Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 30 sierpnia 2018 r. częściowo zaocznym w stosunku do J. O. Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie

- w punkcie I. zasądził od pozwanych na rzecz powódki kwotę 13.222,06 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwot:

- 12.130,55 zł od dnia 3 sierpnia 2016 r. do dnia zapłaty;

- 1.091,51 zł od dnia 18 sierpnia 2016 r. do dnia zapłaty

z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia od świadczenia drugiego do wysokości dokonanej zapłaty;

- w punkcie II. oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

- w punkcie III. zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powódki kwotę 3047 zł tytułem kosztów postępowania;

- w punkcie IV. wyrokowi w punkcie I i III w stosunku do pozwanej J. O. nadał rygor natychmiastowej wykonalności.

W uzasadnieniu sąd wskazał, że powódka Gmina (...) wniosła w pozew przeciwko M. O. i J. O. o zapłatę kwoty 16.701,13 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 14.825,15 zł liczonymi od dnia 3 sierpnia 2016 r. i od kwoty 1.875,98 zł liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty wraz z kosztami postępowania wg norm przepisanych tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu za okres od 1 października 2013 r. do 31 lipca 2016 r.

Nakazem z dnia 16 listopada 2016 r. referendarz sądowy przy Sądzie Rejonowym Lublin – Zachód w Lublinie orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Sprzeciw od nakazu zapłaty wniósł pozwany M. O., wnosząc o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany zaprzeczył zasadności żądania oraz podniósł zarzut przedawnienia.

Sąd ustalił, że Gmina (...) jest właścicielem lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...) (dalej „lokal”). Pozwana J. O. dokonała samowolnego zajęcia lokalu w 1986 roku. W lokalu tym od urodzenia tj. od 1987 r. zamieszkuje syn pozwanej – M. O.. Pozwani zalegają w opłatach za czynsz i media za okres od 1 października 2013 r. do dnia 31 lipca 2016 r. kwotę 12.130,55 zł.

W tak ustalonym stanie faktycznym sąd roszczenie uznał co do zasady za zasadne.

Nie budziła wątpliwości sądu legitymacja czynna powódki, nadto sąd wskazał, że pozwani nie próbowali nawet wykazywać, że przysługuje im skuteczny wobec właściciela tytuł prawny do lokalu. Jako podstawę rozstrzygnięcia sąd przyjął przepis art. 18 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, podkreślając że na gruncie art. 18 ust 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. przesłanką odpowiedzialności jest sam fakt zajęcia lokalu bez tytułu prawnego i w okolicznościach niniejszej sprawy za kluczowe uznał to, czy pozwani zajmowali lokal w okresie wskazanym w pozwie.

Wobec niezajęcia stanowiska przez pozwaną sąd oparł się w stosunku do niej na twierdzeniach faktycznych pozwu (art. 339 § 2 k.p.c). Natomiast jak zauważył sąd pozwany kwestionował okoliczność zajmowania lokalu. Sąd z urzędu powziął wiedzę o postępowaniu karnym toczącym się przed tut. Sądem przeciwko pozwanemu, z materiałów zgromadzonych w tym postępowaniu (V K 185/18 wynika), w sposób nie budzący najmniejszych wątpliwości, wynikało iż pozwany zajmował lokal w spornym okresie.

Sąd za udowodnioną uznał również kwotę dochodzonego roszczenia, dostrzegając jednakże, iż kwota ta obejmuje również należności za okres przed 1 października 2013 r. (k. 35 v.) w kwocie 2.694,60 zł. Sąd miał jednak na uwadze, że powódka wyraźnie wskazała, że pozew obejmuje należność od 1 października 2013 r., z zatem zasądzenie należności za wcześniejszy okres byłoby wyjściem poza granice żądania (art. 321 k.p.c.). Jednocześnie sąd wskazał, że należność za okres sprzed 18 sierpnia 2013 r. jest należnością przedawnioną z uwagi na okresowy charakter świadczenia (art. 118 k.c.), zaś pozwany podnosił w sprzeciwie zarzut przedawnienia. W stosunku do pozwanej przedawnienie mogło zostać uwzględnione z urzędu z uwagi na treść art. 117 § 2 ¹ k.p.c.

