Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 27 lutego 2019 roku Sąd Rejonowy w Myśliborzu, po rozpoznaniu sprawy o sygn. akt I Ns 319/13:

I.  oddalił wniosek,

II.  przyznał świadkowi R. G. kwotę 41,78 zł tytułem zwrotu wydatków związanych ze stawiennictwem na posiedzeniu w dniu 19 grudnia 2018 roku,

III.  nakazał pobrać od wnioskodawczyni B. C. na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Myśliborzu kwotę 5.465,10 zł tytułem zwrotu nieuiszczonych kosztów sądowych,

IV.  nakazał pobrać od uczestnika (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Myśliborzu kwotę 2.920,07 zł tytułem zwrotu nieuiszczonych kosztów sądowych,

V.  zasądził od uczestnika (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. na rzecz wnioskodawczyni B. C. kwotę 887,45 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych;

VI.  postanowił, że koszty procesu związane z udziałem w sprawie każdy z uczestników ponosi we własnym zakresie.

Powyższe rozstrzygnięcie sąd rejonowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

W dniu 1 grudnia 1987 roku dokonano odbioru linii energetycznej - oświetlenia ulicznego i dokonano przyjęcia do eksploatacji przez Zakład (...), Rejon Energetyczny D.. Załączenie napięcia nastąpiło w dniu 28 grudnia 1987 roku. Jest to odgałęzienie linii 15kV napowietrzne, zasilające stacje transformatorową na osiedlu domków jednorodzinnych. Linia energetyczna częściowo przebiegała przez działkę rolną niezabudowaną o nr 129 położoną we wsi M. Gmina B., dla której Sąd Rejonowy prowadzi księgę wieczystą kw nr (...). W dacie wybudowania linii energetycznej działka stanowiła własność Skarbu Państwa.

Wybudowane na działce o nr (...) urządzenia pozostawały we władaniu Przedsiębiorstwa Państwowego (...) w skład którego wchodził Zakład (...) w G.. Z dniem 1 stycznia 1989 roku stał się on samodzielnym przedsiębiorstwem państwowym, które zgodnie z treścią aktu notarialnego z dnia 12 lipca 1993 roku zostało przekształcone w jednoosobową Spółkę Akcyjną Skarbu Państwa - Zakład (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w G..

W dniu 16 czerwca 1988 roku działka o nr (...) została sprzedana osobie fizycznej, poprzednikowi prawnemu wnioskodawczyni i uczestnika L. C.. W dacie sprzedaży na działce znajdowały się urządzenia służące do przesyłu energii.

Raz na pięć lat dokonywane są oględziny w celu ustalenia czy potrzebne jest dokonanie przeglądu. Oględziny polegają na wizualnym ustalenia stanu linii i sprawdzeniu C2y coś się dzieje. Pracownicy poruszają się pieszo po trasie linii dokonują kwalifikacji do przeglądu. Nie dokonuje się wymiany okresowej albowiem to zależy od stanu technicznego. Prace konserwacyjne są przeprowadzane w ramach przeglądu. Od czasu wymiany linii była poddana przeglądowi raz, może dwa.

Do przeglądu wykorzystuje się słupołazy albo podnośnik samochodowy. Przegląd przy wykorzystaniu samochodu wymaga podjazdu pod stanowisko. Przy dokonaniu remontu potrzebna jest powierzchnia do ustawienia dźwigu, samochodu z przyczepą, na której będzie słup oraz obszar do wjechania i ustawienia.

Od wybudowania linia jest nieprzerwanie użytkowana i nie zmieniała przebiegu.

Zakład (...) w G. został utworzony zarządzeniem ministra przemysłu nr 30 z dnia 16 stycznia 1989 roku. Zarządzeniem z dnia 9 lipca 1993 roku minister przemysłu i handlu dokonał podziału przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) w G. w celu wniesienia przez Skarb Państwa zorganizowane części mienia przedsiębiorstwa do spółki akcyjnej (...) SA w W. oraz przekształcenia przedsiębiorstwa pod nazwą Zakład (...) w G. w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa pod nazwą Zakład (...) Spółka Akcyjna w G.. Spółka Zakłady (...) wstąpiła we wszystkie prawa i obowiązku Zakładu (...) w G. z wyłączeniem praw i obowiązków przejętych przez (...) SA w W. dotyczących mienia określonego w § 1 ust. 1 pkt 1.

