Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 28 lutego 2020 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Sędziowie sądu okręgowego:

Ziemowit Parzychowski – Przewodniczący (spr.)

Mariola Wojtkiewicz

Karina Marczak

po rozpoznaniu w dniu 28 lutego 2020 roku w Szczecinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku I. W.

z udziałem M. Z., P. Z., D. Z., Z. Z., Województwa (...) Zarządu (...) w K.

o wpis w księdze wieczystej

na skutek apelacji uczestnika Województwa (...) Zarządu (...) w K. od postanowienia Sądu Rejonowego Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 26 kwietnia 2019 roku, sygn. akt Dz. Kw (...), KW (...), (...), (...)

oddala apelację.

Mariola Wojtkiewicz Ziemowit Parzychowski Karina Marczak

UZASADNIENIE

Wpisem z dnia 12 grudnia 2018 roku Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie dokonał z urzędu wpisu w dziale III księgi wieczystej numer (...), wobec odłączenia części nieruchomości działki numer (...) z księgi wieczystej numer (...) do nowozałożonej księgi wieczystej (...), poprzez dodanie wpisu w polu 3.4.1. „ (...)” oraz zmianę wpisu w polu 3.4.1.3. 6 o treści „działka nr (...)” w miejsce „(...)”.

Skargę na powyższe orzeczenie złożył właściciel nieruchomości Województwo (...) Zarząd (...) w K., który wniósł o wykreślenie z działu III księgi wieczystej nr (...) przeniesionego z księgi wieczystej nr (...).

Postanowieniem z dnia 26 kwietnia 2019 roku Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie zaskarżony wpis (...) utrzymał w mocy (pkt 1) oraz ustalił, że koszty postępowania strony ponoszą we własnym zakresie (pkt 2).

W uzasadnieniu postanowienia sąd rejonowy wskazując na treść przepisów art. 398 ²² § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i art. 518 ¹ § 3 k.p.c. oraz wynikającą z art. 626 ⁸ k.p.c. kognicję sądu rozpoznającego wniosek o wpis uznał, że zaskarżony wpis został dokonany prawidłowo. Wskazał, że wpis dotyczący obciążenia w dziale III w księdze wieczystej nr (...) został dokonany na wniosek (...) z dnia 28 listopada 2014 roku. Wpisu dokonano w dniu 10 lutego 2015 roku i jest on prawomocny. Z kolei zaskarżony wpis dokonany w dziale III w związku z wykonaniem wniosku dotyczył jedynie ujawnienia nowego numeru księgi wieczystej, która została założona w wyniku odłączenia działki nr (...) z księgi wieczystej (...), co nie stanowiło przeniesienia żadnego obciążenia. W związku z powyższym sąd rejonowy uznał, że zarzut skarżącego nie mogły być podstawą uchylenia wpisu, przy czym skarżący w oparciu o stosowne dokumenty może wnieść wniosek o wykreślenie niniejszego obciążenia.

O kosztach postępowania sąd orzekł na podstawie art. 520 k.p.c.

Apelację od postanowienia wywiódł uczestnik Województwo (...) Zarząd (...) w K. zarzucając naruszenie:

a)  art. 626 ⁸ § 1 k.p.c. w zw. z § 91 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 listopada 2013 roku w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie informatycznym poprzez błędne ich zastosowanie polegające na dokonaniu z urzędu wpisu w Dziale III KW (...) ograniczonego prawa rzeczowego dotyczącego obciążenia w postaci „należności przypadającej za nieruchomość nr 1 dział I-O w ilości 86,59 Q kwintali żyta na rzecz Skarbu Państwa, podlegającej spłacie w dwudziestu równych ratach rocznych, stanowiących ciężar realny”, podczas gdy w niniejszej sprawie brak było podstaw prawnych do dokonania w/w wpisu z urzędu z uwagi na lex specialis art. 12 ust. 4c ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 roku o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych;

b)  art. 12 ust. 4c ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 roku o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych poprzez jego nie zastosowanie i w konsekwencji nieuznania, że ograniczone prawo rzeczowe dotyczące obciążenia działki nr (...) w postaci „należności przypadającej za nieruchomość nr 1 dział I-O w ilości 86,59 Q kwintali żyta na rzecz Skarbu Państwa, podlegającej spłacie w dwudziestu równych ratach rocznych, stanowiących ciężar realny” wygasło z dniem, w którym decyzja Wojewody (...) nr (...) z dnia 16 września 2011 roku o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stała się ostateczna;

c)  art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia podstawy prawnej orzeczenia i niepowołania odpowiednich przepisów dotyczących utrzymania w mocy dokonanego z urzędu wpisu w Dziale III KW (...) ograniczonego prawa rzeczowego dotyczącego obciążenia w postaci „należności przypadającej za nieruchomość nr 1 dział I-O w ilości 86,59 Q kwintali żyta na rzecz Skarbu Państwa, podlegającej spłacie w dwudziestu równych ratach rocznych, stanowiących ciężar realny”, w szczególności nie odniesienie się do art. 12 ust. 4c ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 roku o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę postanowienia poprzez wykreślenie wpisu w dziale III KW nr (...) ograniczonego prawa rzeczowego dotyczącego obciążenia działki (...) w postaci „należności przypadającej za nieruchomość nr I dział I-O w ilości 86,59 Q kwintali żyta na rzecz Skarbu Państwa, podlegającej spłacie w dwudziestu równych ratach rocznych, stanowiących ciężar realny” oraz uwzględnienie tego wykreślenia także w księgach wieczystych nr (...). Apelujący wniósł też o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego na jego rzecz według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji skarżący wyjaśnił, że działki nr (...) powstały w wyniku podziału działki nr (...) objętej księgą wieczystą nr (...), która obciążona była w dziale III ograniczonym prawem rzeczowym w postaci „należności przypadającej za nieruchomość nr 1 dział I-O w ilości 86,59 q kwintali żyta na rzecz Skarbu Państwa, podlegającej spłacie w dwudziestu równych ratach rocznych, stanowiących ciężar realny”. Na podstawie decyzji Wojewody (...) nr (...) z dnia 16 września 2011roku ((...)) o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej pn.: „Przebudowa drogi wojewódzkiej nr (...) na docinku T. - P.” skarżący nabył działkę nr (...) (działka (...) została podzielona na działkę (...)) i w 2015 roku została założona dla niej księga wieczysta nr (...) bez przenoszenia wpisów z działu III, co wynika z art. 12 ust. 4c ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 roku o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych. Następnie wnioskodawczyni zwróciła się o odłączenie z księgi wieczystej (...) działki (...) i założenie nowej. Zgodnie z wnioskiem założono księgę wieczystą (...). Sąd z urzędu przeniósł współobciążenia ciążące na nieruchomości, lecz w ocenie skarżącego nie powinno się to odnosić do działki nr (...) objętej księgą wieczystą nr (...), gdyż została nabyta na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 roku Podniesiony w tej mierze zarzut, nie został rozpoznany, zaś cała uwaga sądu skupiła się co do wpisu dotyczącego obciążenia działu III księgi wieczystej nr (...)/l, przy czym dokonano błędnie interpretacji wpisów obciążenia. Księga wieczysta została założona dopiero w dniu 12 grudnia 2018 roku, a tym samym nie można było dokonać w niej wpisu obciążenia przed tą datą, tj. 28 listopada 2014 roku. Również argumentacja, że dokonano jedynie ujawnienia, a nie przeniesienia obciążenia nie jest trafna. Zdaniem strony apelującej skutkiem nabycia przez Województwo działki (...) w trybie ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 roku było brak możliwości przeniesienia czy ujawnienia w stosunku do w/w działki jakichkolwiek wpisów dotyczących obciążeń. Księga wieczysta prowadzona obecnie dla działki (...) nie ma żadnego związku z aktualnymi zmianami w księgach wieczystych (...) czy (...). Działanie sądu z urzędu odnośnie ujawnienia obciążenia w księdze wieczystej (...) było zatem nieuprawnione.

Sąd okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu, albowiem argumentacja wnioskodawcy – jakkolwiek nie pozbawiona częściowo racji – nie korespondowała z przedmiotem zaskarżonego wpisu.

Art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. określa kognicję sądu wieczystoksięgowego przy dokonywaniu wpisu przewidując, że rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Z jednoznacznej treści cytowanego przepisu wynika, że kognicja sądu wieczystoksięgowego jest ograniczona wyłącznie do badania treści wniosku oraz treści i formy dołączonych doń dokumentów. Tak zakreślona kognicja sądu odnosi się także do sądu drugiej instancji rozpoznającego apelację od wpisu ( vide postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2001 roku, sygn. III CKN 354/00 oraz z dnia 5 października 2005 roku, sygn. II CK 781/04).

Zasadą jest wszczynanie postępowania wieczystoksięgowego na wniosek, jednakże w interesie wiarygodności (wiary publicznej) ustawodawca przewiduje niekiedy dokonywanie z urzędu określonych wpisów. Obowiązek dokonania wpisu przez sąd z urzędu reguluje § 11 ust. 2 rozporządzenia z dnia 17 września 2001 roku w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów (Dz.U. Nr 102, poz. 1122 ze zm.) przewidujący, że w razie założenia nowej księgi wieczystej dla części obciążonej nieruchomości bądź przeniesienia części obciążonej nieruchomości do innej księgi wieczystej, sąd z urzędu przenosi do współobciążenia wszystkie prawa, roszczenia, inne ciężary lub ograniczenia ciążące na nieruchomości. Jednocześnie na gruncie § 11 ust. 1 w/w rozporządzenia przesądzono, że jeżeli prawo, roszczenie, inny ciężar lub ograniczenie obciąża dwie albo więcej nieruchomości, przy każdym wpisie zaznacza się to z urzędu, wymieniając wszystkie nieruchomości obciążone. Powyższa regulacja została powtórzona w § 93 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 lutego 2016 roku w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie teleinformatycznym (Dz.U. z 2016 roku, poz. 312). Z jednoznacznego brzmienia powołanych wyżej przepisów wynika, że w razie założenia nowej księgi wieczystej dla części obciążonej nieruchomości sąd z urzędu przenosi do współobciążenia wszystkie ciężary ciążące na nieruchomości, z której wyodrębniania jest części nieruchomości i co istotne w kontekście rozpatrywanej sprawy – z urzędu przy każdym wpisie dotyczącym ciężaru obciążającego dwie lub więcej nieruchomości sąd zaznacza to wymieniając wszystkie nieruchomości obciążone.

Odnosząc powyższe do realiów rozpatrywanej sprawy wyjaśnienia wymaga, że księga wieczysta nr (...) prowadzona była pierwotnie dla działek gruntu nr (...). W dziale III tej księgi wieczystej od założenia tejże księgi wieczystej w 1959 roku wpisane było obciążenie nieruchomości w postaci należności przypadającej za nieruchomość w ilości 86,59 kwintali żyta na rzecz Skarbu Państwa, podlegająca spłacie w dwudziestu równych ratach rocznych, stanowiących ciężar realny. W pierwszej kolejności doszło do podziału działki nr (...) na działki o nr (...), następnie z kolei działka nr (...) została podzielona na działki nr (...). Na podstawie decyzji Wojewody (...) nr (...) z dnia 16 września 2011 roku ((...)) o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej prawo własności działki nr (...) nabyło Województwo (...), które złożyło wniosek o założenie księgi wieczystej dla działki (...), co sąd wieczystoksięgowy uczynił zakładając dla wyodrębnionej części nieruchomości księgę wieczystą nr (...). Jednocześnie w dniu 11 lutego 2015 roku działając z urzędu wobec odłączenia części nieruchomości (działki nr (...)) do wskazanej księgi wieczystej nr (...), sąd wieczystoksięgowy opierając się na § 91 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 listopada 2013 roku w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie informatycznym w dziale III prowadzonej dla działki nr (...) księgi wieczystej nr (...) przeniósł do nowej księgi wieczystej (uzupełniając pole 3.4.1.6) współobciążenie wynikające z księgi wieczystej nr (...) (karta 16 akt księgi wieczystej (...)). Województwo (...) odebrało zawiadomienie o wskazanym wpisie w dniu 16 lutego 2015 roku (poświadczenie odbioru zawiadomienia o wpisie – karta 39 akt księgi wieczystej (...)) i od tego wpisu nie wywiodło skargi na orzeczenie referendarza, a w konsekwencji także i apelacji. Jakkolwiek nie jest pozbawione racji stanowisko apelującego, że działanie sądu polegające na wpisie do nowo założonej księgi wieczystej spornego obciążenia było nieprawidłowe, albowiem obowiązek przeniesienia przez sąd z urzędu do współobciążenia wszystkich praw, roszczeń, innych ciężarów lub ograniczeń ciążących na nieruchomości do nowej lub innej księgi wieczystej nie dotyczy nieruchomości odłączonej na zasadzie art. 12 ust. 3 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 roku o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz.U. z 2013 roku, poz. 687 tj.) [ vide uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 2014 roku, sygn. akt III CZP 77/14]. Zgodnie bowiem z art. 626 ^{( 8)} k.p.c. sąd wieczystoksięgowy ma obowiązek dokonania oceny wywołanych decyzją administracyjną skutków materialnoprawnych i działanie sądu nie może ograniczać się do „automatycznego” skopiowania zapisów ujawnionych w poprzedniej księdze, jeżeli konsekwencją decyzji wydanej na podstawie ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 roku jest wygaśnięcie ograniczonych praw rzeczowych obciążających nieruchomość objętą tą decyzją, jak również innych obciążeń nieruchomości. W niniejszej sprawie apelujący wskazywał, że podstawą wpisu prawa własności działki nr (...) była właśnie decyzja wydana na podstawie przepisu szczególnego art. 12 ust. 3 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 roku o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych. Nie mniej jednak okoliczność ta pozbawiona jest znaczenia w niniejszej sprawie, jako że właściciel nieruchomości powiadomiony przez sąd wieczystoksięgowy o dokonaniu wskazanego wpisu z dnia 11 lutego 2015 roku nie zaskarżył go, wobec czego wpis ten stał się prawomocny. Stąd też powyższa nieprawidłowość nie mogła mieć znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy i prawidłowości zaskarżonego wpisu (...), albowiem ujawnienie w księdze wieczystej nr (...) współobciążenia przeniesionego z działu III księgi wieczystej nr (...) nastąpiło wpisem z dnia 11 lutego 2015 roku. Wpis ten, co trafnie zauważył sąd pierwszej instancji, jest prawomocny, a w związku z tym wiążący zarówno dla sądu wieczystoksięgowego, jak i stron postępowania. Konsekwencją istnienia prawomocnego wpisu współobciążenia w księdze wieczystej nr (...) było to, że w sytuacji, gdyby doszło do kolejnego wyodrębnienia z księgi wieczystej nr (...) części nieruchomości oraz założenia dla niej odrębnej księgi wieczystej, a w związku z tym przeniesienia współobciążenia wynikającego z działu III księgi wieczystej nr (...) do nowozałożonej księgi wieczystej, fakt ten musiałby zostać odnotowany także w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości stanowiącej własność apelującego zgodnie z § 11 ust. 1 rozporządzenia z dnia 17 września 2001 roku w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów i § 93 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 lutego 2016 roku w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie teleinformatycznym. Przepisy te przewidują bowiem, że jeżeli ciężar obciąża dwie albo więcej nieruchomości, przy każdym wpisie zaznacza się to z urzędu, wymieniając wszystkie nieruchomości obciążone.

W przedmiotowej sprawie wnioskiem nr (...) I. W. wniosła o to, aby księgi wieczystej nr (...) odłączyć działkę nr (...) i założyć dla niej nową księgę wieczystą, co sąd wieczystoksięgowy zgodnie z wnioskiem uczynił zakładając księgę wieczystą nr (...). W związku z założeniem nowej księgi wieczystej dla części nieruchomości, która to nieruchomość była obciążona w dziale III księgi wieczystej (...) ciężarem w postaci należności przypadającej za nieruchomość w ilości 86,59q żyta na rzecz Skarbu Państwa, podlegająca spłacie w dwudziestu równych ratach rocznych, stanowiących ciężar realny, sąd wieczystoksięgowy na podstawie § 11 ust. 2 rozporządzenia z dnia 17 września 2001 roku i § 93 ust. 2 rozporządzenia z dnia 15 lutego 2016 roku przeniósł do współobciążenia ten ciężar do działu III księgi wieczystej nr (...). Jednocześnie w związku z tym, że w dziale III księgi wieczystej nr (...) to współobciążenie było wpisane, fakt obciążenia kolejnej nieruchomości współobciążeniem musiał zostać odnotowany w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości apelującego. W myśl bowiem § 11 ust. 1 rozporządzenia z dnia 17 września 2001 roku i § 93 ust. 1 rozporządzenia z dnia 15 lutego 2016 roku, ciężar obciążający dwie lub więcej nieruchomości sąd zaznacza z urzędu wymieniając wszystkie nieruchomości obciążone. Sąd wieczystoksięgowy obowiązany był zatem z urzędu ujawnić w dziale III księgi wieczystej nr (...), że ciężar tam ujawniony współobciąża aktualnie również nieruchomość stanowiącą działkę nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...). Właśnie ujawnienia tej informacji dotyczył zaskarżony wpis, albowiem referendarz sądowy dodał jedynie wpis w polu 3.4.1. o treści „ (...)” (wskazanie numeru nowowzałożonej księgi wieczystej prowadzonej dla współobciążonej nieruchomości) oraz zmienił wpis w polu 3.4.1.3. 6 o treści „działka nr (...)” w miejsce „(...)” (wskazał, że współobciążenie spoczywa też na działce (...) objętej księgą wieczystą (...)).

Rację ma zatem sąd pierwszej instancji stwierdzając, że kwestionowany obecnie przez apelującego wpis nie dotyczył przeniesienia jakiegokolwiek obciążenia do księgi wieczystej nr (...), albowiem to obciążenie faktycznie zostało w księdze wieczystej nieruchomości apelującego wpisane już w 2015 roku i wpis ten nie został przez apelującego wówczas zaskarżony. Kwestionowany w niniejszym postępowaniu wpis dotyczył jedynie ujawnienia informacji o istnieniu jeszcze innej nieruchomości współobciążonej i wpis mający taki przedmiot w ocenie sądu odwoławczego został z przyczyn szeroko opisanych wyżej dokonany prawidłowo.

Przyjmując, że w okolicznościach rozpatrywanej sprawy faktycznie istniała podstawa do dokonania z urzędu kwestionowanego wpisu, a argumentacja skarżącego nie przystawała do tego, czego w istocie dotyczył zaskarżony wpis, sąd okręgowy apelację oddalił, o czym na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. orzeczono w punkcie 1. sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto w punkcie 2. postanowienia na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., stwierdzając, że brak jest podstaw do odstąpienia od reguły zawartej w tym przepisie, tj. że każdy ponosi koszty związane ze swym udziałem w sprawie. Z istoty postępowania wieczystoksięgowego wynika, że nie występuje w nim kolizja interesów uczestników postępowania. Jest to bowiem postępowanie rejestrowe, nie ma w nim możliwości rozstrzygania sporów o własność czy prowadzenia jakiegokolwiek postępowania rozpoznawczego, jak to ma miejsce w innych postępowaniach niespornych.

Mariola Wojtkiewicz Ziemowit Parzychowski Karina Marczak

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)