W ocenie sądu rejonowego kwestionowanie należności przez pozwanego nie było uzasadnione. Jak zaznaczył, powódka ustala wysokość czynszu na podstawie aktów prawa miejscowego mających moc powszechnie obowiązującą. Pozwani natomiast zostali obciążeni należnością w rozmiarze 100% czynszu, co zostało wykazane za pomocą kartoteki konta oraz dokumentacji, z której wynika przyjęta punktacja dla lokalu.

Sąd wskazał, że skorygował kwotę należności głównej i dokonał ponownego przeliczenia odsetek, zasądzając należność jak w punkcie I sentencji. O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c.

Sąd wskazał także, że odpowiedzialność odszkodowawcza osób zajmujących lokal bez tytułu prawnego wynikająca z treści z art. 18 u.o.p.l. ma charakter odpowiedzialności in solidum.

O kosztach postępowania sąd rejonowy orzekł na podstawie art. 100 § 1 k.p.c., uwzględniając że powódka wygrała spór w ok. 80 %, stad z należnych powódce kosztów w wysokości 3.809 zł zasądzono kwotę 3047 zł.

Z powyższym orzeczeniem nie zgodziła się powódka Gmina (...) i zaskarżyła wyrok w części co do pozwanej J. O..

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła naruszenie:

I. przepisów prawa procesowego:

1.  art. 366 w zw. z art. 505 ³⁶ k.p.c. poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, które miało istotny wpływ na wynik postępowania, wyrażające się w przyjęciu, że wydany w sprawie nakaz zapłaty stracił moc w całości, a nie wyłącznie wobec osoby wnoszącej sprzeciw oraz w rozstrzygnięciu sprawy wobec pozwanej co do której wydany w sprawie nakaz zapłaty uprawomocnił się, a tym samym procedowanie w sprawie zakończonej, co doprowadziło do nieważności postępowania.

2.  art. 339 § 1 i 2 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, które miało istotny wpływ na wynik postępowania, polegające na nieprzyjęciu przez sąd za prawdziwych twierdzeń powoda przytoczonych w uzasadnieniu pozwu mimo niewdania się pozwanej w spór i procedowanie w sprawie co doprowadziło do częściowego oddalenia powództwa,

II. błąd w ustaleniach faktycznych dotyczący ustalenia przez sąd okresu za jaki powódka domaga się zapłaty i przyjęcia że powódka dochodzi zapłaty za okres od października 2013 r., w sytuacji gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie wskazywał na fakt, że należność objęta powództwem dotyczy zapłaty za okres od października 2012 r.

III. naruszenie przepisu prawa materialnego tj. art. 117 § 2 ¹ k.c. poprzez jego błędną wykładnię i nieprawidłowe zastosowanie w sprawie polegające na jego zastosowaniu z urzędu w sytuacji gdy stosowanie tego przepisu z urzędu stosuje się wyłącznie do postępowań kierowanych do konsumenta w rozumieniu tego przepisu, w sytuacji gdy pozwana konsumentem nie jest co doprowadziło do częściowego oddalenia powództwa,

Mając na uwadze powyższe powódka wniosła o:

1.  uchylenie wyroku zaocznego w części dotyczącej pozwanej J. O. i umorzenie postępowania w sprawie,

ewentualnie

2. zmianę zapadłego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanej J. O. na rzecz powódki Gminy (...) dalszej kwoty 3.479,07 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwot:

- 2.694,60 zł od dnia 03.08.2016 r,

- 784,47 zł od dnia 18.08.2016 r.

Jednocześnie powódka wniosła o zasądzenie kosztów postępowania za I i II instancję.

W uzasadnieniu powódka wyjaśniła, że pozew dotyczył kwoty 16.701,13 zł za okres od października 2011 do 31 lipca 2016 r. oraz skapitalizowanych na dzień 3.08.2016 r. odsetek ustawowych. Jedynie w uzasadnieniu pozwu powódka omyłkowo wskazała, że należność objęta powództwem dotyczy okresu od października 2013 r., przy czym dokumenty złożone do akt sprawy w sposób jednoznaczny wskazywały, że należność dotyczy okresu od października 2012 r.

Wskazała także, że Sąd Rejonowy Lublin - Zachód w Lublinie wydał nakaz zapłaty uwzględniając całość żądania i sprzeciw od tego orzeczenia wniósł jedynie M. O., zaś pozwana J. O. nie wniosła sprzeciwu. Zdaniem powódki procedowanie przez Sąd I instancji w niniejszej sprawie w odniesieniu do pozwanej J. O. było niezgodne z prawem, stanowiło prowadzenie postępowania w sprawie prawomocnie zakończonej i doprowadziło do nieważności postępowania. Strona powodowa wskazuje, że sąd dokonał błędnej interpretacji przepisu art. 505 ³⁶ k.p.c. pomijając tym samym uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 2017 r. wydaną w sprawie III CZP 21/17.

Strona powodowa wskazuje, że wobec uprawomocnienia się wydanego w sprawie nakazu zapłaty, brak było podstaw do orzekania przez Sąd Rejonowy Szczecin- Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie o żądaniu pozwu, które w istocie zostało rozstrzygnięte wydanym w sprawie nakazem zapłaty.

Strona powodowa wskazała na konieczność uchylenia wyroku i umorzenia postępowania w całości wobec J. O., a tym samym wyeliminowania z obrotu prawnego drugiego rozstrzygnięcia tej samej sprawy.

Z daleko posuniętej ostrożności procesowej, powódka wskazała, że w przypadku niepodzielenia przez Sąd II instancji przedstawionej powyżej argumentacji nie zaszły żadne okoliczności, na podstawie których mogłoby dojść do częściowego oddalenia powództwa.

Strona powodowa wskazała, że wyrok został w stosunku do J. O. wydany w warunkach zaoczności i obowiązkiem sądu było uznanie za prawdziwe wszelkich twierdzeń powoda i orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu.

Odnosząc się do kwestii przedawnienia roszczeń, które sąd uwzględnił z urzędu powódka wskazała, że art. 117 § 2 ¹ k.c. dotyczy wyłącznie roszczeń skierowanych przeciwko konsumentom, przy czym w przedmiotowym sporze pozwana nie jest konsumentem. Wskazała także, że nie jest przedsiębiorcą, a zaspokajanie potrzeb mieszkańców gminy wynika z jej statutowych zadań.

Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik powódki wskazując na trudności w uzyskaniu klauzuli wykonalności na nakazy zapłaty wydane przez sąd elektroniczny cofnął apelację w odniesieniu do punktów I i III wyroku. Jednocześnie podtrzymał argumentację apelacji i wniósł o zmianę punktu II wyroku poprzez zasądzenie od pozwanej J. O. na rzecz powódki Gminy (...) dodatkowo kwoty 2944,41 zł, w tym należność główna 2694,60 zł i skapitalizowane odsetki w kwocie 249,81 zł.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W związku z oświadczeniem strony powodowej, sąd okręgowy umorzył postępowanie apelacyjne w części dotyczące pkt I i III zaskarżanego wyroku.

Zgodnie z przepisem art. 391 § 2 k.p.c., w razie cofnięcia apelacji sąd drugiej instancji umarza postępowanie apelacyjne i orzeka o kosztach jak przy cofnięciu pozwu.

W niniejszej sprawie na skutek cofnięcia apelacji wniesionej przez powodową Gminę została spełniona dyspozycja wskazanego powyżej przepisu. Brak było podstaw do kwestionowania skuteczności złożonego oświadczenia o cofnięciu apelacji. Strona może zrezygnować z zaskarżenia orzeczenia także po wniesieniu środka odwoławczego, gdyż rezygnacja taka należy do uprawnień procesowych strony, z których może ona korzystać zgodnie z zasadą dyspozycyjności. Nie ma bowiem w kodeksie postępowania cywilnego, poza wyraźnie przewidzianymi wyjątkami (art. 469 k.p.c.) uregulowania określającego warunki dopuszczalności cofnięcia apelacji oraz wprowadzającego kontrolę sądu wymienionej czynności procesowej strony. W takim stanie rzeczy wola strony skarżącej ma znaczenie rozstrzygające.

Cofnięcie apelacji nie podlega kontroli sądu (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2000 r., III CZP 6/00, postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2007 r., V CSK 346/07 ), według zasad przewidzianych w art. 203 k.p.c. Odesłanie zawarte w art. 391 § 2 k.p.c. dotyczące orzekania, jak przy cofnięciu pozwu, dotyczy tylko orzekania o kosztach.

Czynnością cofnięcia apelacji sąd okręgowy jest związany, a jej konsekwencją jest umorzenie postępowania apelacyjnego, na podstawie art. 355 §1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 2 k.p.c., zawarte w punkcie 1. sentencji orzeczenia. Sąd ma na uwadze, że w ten sposób uprawomocnił się wyrok sądu rejonowego w zakresie punktów I i III również w odniesieniu do pozwanej J. O..

Natomiast pomimo zasadności zarzutów apelacyjnych sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia apelacji w odniesieniu do punktu II wyroku.

Uwadze sądu rejonowego uszło, że nakaz zapłaty wydany przez Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie z dnia 16 listopada 2016 r. w sprawie VI Nc – e 1419428/16 w odniesieniu do J. O. uprawomocnił się wobec faktu, że pozwana J. O. nie wniosła sprzeciwu od nakazu zapłaty.

Problem dotyczący zakresu zaskarżenia nakazów zapłaty wydawanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym został wyjaśniony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 09 czerwca 2017 r. w sprawie III CZP 21/17 i Sąd Okręgowy w niniejszym składzie stanowisko w niej zawarte podziela. Tym samym postępowanie w odniesieniu do pozwanej J. O. nie mogło się toczyć.

Stosownie do treści przepisu art. 504 § 2 k.p.c. w związku z art. 505 ²⁸ k.p.c., nakaz zapłaty wydany w elektronicznym postępowaniu upominawczym, przeciwko któremu w całości lub w części nie wniesiono skutecznie sprzeciwu, ma skutki prawomocnego wyroku. Dla powyższego stanowiska bez znaczenia pozostaje jednocześnie okoliczność, że omawianym rozstrzygnięciem zostało objęte roszczenie zgłoszone przeciwko dwóm pozwanym, odpowiadającym solidarnie i jeden z nich, a mianowicie - pozwany M. O. wniósł sprzeciw. Z lektury akt sprawy, wynika że nakaz zapłaty wydany w dniu 16 listopada 2016 roku (VI Nc – e 1419428/16) zasądzający od pozwanych M. O. i J. O. solidarnie kwotę 16.701,13 zł na rzecz powoda został odebrany przez obydwoje pozwanych. Sprzeciw wniósł wyłącznie pozwany M. O.. W świetle, zaprezentowanych wyżej reguł nakaz ów utracił moc wyłącznie względem niego i tylko w stosunku do jego osoby, sprawa podlegała rozpoznaniu przez sąd właściwości ogólnej.

Formuła jaką się posługuje przepis art. 505 ³⁶ k.p.c. nie może być wypaczeniem istoty zaskarżenia. Co prawda w przepisie tym mowa jest o tym, że w razie prawidłowego wniesienia sprzeciwu nakaz zapłaty traci moc w całości, a sąd przekazuje sprawę do sądu według właściwości ogólnej.

Jednakże w powołanej uchwale z dnia 9 czerwca 2017 r. (sygn. akt III CZP 21/17) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że wniesienie sprzeciwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym powoduje utratę mocy nakazu zapłaty w całości jedynie w stosunku do pozwanego, który wniósł sprzeciw (art. 505 ³⁶ § 1 k.p.c.). Przyjmując za własne powołane stanowisko, Sąd Okręgowy w pełni akceptuje przywołane na jego poparcie przez Sąd Najwyższy argumenty. Prawidłowa wykładnia z art. 505 ³⁶ k.p.c., zgodnie z którym w razie prawidłowego wniesienia sprzeciwu nakaz zapłaty traci moc w całości, a sąd przekazuje sprawę do sądu według właściwości ogólnej, musi być dokonana przez pryzmat obowiązującej w postępowaniu cywilnym zasady dyspozycyjności oraz samodzielności, która nie pozwala na dokonywanie czynności procesowych bez wniosku (skargi) uprawnionej osoby. Ze wskazanej zasady samodzielności wynika, że środek odwoławczy wniesiony przez jednego ze współuczestników materialnych niejednolitych nie jest skuteczny wobec innych. Wyjątki w tym zakresie zostały wyraźnie przewidziane w ustawie, jak choćby w art. 73 § 2 k.p.c. dotyczącym współuczestnictwa jednolitego, czy art. 570 k.p.c. pozwalającym na wszczęcie postępowania opiekuńczego z urzędu. W przypadku elektronicznego postępowania upominawczego art. 505 ³⁶ k.p.c. nie może być uznany za wyraźne odstępstwo od zasady dyspozycyjności i samodzielności. Prawidłowe wniesienie sprzeciwu, o którym mowa w art. 505 ³⁶ k.p.c., oznaczałoby skuteczne zaskarżenie odnoszące skutek również wobec innego pozwanego tylko wówczas, gdyby istniał przepis pozwalający na dokonanie takiej czynności procesowej. Wobec tego, że brak takiego przepisu, wniesienie sprzeciwu w imieniu innej osoby, bez należytego umocowania, nie jest dopuszczalne. Powyższe stanowisko ma również swoje oparcie, jak słusznie zaznaczył Sąd Najwyższy, w przepisach o współuczestnictwie ( art. 73 § 1, art. 74 k.p.c.). Zaprezentowanego poglądu nie może podważyć niewątpliwie nieprecyzyjne sformułowanie przez Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie postanowienia o przekazaniu sprawy według właściwości. Warto zauważyć, że w uzasadnieniu postanowienia wskazano, że pozwany skutecznie wniósł sprzeciw, nie precyzując wszak, o którego pozwanego chodzi. Rzeczą Sądu Rejonowego było zatem dokonanie prawidłowej wykładni wskazanego wyżej postanowienia, uwzględniającej wnioski wynikające z art. 505 ³⁶ k.p.c. i prowadzenie procesu z wyłączeniem strony, która nie wiosła sprzeciwu od nakazy zapłaty.

Co więcej takiemu procedowaniu z udziałem pozwanej J. O. sprzeciwia się powaga rzeczy osądzonej. Jak już bowiem wskazano powyżej w odniesieniu do J. O. nakaz zapłaty jest prawomocny i ma skutki prawomocnego wyroku, a tym samym niedopuszczalnym jest ponowne orzekanie o tym samym roszczeniu (tzw. nieważność następcza). Skutkiem takiej sytuacji winno być niewątpliwie uchylenie zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania toczącego się w odniesieniu do jej osoby, na skutek sprzeciwu do nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 16 listopada 2016 r., gdyż wydanie w tej materii wyroku jest niedopuszczalne. Niemniej jednak umorzeniu nie podlega całe postępowanie, lecz wyłącznie postępowanie toczące się na skutek sprzeciwu od nakazu zapłaty, który w odniesieniu do pozwanej J. O. ma skutki prawomocnego wyroku.

W konsekwencji na podstawie przepisu art. 355 § 1 k.p.c. w związku z art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy uchylił zaskarżony wyrok i umorzył postępowanie toczące się wobec J. O. na skutek sprzeciwu od nakazu zapłaty wydanego w elektronicznym postępowaniu upominawczym, o czym orzeczono w punkcie 2. sentencji wyroku. Jednocześnie sąd wskazuje, że przywołana uchwała Sądu Najwyższego nie tworzy prawa, lecz wskazuje na jego wykładnię, z którą sąd odwoławczy się zgadza. Przepisy zatem winny być również stosowane przez sąd elektroniczny zgodnie z zasadami postępowania cywilnego.

Odnosząc się do wniosku strony powodowej o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego, wyjaśnić należy, że zgodnie ze wskazanym już art. 391 § 2 zd. 1 k.p.c., w razie cofnięcia apelacji sąd drugiej instancji umarza postępowanie apelacyjne i orzeka o kosztach jak przy cofnięciu pozwu (por. art. 203 § 2 k.p.c.). Stronę cofającą apelację - w przedmiotowej sprawie tj. powodową Gminę - należało uznać za stronę przegrywającą proces w rozumieniu art. 98 § 1 k.p.c. a zatem brak jest podstaw do ewentualnego uwzględnienia jej wniosku. Niezależnie jednak od powyższego skoro pozwana J. O. nie powinna być stroną niniejszego postępowania apelacyjnego, to oczywistym jest, iż nie zachodziła podstawa do obciążenia jej kosztami postępowania apelacyjnego.

W związku z powyższym wniosek podlegał oddaleniu, o czym orzeczono w punkcie 3. sentencji wyroku.

SSO Marzenna Ernest SSO Katarzyna Longa SSA Tomasz Sobieraj

(...)

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)