Uchwałą z dnia 17 grudnia 2002 roku nadzwyczajne walne zgromadzenie spółki (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w P. uchwaliło połączenie Spółki (...) SA z siedzibą w P. między innymi ze spółką Zakład (...) SA z siedzibą w G. poprzez przeniesienie całego majątku spółki na (...) S.A. W związku z tym połączeniem spółka (...) zmieniła firmę na Grupa (...) S.A. W dniu 13 października 2004 roku spółka zaczęła działać pod firmą (...) SA.

Działka nr (...) uległa podziałowi na działki (...). Wszystkie działki poza działką nr (...) zostały wyłączone z księgi wiec2ystej i założono dla nich nowe księgi wieczyste.

Działka o nr (...) uległa podziałowi na działki o nr (...).

Wnioskodawczyni B. C. pismem z dnia 23 lutego 2011 roku wezwała uczestnika do podjęcia negocjacji w celu ustalenia odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości stanowiącej działki nr (...) dla której Sąd Rejonowy w Myśliborzu prowadzi księgę wieczysta kw nr (...) oraz ustanowienie na nieruchomości służebności przesyły za wynagrodzeniem. Uczestnik nie wyraził zgody na ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu oraz wypłatę odszkodowania z tytułu korzystania z nieruchomości wskazując, że urządzenia zostały posadowione przez przedsiębiorstwo energetyczne po przeprowadzeniu stosownych procedur prawnych niezbędnych do realizacji inwestycji, co oznacza, że uczestnik w sposób legalny i w dobrej wierze korzysta z nieruchomości.

Pomiędzy stronami dochodziło do wymiany korespondencji w zakresie udostępnienia przez uczestnika dokumentacji związanej z budową urządzeń na działce (...). W styczniu 2013 roku wnioskodawczyni B. C. skierowała skargę do Sądu Administracyjnego w związku z nieudostępnieniem informacji publicznej przez uczestnika. Po uwzględnieniu skargi przez uczestnika udostępnił on wnioskodawczyni B. C. protokół z odbioru technicznego linii elektroenergetycznej informując, że innych dokumentów nie posiada. W szczególności nie posiada decyzji administracyjnych dotyczących budowy urządzeń takich jak decyzja lokalizacyjna lub decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o udzieleniu pozwolenia na budowę.

Postępowanie administracyjne zostało umorzone z uwagi na fakt, że stało się bezprzedmiotowe.

W 2010 roku za zgodą właścicieli uczestnik zamontował na istniejącym słupie trafostacje która została przejęta do eksploatacji przez uczestnika w dniu 10 listopada 2010r. Dokonana przebudowa nie spowodowała zmiany przebiegu linii elektrycznej. Z działki o nr (...) usunięty został słup przelotowy i umiejscowiony w pasie drogowym poza granicą działki.

W planie zagospodarowania przestrzennego działka nr (...) jest ujęta jako: częściowo teren zabudowy usługowej, częściowo jako teren infrastruktury technicznej - energetyka, częściowo jako napowietrzna linia energetyczna 15kV ze strefą ograniczonego użytkowania od linii energetycznej.

Działka nr (...) uległa podziałowi na działki nr (...).

Dla działki nr (...) ustalono zagospodarowanie: teren zabudowy usługowej oraz dla części działki strefa ograniczonego użytkowania od linii energetycznej,

Dla działki (...) ustalono zagospodarowanie: tereny komunikacji publicznej-drogi główne, oraz dla części działki strefa ograniczonego użytkowania od linii energetycznej.

Działka gruntu nr (...) nie jest objęta obowiązującym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego.

Działka nr (...) położona w M. gmina B., stanowi współwłasność B. C. i L. C. na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej.

Działka nr (...) położona w M. gmina B. stanowi współwłasność B. C. i L. C. na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej w udziale do 1 /2 oraz B. K. (1) i D. K. na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej w udziale do 1/2.

Nad działką o nr (...) położonej przy ul. (...) w M. przebiega linia średniego napięcia 15kv zasilająca stację transformatorową słupową oraz w dalszej części przebiega przez pola po drugiej stronie drogi. Stacja transformatorowa słupowa jest umieszczona poza działką nr (...) w pasie drogi ul. (...). Na działce nie został posadowiony jakikolwiek słup podpierający linię 15 kV. Szerokość pasa powierzchni służebności wynosi 2.35 m. przyjęta szerokość odzwierciedla odległość przewodów skrajnych linii. Na działce nie ma słupów podporowych więc dojazd do linii nie jest wymagany. Do ewentualnej naprawy przewodów linii przyjęta odległość przewodów skrajnych linii zgodnie z wyznaczoną szerokością wynosi 2,35 m. Powierzchni służebności do obsługi linii wynosi 110,86 m kw. Obejmuje pas szerokości gruntu 2,35 m kw wzdłuż linii 15 kv tj. po 1,18 metra w każdą stronę linii.

