Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 17 listopada 2017 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Małgorzata Grzesik (spr.)
Sędziowie:	SO Zbigniew Ciechanowicz SO Tomasz Szaj
Protokolant:	sekr. sądowy Anna Grądzik

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 października 2017 roku w S.

sprawy z wniosku A. Z.

z udziałem A. W., E. W.

o zniesienie współwłasności

na skutek apelacji wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 27 stycznia 2015 roku, sygn. akt II Ns 3421/13

1.  zmienia zaskarżone postanowienie w ten sposób, że

a.  w punkcie I. umarza postępowanie co do ustalenia sposobu korzystania z działki gruntu nr (...) położonej w S. przy ul. (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...);

b.  punktowi III. nadaje nową treść:

„1) ustala iż przedmiot współwłasności A. Z. oraz A. W. i E. W. stanowi nieruchomość - działka gruntu nr (...) położona w S. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie prowadzi księgę wieczystą nr (...)

2) znosi współwłasność nieruchomości - działki gruntu nr (...) położonej w S. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie prowadzi księgę wieczystą nr (...) w ten sposób, że dzieli ją na:

a. działkę nr (...) o powierzchni 0,0200 ha oznaczoną graficznie na mapie zasadniczej, stanowiącej załącznik do opinii biegłego z zakresu geodezji W. S. k. 408 akt II Ca 740/15, czyniąc ją integralną częścią orzeczenia, którą przyznaje na współwłasność A. W. i E. W. w udziale 50/100 na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej oraz A. Z. w udziale 50/100;

b. działkę nr (...) o powierzchni 0,0276 ha oznaczoną graficznie na mapie zasadniczej, stanowiącej załącznik do opinii biegłego z zakresu geodezji W. S. k. 408 akt II Ca 740/15, czyniąc ją integralną częścią orzeczenia na współwłasność A. W. i E. W. na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej

c. działkę nr (...) o powierzchni 0,0276 ha oznaczoną graficznie na mapie zasadniczej, stanowiącej załącznik do opinii biegłego z zakresu geodezji W. S. k. 408 akt II Ca 740/15, czyniąc ją integralną częścią orzeczenia, którą przyznaje na wyłączną własność A. Z.

3) oddala wnioski w pozostałym zakresie;”

2.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

3.  nakazuje pobrać tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Szczecinie

a.  od wnioskodawczyni kwotę 3401 zł 12 gr (trzy tysiące czterysta jeden złotych dwanaście groszy)

b.  od uczestników kwotę 3401 zł 12 gr (trzy tysiące czterysta jeden złotych dwanaście groszy);

4.  ustala, iż wnioskodawczyni i uczestnicy ponoszą koszty postępowania apelacyjnego związane ze swym udziałem w sprawie.

SSO Zbigniew Ciechanowicz SSO Małgorzata Grzesik SSO Tomasz Szaj

Sygn. akt II Ca 740/15

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 27 stycznia 2015 roku Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie ( sygn. akt II Ns 3421/13) orzekł w ten sposób, że:

I.  ustalił sposób korzystania z działki gruntu nr (...) położonej w S. przy ul. (...), dla której prowadzona jest w Sądzie Rejonowym Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie księga wieczysta KW (...), zgodnie z opinią techniczną biegłego J. /K. stanowiącą integralną część niniejszego postanowienia, a znajdującą się w aktach sprawy na kartach 116-129 w ten sposób, że:

1.  przyznał do wyłącznego korzystania każdoczesnemu właścicielowi lokalu mieszkalnego numer (...) l wspólne części działki gruntu oznaczone na załączniku graficznym wyżej wymienionej opinii biegłego i na karcie 129 akt kolorem żółtym;

2.  przyznał do wyłącznego korzystania każdoczesnemu właścicielowi lokalu numer (...) wspólne części działki gruntu oznaczone na załączniku graficznym wyżej wymienionej opinii biegłego na karcie 129 akt kolorem czerwonym;

3.  przyznaje do wspólnego korzystania każdoczesnym właścicielom lokali numer (...) wspólne części działki gruntu oznaczone na załączniku graficznym wyżej wymienionej opinii biegłego na karcie 129 akt kolorem białym;

II.  ustalił sposób korzystania- z części wspólnych nieruchomości budynkowej posadowionej na działce nr (...) w ten sposób, że:

1.  przyznał do wyłącznego korzystania każdoczesnemu właścicielowi lokalu numer (...) wspólne część budynku mieszkalnego — strychu, oznaczone na załączniku graficznym - rzucie na karcie 92 kolorem pomarańczowym;

2.  przyznał do wyłącznego korzystania każdoczesnemu właścicielowi lokalu numer (...) wspólne części budynku mieszkalnego — strychu, oznaczone na załączniku graficznym - rzucie na karcie 92 kolorem brązowym;

