Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 maja 2017 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Tomasz Szaj (spr.)
Sędziowie:	SO Marzenna Ernest SR del. Grzegorz Szacoń
Protokolant:	sekr. sądowy Anita Czyż

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 maja 2017 roku w Szczecinie

sprawy z powództwa B. (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego w G.

przeciwko T. H.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 27 września 2016 roku, sygn. akt I C 504/16

oddala apelację.

SSO Marzenna Ernest SSO Tomasz Szaj SSR del. Grzegorz Szacoń

Sygn. akt II Ca 1581/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 27 września 2016 roku, sygn. akt I C 504/16, Sąd Rejonowy w Gryficach oddalił powództwo B. (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego w G. przeciwko T. H. o zapłatę 27 289,69 zł.

Powyższy wyrok Sąd Rejonowy wydał na podstawie następujących ustaleń faktycznych:

T. H. zawarła w dniu 25 października 2006 roku umowę kredytu odnawialnego numer (...) z S. (...)w P. Oddział w W.. W dniu zawarcia umowy limit kredytowy wynosił 9 000,- zł. Pozwana poddała się egzekucji na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego, który to bank mógł wystawić do kwoty zadłużenia równej trzykrotności limitu kredytowego w terminie 18 miesięcy od rozwiązania umowy lub 7 lat od jej zawarcia.

W okresie obowiązywania postanowień umownych pozwana nie wywiązała się z przyjętego na siebie zobowiązania.

W dniu 28 października 2009 roku S. (...) w P. Oddział w W. wystawił bankowy tytuł egzekucyjny, któremu Sąd Rejonowy w Gryficach nadał w dniu 3 grudnia 2009 roku klauzulę wykonalności w sprawie I Co 2006/09.

Pierwotny wierzyciel skierował w dniu 3 marca 2010 roku wniosek o wszczęcie egzekucji do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w S. K. W.. Postanowieniem z dnia 23 marca 2012 roku sprawa została przekazana Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym w G.. Ostatnia czynność w sprawie została podjęta 3 marca 2012 roku. Z kolei w dniu 10 września 2015 roku wpłynął wniosek banku o umorzenie postępowania egzekucyjnego. Postanowieniem z dnia 3 listopada 2015 roku na podstawie art. 825 k.p.c. postępowanie egzekucyjne zostało umorzone.

W dniu 1 czerwca 2015 roku pierwotny wierzyciel zawarł z powodem B. (...) Niestandaryzowanym Sekurytyzacyjnym Funduszem Inwestycyjnym Zamkniętym w G. umowę sprzedaży wierzytelności, cedując na jego rzecz całość praw i obowiązków wynikających m.in. z kredytu zawartego przez pozwaną.

Pismem z dnia 1 października 2015 roku powód zaoferował pozwanej możliwość spłaty zadłużenia na wskazanych warunkach. Pozwana uiściła w czerwcu 2015 roku – 185,93 zł, w lipcu 2015 roku – 185,72 zł i w sierpniu 2015 roku 185,48 zł. Pozwana nie uregulowała należności. W dniu 23 grudnia 2015 roku powód wystawił wyciąg z ksiąg rachunkowych wskazując stan zadłużenia na ten dzień.

W tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd Rejonowy uznał powództwo za niezasadne.

Sąd Rejonowy przywołał pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 29 listopada 2007 roku, III CZP 101/07, podnosząc, że przejście uprawnień z art. 788 § 1 k.p.c. należy ocenić badając treść konkretnego wyciągu z ksiąg rachunkowych funduszu.

Sąd Rejonowy, powołując wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 lipca 2011 roku, P 1/10, wskazał również, że zgodnie z art. 194 ust. 2 ustawy z dnia 27 maja 2004 roku o funduszach inwestycyjnych (Dz.U. nr 146, poz. 1546 ze zm.), wyciąg z ksiąg funduszu stanowi jedynie dowód z dokumentu prywatnego.

Sąd Rejonowy uznał za zasadny podniesiony zarzut przedawnienia.

Wskazał, że termin przedawnienia roszczenia banku wobec osoby niebędącej przedsiębiorcą wynosi trzy lata (wyrok z dnia 10 października 2003 roku, II CK 113/02). Zgodnie z treścią art. 123 § 1 pkt 1 k.c. bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia, ustalenia albo zaspokojenia roszczenia. W ocenie Sądu taką czynnością jest złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu (wyrok SN z dnia 12 stycznia 2012 roku, II CSK 203/11). Od daty uprawomocnienia postanowienia termin przedawnienia biegł na nowo (art. 124 § 2 k.c.). Także złożenie wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przerywa bieg terminu przedawnienia.

Wierzyciel w dniu 10 września 2015 roku złożył wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego. Dlatego też w ocenie Sądu wniosek w sprawie Km 985/12 nie wywołał skutków prawnych związanych z jego wniesieniem, w tym nie przerwał biegu terminu przedawnienia (art. 825 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. w zw. z art. 203 § 2 k.p.c.). W tej mierze Sąd Rejonowy przywołał wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25 maja 2010 roku, I ACa 100/10 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2003 roku, II CK 113/02, OSP 2004, nr 11, poz. 141.

W konsekwencji pozwana skutecznie podniosła zarzut przedawnienia roszczenia. Postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności uprawomocniło się w stosunku do niej 20 kwietnia 2010 roku, zaś pozew w niniejszej sprawie został złożony w lutym 2016 roku, zatem po upływie trzyletniego terminu.

Powód nie przedstawił innych dowodów świadczących o przerwaniu biegu terminu przedawnienia.

Powyższy wyrok w całości zaskarżył powód, zarzucając naruszenie:

1.  art. 123 § 1 pkt 1 k.c. w zw. z art. 124 § 1 i 2 k.c. poprzez jego błędną wykładnię wyrażającą się w uznaniu, że wydanie postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego nie przerywa biegu terminu przedawnienia w odniesieniu do nowego wierzyciela;

2.  art. 117 k.c. przez błędne zastosowanie i uznanie, że roszczenie powoda uległo przedawnieniu przed wniesieniem pozwu;

3.  nierozpoznanie istoty sprawy.

Powód w oparciu o powyższe zarzuty wniósł o zmianę wyroku i orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu, a ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Uzasadniając apelację przywołał pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2001 roku, III CKN 28/01, podnosząc, że termin przedawnienia zależy wyłącznie od rodzaju roszczenia, a tym samym zdarzenia, które skutkowały przerwaniem biegu terminu przedawnienia na rzecz banku winny odnieść również skutek wobec nowego wierzyciela. Cesja wierzytelności nie niweczy materialnoprawnych skutków przerwy biegu terminu przedawnienia powstałych w związku z wszczęciem postępowania egzekucyjnego jeszcze przez cedenta. Powyższego upatruje w art. 509 § 2 k.c. Wskazał również, że problem ten dostrzegł ustawodawca wprowadzając regulację art. 804 ¹ k.p.c.

Wprawdzie następca prawny nie będący bankiem nie posiada uprawnienia do korzystania z (...), jednak na mocy art. 509 § 2 k.c. wchodzi on w sytuację prawną zbywcy (banku) ukształtowaną po przeprowadzeniu postępowania egzekucyjnego na podstawie (...).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna, a rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego odpowiada prawu, aczkolwiek nie całość argumentacji Sąd Okręgowy podziela.

W myśl art. 117 k.c. z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu (§ 1). Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne (§ 2). Terminy przedawnienia ustawodawca określił w treści art. 118 k.c., zgodnie z brzmieniem, którego jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata.

W rozpoznawanej sprawie roszczenie o zwrot kwoty udzielonej pożyczki wraz z odsetkami jest związane z prowadzeniem przez bank udzielający pożyczki działalności gospodarczej, a zatem stosuje się do niego 3 – letni termin przedawnienia. W wyniku przelewu wierzytelności banku (art. 509 k.c.) następuje tylko zmiana osoby, względem której dłużnik jest zobowiązany. W następstwie zawarcia umowy przelewu nie następuje natomiast zmiana przedmiotu świadczenia, ani też zmiana podstawy prawnej świadczenia. Rozstrzygające zatem znaczenie dla kwalifikacji roszczenia ma moment jego powstania. Pomimo przelewu wierzytelności na rzecz podmiotu, który nie jest bankiem, dotychczasowa sytuacja prawna dłużnika zostaje więc utrzymana. W konsekwencji przysługuje mu wobec nabywcy wierzytelności zarzut przedawnienia na takich samych warunkach, jakie przysługiwałyby mu wobec banku, z którym wiązała go umowa pożyczki.

Stwierdzić zatem należało, iż stosownie do treści art. 120 § 1 k.c. zdanie pierwsze- bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Przywołany przepis wprowadza ogólną regułę ustalania początku biegu terminu przedawnienia, zgodnie z którą, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia wymagalności roszczenia. Co prawda ustawodawca nie zdefiniował pojęcia wymagalności, to jednak przyjmuje się, że roszczenie staje się wymagalne wówczas, kiedy wierzyciel może skutecznie żądać od dłużnika zadośćuczynienia jako roszczeniu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 1991 r., sygn. III CRN 500/90). Roszczenia mogą stać się wymagalne w dniu wskazanym w treści czynności prawnej lub w ustawie, w dniu wynikającym z samej natury zobowiązania, niezwłocznie po ich powstaniu, czy też w dniu, w którym spełnił się warunek zawieszający (tak J. Ignatowicz (w:) System prawa cywilnego, t. I, 1985, s. 814), a zatem wymagalność roszczenia następuje wówczas, gdy po stronie dłużnika aktualizuje się powinność określonego zachowania będącego przedmiotem roszczenia. W niniejszej sprawie aczkolwiek kwestia wymagalności roszczenia nie budziła wątpliwości, ostatecznie nie było kwestionowane przez stronę pozwaną, że roszczenie powoda stało się wymagalne najpóźniej w dniu wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego.

Zgodnie z treścią art. 123 § 1 pkt 1 k.c. bieg przedawnienia przerywa się: przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Jednocześnie ustawodawca w dyspozycji art. 124 k.c. przewidział, iż po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo (§ 1). W razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone (§ 2).

Odnotować należy, że art. 123 § 1 pkt 1 k.c. nie określa przesłanek jakim winna odpowiadać dana czynność, aby mogła skutecznie przerwać bieg terminu przedawnienia. Jak zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 listopada 2014 r., sygn. II CSK 196/14 – nie ulega jednak wątpliwości, że chodzi tu o przedsięwziętą bezpośrednio we wskazanym w przepisie celu czynność nie kogokolwiek i przeciwko komukolwiek, ale czynność podjętą przez strony stosunku prawnego, leżącego u podstaw przedawniającego się roszczenia. Do przerwania biegu przedawnienia nie wystarczy identyczność wierzytelności, niezbędna jest identyczność osób na rzecz których/przeciwko którym dana czynność, obiektywnie zdolna do przerwania przedawnienia, została dokonana. Przerwanie przedawnienia następuje jednak, co do zasady, tylko pomiędzy stronami postępowania o ile z istoty łączącego je stosunku prawnego wynika, że są materialnie zobowiązane/uprawnione; przedawnienie jest bowiem instytucją prawa materialnego a nie procesowego, mimo że do przerwania biegu dochodzi, w zasadzie, przez czynności procesowe. Tak więc, chociaż ustawodawca tego nie wyartykułował, z istoty tej instytucji wynika, że przerwanie następuje w podmiotowych i przedmiotowych granicach czynności podjętej przez wierzyciela: dotyczy tego roszczenia, które jest zabezpieczone, dochodzone, ustalane lub egzekwowane, jest skuteczne przeciwko osobie, wobec której kieruje się czynność i z korzyścią na rzecz osoby dokonującej czynności. Czynnością przerywającą bieg przedawnienia przedsięwziętą w celu zaspokojenia roszczenia jest wniosek wierzyciela o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2004 r., sygn. III CZP 101/03, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2004 r., sygn. II CK 276/04). Czynnością taką jest też niewątpliwie wniosek o wszczęcie egzekucji. Jest to bowiem czynność zmierzająca bezpośrednio do zaspokojenia roszczenia. Wniosek o wszczęcie egzekucji wywoła zatem skutek w postaci przerwy biegu przedawnienia roszczenia stwierdzonego tytułem wykonawczym jednak o tyle o ile będzie pochodził od wierzyciela, którego osobę wskazuje tytuł egzekucyjny i na rzecz którego temu tytułowi została nadana klauzula wykonalności. Tak więc reguła ta stanowi stosowaną odpowiednio w postępowaniu egzekucyjnym, w związku ze specyfiką tego postępowania, zasadę konstruowaną w postępowaniu rozpoznawczym, że przerwanie przedawnienia następuje pomiędzy stronami postępowania o ile z istoty łączącego je stosunku prawnego wynika, że są materialnie zobowiązane/uprawnione. W postępowaniu rozpoznawczym wyjątek od tej zasady tworzy art. 192 pkt 3 k.p.c. stanowiąc, że z chwilą doręczenia pozwu zbycie rzeczy lub prawa objętych sporem nie wpływa na dalszy bieg sprawy. Jeżeli więc w toku postępowania rozpoznawczego dojdzie do przelewu dochodzonej wierzytelności, przerwa biegu przedawnienia spowodowana złożeniem pozwu pozostaje skuteczna w stosunku do cesjonariusza choćby nie wstąpił do procesu w charakterze strony. Cel postępowania rozpoznawczego zostaje bowiem zrealizowany wraz z wydaniem wyroku, a jego prawomocność rozciąga się na nabywcę rzeczy lub prawa. Za ugruntowany należy uznać pogląd, że art. 192 pkt 3 k.p.c. nie ma natomiast zastosowania w postępowaniu egzekucyjnym. Cel bowiem tego postępowania jest inny, ma ono doprowadzić do zaspokojenia osoby materialnie uprawnionej, wskazanej w tytule egzekucyjnym, przy czym klauzula wykonalności może modyfikować istotne postanowienia tego tytułu kształtując odmiennie od dotychczasowych granice podmiotowe i przedmiotowe zakresu egzekucji. Niestosowanie art. 192 pkt 3 k.p.c. w postępowaniu egzekucyjnym (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2009 r., sygn. III CZP 4/09) oznacza zatem, że jeżeli w toku postępowania egzekucyjnego dojdzie do zawarcia umowy przelewu egzekwowanej wierzytelności to postępowanie egzekucyjne nie zmierza już do zaspokojenia wierzyciela, którego osobę wskazuje tytuł wykonawczy.

W związku z tym przyjmuje się, że nabywca wierzytelności, który przez umowę przelewu uzyskuje przecież jedynie prawo do wierzytelności, a nie uprawnienie do kontynuowania wszczętego wcześniej przez inny podmiot postępowania, powinien po uzyskaniu na swoją rzecz klauzuli wykonalności, wszcząć nowe postępowanie egzekucyjne. Nabywca wierzytelności nie będący bankiem powinien uzyskać sądowy tytuł egzekucyjny, a następnie klauzulę wykonalności, nadanie bowiem bankowemu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności na rzecz nabywcy wierzytelności nie będącemu bankiem nie jest dopuszczalne (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia 2004 r., sygn. III CZP 9/04). Tak więc, z racji następstwa prawnego prawo stwierdzone w tytule egzekucyjnym na rzecz dotychczasowego wierzyciela wygasa wskutek przejścia na inny podmiot, a tym samym wygasa uprawnienie do prowadzenia postępowania egzekucyjnego przez pierwotny podmiot. Skutki jakie wiązały się z prowadzeniem postępowania egzekucyjnego odnoszą się do występujących w tym postępowaniu podmiotów i tytułu wykonawczego, na podstawie którego egzekucja była prowadzona.

W konsekwencji stwierdzić należało, że roszczenie powoda uległo przedawnieniu. Przerwany przez wniosek pierwotnego wierzyciela o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu bieg trzyletniego terminu przedawnienia rozpoczął się na nowo z chwilą wydania postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności (uchwała Sadu Najwyższego z dnia 19 lutego 2015 r. sygn. III CZP 103/14), a więc od 28 lipca 2009 roku i zakończył się przed wniesieniem pozwu, to jest 28 lipca 2009 roku. Przy czym ponieważ był to wniosek, do którego złożenia uprawniony był wyłącznie bank, przerwa ta nie wywołuje skutków na rzecz innego wierzyciela, który nie jest bankiem. Złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji przerwało bieg terminu przedawnienia tylko na rzecz Banku, a więc wierzyciela ujętego w tytule wykonawczym, nie przerwało na rzecz potencjalnych następców prawnych. Jednoznacznie za brakiem możliwości uznania, że czynności egzekucyjne przez poprzednika prawnego wywierają również skutek w postaci przerwania biegu przedawnienia na rzecz nowego, nie będącego bankiem wierzyciela, wypowiedział się także Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 29 czerwca 2016 roku, III CZP 29/16.

Powyższy pogląd został potwierdzony w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 2017 roku, III CZP 17/17 wydanej na pytanie prawne tut. Sądu, już po wydaniu orzeczenia w niniejszej sprawie.

Powód zawierając w dniu 3 czerwca 2015 r. umowę przelewu nabył wierzytelność przedawnioną, przy czym to powód prowadząc działalność gospodarczą podejmuje ryzyko z tym związane.

Pamiętać należy, że niezależnie od tego czy postępowanie egzekucyjne wszczęte przez poprzednika prawnego powoda zostałoby umorzone czy też nie, to i tak powód nie korzystałby ze skutków wszczętego postępowania egzekucyjnego, z tego względu, że nie jest ujęty w treści tytułu wykonawczego, stanowiącego podstawę wszczęcia postępowania egzekucyjnego w sprawie Km 985/12.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd orzekł jak w sentencji.

SSO Marzenna Ernest SSO Tomasz Szaj SSR (del.) Grzegorz Szacoń