Nad działką nr (...) przy jej granicy przebiega odgałęzienie linii 15 kV do stacji transformatorowej usytuowanej poza działką (...) . Linia przebiegająca nad terenem działki podparta jest dwoma słupami typu A w ten sposób, że jedne nogi słupów znajdują się na terenie działek sąsiednich, a drugie na przedmiotowej działce. Słupy w ilości 2 sztuk są usytuowane wzdłuż odcinka linii dla tego nie 'wymagają specjalnego poszerzenia powierzchni służebności. Nie jest wymagane wyznaczenie drogi dojazdowej ponieważ obsługę słupów można zapewnić od działki (...) oraz z ulicy (...) działka nr (...).

Szerokość powierzchni służebności linii przebiegającej nad przygraniczną częścią działki zgodnie z wytycznymi (...) Towarzystwa (...) wynosi 124,60 m kw. Obejmuje pas gruntu szerokości 4,05 metra wzdłuż linii 15 kV rj. po 2,48 metra w każdą stronę od osi linii.

Z uwagi na brak negatywnego oddziaływania strefa ochronna nie została ustalona.

Wartość ograniczonego prawa rzeczowego - służebności przesyłu w związku z obecnością napowietrznej linii energetycznej średniego napięcia 15 kV na działce nr (...) obliczona jako iloczyn wartości rynkowej 1 m kw gruntu przed obciążeniem 60,35 zł i współczynnika uwzględniającego inne elementy wpływające na wartość szacowanego prawa 0,44 oraz powierzchni gruntu 110,86 m kw wynosi 2.943,78 złotych.

Wartość ograniczonego prawa rzeczowego - służebności przesyłu w związku z obecnością napowietrznej linii energetycznej średniego napięcia 15 kV na działce nr (...) obliczona jako iloczyn wartości rynkowej 1 m kw gruntu przed obciążeniem 60,4 lzł i współczynnika uwzględniającego inne elementy wpływające na wartość szacowanego prawa 0,47 oraz powierzchni gruntu 124,60 m kw wynosi 3.537,73 złotych.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny sąd rejonowy uznał, że wniosek jest niezasadny.

Sąd rejonowy wskazał, że w pierwszym rzędzie dokonał oceny zasadności zarzutu zasiedzenia. W tym zakresie sąd rejonowy wyjaśnił, że do zasiedzenia służebności stosuje się odpowiednio przepisy o nabyciu przez zasiedzenie nieruchomości (art. 292 k.c.), tj. art. 172, 173, 175 i 176 k.c. Następnie przywołał treść art. 172 k.c. oraz art. 352 k.c., a następnie podzielił stanowisko, że przedsiębiorca posiada nieruchomość w zakresie służebności przesyłu od dnia wejścia na grunt w celu wybudowania urządzenia przesyłowego do przesyłania energii elektrycznej. Jest to zatem początek biegu terminu zasiedzenia i chwila rozstrzygająca w zakresie ustalania dobrej lub złej wiary. Sąd rejonowy zauważył, że przy dokonywaniu oceny dobrej lub złej wiary należy pamiętać o istnieniu domniemania dobrej wiary (art. 7 k.c.) Może być ono obalone dopiero poprzez wykazanie, że stan faktyczny jest inny, niż domniemanie nakazuje uznawać, a zatem niezbędne było przeprowadzenie dowodu przeciwieństwa. Poddanie w wątpliwość stanu dobrej wiary nie pozwala jeszcze na dokonywanie ustalenia innego niż nakazane domniemaniem ustalenia dobrej wiary.

Sąd rejonowy podzielił również stanowisko, że domniemania prawne zmieniają rozkład ciężaru dowodu określony w art. 6 k.c. Na stronie, która kwestionuje wniosek domniemania, spoczywa ciężar dowodu. Domniemanie przewidziane więc w art. 7 k.c. jest wiążące dla sądu orzekającego (art. 234 k.p.c.), aż do czasu, gdy strona związana ciężarem dowodu udowodni złą wiarę. Domniemanie dobrej wiary może być obalone, ponieważ art. 7 k.c. nie wyłącza takiej możliwości. Obalenie domniemania nastąpi tylko w przypadku udowodnienia przez przeciwnika (w tym wypadku wnioskodawczynie) przeciwieństwa, tj. istnienia złej wiary. Nie wystarczy dowód przeciwny, tj. wykazanie, że dobra wiara może budzić wątpliwości, innymi słowy - że zainteresowany jej nie udowodnił. Właśnie bowiem ze względu na domniemanie sąd - bez dowodu - musi przyjmować istnienie dobrej wiary.

