzekucyjne prowadzone wobec spółki przez Dyrektora Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w S., Naczelnika Trzeciego Urzędu Skarbowego w S. oraz Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w S., pozostaje bezskuteczne.

J. G. (1) odwołała się od powyższej decyzji, wnosząc w pierwszej kolejności o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania do ZUS, zaś w dalszej kolejności - o zmianę decyzji poprzez orzeczenie, że nie odpowiada za zobowiązania spółki z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres i w kwocie wskazanej w zaskarżonej decyzji. Podkreśliła, że w toku postępowania przed organem rentowym nie został rozpatrzony żaden ze zgłoszony przez nią wniosków dowodowych, przez co „ postępowanie ZUS poprzedzające wydanie decyzji było iluzoryczne”. Zwróciła nadto uwagę, że nie zachodziły przesłanki do wydania zaskarżonej decyzji, ponieważ wobec spółki (...) otwarto postępowanie upadłościowe, które jest w toku, a zatem nie można powiedzieć, że nie zgłoszono wniosku o upadłość i że postępowanie to się nie toczy. Dalej odwołująca wskazała, że w zaskarżonej decyzji przyjęto nieprawidłowe kwoty, „ zarówno co do zasady, jak i pod względem rachunkowo-rozliczeniowym” (zarzutu tego nie rozwinęła). Zakwestionowała także obciążenie jej „ zarówno zaległościami co do kwot głównych, jak i odsetkami oraz należnościami egzekucyjnymi z egzekucji prowadzonej przeciwko S. z o.o. co nie powinno było mieć miejsca” oraz podniosła, że w decyzji ujęto odsetki, które są przedawnione (także w tym zakresie odwołanie było pozbawione uzasadnienia). W piśmie procesowym z 26 czerwca 2017 r. (k. 28 akt sądowych) odwołująca sprecyzowała jednak, że „ zarzut przedawnienia dotyczy całości odsetek objętych zaskarżoną decyzją oraz całości kwot głównych”. Zaznaczyła, że jej zdaniem „ kwestia ta jest przedmiotem rozpoznania przez Sąd z urzędu i wobec tego zarzutu, Sąd winien tę kwestię również ze swej strony zweryfikować z urzędu zgodnie z literą prawa” Zdaniem J. G. organ rentowy naruszył także przepis art. 118 Ordynacji podatkowej poprzez wydanie decyzji pomimo upływu pięcioletniego okresu, za który powstały określone decyzją zaległości.

Wreszcie odwołująca powołała się na fakt, że od maja 2010 roku była w złym stanie psychicznym, w głębokiej depresji, a tym samym nie była w stanie normalnie funkcjonować i prowadzić spraw spółki, wnosząc o przeprowadzenie szeregu dowodów na tę okoliczność.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania w całości oraz o zasądzenie na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Wskazał, że wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony w sądzie 23 listopada 2016 roku, czyli wówczas, gdy odwołująca wiedziała już, że organ rentowy wszczął postępowanie wyjaśniające w celu ustalenia jej odpowiedzialności, bo pismo w tej sprawie odebrała 10 listopada 2016 roku. Dalej zauważył, iż upadłość spółki (...) ogłoszona została postanowieniem Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie Wydziału XII z dnia 3 marca 2017 roku, wobec czego w dniu, w którym wpłynęło odwołanie od skarżonej decyzji, tj. w dniu 13 lutego 2017 roku, nie trwało jeszcze postępowanie upadłościowe.

Postanowieniem z 8 listopada 2017 r. (k. 47 akt sadowych) sąd połączył niniejszą sprawę do łącznego rozpoznania, ale osobnego wyrokowania z toczącą się przed tym samym sądem pod sygnaturą akt VI U 386/17 sprawą z odwołania W. S. (1) od analogicznej, tyle że dotyczącej jego, decyzji ZUS.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

6 marca 2009 r. podpisano umowę spółki z o.o. (...) z siedzibą w S. oraz powołano jej jednoosobowy zarząd w osobie J. G. (1), która objęła funkcję prezesa.

Sąd Rejonowy Szczecin - Centrum w Szczecinie w dniu 21 maja 2009r. dokonał – pod numerem KRS (...) - wpisu dotyczącego powstania spółki oraz członka jej zarządu.

Uchwałą nr 2 nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników spółki (...) z 2 października 2013 r., odwołano z funkcji prezesa zarządu J. G. (1), a uchwałą nr 3 powołano na prezesa jednoosobowego zarządu jej ojca, W. S. (1).

Nowy zarząd spółki, na mocy postanowienia Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie z 21 listopada 2013 r., wpisano do rejestru przedsiębiorców KRS.

28 grudnia 2016 r. W. S. (1) nadal pełnił funkcję prezesa jednoosobowego zarządu spółki S..

Niesporne, a nadto dowody:

- kserokopia aktu notarialnego z 6.03.2009r. - karta nienumerowana w pliku akt kontroli ZUS;

- odpis pełny z rejestru przedsiębiorców KRS dot. spółki (...) na dzień 20.09.2016 r. - karta nienumerowana akt kontroli ZUS;

- kserokopia postanowienia Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie z 21.05.2009 r. - karta nienumerowana akt kontroli ZUS;

- kserokopia uchwał zgromadzenia wspólników spółki (...) i 3 z 2.10.2013 r. - karta nienumerowana akt kontroli ZUS;

- kserokopia postanowienia Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie z 21.11.2013 r. - karta nienumerowana akt kontroli ZUS.

Spółka (...) poczynając od października 2010 roku przestała regulować należności z tytułu składek ZUS.

Niesporne.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., działając jako wierzyciel, wystawił dotyczące spółki (...) tytuły egzekucyjne o numerach: (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), dotyczące okresu od listopada 2011 roku do sierpnia 2013 roku, które następnie zostały przekazane do realizacji Naczelnikowi Pierwszego Urzędu Skarbowego w S..

Dowody:

- ewidencja tytułów wykonawczych - w aktach ZUS, k. 54;

- tytuły wykonawcze – w aktach ZUS.

Prowadzone przez organ rentowy w oparciu o powyższe tytułu postępowanie egzekucyjne wobec spółki (...) polegało m.in. na dokonaniu przez Dyrektora Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w S. jako organ Pismem z 1 lutego 2012 r. bank poinformował jednak, że na zajętym rachunku brak jest środków. Następnie, pismem z 29 lutego 2012 r. bank wskazał, że na rachunku dłużnika wystąpił zbieg egzekucji z egzekucją prowadzoną przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie M. F..

Zakład skierował w związku z tym w dniu 17 listopada 2012r. do Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie IX Wydziału Egzekucyjnego wniosek o rozstrzygnięcie zbiegu egzekucji. Postanowieniem tegoż sądu z 11 grudnia 2012r. (sygn. akt IX Co 8984/12) umorzono postępowanie z uwagi na fakt, że Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie M. F. umorzył postępowanie egzekucyjne. Za dalszy okres zadłużenia skierowano zajęcia rachunku do Banku (...) S.A.

W pismach między innymi z 2 stycznia 2013 r., 14 lutego 2013 r., 7 marca 2013 r. i 15 kwietnia 2013 r., bank poinformował, że brak środków na rachunku bankowym spółki, zaś w piśmie z 22 kwietnia 2013 r. wskazał, że rachunki bieżące dłużnej spółki nie wykazują obrotów od 30 stycznia 2013 r.

W związku z częściową bezskutecznością prowadzonego postępowania egzekucyjnego z rachunku bankowego, Dyrektor Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w S. skierował 9 maja 2013 r. do Naczelnika Trzeciego Urzędu Skarbowego w S. wniosek o prowadzenie egzekucji. Za dalszy okres zadłużenia skierowano zajęcia do Banku (...) S.A.

W odpowiedzi na zajęcia bank poinformował, że brak środków na rachunku bankowym oraz, że wystąpił zbieg egzekucji z egzekucją prowadzoną przez Naczelnika Trzeciego Urzędu Skarbowego w S.. W związku ze zbiegiem egzekucji skierowano w dniach 21.06.2013 r., 18.09.2013 r. i 21.10.2013 r. wnioski o łączne prowadzenie egzekucji do Naczelnika Trzeciego Urzędu Skarbowego w S.. W międzyczasie dłużnik zmienił adres siedziby spółki, a tym samym zmianie uległ organ podatkowy (tj. Naczelnik Trzeciego Urzędu Skarbowego w S. przekazał akta egzekucyjne Naczelnikowi Pierwszego Urzędu Skarbowego w S.). Za dalszy okres zadłużenia skierowano zajęcia do Banku (...) S.A.

W piśmie z 17 czerwca 2015 r. Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w S. wyraził zgodę dłużnikowi na wypłatę zaległego wynagrodzenia pracowników z rachunku bankowego w Banku (...) S.A. W związku w powyższym za dalszy okres zadłużenia Zakład skierował zajęcia do Banku (...) S.A.

W piśmie z 15 września 2015 r. bank poinformował, że brak środków pieniężnych stanowi przeszkodę w realizacji zajęcia egzekucyjnego oraz, że wystąpił zbieg egzekucji z egzekucją prowadzoną przez Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w S..

Pismami między innymi z 3.11.2015 r., 13.01.2016 r., 18.01.2016 r. Bank (...) S.A. poinformował, że brak środków na rachunku bankowym oraz, że wystąpił zbieg egzekucji z egzekucją prowadzoną przez Naczelnika Trzeciego Urzędu Skarbowego w S., Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w S.. Bank (...) S.A. w piśmie z 1 marca 2016 r. poinformował ponadto, że obroty na rachunku nie występują od 30.01.2013 r. Z kolei Bank (...) S.A. w piśmie z 3 marca 2016 r. poinformował, że w dniu 22.01.2016 r. ostatni rachunek spółki został zamknięty. Za dalszy okres zadłużenia skierowano zajęcia do Banku (...) S.A. W pismach z 14.03.2016 r., 13.04.2016 r. i 9.06.2016 r. bank poinformował, że brak środków na rachunku bankowym oraz, że wystąpił zbieg egzekucji z egzekucją prowadzoną przez Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w S..

Pismem z 13.07.2016 r. Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w S. zawiadomił Bank (...) S.A., że prowadzi łączną egzekucję z rachunku bankowego. W wyniku prowadzonej egzekucji, na koncie płatnika zaksięgowana została jedna wpłata od Naczelnika Trzeciego Urzędu Skarbowego w S. z dnia 15.01.2015r. w kwocie 438,30 zł, która została rozksięgowana na ubezpieczenie zdrowotne za miesiąc 05/2011r. na należność główną w kwocie 307,30 zł oraz odsetki w kwocie 131,00 zł.

Dowody:

- kserokopie odpisów tytułów wykonawczych wystawionych wobec spółki (...) - karty nienumerowane akt ZUS;

- kserokopie dokumentacji prowadzonych przez ZUS postępowań egzekucyjnych.

W dniu 10 listopada 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. sporządził adresowane do J. G. (1) zawiadomienie o wszczęciu z urzędu postępowania wyjaśniającego w celu ustalenia odpowiedzialności, o której mowa w art. 116 ustawy – Ordynacja podatkowa za zobowiązania spółki (...) z tytułu nieopłaconych składek. J. G. (1) odebrała powyższe pismo 16 listopada 2016 r.

Dowody: pismo z 10.11.2016 r. wraz z zpo – karty nienumerowane w pliku akt ZUS.

W dniu 23 listopada 2016 r., w odpowiedzi na wystosowane doń zawiadomienie, J. G. skierowała do ZUS pismo, w którym poinformowała, że toczy się postępowanie o ogłoszenie upadłości spółki (...) oraz wniósł o przeprowadzenie szeregu dowodów z dokumentów i zeznań swoich oraz świadka W. S. na okoliczność sytuacji spółki, jej majątku, miejsca jego położenia, stanu wierzytelności, powodów zmiany zarządu, stanu spółki w okresie przejęcia przezeń jej zarządu oraz jej sytuacji osobistej i zdrowotnej.

Po otrzymaniu tego pisma organ nie przeprowadził żadnego postępowania, w tym nie podjął próby przesłuchania J. G. i W. S.. W dniu 2 grudnia 2016 r. wystosował natomiast do niej zawiadomienie o zakończeniu postępowania wyjaśniającego. Zawiadomienie to J. G. odebrała w dniu 19 grudnia 2016 r.

Dowody: pismo J. G. z 23.11.2016 r., zawiadomienie o zakończeniu postępowania wyjaśniającego oraz inne dokumenty dot. tego postępowania – karty nienumerowane w aktach ZUS.

W dniu 23 listopada 2016 roku W. S. (1), działając w imieniu spółki (...) jako prezes jej zarządu, złożył we właściwym miejscowo Sądzie Rejonowym wniosek o ogłoszenie upadłości. W uzasadnieniu wniosku wskazał, iż spółka jest niewypłacalna, albowiem nie jest w stanie regulować swoich wymagalnych zobowiązań. Wyjaśniono, że w 2013 roku podjęto działania zmierzające do poprawy sytuacji finansowej spółki, jednak z uwagi na wszczętą przez urząd skarbowy egzekucję z tytułu zaległości wobec ZUS, a nadto zaprzestanie spłaty zobowiązań przez kontrahentów, sytuacja spółki uległa pogorszeniu.

Postanowieniem z 3 marca 2017 roku Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie XII Wydział Gospodarczy ogłosił upadłość (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.. Postanowienie to uprawomocniło się 3 maja 2017 roku.

Dowody: wniosek o ogłoszenie upadłości i postanowienie Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie z 3.03.2017 r. - w kserokopii akt XII GU 361/16 – w kopercie k. 167 akt sądowych.

Pismem z 31 maja 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych jako wierzyciel dokonał zgłoszenia do masy upadłości spółki (...) swoich wierzytelności w łącznej kwocie 2.535.908,65 zł z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz Fundusz Emerytur Pomostowych za okres poczynając od grudnia 2010 roku.

Niesporne, a nadto dowód: zgłoszenie wierzytelności – karta nienumerowana w pliku akt ZUS.

W dacie zamknięcia rozprawy w niniejszej sprawie postępowanie upadłościowe spółki (...) nadal się toczyło.

Niesporne.

Na prowadzonym przez ZUS O/S. dla spółki (...) jako płatnika składek koncie, na dzień 28 grudnia 2016 roku istniały zaległości składkowe za okres od 9 października 2010 roku do listopada 2016 roku, wynoszące łącznie 2 503 508,72 zł, w tym z tytułu składek na:

- FUS - w tym zaległości składkowe w łącznej kwocie 1 334 000,44 zł, odsetki liczone na dzień 28 grudnia 2016 roku w kwocie 435 571,00 zł oraz koszty egzekucyjne w kwocie 31 489,30 zł;

- FUZ - w tym zaległości składkowe w łącznej kwocie 354 589,59 zł, odsetki liczone na dzień 28 grudnia 2016 roku w kwocie 121 180,00 zł oraz koszty egzekucyjne w kwocie 7 831,20 zł;

- FP - w tym zaległości składkowe w łącznej kwocie 113 290,08 zł, odsetki liczone na dzień 28 grudnia 2016 roku oraz koszty egzekucyjne w kwocie 954,20 zł.

Łączna kwota zaległości składkowych spółki (...) należnych za okres, w którym prezesem jej zarządu był W. S. (1) wyniosła: 531.829,91 zł z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne za wrzesień 2013 r. oraz okres od stycznia 2014 r. do listopada 2016r.; 132.298,55 zł z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za okresy identyczne jak w przypadku składek na ubezpieczenie społeczne; 41.755,62 zł z tytułu składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za takie same okresy oraz 15.788,42 zł z tytułu składek na Fundusz Emerytur Pomostowych za te okresy.

Dowód: wydruk zadłużenia - karta nienumerowana w aktach ZUS.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione.

Przedmiotem sporu w rozpatrywanej sprawie była odpowiedź na pytanie, czy istniały dostateczne podstawy prawne ku temu, by obciążyć J. G. (1) odpowiedzialnością za zaległe składki na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Ubezpieczeń Zdrowotnych i Fundusz Pracy i Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych jakie powinna była w okresie od grudnia 2010 roku do sierpnia 2013 roku opłacić spółka (...).

Podstawę prawną odpowiedzialności solidarnej członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za zobowiązania tej spółki z tytułu zaległych składek na ubezpieczenie społeczne stanowi przepis art. 116 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Ordynacja podatkowa (tekst jednolity obowiązujący w dacie wyrokowania: Dz.U. z 2018 r., poz. 800 z późn. zm.), do którego z kolei odsyła przepis art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity obowiązujący w dacie wyrokowania: Dz.U. z 2017 r., poz. 1778, dalej jako: ustawa systemowa).

Nadto art. 32 ustawy systemowej w zakresie odpowiedzialności za składki na ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, nakazuje odpowiednio stosować przepisy o ubezpieczeniach społecznych, a więc pośrednio - poprzez art. 31 ustawy systemowej - także normy art. 116 Ordynacji podatkowej.

Zgodnie zaś z art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej, za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu:

1) nie wykazał, że:

a) we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo

b) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy;

2) nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Odpowiedzialność członków zarządu, określona w § 1, obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, które powstały w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu (art. 118 § 2 Ordynacji, także mający zastosowanie w sprawie na podstawie odwołań zawartych w art. 31 i 32 ustawy systemowej). Powyższe przepisy stosuje się również do byłego członka zarządu spółki (art. 118 § 4 Ordynacji).

Jak z powyższego wynika, subsydiarna odpowiedzialność członka zarządu spółki może się zaktualizować, gdy istnieją zobowiązania spółki i egzekucja tychże zobowiązań wobec spółki okazała się bezskuteczna. W sytuacji, w której dochodzi do procesu sądowego na organie rentowym spoczywa więc ciężar udowodnienia, że spółka, za której zobowiązania obecnie subsydiarną odpowiedzialność ponieść ma wskazany w zaskarżonej decyzji członek (były członek) jej zarządu, zalega wobec ZUS z płatnościami z tytułu składek, że zobowiązania te powstały w okresie kiedy odwołujący się pełnił funkcję członka zarządu spółki oraz, że egzekucja tych należności z majątku spółki okazała się bezskuteczna. Dopiero po wykazaniu tych okoliczności powstają procesowe podstawy do badania przez sąd – w granicach wniosków dowodowych zgłoszonych przez strony – czy zachodzą przesłanki wyłączające odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki, tj. po pierwsze, czy we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości; po drugie, czy niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy; po trzecie, czy wskazano mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zobowiązań spółki w znacznej części.

Wskazać należy również, że przepis art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej określa dwie pozytywne i trzy negatywne przesłanki odpowiedzialności członków zarządu spółki za jej zobowiązania publicznoprawne powstałe w czasie pełnienia przez nich funkcji w zarządzie spółki. Przesłankami, które musi udowodnić organ rentowy, to bezskuteczność egzekucji prowadzonej przeciwko spółce oraz powstanie zobowiązania składkowego, które przerodziło się w zaległość składkową w czasie pełnienia przez dana osobę obowiązków członka zarządu spółki. Przesłanki te powinny być spełnione łącznie w chwili wydania decyzji przenoszącej odpowiedzialność na osobę trzecią. Udowodnienie tych przesłanek uzależnione jest od wydania decyzji, która ma charakter konstytutywny, stanowi źródło odpowiedzialności osoby trzeciej za zobowiązania składkowe spółki.

Jak z powyższego wynika, subsydiarna odpowiedzialność członka zarządu spółki w rozumieniu powołanego art. 116 Ordynacji podatkowej może się zaktualizować, gdy istnieją zobowiązania spółki, których egzekucja okazała się bezskuteczna. Mając na uwadze fakt, iż od wydanej przez ZUS decyzji J. G. (1) złożyła odwołanie do sądu ubezpieczeń społecznych, a postępowanie w tej sprawie toczy się przed sądem powszechnym jako postępowanie cywilne, regulowane przepisami Kodeksu postępowania cywilnego, należało więc zastosować rządzące procesem cywilnym zasady dotyczące rozkładu ciężaru dowodu. Trzeba było więc uznać, że na organie rentowym spoczywał ciężar udowodnienia, że spółka (...) zalega wobec ZUS z płatnościami z tytułu składek, że zobowiązania te powstały w okresie kiedy skarżąca pełniła funkcję członka zarządu spółki oraz że egzekucja tych należności z majątku spółki okazała się bezskuteczna. Dopiero po wykazaniu tych okoliczności mogły zaktualizować się podstawy do badania – w granicach wniosków dowodowych odwołującej się – czy zachodzą przesłanki wyłączające odpowiedzialność skarżącej za zobowiązania spółki.

Jak z powyższego wynika, subsydiarna odpowiedzialność członka zarządu spółki może się zaktualizować, gdy istnieją zobowiązania spółki i egzekucja tychże zobowiązań wobec spółki okazała się bezskuteczna. W sytuacji, w której dochodzi do procesu sądowego na organie rentowym spoczywa jednak w pierwszej kolejności ciężar udowodnienia, że spółka, za której zobowiązania obecnie subsydiarną odpowiedzialność ponieść ma wskazany w zaskarżonej decyzji członek (były członek) jej zarządu, zalega wobec ZUS z płatnościami z tytułu składek, że zobowiązania te powstały w okresie kiedy odwołujący się pełnił funkcję członka zarządu spółki oraz, że egzekucja tych należności z majątku spółki okazała się bezskuteczna. Dopiero po wykazaniu tych okoliczności powstają procesowe podstawy do badania przez sąd - w granicach wniosków dowodowych zgłoszonych przez strony - czy zachodzą przesłanki wyłączające odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki, tj. po pierwsze, czy we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości; po drugie, czy niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy; po trzecie, czy wskazano mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zobowiązań spółki w znacznej części.

W niniejszej sprawie istotne dla rozstrzygnięcia ustalenia faktyczne zostały dokonane w oparciu o zaoferowany przez strony materiał dowodowy, na które złożyły się ostatecznie wyłącznie dowody z dokumentów wskazanych w poprzedniej części niniejszego uzasadnienia. Sąd ograniczył bowiem w istocie postępowanie dowodowe do zbadania istnienia tych przesłanek odpowiedzialności odwołującej, co do których ciężar wykazania ich istnienia spoczywał na organie rentowym, a więc do zbadania tego jakie działania, kiedy i z jakim rezultatem podjął organ rentowy w celu wyegzekwowania od spółki (...) nieopłaconych składek objętych zaskarżoną decyzją oraz czy egzekucja ta okazała się bezskuteczna. Co za tym idzie, pozbawione znaczenia na tym etapie postępowania okazały się dowody (z dokumentów i zeznań świadków), o których przeprowadzenie wnioskował pełnomocnik odwołującej. Dowody te byłyby bowiem istotne dopiero wówczas, gdyby sąd uznał, że organ rentowy udźwignął ciężar dowodu; tymczasem stało się inaczej. Uznając w tej sytuacji, że przeprowadzenie tych dowodów nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia, bowiem okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione, postanowieniem wydanym na rozprawie 18 lipca 2018 r. sąd pominął dowody zgłoszone przez J. G..

Jeśli chodzi o dopuszczone dowody z dokumentów, to w głównej mierze stanowiły je dokumenty znajdujące się w aktach ZUS. Część z nich stanowiły przy tym wydruki z danych zapisanych na koncie informatycznym prowadzonym przez organ rentowy dla spółki (...), w związku z czym sąd miał na uwadze treść przepisu art. 34 ust. 2 ustawy systemowej, stanowiącego, iż informacje zawarte na koncie ubezpieczonego i koncie płatnika składek prowadzonych w formie elektronicznej, które przekazane zostały w postaci dokumentu pisemnego albo elektronicznego, są środkiem dowodowym w postępowaniu administracyjnym i sądowym z zakresu ubezpieczeń społecznych. Informacje te, jak każdy dowód, podlegają swobodnej ocenie, w której uwzględnia się moc dowodową poszczególnych środków. W tych też ramach bierze się pod uwagę nierzetelność informacji zawartych na kontach, czy występujące w nich błędy. Odwołująca w toku procesu nie zakwestionowała miarodajności zapisów na kontach prowadzonych przez ZUS (wskazywała wprawdzie, że kwestionuje podaną w decyzji wysokość należności, jednak nie tylko nie sprecyzowała tego zarzutu, ale i nie naprowadziła żadnych dowodów, w oparciu o które można byłoby ustalić, że zapisy na elektronicznym koncie płatnika składek są nieprawidłowe), a sąd z urzędu, biorąc pod uwagę także niżej przywołane względy, również nie doszukał się istnienia podstaw, dla których miałby w tym zakresie wszczynać postępowanie sprawdzające.

Decydujące znaczenie przypisano natomiast złożonym przez organ rentowy dowodom z dokumentów dotyczących przeprowadzonej przez organ wobec spółki (...) egzekucji tych zaległości składkowych, za które odpowiedzialność chciano zaskarżoną decyzją przypisać odwołującemu. Organ – reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika – został przy tym jednoznacznie zobowiązany do naprowadzenia wszelkich dowodów świadczących o tym, że taka egzekucja została przeprowadzona i, że okazała się ona bezskuteczna (vide: zobowiązanie nałożone na rozprawie 8 listopada 2017 r., 50 akt sądowych oraz zobowiązanie nałożone punktem 2 zarządzenia z 2 maja 2018 r. – k. 168 akt sądowych). Co więcej, sąd z urzędu (co spotkało się z zastrzeżeniami odwołującego) przeprowadził dowód z zeznań świadka – pracownicy organu rentowego, chcąc wyjaśnić w ten sposób treść złożonych przez organ dokumentów i ustalić jaki dokładnie był przebieg przeprowadzonego przez organ postępowania egzekucyjnego. Należy przy tym podkreślić, że sąd zobowiązał pełnomocnik organu do zapewnienia stawiennictwa na rozprawie osoby obeznanej ze stanem faktycznym sprawy, zastrzegając, że chodzi o przesłuchanie jej na okoliczności związane ze stwierdzeniem przez organ rentowy bezskuteczności egzekucji prowadzonej przeciwko spółce (...) (vide: zarządzenie z 2 maja 2018 r., k. 168 akt sądowych). Pełnomocnik organu wskazała, że taką osobą jest E. A. (1) (vide: pismo procesowe z 4 czerwca 2018 r., k. 173 akt sądowych), wobec czego to ją właśnie przesłuchano w charakterze świadka. Jej zeznania sąd uznał za wiarygodne (brak jest powodów, dla których należałoby uznać inaczej), jednak całkowicie nieprzydatne. Z zeznań E. A. wynika bowiem jasno, że jej udział w prowadzeniu egzekucji wobec spółki (...) ograniczał się do wystawienia zajęć egzekucyjnych. Świadek nie wiedziała natomiast jakie tytuły wykonawcze zostały w ogóle wystawione, dlaczego wystawiono takie a nie inne tytuły, ani jakie inne czynności egzekucyjne wobec spółki (poza wystawieniem zajęć egzekucyjnych) zostały podjęte (vide: zeznania świadka E. A. – k. 184 akt sądowych oraz w wersji elektronicznej). W takiej zatem sytuacji, w której w istocie okazało się, że wskazana przez organ jako świadek osoba nie ma w zasadzie wiedzy na temat faktycznie przeprowadzonego postępowania egzekucyjnego i jego efektów, sąd uznał się za całkowicie zwolnionym z dalszego poszukiwania dowodów w tym zakresie (pełnomocnik organu nie zawnioskowała zresztą o przesłuchanie innej osoby). Byłoby to bowiem, na co trafnie zwrócił uwagę pełnomocnik odwołującego, działaniem na korzyść tylko jednej ze stron procesu, czego sąd, pełniący w kontradyktoryjnym procesie rolę bezstronnego arbitra, w żadnej mierze nie powinien robić.

Oceniając zatem w oparciu o takie dowody to, czy przed wydaniem decyzji okazało się, że prowadzona wobec spółki egzekucja składek jest bezskuteczna, sąd orzekający w niniejszej sprawie miał na uwadze to, iż zasady odpowiedzialności członka zarządu spółki kapitałowej za zobowiązania publicznoprawne z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne ciążące na spółce, w której zarządzie zasiadał, od szeregu lat budzą wiele wątpliwości i kontrowersji, także w orzecznictwie. Te kwestie, które mają najbardziej istotne znaczenie w niniejszej sprawie, zostały jednak rozstrzygnięte w uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 13 maja 2009 roku, sygn. akt I UZP 4/09. Stąd też w dalszej części niniejszego uzasadnienia zostaną przytoczone obszerne fragmenty tej uchwały, jako że wyrażone w niej poglądy w pełni przystają także do stanu faktycznego rozpoznawanej sprawy.

I tak, SN wyraźnie zaakcentował, że brak jest podstaw, by traktować odpowiedzialność członków zarządów spółek kapitałowych z art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej analogicznie jak odpowiedzialność cywilnoprawną, uregulowaną w art. 299 § 1 Kodeksu spółek handlowych. Podkreślił bowiem wyjątkowy charakter odpowiedzialności z art. 116 Ordynacji i zwrócił uwagę, że ochrona wierzyciela, jakim jest Skarb Państwa, z tytułu należności publicznoprawnych możliwa jest wyłącznie na podstawie przepisów prawa publicznego. Przepisy te zaś - jako związane z nałożeniem podatku (lub, jak w tej sprawie, obowiązku składkowego) i ingerujące w sferę prawa własności oraz innych praw i swobód - nie mogą być interpretowane w sposób rozszerzający. W tym kontekście więc SN zwrócił uwagę, że „ art. 116 § 1 Ordynacji wymaga, aby egzekucja przeciwko spółce okazała się w całości lub w części bezskuteczna, podczas gdy za zobowiązania cywilnoprawne spółki z ograniczoną odpowiedzialnością członek jej zarządu odpowiada, gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna. Użycie w Ordynacji formy dokonanej czasownika okazać się (okazała się) w odróżnieniu od formy niedokonanej w Kodeksie spółek handlowych (okaże się) świadczy o tym, że na gruncie prawa publicznego o bezskuteczności egzekucji można mówić tylko jako o zdarzeniu zaistniałym, a nie jako o zdarzeniu przyszłym. (...) Ten zabieg ustawodawczy uniemożliwia odnośnie do należności publicznoprawnych utożsamienie "bezskuteczności egzekucji" z nieściągalności wierzytelności od samej spółki, tj. stanem, w którym z okoliczności sprawy wynika, że spółka nie ma majtku, z którego wierzyciel mógłby uzyskać zaspokojenie swojej należności, a zatem, że wszczynanie postępowania egzekucyjnego będzie bezcelowe, albowiem egzekucja okaże się bezskuteczna. Za takim poglądem przemawia zwłaszcza to, że równocześnie ze zmiana formy czasownika "okazać się" wprowadzono do przepisu jako przesłankę odpowiedzialności bezskuteczność egzekucji, która nie może być stwierdzona poza postępowaniem egzekucyjnym."

Co za tym idzie, Sąd Najwyższy przyjął, „ że dla stwierdzenia bezskuteczności egzekucji niezbędne jest wykazanie przez wierzyciela zastosowania przez organ egzekucyjny środków egzekucyjnych skierowanych do całego majtku dłużnika". Zauważył ponadto, że nie ma „ wystarczających podstaw do uznania, iż z uwagi na to, że do odpowiedzialności członków zarządu spółek kapitałowych za zaległości składkowe przepisy Ordynacji stosuje się odpowiednio, kwestia wykazania bezskuteczności egzekucji tych należności od spółki miałaby się różnić od rozwiązań przyjętych dla zobowiązań podatkowych. Charakter odpowiedzialności członków zarządu za zaległości spółki z tych tytułów jest bowiem identyczny i regulują ją przepisy o takiej samej treści, z wyjątkami, które dla rozważanego zagadnienia są nieistotne. W szczególności nietrafny jest podstawowy w tym zakresie argument (…) iż pominięcie w odesłaniu z art. 31 ustawy systemowej § 2 art. 108 Ordynacji „uprawnia do stwierdzenia, że wydanie decyzji o odpowiedzialności członka zarządu za składki możliwe jest bez wszczęcia postępowania egzekucyjnego przeciwko spółce. Jeżeli bowiem nie wymaga się wydania decyzji stwierdzającej zaległość składkową dłużnika głównego (spółki), to czasowo może jeszcze nie istnieć tytuł wykonawczy do prowadzenia przeciwko niemu egzekucji”. Brak decyzji dotyczącej wysokości zaległości składkowej spółki nie jest bowiem przeszkodą do wystawienia tytułu wykonawczego w myśl przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym, skoro zgodnie z art. 26 § 1 tej ustawy tytuł ten wystawia wierzyciel, który zamieszcza w nim, między innymi, treść podlegającego egzekucji obowiązku, podstawę prawną tego obowiązku oraz stwierdzenie, że obowiązek jest wymagalny, a w przypadku egzekucji należności pieniężnej - także określenie jej wysokości, terminu, od którego nalicza się odsetki z tytułu niezapłacenia należności w terminie, oraz rodzaju i stawki tych odsetek (art. 27 § 1 pkt 3 ustawy). Należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne wynikają zaś ze zobowiązania powstającego z dniem zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy prawa ubezpieczeń społecznych łączą powstanie takiego zobowiązania. Obowiązek samoobliczenia i opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne powstaje zatem z mocy samego prawa za każdy okres ubezpieczenia (miesiąc kalendarzowy), a ewentualna decyzja organu ubezpieczeń społecznych ustalająca wysokość zobowiązania składkowego lub zaległości z tytułu nieopłaconych w terminie zobowiązań składkowych ma charakter wyłącznie deklaratoryjny. Oznacza to w szczególności, że zaległości w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne powstają każdorazowo w datach zaktualizowania się obowiązku samoobliczenia i opłacenia składek na te ubezpieczenia w terminach określonych w przepisach prawa ubezpieczeń społecznych. Inaczej rzecz ujmując, nieopłacone w ustawowo określonym terminie składki na ubezpieczenia społeczne powodują powstanie od tej daty zaległości składkowej z mocy samego prawa (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2006 r., I UK126/06, OSNP 2007 nr 21 - 22, poz. 331)."

Podsumowując swoje rozważania dotyczące przewidzianej w art. 116 § 1 Ordynacji przesłanki „bezskutecznej egzekucji”, Sąd Najwyższy stwierdził, „ że należy ją rozumieć jako sytuację, w której nie ma jakichkolwiek wątpliwości, iż nie zachodzi żadna możliwość zaspokojenia egzekwowanej wierzytelności z jakiejkolwiek części majątku spółki. Takiej pewności nie daje osąd wierzyciela, że z uwagi na sytuację majątkową spółki egzekucja nie mogłaby dać żadnych rezultatów, ani nawet przewidziana przepisami postępowania egzekucyjnego możliwość złożenia przez wierzyciela wniosku o nakazanie dłużnikowi wyjawienia majątku przed wszczęciem egzekucji (art. 71 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym, art. 913 § 2 k.p.c.)."

Dalej Sąd Najwyższy rozważał, „ czy przesłankę bezskuteczności egzekucji można uznać za spełnioną wówczas, gdy egzekucja prowadzona przez innego wierzyciela w stosunku do tego samego dłużnika okazała się bezskuteczna z powodu braku majątku." Przywołując szereg poglądów orzecznictwa wyrażanych na tle regulacji odnoszących się do odpowiedzialności członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za zobowiązania cywilnoprawne spółki zawartych w przepisach Kodeksu handlowego, uznał, że nie mogą one zostać uznane za trafne także w odniesieniu do należności publicznoprawnych. Zdaniem SN „ wykładnia językowa art. 116 § 1 Ordynacji nie pozostawia bowiem wątpliwości, że przesłanką odpowiedzialności członka zarządu spółki kapitałowej za jej zobowiązania publicznoprawne jest to, aby egzekucja tych właśnie należności (podatkowych, składkowych) okazała się bezskuteczna. Znaczenie tej normy można zatem ustalić na podstawie wykładni językowej, wobec czego sięganie po wykładnię celowościową wydaje się zbędne, zwłaszcza że nie można zgodzić się z Naczelnym Sądem Administracyjnym, iż w każdej sytuacji wszczynanie postępowania egzekucyjnego byłoby jedynie oczywiście niepotrzebnym "powielaniem czynności egzekucyjnych tylko dlatego, by formalnie potwierdzić bezskuteczność egzekucji". Odpowiedzialność członków zarządu spółki kapitałowej przewidziana w art. 116 Ordynacji musi być traktowana jako ostateczne zabezpieczenie roszczeń wierzycieli publicznoprawnych przeciwko spółce. Brak jest podstaw do uznania, że mają oni prawo zaspokoić się z majątku członków zarządu, jeżeli jest to możliwe z majątku spółki. Bezskuteczność egzekucji jest zaś stanem faktycznym, w którym z majątku podmiotu nie da się uzyskać zaspokojenia całości lub części należności. Nie jest zatem stanem niezmiennym, wobec czego nie można wykluczyć, iż ze względu na różne okoliczności, które mogą powstać po stwierdzonej bezskuteczności egzekucji innych wierzytelności, należności publicznoprawne mogłyby być jednak zaspokojone z majątku spółki. Bezskuteczność egzekucji należności składkowych jako przesłanka odpowiedzialności członków zarządu za te zobowiązania spółki musi wiec zostać potwierdzona przez organ ubezpieczeń społecznych przed wydaniem decyzji w tym przedmiocie, także wówczas, gdy prowadzone uprzednio próby wyegzekwowania innych wierzytelności nie doprowadziły do pożądanych rezultatów" (podkreślenia własne).

Sąd orzekający w niniejszej sprawie, co jeszcze raz należy podkreślić, uważa wszystkie powyższe poglądy za trafne. Odnosząc je zaś do realiów niniejszej sprawy, uznaje, że organ rentowy nie wykazał, aby - jak wymaga tego art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej - egzekucja dochodzonych i objętych decyzją składek okazała się w całości lub w części bezskuteczna. Za zasadny należało bowiem uznać zarzut odwołującej, iż organ rentowy niesłusznie zbagatelizował fakt, iż w dacie wydania zaskarżonej decyzji toczyło się postępowanie w sprawie ogłoszenia upadłości spółki (...), które ostatecznie kilka miesięcy później zakończyło się ogłoszeniem upadłości tejże spółki. Trafnie również zarzucała odwołująca, że postępowanie administracyjne zostało przeprowadzone przez organ z naruszeniem obowiązujących w tym zakresie zasad, gdyż organ w żadnej mierze nie rozważył zasadności stanowiska odwołującej i nie podjął nawet próby jej przesłuchania, o co wnosiła. Z powodu tylko wadliwości postępowania administracyjnego sąd ubezpieczeń społecznych nie mógł dokonać zmiany zaskarżonej decyzji, tym niemniej odnotowuje w tym miejscu ten fakt, jako że pokazuje on dobitnie, że organ rentowy w żadnej mierze nie dążył do wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności sprawy, zgodnie z zasadą prawdy obiektywnej, do czego był zobowiązany stosownie do treści art. 7 Kodeksu postepowania administracyjnego, a kierował się wyłącznie chęcią wydania, niejako za wszelką cenę, decyzji przed końcem roku kalendarzowego. Tymczasem gdyby organ zatrzymał się choćby na chwilę w swoim pędzie ku wydaniu decyzji, dostrzegłby niewątpliwie, że postępowanie upadłościowe jest niczym innym jak postępowaniem egzekucyjnym, tyle że o charakterze uniwersalnym, skierowanym do całego majątku dłużnika i obejmującym wszystkie jego zobowiązania. Organ rentowy dokonał przy tym – już po wydaniu zaskarżonej decyzji – zgłoszenia wszystkich swoich wierzytelności, w tym także objętych decyzją, do postępowania upadłościowego. Oznacza to zatem, że egzekucja należności składkowych objętych tą decyzją jest nadal prowadzona, a więc nie ma podstaw, by mówić o tym, aby okazała się ona (forma dokonana czasownika) bezskuteczna.

Jeszcze raz należy zatem przypomnieć, że w dniu 23 listopada 2016 roku ówczesny prezes zarządu spółki S., W. S., złożył we właściwym miejscowo sądzie rejonowym wniosek o ogłoszenie upadłości spółki. Wniosek ten został pozytywnie rozpoznany postanowieniem wydanym 3 marca 2017 roku przez Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie, który ogłosił wówczas upadłość spółki i wezwał wierzycieli upadłego do zgłaszania swoich wierzytelności. Na wezwanie to organ rentowy odpowiedział, dokonując pismem z 31 maja 2017 r. zgłoszenia wszystkich swoich wierzytelności do masy upadłości. W tych okolicznościach, wbrew stanowisku organu rentowego, nie sposób było zatem przyjąć, aby w dacie wydania zaskarżonej decyzji zachodziła bezskuteczność egzekucji z majątku spółki, a więc sytuacja, w której nie ma już jakichkolwiek wątpliwości, że nie zachodzi możliwość zaspokojenia egzekwowanej wierzytelności z jakiejkolwiek części majątku spółki. Bezskuteczność egzekucji rozumiana jest przy tym jako niemożność uzyskania zaspokojenia z całego majątku spółki, a nie tylko z pewnych jego składników. I znów koniecznym wydaje się w tym miejscu odwołanie się do treści przywoływanej już wcześniej obszernie uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 13 maja 2009 roku (I UZP 4/09), w której SN jednoznacznie wypowiedział się, że bezskuteczność egzekucji z majątku spółki z ograniczona odpowiedzialnością, o której mowa w art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, może być stwierdzona wyłącznie w postępowaniu w sprawie egzekucji należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, poprzedzającym wydanie decyzji o odpowiedzialności członka zarządu spółki za te należności. W uzasadnieniu tej uchwały oraz licznych wyrokach Sądu Najwyższego podkreśla się w związku z tym, że warunek wykazania bezskuteczności egzekucji jest spełniony, jeżeli przed wydaniem decyzji obciążającej członka zarządu za zaległości składkowe spółki dojdzie do umorzenia postępowania upadłościowego na podstawie art. 361 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 233 ze zm.; dalej jako: Prawo upadłościowe), względnie do oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości na podstawie art. 13 ust. 1 albo ust. 2 tej ustawy. Upadłość określana jest bowiem w nauce prawa jako egzekucja uniwersalna, w odróżnieniu od egzekucji syngularnej (prowadzonej przez poszczególnych wierzycieli na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego albo ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji), która ma na celu równomierne, choćby częściowe zaspokojenie wszystkich wierzycieli z całego majątku niewypłacalnego dłużnika, w trybie i na zasadach określonych w Prawie upadłościowym. Niemożliwość realizacji tego celu z uwagi na to, że majątek dłużnika nie wystarczy nawet na zaspokojenie kosztów postępowania, jest równoznaczny z bezskutecznością egzekucji uniwersalnej, co odnosi się do wszystkich zobowiązań niewypłacalnego dłużnika i wszystkich jego wierzycieli (tak: wyroki Sądu Najwyższego z 17 lipca 2009 r., I UK 49/09; z 22 lipca 2009 r., I UK 46/09; z 16 września 2009 r., I UK 277/08 i z 3 grudnia 2009 r., II UK 393/08).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, nie można zatem było w ustalonym przez sąd jej stanie faktycznym zgodzić się ze stanowiskiem organu rentowego, aby w dacie wydania zaskarżonej decyzji egzekucja składek wobec spółki (...) już okazała się bezskuteczna. W dacie wydania tej decyzji nadal prowadzone było bowiem postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości spółki, które zakończyło się ogłoszeniem jej upadłości, a nie oddaleniem wniosku w tym przedmiocie. Już tylko z treści postanowienia o ogłoszeniu upadłości można wyprowadzić zatem wniosek, że spółka (...) posiadała w tym czasie składniki majątkowe, z których nadal możliwe było prowadzenie egzekucji. Tymczasem, jak już wskazywano powyżej z bezskuteczną egzekucja mamy do czynienia wówczas, gdy nie ma jakichkolwiek wątpliwości, iż nie zachodzi żadna możliwość zaspokojenia egzekwowanej wierzytelności z jakiejkolwiek części majątku spółki.

Wreszcie, zamykając ten wątek, należy podkreślić, iż sądowi orzekającemu w niniejszej sprawie dobrze znane są orzeczenia Sądu Najwyższego Izby Cywilnej, w których wyrażono pogląd, iż „ fakt dochodzenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, toczącym się wobec spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, nie stanowi przeszkody do wystąpienia z roszczeniem odszkodowawczym przeciwko członkowi zarządu tej spółki. Przesłanką odpowiedzialności przewidzianej w art. 299 § 1 k.s.h. jest bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce, którą wierzyciel może wykazać za pomocą wszelkich środków dowodowych. Przesłankę tę można uznać za spełnioną również przed zakończeniem postępowania upadłościowego.” (tak: SN w wyroku z 25 marca 2015 r., II CSK 402/14; podobnie również w wyroku z 23 października 2008 r., V CSK 130/08). Poglądy te sąd uważa zresztą za w pełni trafne, jednak na gruncie takich stanów prawnych i faktycznych, w jakich zostały one wyrażone. Stany te są zaś całkiem inne niż ten, który wystąpił w niniejszej sprawie. Oba orzeczenia zostały bowiem wydane na gruncie orzekania o odpowiedzialności, o której mowa w art. 299 § 1 Kodeksu spółek handlowych, która to odpowiedzialność ma inny charakter (co szczegółowo wyjaśniono na wstępie niniejszych rozważań) niż odpowiedzialność z art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej. Odpowiedzialność statuowana przepisami k.s.h. jest bowiem odpowiedzialnością za własny, nie cudzy, dług i ma charakter odszkodowawczy, podczas gdy odpowiedzialność za należności publicznoprawne dotyczy odpowiedzialności za dług cudzy i jako posiłkowa, występuje dopiero w dalszej kolejności, mając – o czym często się zapomina – wyjątkowy charakter. Dlatego też warunkiem jej zastosowania jest uprzednia całkowita bezskuteczność egzekucji w stosunku do podatnika (płatnika).

Mając więc powyższe na względzie, orzeczono jak w punkcie I. sentencji. Na konieczność takiego wyrokowania wskazał Sąd Najwyższy w przytaczanej wyżej uchwale, w której zauważył, że „ decyzja wydana bez uprzedniego stwierdzenia bezskuteczności egzekucji w toku postępowania egzekucyjnego narusza art. 116 § 1 ordynacji w związku z art. 20 ustawy systemowej, który wymaga spełnienia takiego materialnoprawnego warunku do obciążanie członka zarządu odpowiedzialnością za zaległości. Odwołanie od tej decyzji musi być zatem uwzględnione, a w takim przypadku sąd zmienia zaskarżoną decyzję i orzeka co do istoty sprawy.”

W punkcie II. sentencji zamieszczono rozstrzygnięcie o kosztach procesu, oparte o treść przepisów art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 7 obowiązującego w dacie składania odwołania rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity: Dz.U. z 2018 r. poz. 265). Na koszty te złożyły się wyłącznie koszty zastępstwa procesowego odwołującego przez pełnomocnika będącego radcą prawnym. Ich wysokość ustalono biorąc pod uwagę wartość przedmiotu sporu, równą kwocie objętych decyzją składek, przy zastosowaniu stawki minimalnej, na kwotę 10800 zł.