3.  przyznał do wspólnego korzystania każdoczesnym właścicielom lokali numer (...) wspólne części budynku mieszkalnego strychu, oznaczone na załączniku graficznym - rzucie na karcie 92 akt kola białym;

4.  przyznał do wyłącznego korzystania każdoczesnemu właścicielowi lokalu numer (...) wspólne części budynku mieszkalnego — piwnic, oznaczone na załączniku graficznym - rzucie na karcie 90 kolorem pomarańczowym;

5.  przyznał do wyłącznego korzystania każdoczesnemu właścicielowi lokalu numer (...) wspólne części budynku mieszkalnego — piwnic, oznaczone na załączniku graficznym - rzucie na karcie 92 kolorem brązowym;

6.  przyznał do wspólnego korzystania każdoczesnym właścicielom lokali numer (...) wspólne części budynku mieszkalnego - piwnic, oznaczone na załączniku graficznym - rzucie na karcie 92 akt kole

III.  oddalił wnioski w pozostałym zakresie;

IV.  nakazał pobrać od uczestników E. W. i A. W. solidarnie oraz wnioskodawczym A. Z. na rzecz Skarbu Państwa kwoty po 725 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych;

V.  ustalił, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane z własnym udziałem w sprawie

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

Nieruchomość gruntowa stanowiąca działkę nr (...) o obszarze 0,0753 ha położona jest w S. przy ul. (...), zabudowana budynkiem mieszkalnym dwulokalowym. Właścicielem lokalu mieszkalnego nr (...) jest A. Z., zaś lokalu nr (...) — E. W. i A. W., na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej. Lokal nr (...) znajduje się na parterze budynku, natomiast nr 2 na pierwszym piętrze. Nad lokalem nr (...) położony jest strych, do którego prowadzi jedno wejście. Strych stanowi otwarte pomieszczenie, na środku którego wyodrębniony jest zamknięty składzik, wykorzystywany przez lokatorów z mieszkania nr (...). Pod lokalem nr (...) znajduje się piwnica, składająca się z kilku wyodrębnionych pomieszczeń. Na działkę nr (...) zabudowaną budynkiem mieszkalnym prowadzi jedno wejście przez furtkę, od ulicy (...). Jest też urządzona jedna brama wjazdowa — po lewej stronie, patrząc na budynek. A. Z. nie ma samochodu, w związku z czym korzysta jedynie z wejścia do budynku od ulicy (...), natomiast małżonkowie W. wjeżdżają na posesję samochodem. W głębi działki, naprzeciw bramy, znajduje się ich garaż. Wnioskodawczyni zajmuje część działki w lewym jej rogu, naprzeciw wjazdu oraz od frontu, z prawej strony budynku. Właściciele lokalu nr (...) korzystają z gruntu po prawej stronie, od połowy, długości budynku, w głąb. Z tyłu budynku, od podwórza znajduje się drugie wejście do budynku, jednakże korzysta z niego f wyłącznie właścicielka lokalu nr (...), ona tylko posiada klucze do drzwi. Właściciel lokali w budynku nr (...) przy ul. (...) nie zawierali umów w przedmiocie sposobu korzystania z części wspólnych budynku czy gruntu.

Powierzchnia działki wynosi 753 m2, część przewidywana do wspólnego korzystania wynosi odpowiednio 188,38 m2 i 203,5 m2, dla I i II wariantu.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że nie jest możliwe zniesienie współwłasności przez fizyczny podział nieruchomości wobec nie zachowania wymagań wskazanych w treści art. 5 ustawy o własności lokali. W związku z powyższym Sąd kierując się art. 206 k.c. ustalił sposób korzystania z nieruchomości gruntowej oraz z budynku. W tym ostatnim zakresie Sąd wskazał, że brak było podstaw do utrzymania stanu spowodowanego przez wnioskodawczynię a polegającego na zamknięciu drzwi dla uczestników od strony podwórza. W zakresie piwnic oraz strychu, orzeczenie sądu stanowiło odzwierciedlenie zgodnych wniosków stron postepowania. Sąd oddalił wniosek wnioskodawczyni o zasądzenie na jej rzecz od małżonków W. odszkodowania za, podnoszone przez nią, wyzucie jej z możliwości korzystania z nieruchomości, wskazując iż nie zostały wykazane przesłanki tego żądania.

Apelację od powyższego postanowienia złożyła wnioskodawczyni zaskarżając je w punkcie I, III, IV oraz V.

Kwestionowanemu postanowieniu zarzuciła naruszenie:

- art. 217 § 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. i art. 328 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych zgłoszonych przez wnioskodawczynię w piśmie z dnia 26 marca 2013 r. oraz podczas rozprawy w dniu 13 stycznia 2015 r. o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego rewidenta i biegłego geodety, które to wnioski zmierzały do wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy, co w konsekwencji spowodowało, iż Sąd I instancji orzekał na podstawie niepełnego materiału dowodowego;

- art. 229 k.p.c. poprzez uznanie za nieudowodnione fakty, które były przyznane przez uczestników, tj. iż korzystali oni z części nieruchomości (garażu i pokoiku na strychu) z wyłączeniem wnioskodawczyni, a przez to błędne przyjęcie, że wnioskodawczyni nie udowodniła wyzucia jej z prawa korzystania z nieruchomości w sposób wypełniający jej udział - co z kolei doprowadziło do oddalenia roszczenia A. Z. w zakresie rekompensaty pieniężnej za wyzucie jej z prawa korzystania z nieruchomości w sposób wypełniający jej udział;

- art. 231 k.p.c. poprzez błędne uznanie za ustalony fakt, że małżonkowie W. zostali bezprawnie wyzuci z prawa wchodzenia do budynku od podwórka, chociaż wniosek taki nie daje się wyprowadzić z innych ustalonych faktów i przy jednoczesnym istnieniu dowodów przeciwnych tj. zeznań samych uczestników, z których wynika, iż zaakceptowali oni brak możliwości wychodzenia do ogrodu od budynku z uwagi na umowny podział kosztów remontu i utrzymania poszczególnych wejść do budynku - co w konsekwencji skutkowało ustaleniem sposobu korzystania z działki gruntu wg wariantu II opinii biegłego J. K. (1);

- art. 232 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z 6 k.c. poprzez przyjęcie, że wnioskodawczyni nie wywiązała się z obowiązku udowodnienia okoliczności, z której wywodzi skutki prawne - tj. że została wyzuta z prawa korzystania z nieruchomości w sposób wypełniający jej udział oraz zasadność poniesienia kosztów wykonania dokumentacji (wtórnika do celów projektowych), podczas gdy wnioskodawczyni przedstawiła wzajemnie się uzupełniające dowody (fotografie, faktury, przesłuchanie wnioskodawczyni i samych uczestników), dowodzące, iż uczestnicy z wyłączeniem wnioskodawczyni faktycznie korzystali części po lewej stronie budynku (gdzie posadowiony był garaż z podjazdem) oraz pokoju na poddaszu, a także, że strony wspólnie spotykały się u wnioskodawczyni z geodetką - co doprowadziło do oddalenia roszczeń majątkowych wnioskodawczyni;

- art. 232 zd. 2 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. poprzez niedopuszczenie dowodu w postaci opinii biegłego geodety na okoliczności możliwości i sposobu wydzielenia działek celem zniesienia współwłasności nieruchomości gruntowej, mimo iż fakty te wymagają wiadomości specjalnych i mają istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, co w konsekwencji doprowadziło do błędnego ustalenia, że powierzchnia działki pozostająca po uwzględnieniu gruntu pod budynkiem, nie pozwoli na wyodrębnienie kolejnych działek - a ostatecznie do nierozpoznania istoty sprawy w zakresie zniesienia współwłasności;

- art. 233 § 1 i 2 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przeprowadzonych w sprawie, dokonanej wybiórczo, wbrew zasadom logiki i doświadczenia życiowego, polegającej na zupełnym pominięciu dla oceny żądań wnioskodawczyni w zakresie zniesienia współwłasności oraz rekompensaty pieniężnej, faktu umówienia sią przez strony co do sposobu korzystania z nieruchomości (w zakresie wejścia od podwórza) wobec rozłożenia kosztów remontu obu wejść do budynku, a także przyznania przez uczestników, że uczestniczka zgłaszała pretensje w zakresie posadowienia garażu oraz zamknięcia pomieszczenia na strychu, a w konsekwencji błędnym przyjęciu, zarówno na etapie subsumcji, jak i wyrokowania, że wnioskodawczyni wyzuła uczestników z prawa korzystania z wyjścia na podwórze, a nadto, iż roszczenie o zapłatę nie zostało udowodnione; przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i sformułowanie na podstawie przesłuchania uczestników wniosków z nich nie wynikających, a mianowicie, że małżonkowie W. zostali wyzuci z prawa wchodzenia do budynku od strony ogrodu, chociaż z ich zeznań tych wynika jedynie, że strony porozumiały się co do rozdziału kosztów remontu wejść do budynku - co skutkowało ustaleniem sposobu z korzystania z działki gruntu wg wariantu II opinii biegłego J. K. (1); dowolną ocenę dowodów, w szczególności w sposób niewszechstronny, bowiem z pominięciem istotnej części materiału dowodowego tj. dokumentów i fotografii zaoferowanych przez wnioskodawczynię, z których jednoznacznie wynika, że uczestnicy dopuścili się wyzucia jej z prawa korzystania z nieruchomości w sposób wypełniający jej udział, a także iż wnioskodawczym poniosła znaczne wydatki na remont wejścia do budynku od strony ogrodu oraz wykonania dokumentacji projektowej - co ostatecznie doprowadziło do oddalenia żądań wnioskodawczynie w zakresie rekompensaty i zwrotu części tych nakładów;

- sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, poprzez uznanie, iż w sprawie nie zachodzą przesłanki do zasądzenia na rzecz wnioskodawczym rekompensaty pieniężnej za wyzucie jej z prawa korzystania z nieruchomości w sposób wypełniający jej udział, podczas gdy z materiału dowodowego wprost wynika, iż uczestnicy korzystali z części wspólnych nieruchomości z wyłączeniem wnioskodawczym (fotografie, zeznania świadków, przesłuchania stron) oraz, że wnioskodawczyni zgłaszała pretensje co do posadowienia garażu i użytkowania pokoju na strychu (zeznania świadków, zeznania stron), a w konsekwencji błędne przyjęcie, iż roszczenie o zapłatę nie zostało udowodnione;

- art. 222 § 1 k.c. w zw. z art. 201 k.c. i 206 k.c., poprzez jego niewłaściwe zastosowanie (niezastosowanie), a w konsekwencji wydanie rozstrzygnięcia w przedmiocie sposobu rozdzielnego korzystania z rzeczy wspólnej, bez określenia obowiązku wydania sobie wzajemnie przez uczestników części nieruchomości i pomieszczeń przyznanych im do wyłącznego korzystania.

Wskazując na powyższe wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji oraz pozostawienie temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, w tym o g kosztach zastępstwa prawnego w instancji odwoławczej.

W odpowiedzi na apelację uczestnicy wnieśli o jej oddalenie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni zasługiwała na uwzględnienie w części odnoszącej się do żądania zniesienia współwłasności, w pozostałym zaś zakresie podlegała oddaleniu jako niezasadna.

Sąd drugiej instancji podzielił zasadniczo ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy, które - po ich uzupełnieniu jak niżej - uznał za własne, czyniąc podstawą swojego rozstrzygnięcia. Natomiast nie zasługiwała na aprobatę, zdaniem Sądu Okręgowego, dokonana przez Sąd pierwszej instancji ocena prawna wyrażająca się przyjęciem, że w okolicznościach niniejszej sprawy brak było możliwości zniesienia współwłasności nieruchomości oznaczonej jako działka numer (...), położonej w S. przy ul. (...) w wyniku jej fizycznego podziału.

Postępowanie apelacyjne, oprócz charakteru kontrolnego, polega nade wszystko na merytorycznym rozpoznaniu sprawy i orzeczenie sądu drugiej instancji musi opierać się na jego własnych i samoistnych ustaleniach faktycznych i prawnych (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2013 r., I CSK 509/12). Kierując się powyższą dyrektywą, Sąd Okręgowy uznał, że na etapie postępowania apelacyjnego, wobec nieprzeprowadzenia przez Sąd Rejonowy postępowania dowodowego w pełnym zakresie, zaszła konieczność uzupełnienia materiału dowodowego sprawy. Mianowicie uzupełnienie dotyczy dowodu z opinii biegłego z zakresu geodezji i kartografii W. S. na okoliczność ustalenia możliwości podziału działki numer (...) obręb D., położonej przy ul. (...) w S. w taki sposób, aby poza działką niezbędną dla korzystania z budynku mieszkalnego wydzielić dwie samodzielne działki o powierzchni zbliżonej do udziałów współwłaścicieli, a w sytuacji gdyby nie było to możliwe sporządzenie projektu podziału tych działek na mapie stanowiącej podstawę ujawnienia zmian w księdze wieczystej ( k. 282, tom II) oraz dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa J. S. na okoliczność ustalenia możliwości podziału ww. nieruchomości w taki sposób, aby poza działką niezbędna do korzystania z budynku mieszkalnego wydzielić dwie samodzielne działki o powierzchni zbliżonej do udziałów współwłaścicieli ( k. 335, tom II). Nadto Sąd dopuścił i przeprowadził dowód z uzupełniającej opinii biegłego z zakresu geodezji W. S. na okoliczność sporządzenia projektu działki numer (...) przy uwzględnieniu wniosków opinii biegłego sądowego J. S., na mapie stanowiącej podstawę ujawnienia zmian w księdze wieczystej ( k. 364 , tom II). Wyniki, tego postępowania zostaną szczegółowo omówione w dalszej części uzasadnienia.

Przedmiotem niniejszego postępowania było dokonanie zniesienia współwłasności nieruchomości oznaczonej jako działka numer (...), położonej w S. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie prowadzi księgę wieczystą numer (...), zabudowanej budynkiem mieszkalnym, w którym wyodrębnione są dwa lokale mieszkalne stanowiące odrębny od gruntu przedmiot własności.

W zakresie sposobu wyjścia ze współwłasności przepis art. 211 k.c., stanowi że każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.

Cytowany przepis wyraża podstawową zasadę, iż zniesienie współwłasności winno nastąpić przede wszystkim przez podział fizyczny rzeczy wspólnej, albowiem taki podział jest podstawowym sposobem zniesienia współwłasności, preferowanym przez ustawodawcę, nadto jest najbardziej sprawiedliwy z punktu widzenia indywidualnych interesów współwłaściciel, gdyż każdy z nich ma możliwość otrzymania części rzeczy wspólnej w naturze (zob. postanowienie SN z dnia 9 września 2011 r., I CSK 674/10). Taka preferencja fizycznego podziału wynika także z przepisów prawa procesowego. W myśl bowiem art. 622 § 2 k.c., gdy wszyscy współwłaściciele złożą zgodny wniosek co do sposobu zniesienia współwłasności, sąd wyda postanowienie odpowiadające treści wniosku. W braku takiej zgody, gdy zachodzą warunki do dokonania podziału w naturze, sąd dokonuje tego podziału na części odpowiadające wartością udziałom współwłaścicieli z uwzględnieniem wszelkich okoliczności zgodnie z interesem społeczno-gospodarczym. Różnice wartości wyrównuje się przez dopłaty pieniężne (art. 623 k.p.c.).

W sytuacji zatem, gdy zniesienie współwłasności następuje na podstawie orzeczenia, sąd winien brać pod uwagę przede wszystkim sposób wyjścia ze współwłasności polegający na fizycznym podziale, chyba że nie są nim zainteresowani sami współwłaściciele lub nie byłby dopuszczalny.

Z uwagi na przedmiot wniosku, którego dotyczyło żądanie zniesienia współwłasności decydujące o wyniku rozpoznawanej sprawy były przepisy zamieszczone w ustawie z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz.U. Nr 85, poz. 388 ze zm.) - zwanej dalej u.w.l.

Należy zauważyć, że zgodnie z art. 3 u.w.l., w razie wyodrębnienia własności lokali właścicielowi lokalu przysługuje udział w nieruchomości wspólnej jako prawo związane z własnością lokali. Nie można żądać zniesienia współwłasności nieruchomości wspólnej, dopóki trwa odrębna własność lokali (ust. 1). Nieruchomość wspólną stanowi grunt oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali (ust. 2).

Z treści cytowanego przepisu wynika, że nie można żądać zniesienia współwłasności nieruchomości, dopóki trwa odrębna własność lokali, jednak dotyczy to tylko tej części nieruchomości, która objęta jest współwłasnością przymusową. Taką wspólnością objęty jest grunt niezbędny do korzystania z budynku, a nadto wszelkie części budynku i inne urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali lub dotychczasowego właściciela nieruchomości ze względu na należące do niego niewyodrębnione lokale ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 9 maja 2014 r., ACa 71/14, LEX nr 1473644).

Jednocześnie ustawodawca na kanwie art. 5 ust. 1 u.w.l. przewidział, że jeżeli powierzchnia nieruchomości gruntowej zabudowanej budynkiem, w którym wyodrębniono własność lokali, jest większa niż powierzchnia działki budowlanej, w rozumieniu przepisów o gospodarce nieruchomościami, niezbędnej do korzystania z niego, współwłaściciele mogą dokonać podziału tej nieruchomości.

Przepis art. 5 ust. 1 u.w.l. dopuszcza w przewidzianej w nim sytuacji tj. gdy powierzchnia gruntu zabudowanego budynkiem, w którym wyodrębniono własność lokali jest większa niż powierzchnia niezbędna do korzystania z niego - możliwość dokonania podziału takiej nieruchomości przez współwłaścicieli. Będzie to jednak zawsze częściowe zniesienie współwłasności, wyłącznie gruntu wchodzącego w skład nieruchomości wspólnej i tylko w tej części gruntu wspólnego, która nie jest niezbędna do korzystania z budynku. W pozostałej części nieruchomość wspólna jako tzw. współwłasność przymusowa nie może być objęta zniesieniem współwłasności, dopóki trwa odrębna własność lokali ( art. 3 ust. 2 u.w.l.).

Z uwagi na powyższe wypadało rozważyć, czy możliwe było zniesienie współwłasności działki numer (...), zabudowanej budynkiem mieszkalnym dwulokalowym z uwagi na treść art. 5 u.w.l.

Z zapisów widniejących w księdze wieczystej nr (...) wynika wprost, że powierzchnia działki wynosi 0,0753 ha, tj. 753 m2. Wielkość udziałów w nieruchomości wspólnej wnioskodawczyni i uczestników postepowania wynosi po 50/100.

Z treści sporządzonych na potrzeby tego postępowania opinii biegłych z zakresu budownictwa J. S. oraz biegłego sądowego z zakresu geodezji W. S. wynikało w sposób jednoznaczny, iż współwłasność nieruchomości oznaczonej jako działka numer (...) zabudowana budynkiem mieszkalnym dwulokalowym mogła zostać zniesiona poprzez podział na trzy odrębne nieruchomości, tj. na dwie działki niezabudowane, a mianowicie na działkę (...) o powierzchni 0,0276 ha (276 m2) oraz na działkę (...) o powierzchni 0,0276 ha (276 m2), a także zabudowaną budynkiem mieszkalnym działkę nr (...) o powierzchni 0,0200 ha (200 m2). Ostatnia z wymienionych działek – niezbędna do korzystania z budynku mieszkalnego, nazwana „powierzchnia wspólną” została pozostawiona we współwłasności. Z kolei dwie kolejne działki o powierzchni równej, zgodnie z udziałami współwłaścicieli w nieruchomości przydzielono każdemu z uczestników: tj. działkę numer (...) przyznano na rzecz A. i E. W., natomiast działkę numer (...) na rzecz wnioskodawczyni A. Z..

Wydane przez opiniujących w sprawie biegłych: W. S. oraz J. S. opinie zostały sporządzone w oparciu o materiały zgromadzone w aktach sprawy, oględziny i pomiary nieruchomości i ocenione przez Sąd Okręgowy według kryteriów wskazanych w art. 233 § 1 k.p.c. mogły stanowić podstawę dokonanych przez Sąd ustaleń. Każda z rzeczonych opinii w sposób rzeczowy i jednoznaczny odpowiadała za kwestie będące jej przedmiotem, zaś zawarte w nich wnioski zostały uzasadnione w sposób wyczerpujący oraz logiczny, stanowiący zwieńczenie przedstawionego w opinii procesu rozumowania. Każdy z biegłych przedstawił bowiem proces badawczy, a kolejno argumenty, które zadecydowały o dopuszczalności wskazanego powyżej sposobu podziału nieruchomości. Zarzuty do opinii W. S. zostały wniesione wyłącznie przez wnioskodawczynię. Dotyczyły nie załączenia szkicu podziału i ostatecznie okazały się nietrafne, gdyż takowy dokument został przez biegłego sporządzony i przedstawiony. Oprócz powyższego wnioskodawczyni nie podważyła wniosków zawartych w opinii biegłego.

W konsekwencji, Sąd Okręgowy, kierując się powyższym, uznał iż istnieje możliwość zniesienia współwłasności nieruchomości działki numer (...), w zgodzie z treścią art. 5 u.w.l. gdyż w jego wyniku doszło do wydzielenia dwóch działek na odrębną własność, przy pozostawieniu trzeciej z wydzielonych działek we współwłasności w takim zakresie jakim jest to niezbędne do korzystania z budynku.

Sąd Okręgowy poddał ponadto pod rozwagę to, czy przewidziany sposób podziału nieruchomości nie narusza dyspozycji art. 211 k.c., który to przepis wyłącza możliwość dokonania fizycznego podziału rzeczy, jeżeli pociągałoby to za sobą sprzeczność z przepisami prawa, społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy, albo zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.

Społeczno-gospodarcze przeznaczenie rzeczy o jakim mowa w wymienionym przepisie wynika bezpośrednio z charakteru rzeczy, funkcji jaką pełni w życiu człowieka oraz jego działalności. W konsekwencji oznacza cel, jakiemu dana rzecz ma służyć. Odnosząc powyższą kategorię do nieruchomości gruntowych wskazać należy, iż w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono stanowisko, zgodnie z którym przesłance społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości nie czyni zadość podzielenie małej działki na działki znikomej wielkości, pozbawione funkcjonalnego znaczenia, jak też dokonanie podziału w wyniku, którego powstałyby małe działki nie nadające się do samodzielnego użytkowania zgodnie z przeznaczeniem( tak m.in. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 1974 roku III CRN 373/73, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 1973 roku., III CRN 290/73). Powyższe orzeczenia jakkolwiek wydane w ówcześnie obowiązującym systemie społeczno-gospodarczym nie straciły na aktualności czego dowodzi chociażby fakt wykorzystywania ich w aktualnym dorobku orzeczniczym Sądu Najwyższego ( m. in postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2000 roku w sprawie V CSK 543/00, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2001 roku w sprawie I CKN 361/00). Akceptuje je również Sąd Okręgowy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę, stojąc tym samym na stanowisku, iż podział fizyczny nieruchomości gruntowej jest dopuszczalny w zasadzie wtedy, gdy ze względu na jej powierzchnię i kształt można przydzielić poszczególnym współwłaścicielom działki nadające się do ich racjonalnego użytkowania.

W kontekście rozpatrywanej sprawy uwzględnić także należało, że o ile społeczno-gospodarcze przeznaczenie rzeczy (art. 211 k.c.) nie może być utożsamiane ze stosunkami osobistymi między współwłaścicielami, ani ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa własności (współwłasności), wobec czego nie może decydować o możliwości zniesienia współwłasności przez podział fizyczny, to jednak stosunki osobiste panujące między współwłaścicielami z pewnością będą już miały znaczenie dla dokonania samego podziału fizycznego nieruchomości wspólnej. Nie może bowiem postępowanie sądowe o zniesienie współwłasności nieruchomości przez jej podział fizyczny, zamiast prowadzić do zlikwidowania sporów między dotychczasowymi współwłaścicielami, stanowić źródła nowych sporów na skutek nieprzeprowadzenia postępowania w taki sposób, który umożliwia wydanie dającego się wytłumaczyć rozstrzygnięcia, wskazującego na obiektywnie jednakowe dbanie o interesy prawne wszystkich dotychczasowych współwłaścicieli uczestniczących w tym postępowaniu (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 1999 r., II CKN 549/98, nie publ.; z dnia 18 lipca 2000 r., IV CKN 1202/00, nie publ.; a także z dnia 4 marca 2015 r., IV CSK 407/14, LEX nr 1677134).

Uwzględniając powyższe rozważania i przenosząc ich istotę na kanwę rozpatrywanej sprawy, Sąd Okręgowy po wnikliwej analizie akt sprawy, a także wzięciu pod uwagę społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości oraz słusznych interesów wszystkich stron tego postępowania, doszedł ostatecznie do przekonania, że z punktu widzenia interesów osobistych i majątkowych wszystkich dotychczasowych współwłaścicieli nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) opisany powyżej sposób podziału nieruchomości skutkujący podziałem nieruchomości gruntowej zabudowanej na trzy odrębne nieruchomości gruntowe - jest dlań korzystny.

Taki sposób zniesienia współwłasności, zdaniem Sądu Odwoławczego, najpełniej umożliwi racjonalne korzystanie przez poszczególnych uczestników z nieruchomości, gdyż w wyniku przyjętego przez Sąd sposobu zniesienia współwłasności przedmiotowej nieruchomości powstaną dwie niezabudowane działki o nr (...) o tożsamej powierzchni, które co niezwykle istotne, mają regularne i foremne kształty. Działki te ze względu na ich kształt i powierzchnię będą mogły być racjonalnie wykorzystywane przez właścicieli stosownie do ich potrzeb. Nadto, każdy z uczestników będzie miał zapewniony dostęp do tych działek z nieruchomości budynkowej.

W oparciu o powyższe rozważania, Sąd Odwoławczy doszedł do przekonania, iż przyjęty sposób fizycznego podziału działki nr (...) respektuje wymóg zniesienia współwłasności nieruchomości zgodnie z treścią art. 5 u.w.l. oraz art. 211 k.c. W tym stanie rzeczy w oparciu o treść art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 §2 k.p.c. orzeczono jak w punkcie 1 lit. b sentencji.

Jednocześnie, wskazane powyżej okoliczności zaważyły o niecelowości ustalenia sposobu korzystania z nieruchomości w zakresie działki gruntu oznaczonego numerem 42. Powyższe implikowało konieczność wyeliminowania z obrotu prawnego rozstrzygnięcia Sądu I instancji, zawartego w punkcie I skarżonego postanowienia, wobec jego bezprzedmiotowości. W tym stanie rzeczy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. w zw. z art. 355 § 1 k.p.c. orzeczono jak w punkcie 1 lit a. sentencji.

W pozostałym zakresie apelacja wnioskodawczyni nie zasługiwała na uwzględnienie.

Poza omówionymi wyżej nieprawidłowościami, Sąd Okręgowy podzielił i uznał za własne zarówno ustalenia faktyczne, jak i prawne poczynione przez Sąd Rejonowy, stwierdzając, iż nie ma potrzeby ich ponownego szczegółowego przytaczania. Ustalenia te znajdują oparcie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, które to dowody Sąd I instancji ocenił w granicach zakreślonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c. Na aprobatę zasługiwała także ocena prawna Sądu, w przedmiocie ustalenia sposobu korzystania z części wspólnych nieruchomości budynkowej posadowionej na działce numer (...).

Przechodząc do konkretnych zarzutów podniesionych w apelacji wnioskodawczyni, stwierdzić należy, iż niezasadna okazała się grupa zarzutów, w ramach których apelująca zakwestionowała ustalenia Sądu I instancji dotyczące nie wykazania przez wnioskodawczynię faktu wyzucia jej przez uczestników z możliwości korzystania z części nieruchomości wspólnej ( 229 k.p.c., 232 w zw. z art. 227 k.p.c oraz 6 k.c. i art. 233 § 1 k.p.c.).

Wskazać należy, że wnioskodawczyni zgłaszając roszczenie o zapłatę odszkodowania za wyzucie jej z możliwości korzystania z nieruchomości, zobowiązana była treścią art. 6 k.c. oraz art. 232 k.p.c., do wykazania tej okoliczności dowodami. W ocenie Sądu odwoławczego nie ulega wątpliwości, że wnioskodawczyni nie wywiązała się z ciążącego na niej obowiązku dowodzenia i stąd nie może obarczać Sądu I instancji odpowiedzialnością za konsekwencję własnych zaniechań w zakresie inicjatywy dowodowej. Sąd Rejonowy w sposób właściwy ocenił materiał dowodowy, którym dysponował, nie przekraczając wbrew zarzutom apelacji, ram swobodnej oceny dowodów określonych w art. 233 §1 k.p.c. Należy przy tym zaznaczyć, iż skuteczne postawienie tego zarzutu wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, nie jest natomiast wystarczające przekonanie o innej - niż przyjął sąd - wadze poszczególnych dowodów i jego odmiennej ocenie przez apelującego. Sąd I instancji w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy, prawidłowo ocenił, że żądanie wnioskodawczyni nie zostało wykazane. Lektura akt sprawy wskazuje bowiem, że wnioskodawczyni w tym zakresie poprzestała na ogólnym stwierdzeniu, że opisana wyżej sytuacja wyzucia jej z nieruchomości miała miejsce. Tymczasem same twierdzenia wnioskodawczyni - w sposób naturalny i oczywisty zainteresowanej korzystnym dla niej wynikiem sprawy - nie stanowiło dowodu lecz wymagało udowodnienia innymi środkami dowodowymi (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2001 roku., sygn. akt I PKN 660/00). Takich dowodów wnioskodawczyni nie przedstawiła. Co więcej, dowody ze źródeł osobowych w postaci świadków zawnioskowanych przez uczestników w osobie: M. K., I. K., J. D., J. K. (2) wykazały, że korzystanie z nieruchomości przez długie lata, jeszcze w okresie kiedy żyli rodzice stron odbywało się zgodnie. Wówczas także, jak wskazują na to zeznania M. K., I. K. został posadowiony garaż i co istotne odbyło się to za zgodą wyrażoną przez ojca wnioskodawczyni (vide: zeznania I. K.: „ garaż powstał w latach 80 i wiem, że nasz ojciec uzyskał na to zgodę pana Z. – ojca wnioskodawczyni”). Powyższe przeczy twierdzeniom wnioskodawczyni, jakoby powyższe było wynikiem bezprawnego działania uczestników postępowania.

Odpierając zarzut błędnego ustalenia przez Sąd, że małżonkowie W. zostali wyzuciu z prawa wchodzenia do budynku od strony podwórka, wskazać należy iż powyższe ustalenie Sądu I instancji znajduje oparcie w zeznaniach ww. świadków. Jednocześnie wnioskodawczyni nie wykazała, by Sąd oceniając złożone przezeń zeznania, poczynił to z naruszeniem wskazań wiedzy, zasad logiki czy doświadczenia życiowego - art. 233 § 1 k.p.c.

Roszczenia wnioskodawczyni zgłoszone przez wnioskodawczynię na etapie postępowania apelacyjnego zawarte w piśmie z dnia 23.06.2015 r., oraz z dnia 15.02.2017 r. nie mogły zostać rozpoznane, wobec jednoznacznej treści art. 383 k.p.c. zdanie pierwsze który wprowadza zakaz występowania w postępowaniu apelacyjnym z nowymi roszczeniami, a także zakaz rozszerzania żądania zgłoszonego przed Sądem I instancji.

Z podanych wyżej przyczyn na podstawie art. 385 k.p.c. orzeczono jak w punkcie 2. sentencji.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. a więc z zastosowaniem przewidzianym w tym przepisem zasady, że każdy uczestnik ponosi koszty swojego udziału w sprawie. Powyższa zasada jest nienaruszalna wtedy, gdy uczestnicy są w równym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania lub – mimo braku tej równości – ich interesy są wspólne (tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2011 roku, sygn. akt II CZ 120/11). W niniejszej sprawie zarówno wnioskodawczyni jak i uczestnicy przejawiali zainteresowanie tak wyjściem ze stanu współwłasności jak również ustaleniem sposobu korzystania z rzeczy prezentując jedynie odmienne stanowisko w zakresie tego w jaki sposób ma zostać przeprowadzone.

O nieuiszczonych kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy rozstrzygnął na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2014 r. poz. 1025 j.t. ze zm.). W toku postępowania apelacyjnego powstały koszty postępowania w łącznej wysokości 6.802,24 złotych z tytułu wynagrodzenia biegłych z zakresu geodezji oraz z zakresu budownictwa za sporządzenie opinii w sprawie.

Uwzględniając, iż koszty te nie zostały dotychczas pokryte przez żadną ze stron oraz mając na względzie przyjętą w niniejszym postępowaniu zasadę orzekania w przedmiocie kosztów postępowania, Sąd Okręgowy uznał, iż zasadnym będzie obciążenie zarówno wnioskodawczyni jak i uczestników obowiązkiem uiszczenia przez każdego z nich połowy tych kosztów. W konsekwencji nakazał pobrać od każdego z nich na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Szczecinie kwoty po 3401,12 złotych o czym orzeczono ja w punkcie 3. sentencji postanowienia.

SSO Zbigniew Ciechanowicz SSO Małgorzata Grzesik SSO Tomasz Szaj