W oparciu o protokół z dnia 1 grudnia 1987 roku sąd rejonowy ustalił, że w tym dniu dokonano odbioru linii energetycznej - oświetlenia ulicznego posadowionej na działce stanowiącej aktualnie współwłasność wnioskodawc2yni i dokonano przyjęcia do eksploatacji przez Zakład (...), Rejon Energetyczny D.. Ten dzień sąd rejonowy uznał za dzień objęcia w posiadanie nieruchomości przez poprzedników prawnych uczestnika (...) w zakresie służebności przesyłu. W oparciu o treść księgi wieczystej nieruchomości stanowiącej przedmiot niniejszego postępowania sąd rejonowy ustalił, że w dacie budowy linii elektrycznej oraz w dacie dokonywania przyjęcia jej do eksploatacji stanowiła ona własność Skarbu Państwa. Poprzednik prawny uczestnika (...) wiedział, że urządzenia przesyłowe z których cały czas korzysta, bez sprzeciwu kogokolwiek, zostały zbudowane w ramach realizacji zadań państwowych, na nieruchomości Skarbu Państwa, za jego zgodą, przez to samo przedsiębiorstwo w czasie, gdy było przedsiębiorstwem państwowym, a zatem ich budowa i korzystanie z nich były legalne i nie wymagały żadnych dodatkowych czynności prawnych czy administracyjnych, poza pozwoleniami budowlanymi. W związku z powyższym w ocenie sądu rejonowego zasadnym jest przyjęcie dobrej wiary po stronie poprzednika prawnego uczestnika (...) i przyjęcie przy ustaleniu długości okresu posiadania okresu dwudziestoletniego. Do objęcia w posiadanie przez państwową jednostkę organizacyjną służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu doszło w uzasadnionej okolicznościami sytuacji wskazującej, że takie prawo jej przysługuje.

Przed przystąpieniem do dalszych rozważań dotyczących terminu, od jakiego należy liczyć bieg terminu zasiedzenia, sąd rejonowy podkreślił, że przyłączenie linii energetycznej do sieci nastąpiło w dniu 1 grudnia 1987 roku, a do dnia 16 czerwca 1988 roku nieruchomość na której była posadowiona linia energetyczna stanowiła własność Skarbu Państwa.

Sąd rejonowy wyjaśnił, że do dnia 1 lutego 1989 roku obowiązywała tzw. zasada jednolitości własności państwowej której wyrazem był art. 128 k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 lutego 1989 roku. W okresie obowiązywania art. 128 k.c. zasiedzenie nieruchomości, odpowiednio służebności przez przedsiębiorstwo państwowe na swoja rzecz było niedopuszczalne. Możliwe było natomiast nabycie przez Skarb Państwa w drodze zasiedzenia służebności o treści zbliżonej do służebności przesyłu, jeżeli z nieruchomość niestanowiącej własności Skarbu Państwa korzystało przedsiębiorstwo państwowe w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu. Posiadanie służebności przez przedsiębiorstwo państwowe przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 31 stycznia 1989 roku o zmianie ustawy - kodeks cywilny było posiadaniem w rozumieniu art. 352 § 1 k.c. i mogło prowadzić do zasiedzenia na rzecz Skarbu Państwa. Z tych względów sąd rejonowy uznał, że bieg terminu zasiedzenia należy liczyć od dnia 16 czerwca 1988 roku tj. od dnia kiedy nieruchomość na której wybudowana została linia energetyczna przestała stanowić własność Skarbu Państwa. Tak liczony termin zasiedzenia przy przyjęciu okresu dwudziestoletniego upłynął w dniu 16 czerwca 2008 roku. W związku z tym, że termin zasiedzenia w ocenie sądu rejonowego upłynął przed dniem 2 sierpnia 2008 roku, uczestnik nabył przez zasiedzenie służebność gruntową o treści odpowiadającej służebności przesyłu.

Odnosząc się do kwestii posiadania w zakresie służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu sąd rejonowy podkreślił, że służebność nie jest posiadaniem samoistnym o którym mowa w art. 336 k.c. Posiadania prowadzącego do zasiedzenia służebności gruntowej nie należy utożsamiać z posiadaniem prowadzącym do nabycia przez zasiedzenie nieruchomości. Przy ocenie posiadania prowadzącego do zasiedzenia służebności gruntowej chodzi o faktyczne korzystanie z gruntu w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność, zaś władanie w zakresie służebności gruntowej kwalifikuje się zgodnie z art. 336 k.c. jako posiadanie zależne.

Istotą prawa służebności przesyłu jest uprawnienie przedsiębiorstwa przesyłowego do korzystania z cudzego gruntu w zakresie umożliwiającym eksploatacje przechodzących przez ten grunt urządzeń. Do wykazania przeniesienia posiadania tego rodzaju służebności nie jest konieczne udowodnienie przeniesienia przez poprzednika prawnego konkretnie oznaczonych urządzeń technicznych, lecz wykazanie, że urządzenia służące do przesyłu mediów w zakresie działalności przedsiębiorstwa przesyłowego, znajdujące się wewnątrz, na lub ponad gruntem, istniały w oznaczonym miejscu i były wykorzystywane do tego celu oraz, że działanie to jest kontynuowane. W przypadku linii energetycznej wystarczające jest wykazanie jej trwałego, niepodlegającego zmianom, przebiegu i lokalizacji na nieruchomości obciążonej, natomiast nie ma istotnego znaczenia skład techniczny i urządzeń przesyłowych i protokolarne potwierdzenie ich przekazania następcy.

W toku postępowania sąd rejonowy ustalił, że na nieruchomości stanowiącej współwłasność wnioskodawczyni do chwili obecnej przebiega napowietrzna linia energetyczna, o niezmienionym przebiegu, wykorzystywana przez uczestnika postępowania, a wcześniej przez jego poprzedników prawnych do przesyłu energii elektrycznej. Linia energetyczna istnieje i jej wykorzystywanie do celów przesyłowych wymaga korzystania z gruntu należącego do wnioskodawczyni. W tym miejscu należy zaznaczyć, że okoliczność niezmiennego przebiegu linii została przez wnioskodawczynie wprost przyznana na posiedzeniu w dniu 5 listopada 2018 r. k. 695. Okoliczność niezmienności przebiegu została przez sąd rejonowy ustalona w oparciu o zeznania świadka R. G. oraz przedłożonych projektów w zakresie przebudowy linii. Świadek będący byłym pracownikiem przedsiębiorstwa przesyłowego zeznał, że przebudowa linii miała miejsce w 2010 roku tj. już po zasiedzeniu służebności przez przedsiębiorstwo przesyłowe oraz, że przebudowa linii nie doprowadziła do zmiany przebiegu linii, a jedynie do przeniesienia słupa podtrzymującego linię poza obszar nieruchomości stanowiącej współwłasność wnioskodawczyni. Sąd rejonowy zauważył także, że wnioskodawczyni w zasadzie nie naprowadziła na poparcie swojego stanowiska - w zakresie braku zasadności zarzutu zasiedzenia - żadnych dowodów poprzestając jedynie na formułowaniu zarzutów i kwestionowaniu stanowiska uczestnika E..

Sąd rejonowy zgodził się, że fakt wybudowania przez poprzednika prawnego uczestnika bez tytułu prawnego urządzenia przesyłowego, fakt jego wieloletniego eksploatowania w celu zgodnym z przeznaczeniem tego urządzenia i celem prowadzonej przez przedsiębiorcę przesyłowego działalności gospodarczej, jest przejawem korzystania z gruntu obciążonego urządzeniem przesyłowym w zakresie odpowiadającym służebności o treści podobnej do służebności przesyłu, a więc przejawem posiadania służebności jako ograniczonego prawa rzeczowego. Nawet okoliczność, że przedsiębiorca przesyłowy, korzystający z trwałego i widocznego urządzenia przesyłowego na cudzej nieruchomości uzgadnia z właścicielem wejście na teren posesji w celu dokonania koniecznych czynności zapewniających należyte i bezpieczne funkcjonowanie urządzenia przesyłowego, nie wyłącza możliwości nabycia tej służebności w drodze zasiedzenia, w szczególności nie odbiera posiadaniu tej służebności jej charakteru wskazanego w art. 292 zd. 1 k.c. i 352 k.c.

Niezależnie od uznania zasadności podniesionego przez uczestnika zarzutu zasiedzenia sąd rejonowy dokonał ustaleń faktycznych w zakresie szerokości stref ochronnych związanych z eksploatacja urządzeń przesyłowych na nieruchomości wnioskodawczyni oraz należnego właścicielom wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu. Wniosek inicjujący postępowanie co do zasady uznać należałoby za uzasadniony, gdyby nie podniesiony zarzut zasiedzenia.

W powyższym zakresie sąd rejonowy wskazał, że podstawę prawną roszczenia wnioskodawczyni stanowi art. 305 ¹ k.p.c. Poza sporem w niniejszym postępowaniu pozostawał fakt, że uczestnik przedsiębiorstwo przesyłowe korzysta z nieruchomości stanowiącej współwłasność wnioskodawczyni poprzez korzystania z urządzeń przesyłowych na niej posadowionych. Spór pomiędzy stronami sprowadzał się do ustalenia zakresu korzystania przez przedsiębiorstwo państwowe z nieruchomości oraz wysokości należnego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu. Ustalenie powyższych okoliczności wymagało wiadomości specjalnych stąd sąd rejonowy przeprowadził na wniosek wnioskodawczyni dowód z opinii biegłych, tj. biegłego geodety oraz biegłego z zakresu wyceny nieruchomości. Opinię biegłego geodety w zakresie ustalenia zakresu korzystania z nieruchomości zakwestionował uczestnik postępowania E. wskazując, że po wydaniu tej opinii zaszły istotne zmiany w postaci opracowania jednolitych wytycznych przez (...) Towarzystwo (...) zrzeszające przedsiębiorstwa przesyłowe działające na terenie Polski. Z tych względów sąd rejonowy dopuścił dowód z opinii biegłych z zakresu urządzeń elektro-elektrycznych oraz geodety w celu ustalenia przy uwzględnieniu wytycznych towarzystwa zakresu korzystania przez przedsiębiorstwo przesyłowe z nieruchomości stanowiącej współwłasność wnioskodawczyni oraz sporządzenia mapy geodezyjnej obrazującej zakres tego korzystania.

W oparciu o opinie biegłego Z. R. złożonej w dniu 10 lipca 2018 r. (k. 641) sąd rejonowy ustalił zakres korzystania z nieruchomości w związku z posadowieniem na nich urządzeń przesyłowych. Biegły geodeta P. I. w oparciu o opinie biegłego Z. R. sporządził mapę geodezyjna obrazującą zakres korzystania z urządzeń przesyłowych (k.658). Obie opinie nie były kwestionowane przez strony.

Wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności została ustalona przez sąd rejonowy na podstawie opinii biegłego P. A.. Sporządzona przez niego opinia nie była kwestionowana przez strony. Sąd rejonowy zauważył, że biegły ustalił wartość wynagrodzenia stosownie do obszaru ustalonego przez biegłego geodetę P. I. w pierwszej opinii. Zakres korzystania ostatecznie ustalony w oparciu o opinie biegłego z zakresu urządzeń elektro-energetycznych i drugą opinie biegłego P. I. jest mniejszy niż to wynikało z pierwszej opinii biegłego geodety, która stanowiła podstawę ustalenia wysokości wynagrodzenia.

Sąd rejonowy wskazał, że w związku z tym, że biegły P. A. ustalił wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu odwołując się do wartości metra kwadratowego nie było potrzeby, pomimo ustalenia w kolejnej opinii mniejszego zakresu korzystania z nieruchomości, powoływania dowodu z opinii uzupełniającej w celu ustalenia wartości wynagrodzenia.

Ustalona wartość wynagrodzenia została ustalona przez przemnożenie obszaru zajętego przez służebność, a ustalonego ostatecznie w opinii biegłego Z. R. oraz biegłego P. I., o wartość metra kwadratowego ustalonego przez biegłego P. A..

Sąd rejonowy wskazał, że stan faktyczny w niniejszej sprawie został ustalony na podstawie dokumentów urzędowych oraz dokumentów prywatnych złożonych przez obie strony postępowania. Sąd rejonowy nie znalazł podstaw do kwestionowania ich prawdziwości. Wnioskodawczyni kwestionowała jedynie w zakresie dokumentu w postaci protokołu odbioru istnienie jego związku z linią istniejącą na nieruchomości wnioskodawczyni. W ocenie sądu rejonowego uczestnik E. taki związek wykazał albowiem z zeznań świadka który powołał w sprawie tj. R. G. wynika, że jest to dokument dotyczący właśnie urządzeń posadowionych na nieruchomości. Powołany świadek co należy podkreślić był uczestnikiem czynności z której ten protokół został sporządzony. Aktualnie świadek jest już byłym pracownikiem uczestnika przedsiębiorstwa przesyłowego oraz byłym pracownikiem poprzedników prawnych uczestnika od czasu wybudowania urządzeń. W oparciu o zeznania tego świadka sąd rejonowy ustalił, że urządzenia przesyłowe od czasu wybudowania były wykorzystywane do przesyły energii oraz że przebieg linii nie uległ zmianie nawet po przebudowie jaka miała miejsce w 2010 roku.

Stan faktyczny sąd rejonowy ustalił także na podstawie przesłuchania uczestników postępowania tj. męża wnioskodawczyni oraz jej córki. Przy czym nie dał wiary im w zakresie tego, że przebieg linii uległ zmianie w 2010 roku na skutek dokonanej przebudowy. W tym zakresie w ocenie sądu rejonowego ich przesłuchanie było sprzeczne z zeznaniami świadka R. G. oraz projektem przebudowy z których wynikało, że do takiej zmiany nie doszło. Sąd rejonowy zauważył, że wnioskodawczyni nie naprowadziła dowodów przeciwnych na poparcie swojego stanowiska, a co więcej pełnomocnik wnioskodawczyni na posiedzeniu w dniu 5 listopada 2018 roku przyznał, że nie jest kwestionowana niezmienność przebiegu linii.

Przy ustalaniu stanu faktycznego sąd rejonowy posłużył się opiniami biegłych, przy czym ostateczny zakres korzystania z nieruchomości został ustalony przez biegłych z zakresu urządzeń elektrycznych oraz biegłego geodety powołanych przez sąd rejonowy w niniejszym składzie w 2018 roku. Tak sporządzona opinia przez biegłych nie została zakwestionowana przez strony. Opinie zostały sporządzone przez biegłych posiadających odpowiednie kompetencje oraz doświadczenie zawodowe. Strony nie kwestionowały także opinii biegłego z zakresu wyceny wartości wynagrodzenia za ustanowienie służebności.

W ocenie sądu rejonowego opnie zostały sporządzone zgodnie z tezą dowodową, są jasne, pełne, a wywiedzione wnioski odpowiednio uzasadnione. Z tych względów opinie stały się częścią ustaleń faktycznych.

O kosztach postępowania sąd rejonowy orzekł w oparciu o przepis art. 520 § 1 k.p.c. uznając, że uczestnicy byli w równym stopniu zainteresowani rozstrzygnięciem sprawy, a ich interesy były wspólne - w tym sensie, że celem niniejszego postępowania jest przede wszystkim uregulowanie wzajemnych stosunków majątkowych zainteresowanych.

W związku z powyższym strony zostały obciążone obowiązkiem poniesienia kosztów powstałych na ich wniosek. Wnioskodawczyni wniosła o dopuszczenie dowodu z pierwszej opinii biegłego geodety P. I. oraz opinii z zakresu wyceny wartości wynagrodzenia za ustanowienie służebności. W związku z tym, że dowody te zostały przeprowadzone na jej wniosek została ona obciążona kosztami związanymi z wynagrodzeniem obu tych biegłych.

Wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii uzupełniającej biegłego geodety P. I. wraz z opinią biegłego z zakresu urządzeń elektrycznych złożył uczestnik E. i stąd został on obciążony kosztami w postaci wynagrodzenia obu tych biegłych.

Z uwagi na fakt, że wnioskodawczyni uiściła zaliczkę w wysokości 887,45 zł na poczet wynagrodzenia biegłego z zakresu urządzeń elektrycznych, którymi ostatecznie obciążono uczestnika w orzeczeniu kończącym postępowanie nakazano uczestnikowi zwrot tej kwoty na rzecz wnioskodawczyni.

Kosztami wynagrodzenia stawiennictwa świadka na posiedzeniu w dniu 5 listopada 2018 roku oraz kosztami dojazdu na oględziny obciążono obie strony postępowania po połowie.

Apelację od powyższego postanowienia wywiodła wnioskodawczyni i zaskarżając go w części, tj. w zakresie punktów I, III, IV, VI wniosła o jego zmianę w zakresie punktów:

I. poprzez zmianę treści punktu I zaskarżonego postanowienia poprzez:

⚫

ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu obciążającej nieruchomość stanowiącą działkę numer (...) opisaną w księdze wieczystej KW (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Myśliborzu na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego (...) Sp. z o. o. o. z siedzibą w P., której treścią jest znoszenie prawa wstępu, posadowienia, utrzymywania, remontu, odbudowy linii energetycznych średniego napięcia 15 KV oraz słupów elektroenergetycznych z prawem korzystania ze strefy ochronnej oraz ze strefy technologicznego korzystania o szerokości 12 metrów;

⚫

ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu obciążającej nieruchomość stanowiącą działkę numer (...) opisaną w księdze wieczystej KW (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Myśliborzu na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego (...) Sp. z o. o. o. z siedzibą w P., której treścią jest znoszenie prawa wstępu, posadowienia, utrzymywania, remontu, odbudowy linii energetycznych średniego napięcia 15 KV oraz słupów elektroenergetycznych z prawem korzystania ze strefy ochronnej oraz ze strefy technologicznego korzystania o szerokości 12 metrów;

⚫

zasądzenie od uczestniczki postępowania (...) Sp. z o. o. z siedzibą w P. na rzecz wnioskodawczyni B. C. kwoty 15.640,00 zł łącznej należności głównej z tytułu ustanowienia służebności przesyłu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w płatności liczonymi od kwoty 15.640,00 zł od dnia wydania postanowienia o ustanowieniu służebności przesyłu do dnia zapłaty;

III. poprzez uchylenie w całości punktu III zaskarżonego postanowienia sądu I Instancji;

IV. poprzez zmianę treści punktu IV zaskarżonego postanowienia poprzez nakazanie pobrania od Uczestniczki (...) Sp. z o. o. z siedzibą w P. na rzecz Skarbu Państwa kwotę 8.385,17 zł;

VI. poprzez zmianę treści punktu VI zaskarżonego postanowienia poprzez zasądzenie od uczestniczki (...) Sp. z o. o. z siedzibą w P. na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w trzykrotności wysokości wynikającej z norm przepisanych z uwagi na skomplikowany charakter sprawy.

Nadto apelująca wniosła o zasądzenie od uczestniczki (...) Sp. z o. o. z siedzibą w P. na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania przed sądem II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego w trzykrotności wysokości wynikającej z norm przepisanych z uwagi na skomplikowany charakter sprawy. Ewentualnie wniosła o uchylenie w całości zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Apelująca zarzuciła sądowi I instancji:

1. Naruszenie przepisów prawa procesowego, mających istotnych wpływ na wydanie zaskarżonego postanowienia, a to:

1.1. art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez - sporządzenie uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia w sposób nieodpowiadający wymogom naprowadzonej regulacji, polegające na nie odniesieniu się przez sąd do podnoszonej przez wnioskodawczynię argumentacji dotyczącej braku dobrej wiary po stronie uczestnika;

1.2. art. 227 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez - pominięcie przez sąd I wniosków i twierdzeń zawartych w nienegowanych przez strony postępowania opiniach biegłego z zakresu z szacowania i wyceny nieruchomości z dnia 25 maja 2017, w drodze ustalenia przez sąd I instancji innych wartości wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu na nieruchomościach objętych niniejszym postępowaniem niż wynikających z przedmiotowych opinii, z pominięciem specjalistycznej wiedzy wynikającej z opinii biegłego P. A., jak również z uwagi na pominięcie zmian ceny wartości nieruchomości z uwagi na wydanie przedmiotowych decyzji aż w roku 2017, w sytuacji gdy okoliczności wymagające zasięgnięcia opinii specjalistycznych biegłych, na które zostały powołane niniejsze dowody miały istotne znacznie dla rzetelnego rozstrzygnięcia sprawy;

1.3. a to art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. w zw. z art. 7 k.c. poprzez - niewłaściwe zastosowanie i dokonanie dowolnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego zamiast oceny swobodnej, bez wskazań doświadczenia życiowego i z pominięciem oczywistych dowodów poprzez uznanie, iż w początku biegu zasiedzenia w sprawie poprzednik prawny uczestniczki znajdował się w dobrej wierze;

1.4. a to art. 234 k.p.c. w zw. z art. 7 k.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez - nieuznanie obalenia domniemania dobrej wiary, które zostało skutecznie dokonane przez wnioskodawczynię;

1.5. a to art. 520 § 2 k.p.c. oraz art. 102 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. - poprzez ich niezastosowanie w drodze uznania, iż interesy uczestników postępowania nie są sporne, a koszty postępowania winna ponosić w zdecydowanie większej mierze wnioskodawczyni, nie zaś podmiot monopolistyczny w branży przesyłu energii elektroenergetycznej.

2. