Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 27 października 2015 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Tomasz Szaj (spr.)
Sędziowie:	SO Karina Marczak SO Marzenna Ernest
Protokolant:	Mariusz Toczek

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 października 2015 roku w S.

sprawy z wniosku A. A. (1)

z udziałem D. A.

o podział majątku

na skutek apelacji wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Rejonowego Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 9 października 2014 roku, sygn. akt
II Ns 2679/12

1.  zmienia zaskarżone postanowienie w ten sposób, że:

a)  dodaje do punktu II podpunkt 3 w brzmieniu „ustala, że strony poniosły wydatki z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika w kwocie 38.577,53 złotych (trzydzieści osiem tysięcy pięćset siedemdziesiąt siedem złotych i pięćdziesiąt trzy grosze)”;

b)  w punkcie IV. zasądza od uczestnika D. A. na rzecz wnioskodawczyni A. A. (1) kwotę 8.224.61 złotych (osiem tysięcy dwieście dwadzieścia cztery złote i sześćdziesiąt jeden groszy) tytułem spłaty i zwrotu wydatków, płatną w terminie do dnia 31 stycznia 2016 r. wraz z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia w płatności;

2.  oddala apelację wnioskodawczyni w pozostałym zakresie;

3.  ustala, że wnioskodawczyni i uczestnik ponoszą koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt II Ca 1366/14

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 9 października 2014 roku, sygn. akt II Ns 2679/12, Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie:

I.  oddalił wniosek o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym stron;

II.  ustalił, że w skład majątku wspólnego A. A. (1) i D. A. wchodzą:

1.  kaucja mieszkaniowa o wartości 7 171,44 zł

2.  wierzytelność wobec H. R. o wartości 14 956,88 zł

III.  podzielił majątek wspólny, w ten sposób, że składniki opisane w punkcie II przyznał A. A. (1)

IV.  tytułem spłaty z podziału majątku zasądził od A. A. (1) na rzecz D. A. kwotę 11 064,16 zł płatną w terminie roku od dnia uprawomocnienia się postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności tej kwoty;

V.  oddalił wnioski stron w pozostałym zakresie;

VI.  ustalił, że koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie każda ze stron ponosi we własnym zakresie;

VII.  nakazał pobrać od D. A. na rzecz Skarbu Państwa kwotę 580,76 zł kosztów sądowych;

VIII.  ustalił, że pozostałe koszty sądowe ponosi Skarb Państwa.

Powyższe postanowienie Sąd Rejonowy wydał na podstawie następujących ustaleń faktycznych:

A. A. (1) (wnioskodawczyni) oraz uczestnik D. A. zawarli związek małżeński w dniu 4 września 2004 roku. Wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 19 lipca 2012 roku (prawomocnym z dnia 10 sierpnia 2012 roku) związek małżeński został rozwiązany.

W dniu 9 listopada 2006 roku H. R., ojciec wnioskodawczyni zawarł z Towarzystwem Budownictwa (...) Spółką z o.o. w S. umowę o partycypację w kosztach budowy lokalu mieszkalnego. H. R. wskazał jako osoby uprawnione do zawarcia umowy najmu A. A. (1) i D. A.. Przyszyli najemcy zostali zobowiązany do wpłaty kaucji zabezpieczającej odpowiadającej 12 krotności miesięcznego czynszu. Na podstawie umowy partycypant zobowiązał się wpłacić 33 137,07 zł tytułem 30% przewidywanych kosztów brutto budowy lokalu mieszkalnego. Środku wpłacone przez partycypanta w dniu 16 listopada 2006 roku, pochodziły m.in. z zaciągniętego przez wnioskodawczynię i uczestnika kredytu bankowego w kwocie 20 000,- zł.

Następnie w trakcie trwania małżeństwa w dniu 12 kwietnia 2007 roku partycypant H. R. dokonał za zgodą (...) Spółki z o.o. cesji wierzytelności na A. i D. A., będących stronami tego postępowania. Na podstawie tej umowy H. R. przelał na rzecz wnioskodawczyni i uczestnika wierzytelność z tytułu partycypacji w kosztach budowy lokalu w zakresie stanowiącym równowartość kaucji zabezpieczającej w kwocie 5 043,12 zł. Kwota partycypacji w budowie została pomniejszona o przelaną kaucję i wynosi 28 093,95 zł. Następnie w dniu 17 kwietnia 2007 roku wnioskodawczyni i uczestnik zawarli z TBS (...) w S. umowę najmu lokalu mieszkalnego przy ul. (...).

Przed zawarciem związku małżeńskiego uczestnik posiadał zobowiązania, na których spłatę przeznaczana była znaczna część jego dochodów. Wnioskodawczyni wiedziała o długach uczestnika jeszcze przed wstąpieniem w nim w związek małżeński.

W trakcie trwania małżeństwa wnioskodawczyni pracowała i nadal pracuje w recepcji Hotelu (...), natomiast uczestnik pracował w Stoczni (...) SA, po której zamknięciu otrzymał odprawę w wysokości 26 000,- zł. Następnie około 3 miesięcy pracował w Norwegii, gdzie łącznie zarobił 16 384,- zł. Po powrocie otworzył w S. warsztat samochodowy przy ul. (...), którego część wyposażenia została sfinansowana ze środków zgromadzonych na rachunku. Jednak większość sprzętu i narzędzi uczestnik nabył do warsztatu po ustaniu wspólności małżeńskiej.

Strony w dniu 26 października 2011 roku zawarły przed notariuszem G. O. umowę o rozdzielności majątkowej. W listopadzie 2011 roku uczestnik wyprowadził się z mieszkania przy ul. (...). Od tego czasu nie partycypował w kosztach utrzymania lokalu. D. A. został wymeldowany z przedmiotowego lokalu z dniem 27 sierpnia 2012 roku. Następnie uczestnik pismem z dnia 2 października 2013 roku zgłosił TBS (...) w S. chęć rozwiązania umowy najmu pomiędzy nim a TBS. Umowa najmu została rozwiązana z uczestnikiem za porozumieniem stron z dniem 2 marca 2013 roku. Uczestnik zrzekł się względem (...) Sp. z o.o. w S. wszelkich roszczeń związanych z przedmiotowym lokalem. Wysokość kaucji na dzień 27 czerwca 2014 roku wynosiłaby 7 171,44 zł i zostałaby pomniejszona o należności wobec spółki związane z zaległościami z tytułu opłat za lokal, odsetki, koszty usunięcia zniszczeń i wyposażenia i w pozostałej kwocie zostałaby wypłacona dotychczasowemu najemcy A. A. (1).

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał wniosek za zasadny. Wskazał na regulację art. 42 – 46 k.r.o. oraz odpowiednie zastosowanie art. 1035 – 1046 i 1070 oraz 1079 k.c.

Wskazał, że w świetle art. 31 § 1 k.r.o. do majątku wspólnego wchodzą przedmioty nabyte w czasie trwania wspólności przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. W sprawie do majątku wspólnego wchodziły jedynie roszczenia pieniężne związane z lokalem mieszkalnym. Prawo najmu w chwili orzekania uczestnikowi już nie przysługiwało, zaś inne składniki wyczerpujące majątek wspólny zostały objęte ugodą sądową z dnia 27 maja 2014 roku.

Sąd Rejonowy oddalił żądanie ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, uznając że nie zachodzą ku temu przesłanki.

Uznał, że nie zasługuje na uwzględnienie żądanie wnioskodawczyni ustalenia, że poniosła ona nakłady na majątek wspólny w kwocie 12 000,- zł. Z samych pism komorniczych czy pism wierzycieli nie można wyprowadzić wniosku co do wielkości spłat zobowiązań. Z przywołanych dokumentów nie wynika, kto, kiedy i w jakiej wysokości spłacał zobowiązania wobec wierzycieli uczestnika. W konsekwencji te twierdzenia Sąd Rejonowy uznał za nieudowodnione.

Sąd nie uwzględnił również roszczenia o zwrot nakładów związanych z utrzymaniem lokalu. Po pierwsze strona nie udowodniła, że samodzielnie uiszczała opłaty za eksploatację, po drugie nie można pominąć, że uczestnik wyprowadził się z tego lokalu i był zmuszony zamieszkiwać poza miejscem zameldowania. Nadto uczestnik zeznał, że od chwili wyprowadzenia się przez niego z mieszkania do czasu wypowiedzenia umowy najmu upłynąłby krótszy okres, gdyby nie fakt, że na prośbę wnioskodawczyni uczestnik złożył w TBS oświadczenie o zarobkach i odwlekał w czasie swoją decyzję o wypowiedzeniu umowy. Uczestniczka nie zaprzeczyła tym twierdzeniom.

Sąd uznał, że skoro w przypadku wygaśnięcia umowy najmu kwota partycypacji zostałaby wypłacona H. R. strony miałyby wobec niego roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, skoro przekazały środki na ten cel. W konsekwencji uznał, że połowa tych środków stanowi udział uczestnika w majątku wspólnym.

W konsekwencji Sąd podzielił majątek wspólny w ten sposób, że wnioskodawczyni przyznał kaucję mieszkaniową i wierzytelność wobec ojca, zaś uczestnikowi kwotę 11 064,16 zł spłaty. Uwzględniając sytuację materialną wnioskodawczyni wyznaczył roczny termin spłaty od momentu uprawomocnienia postanowienia.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Wnioskodawczyni zaskarżyła postanowienie Sądu Rejonowego w punkcie IV oraz V., zarzucając mu:

1.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 45 § 1 i 3 k.r.o. poprzez oddalenie wniosku o zwrot wydatków i nakładów, które wnioskodawczyni poczyniła ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny oraz żądania o zwrot spłaconych długów uczestnika z majątku wspólnego;

2.  naruszenie prawa procesowego tj. art. 567 § 1 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku o rozliczenie wydatków i nakładów, innych świadczeń z majątku wspólnego na majątek osobisty;

3.  naruszenie prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, skutkującej przyjęciem, że całokształt przebiegu wspólnego pożycia stron nie pozwalał przyjąć, że spełnione zostały przesłanki z art. 43 k.r.o.

Wskazując na powyższe zarzuty wniosła o zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwoty 27.708,46 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia wydania postanowienia do dnia zapłaty, zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje ewentualnie uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Apelująca podniosła, że przed zawarciem związku małżeńskiego uczestnik miał zobowiązania w kwocie 46.106,47 złotych i zostały one spłacone w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej. Ponadto, rozliczeniu podlegała należność czynszowa za lokal przy ul. (...), za okres od ustania wspólności majątkowej małżeńskiej ( 26.10.2011 r) do rezygnacji przez uczestnika z prawa najmu (2.10.2013 r.)

Apelująca przedstawiła wyliczenie, z którego wynika, że Sąd powinien dokonując podziału majątku uwzględnić kwotę 38.772,62 zł na którą złożyło się kwota 23.053,235 zł jako połowa z kwoty 46.106,47 zł, kwota 8.019,34 zł oraz kwota 7.700,05 złotych stanowiąca oszczędności z lokaty założonej przed zawarciem związku małżeńskiego. Stąd też spłata na rzecz uczestnika powinna wynieść: 27.708,46 złotych (38.772,62 – 11.064,16 zł).

Apelująca podniosła, że uczestnik nie przyczynił się do powstania majątku i nie dbał o jego stan. W jego trakcie spłacał swoje zobowiązania, które powstały przed zawarciem związku małżeńskiego, czym zmniejszał majątek wspólny. Apelująca dodała, że mimo to nie zaskarża rozstrzygnięcia Sądu oddalającego wniosek o ustalenie nierównych udziałów.

W piśmie z dnia 8.06.2015 roku skorygowała kwotę, której domagała się od uczestnika postępowania tytułem opłat poniesionych na lokal przy ul. (...) w S. w ten sposób, że wniosła o rozliczenie z tego tytułu kwoty 6.502,35 złotych ( k. 285- 286).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się częściowo uzasadniona.

Zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Z przywołanego wyżej przepisu wprost wynika zatem, iż choć Sąd Odwoławczy jest sądem merytorycznym, gdyż dokonuje własnych ustaleń faktycznych, ustala podstawę prawną orzeczenia niezależnie od zarzutów podniesionych w apelacji oraz kontroluje poprawność postępowania przed sądem pierwszej instancji, to jednakże dokonuje oceny sprawy tylko w zakresie, w jaki orzeczenie sądu pierwszej instancji zostało przez któregokolwiek z uczestników postępowania zaskarżone.

W świetle powyższego zauważyć należało, iż wnioskodawczyni zaskarżyła postanowienie Sądu I instancji w części w jakiej Sąd oddalił wniosek o rozliczenie nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny oraz nie uwzględnił przy wzajemnych rozliczeniach stron zobowiązań uczestnika powstałych przed zawarciem związku małżeńskiego a spłaconych w jego trakcie (pkt V) a w konsekwencji wysokości spłaty (pkt IV).

Ostatecznie, apelująca nie zakwestionowała także wysokości udziałów stron w majątku wspólnym. Porządkując powyższe, stwierdzić należało, że postanowienie Sądu Rejonowego w przedmiocie podziału majątku wspólnego uczestników stało się prawomocne w pozostałym zakresie tj. co do jego składu, wartości, sposobu podziału oraz udziału w nim stron.

Zasadniczo, wspólność ustawowa małżeńska ustaje z chwilą ustania małżeństwa. W czasie trwania małżeństwa wspólność ustawowa ustaje z chwilą zawarcia przez małżonków umowy majątkowej ustanawiającej rozdzielność majątkową albo rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (art. 47, 51 i 512), z chwilą oznaczoną w wyroku sądu orzekającym ustanowienie rozdzielności majątkowej (art. 52 k.r.o.) albo separacji (art. 54 k.r.o.) oraz z chwilą uprawomocnienia się postanowienia orzekającego ubezwłasnowolnienie albo ogłaszającego upadłość jednego z małżonków (art. 53 k.r.o.).

Ustrój ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej łączył strony niniejszego postępowania od dnia 4 września 2004 roku do dnia 26 października 2011 roku. W dniu 26 października 2011 roku strony zawarły przed notariuszem G. O. umowę, na mocy której z tym dniem ustanowiły rozdzielność majątkową.

Wnioskodawczyni złożyła wniosek o rozliczenie zobowiązań uczestnika postępowania, powstałych przed zawarciem związku małżeńskiego a spłaconych w trakcie trwania wspólności w kwocie 46.106,47 złotych. Ponadto, domagała się rozliczenia nakładów jakie poniosła z majątku osobistego na majątek wspólny stron w postaci prawa najmu do lokalu przy ul. (...). Zgłoszona przez wnioskodawczynię do rozliczenia kwota została wyliczona za okres od ustania wspólności majątkowej małżeńskiej (26.10.2011 r.) do dnia rezygnacji przez uczestnika z prawa najmu ( 2.10.2013 r.).

Artykuł 45 k.r.o. reguluje zasady dokonywania przez małżonków rozliczeń z tytułu wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątki osobiste każdego z nich oraz poczynionych z majątków osobistych na majątek wspólny. Regulacją tą objęto wydatki i nakłady poczynione w czasie trwania ustroju wspólności ustawowej, natomiast wspomniane przepisy nie dotyczą wydatków i nakładów dokonanych w czasie od chwili ustania wspólności ustawowej do chwili podziału majątku wspólnego. Zgodnie z zasadą ustaloną w art. 46 k.r.o., do tych ostatnich wydatków i nakładów stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, w szczególności odpowiednio stosowane przepisy o wspólności majątku spadkowego i dziale spadku, z kolei zaś (...) k.c. odsyła do odpowiedniego stosowania przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych.

Z uwagi na wskazane wyżej regulacje żądania te wymagały odmiennego potraktowania, albowiem jedne dotyczyły rozliczenia nakładów poczynionych w trakcie trwania wspólności a drugie po jej ustaniu.

Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności uczynił przedmiotem swych rozważań, pierwsze z tych żądań.

Zgodnie z art. 45 § 1 k.r.o. każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.

W doktrynie przyjmuje się, że nakładami są koszty poniesione na zachowanie, eksploatację i ulepszenie rzeczy już istniejących w majątku. Natomiast wydatkami są koszty związane z nabyciem danego przedmiotu majątkowego. Jedne i drugie są przysporzeniem na rzecz jednej masy majątkowej dokonanym z uszczerbkiem dla drugiej masy majątkowej. Nie budzi wątpliwości, iż wartość majątku osobistego jednego małżonka wzrasta na skutek nakładu ( np. spłaty zadłużenia) dokonanego z majątku wspólnego.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że uczestnik postępowania przed zawarciem związku małżeńskiego z wnioskodawczynią posiadał liczne zobowiązania, które następnie były spłacane w jego trakcie. Okoliczność tę potwierdzili przesłuchani w sprawie świadkowie w osobach B. A. (vide k. 111 „ Jeszcze przed ślubem syn miał jakieś długi, ale nie wiem w jakiej kwocie. Ja wiem, że to spłacał”), H. R. (vide k. 112 „ uczestnik miał długi jeszcze przed ślubem, wspólnie je spłacali z pensji po ślubie. Nie wiem ile wyniosły te długi ale były spore”). Wynikała ona w końcu ze stanowiska samego uczestnika, który w toku postępowania okoliczności tej nie kwestionował, podważając jedynie wskazaną przez wnioskodawczynię wysokość spłat (vide k. 59 „ Rzeczywiście w trakcie trwania małżeństwa były spłacane moje zadłużenia, ale na pewno nie szło na to 60 % moich zarobków”).

Twierdzenia wnioskodawczyni, przesłuchanych w sprawie świadków nie dawały jednakże podstawy do ustalenia wysokości tych nakładów.

W tym miejscu wskazania wymaga, iż cechą charakterystyczną spraw o podział majątku odróżniającą je od postępowania procesowego, jest działanie sądu z urzędu. Tak w doktrynie jak i orzecznictwie nie budzi aktualnie wątpliwości, że w sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej pomiędzy małżonkami sąd ustala wartość nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków bez względu na inicjatywę dowodową uczestników postępowania (tak m.in Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 21.02.2008 r., III CZP 148/07, wcześniej w postanowieniu z dnia 16.10.1997 r., II CKN 395/97).

Podzielając powyższy pogląd w całości, stwierdzić należy, że skoro dla orzeczenia o zwrocie wydatków i nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty nie jest potrzebny wniosek, to nie można uzależnić od inicjatywy dowodowej uczestników postępowania ani ustalenia, że wydatki i nakłady zostały poczynione ani też jaka jest ich wartość. Obowiązkiem Sądu orzekającego w tych sprawach jest zatem z urzędu ustalenie, czy wydatki tego rodzaju zostały poczynione, jaka jest ich wartość oraz orzeczenie o ich zwrocie. Dla porządku wyjaśnić należy, że powyższy obowiązek nie oznacza, że sąd ma prowadzić dochodzenie w celu wykrycia tego, czy i jakie wydatki zostały poczynione z majątku wspólnego na osobisty. Sąd powinien przeprowadzić dowody tylko wówczas, gdy okoliczności sprawy wskazują na poczynienie takich nakładów i wydatków a brak jest dowodów na tę okoliczność powołanych przez uczestników i gdy materiał zebrany w sprawie wskazuje na istnienie takich środków dowodowych.

Okoliczności faktyczne niniejszej sprawy przemawiały za tym, że tego rodzaju nakłady zostały w sprawie poniesione. Dokumenty przedłożone przez wnioskodawczynię miały charakter szczątkowy i były niewystarczające do poczynienia na ich podstawie ustaleń, co do wysokości zadłużenia uczestnika spłaconego w trakcie trwania wspólności. Z kolei uczestnik postępowania konsekwentnie twierdził, że dokumentów takich nie zachował. Sąd Rejonowy w roku postępowania zwrócił się do wskazanych przez wnioskodawczynię w piśmie z dnia 16 grudnia 2013 roku wierzycieli i organów egzekucyjnych z zapytaniem o stan zadłużenia, tym niemniej w sposób nieprawidłowy określił ramy czasowe, których odpowiedz wina dotyczyć (do 10.08.2012 r. vide k. 211-216). Ponadto, część z udzielonych wówczas odpowiedzi była niepełna i wymagała uzupełnienia.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy zwrócił się do wskazanych przez wnioskodawczynię podmiotów tj. (...) Spółka Akcyjna (...) Portfelami Wierzytelności w G., (...), S- C. Fundusz Inwestycyjny Niestandaryzowany Fundusz Sekurytyzacyjny oraz Komornika Sądowego J. B. (1) o podanie informacji o stanie zadłużenia D. A. na dzień 4 września 2009 roku oraz 26 października 2011 roku oraz wysokości wpłat dokonanych pomiędzy tymi dwoma datami.

Na podstawie materiału zebranego w obu instancjach, Sąd Okręgowy ustalił, że w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej dokonano spłaty zobowiązań uczestnika postępowania, w łącznej kwocie: 38.577, 53 złotych.

1). na dzień 4.09.20104 roku uczestnik posiadał zadłużenie wobec wierzyciela T- M. w kwocie 2.681,47 złotych powiększonej o koszty prowadzonej przeciwko niemu przez komornika sądowego J. B. (1) egzekucji w kwocie 379,72 złotych, natomiast w dacie ustania wspólności wyniosła ona 2.697,05 złotych a koszty egzekucyjne 382,06 złotych. W przedziale czasowym pomiędzy 21.12.2010 r., a 20.09.2011 r. dokonano wpłat w łącznej wysokości 1.500 złotych (k. 326).

2) na dzień 4.09.2004 roku uczestnik posiadał zadłużenie w stosunku do (...) S.A (...) Portfelami Wierzytelności z tytułu umowy o numerze (...) w kwocie 1.057,53 złotych. Z podanych przez podmiot informacji wynika, że umowa powyższa została rozliczona i zamknięta w systemie w dniu 18.08.2009 r. (k. 232 oraz k. 324). Na dzień 26.10.2011 r., zadłużenie już nie istniało.

3). uczestnik posiadał zadłużenie w stosunku do (...) S.A (...) Portfelami Wierzytelności z tytułu umowy o numerze (...), które na dzień 9.06.2006 wynosiło 12.719,08 złotych (k. 234). Spółka wskazała na niemożliwość wskazania zadłużenia w dacie 4.09.2004., z uwagi na nabycie przezeń wierzytelności dopiero w dniu 9.06.2006 r. Na dzień 26.10.2011 r., zadłużenie powyższe wyniosło 6.691,37 złotych (k. 324). Wierzyciel przedstawił zestawienie wpłat dokonywanych w okresie od 12.10.2006 r., do 19.10.2011r., na kwotę 13.120 złotych (k. 335-336).

4). na dzień 4.09.20104 roku uczestnik posiadał zadłużenie wynikające z umowy nr (...) zawartej z (...) Bank (...) S.A (obecnie (...) S.A) w wysokości 6.726,16 złotych. Na dzień 26.10.2011 r., zadłużenie wysokość zadłużenia wyniosła 1.011,72 złotych. W przedziale czasowym pomiędzy 21.12.2010 r., a 20.09.2011 r. dokonano wpłat na kwotę 8.600 złotych (k. 236 oraz k. 322);

5). na dzień 4.09.20104 roku uczestnik posiadał zadłużenie wobec Banku (...).P S. A w łącznej kwocie 12.041,67 złotych. Od dnia 13.09.2004 r., do dnia 13.04.2005 r., dokonano spłaty w kwocie 4.000 złotych (k. 326). Następnie po przelewie wskazanej wierzytelności na rzecz S- C. Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Niestandaryzowany Fundusz Sekurytyzacyjny w okresie od dnia 15.11.2015 r., do dnia 20.09.2011 r., dokonano wpłat na łączną kwotę 10.300 złotych. Stan zadłużenia na dzień 26.10.2011 r., wyniósł 5.167,50 złotych. Zatem, w zakreślonych ramach czasowych dokonano spłaty w łącznej kwocie 14.300 złotych.

6). na dzień 4.09.20104 roku uczestnik nie posiadał zadłużenia wobec spółki (...). Zobowiązanie wobec spółki powstało w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej tj. w dniu 30.11.2009 r. (k. 231).

Z przedstawionego zestawienia wynika, iż powyższe zobowiązania powstały w dacie poprzedzającej powstanie wspólności majątkowej małżeńskiej stron. Wyjątek w tym zakresie dotyczy spółki (...) S.A. Informacje uzyskane od tego podmiotu nie potwierdziły twierdzeń wnioskodawczyni o istnieniu długu uczestnika na poziomie 5.768,30 złotych, skoro pierwsza faktura została wystawiona przez ten podmiot dopiero w 2009 roku.

Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw, aby przy wskazanych rozliczeniach uwzględnić kwotę pożyczki w wysokości 5.000 złotych udzielonej uczestnikowi przez J. B. (2). Przesłuchany na tę okoliczność J. B. (2) nie był w stanie wskazać, jaka część z tej kwoty została spłacona przed zawarciem przez uczestnika związku małżeńskiego a jaka w jego trakcie (vide k. 140 „ Nie pamiętam kiedy zaczął spłacać tą pożyczkę, wydaje mi się, że mogło to być rok przed zawarciem przez niego związku małżeńskiego, albo już po jego ślubie”.) Wskazał jedynie, że ostatecznie spłata nastąpiła w okresie 4-5 lat w kwotach po 100- 150 złotych.

Zobowiązania wskazane w pozycjach 1-5 z pewnością nie były związane z majątkiem wspólnym i nie ciążyły w czasie trwania wspólności na obojgu małżonkach jako podmiotach wspólności majątkowej małżeńskiej. Zdaniem Sądu materiał sprawy daje podstawę do formułowania wniosku, że wnioskodawczyni w ramach niniejszego postępowania może zasadnie domagać się rozliczenia kwoty, jako nakładu z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika.

O zwrocie wydatków i nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny sąd orzekła wyłącznie na wniosek zgłoszony w postępowaniu przed Sądem I instancji (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 16.10. (...)., II CKN 395/97). W tym zakresie obowiązują zasady wynikające z art. 6 k.c. oraz 232 k.p.c.

Wnioskodawczyni domagała się rozliczenia wydatków w postaci opłat czynszowych (pomniejszonych o opłatę za wywóz nieczystości) za lokal położony w S. przy ul. (...) w okresie od listopada 2011 roku do września 2013 roku ( 23 miesiące) tj. od czasu wyprowadzki uczestnika z lokalu do rozwiązania z inicjatywy uczestnika umowy najmu z TBS (k. 162, tom I) - w kwocie 6. (...),35 (ostateczne stanowisko k. 286).

Jak wskazano na wstępie, regulacją art. 45 k.r.o. objęto wyłącznie wydatki i nakłady poczynione w czasie trwania ustroju wspólności ustawowej, natomiast wspomniane przepisy nie dotyczą wydatków i nakładów dokonanych w czasie od chwili ustania wspólności ustawowej do chwili podziału majątku wspólnego. Zgodnie z zasadą ustaloną w art. 46 k.r.o., do tych ostatnich wydatków i nakładów stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, w szczególności odpowiednio stosowane przepisy o wspólności majątku spadkowego i dziale spadku, z kolei zaś (...) k.c. odsyła do odpowiedniego stosowania przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych.

Zakreślone przez wnioskodawczynię ramy czasowe wskazują, że żądała rozliczenia wydatków, które zostały poniesione po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej tj. po 26.10.2011 roku. W tej sytuacji przepisem właściwym do dokonania rozliczeń jest cytowany powyżej art. 46 k.r.o. i mający przez zawarte w nim odesłanie art. 207 k.c. Zgodnie z tym przepisem pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną. Ze wskazanej regulacji wynika zatem, iż współwłaściciele rzeczy wspólnej są zobowiązani do ponoszenia wydatków i ciężarów z nią związanych. Przepis odnosi się do wszystkich wydatków, zarówno koniecznych jak innych, oraz do ciężarów, a zatem obciążeń współwłaścicieli wynikających z ich prawa (np. podatki, opłaty, ubezpieczenia).

Żądanie uczestniczki oparte o treść art. 207 k.c. jest co do zasady jest usprawiedliwione, bowiem dotyczy ono wydatków poniesionych na przedmiot współwłasności poczynionych po ustaniu pomiędzy stronami wspólności. Niemnie jednak mając na uwadze szczególne okoliczności rozpoznawanej sprawy mieć należy na uwadze, że żądanie zwrotu nakładów na majątek wspólny okazało się niezasadne.

Wątpliwości Sądu nie budzi okres, za który wnioskodawczyni należy się zwrot połowy z poniesionych przez nią opłat z tytułu czynszu najmu (listopad 2011 - wrzesień 2013 r.).

Faktem jest, iż na mocy decyzji z dnia 27 sierpnia 2012 roku uczestnik został wymeldowany z lokalu, co nie oznacza jednak, iż mocą powyższego utracił tytuł prawny do jego zajmowania. Dla ustania najmu wymagane jest wypowiedzenie węzła obligacyjnego- stronie tej umowy, w tym wypadku (...) spółce z o.o. Datą graniczną w okolicznościach sprawy jest zatem dzień rozwiązania umowy najmu pomiędzy uczestnikiem a TBS (...) tj. 2.10.2013 r. Należy mieć jednak na względzie, że strony zawarły umowę o zniesieniu wspólności majątkowej, bezpośrednio po czym uczestnik wyprowadził się z lokalu. W tym okresie strony pozostawały jeszcze w związku małżeńskim, co formalnie nakładało na nich obowiązek wzajemnego wspierania się i pomocy. Nie budzi wątpliwości Sądu, że poniesienie wskazanych opłat było konieczne i zmierzało do zachowania substancji majątku stron, jakim było prawo najmu. Niemniej jednak uczestnik prawo najmu pozostawił wnioskodawczyni bez obowiązku spłaty. Z lokalu tego zaś korzystała wyłącznie wnioskodawczyni. Okres za który wnioskodawczyni mogła zgłosić skutecznie żądanie zwrotu nakładów na majątek wspólny obejmował łącznie 23 miesiące tj. 2 miesięcy 2011 roku (od listopada do grudnia 2011 roku), 12 miesięcy 2012 roku oraz 9 miesięcy 2013 roku. Łącznie należność z tego tytułu stanowiła kwotę - 13.004,71 zł. Wnioskodawczyni przedłożyła do akt sprawy dowody wpłat za okres od listopada 2011 roku do września 2013 roku ( k. 290- 311, tom II). Niemniej jednak z uwagi na szczególne okoliczności sprawy, a przede wszystkim fakt zrzeczenia się prawa najmu przez uczestnika i dobrowolną wyprowadzkę rozliczenie tej kwoty byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.). W tym zakresie trafnym jest stanowisko Sądu Rejonowego.

Reasumując powyższe Sąd ustalił, że nakład z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika wyniósł 38.577,53 złote.

Sąd Okręgowy podzielił ocenę Sądu Rejonowego, że materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie dawał podstaw do przyjęcia, by środki na partycypację w kosztach budowy pochodziły częściowo z oszczędności wnioskodawczyni zgromadzonych przed zawarciem związku małżeńskiego w kwocie 7700,05 złotych.

Dla przejrzystości wywodu, zwrócić należy uwagę, iż o ile obowiązkiem Sądu w postępowaniu o podział majątku wynikającym z art. 684 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. jest ustalenie składu i wartości majątku wspólnego, tak co do faktu poczynienia ewentualnych nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny oraz ich wartości, inicjatywa dowodowa należy do stron (vide: postanowienie SN z dnia 16 października 1997 r., III CKN 395/97).

W tym kontekście twierdzenia wnioskodawczyni, że dysponowała kwotą 7.700,05 złotych, przed zawarciem związku małżeńskiego i przeznaczyła ją na sfinansowanie partycypacji winny być zgodnie z obowiązującą w postępowaniu cywilnym zasadą wykazane dowodami ( art. 232 k.p.c. w zw. z 6 k.c.). Przedstawiony przez wnioskodawczynię materiał dowodowy twierdzeń tych nie potwierdzał.

Istotnie, przed zawarciem związku małżeńskiego wnioskodawczyni posiadała dwie lokaty w (...) Bank S.A. Tym niemniej, likwidacja lokat miała miejsce w dniu 25. 03.2003 roku oraz w dniu 17.05.2004 r. (k. 26), natomiast umowa w sprawie partycypacji została zawarta w dniu 9.11.2006 r. (k. 12-14) i w tym też dniu dokonano wpłaty na konto T. P. sp. z o. o, kwoty 33.137,07 złotych (k. 16). Ponadto, z zaświadczenia Banku (...) S.A z dnia 10.09.2012 roku wynika, że stan środków wnioskodawczyni na dzień 1.09.2004 roku, wyniósł 2.465,52 złotych. Dokument ten nie potwierdził twierdzeń o istnieniu w tej dacie oszczędności na poziomie 770,05 złotych.

Wnioskodawczyni przedstawiła potwierdzenie dokonania przelewu z rachunku o numerze (...) w Banku (...) S.A na rachunek o numerze (...), jako rachunku na który kolejno wpłynęła kwota kredytu udzielonego na pokrycie kosztów partycypacji w kwocie 20.000 złotych. Sąd Okręgowy dostrzegł jednak, iż transakcja w kwocie 7.700,05 złotych miała miejsce w dniu 6.10.2005 roku, a rachunek z którego środki te zostały przekazane wpływało wyłącznie wynagrodzenie wnioskodawczyni, które począwszy od 4.09.2004 r., stanowiło składnik majątku wspólnego. Z analizy operacji na tym rachunku (nr (...)) nie wynika zasilenie go kwotą 7700,05 złotych mającej pochodzić ze zlikwidowanej lokaty w Banku (...) S.A.

Apelacja w tym zakresie podlegała zatem oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Wartość majątku wspólnego byłych małżonków wyniosła 22.128,32 złotych, tym samym każdemu z małżonków powinny przypaść składniki majątku wspólnego w wysokości 11064,16 złotych. Wnioskodawczyni, stosownie do postanowienia Sądu I instancji otrzymała składniki opisane w punkcie II.1i 2 o wartości 22.128,32 złotych. W konsekwencji, z tytułu wyrównania udziałów w majątku wspólnym wnioskodawczyni powinien zapłacić na rzecz uczestnika kwotę 11064,16 zł. Jednak na wspólne rozliczenia wpływ miały poniesione nakłady i wydatki.

Z poniesionych z majątku wspólnego nakładów w łącznej kwocie 38.557,53 zł uczestnik powinien zwrócić wnioskodawczyni połowę to jest 19.288,77 zł złotych i o tą kwotę należało pomniejszyć wyliczoną dopłatę (11.064,16 złotych).

Ostatecznie, dokonując kompensacji wzajemnych roszczeń - uczestnik powinien zapłacić wnioskodawczyni kwotę 8 224,61 złotych.

Z uwagi na fakt, że postanowienie sądu przyznające wspólną rzecz jednemu z uczestników postępowania, a drugiemu spłaty ma charakter konstytutywny, termin spłaty ustalony przez sąd, o których mowa w art. 213 §3 k.c., powinien zatem przypadać na okres po uprawomocnieniu się postanowienia zasądzającego spłaty (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19.09.2002, II CK 21/02). Sąd Okręgowy jako termin płatności wskazanej kwoty określił na dzień 31 stycznia 2016 roku – albowiem kwota nie jest znaczna, a postępowanie w przedmiocie podziału majątku trwa już 3 lata. Jednocześnie zastrzeżono, że w razie opóźnienia w płatności ww. kwoty wnioskodawca będzie zobowiązany do zapłaty odsetek w wysokości ustawowej

W konsekwencji Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone postanowienie w sposób wskazany w punkcie 1 podpunktach a, b sentencji postanowienia. W pozostałym zaś zakresie apelacja podlegała oddaleniu i to rozstrzygnięcie, zawarte w punkcie 2 postanowienia, zostało oparte o art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

SSO Marzenna Ernest SSO Tomasz Szaj SSO Karina Marczak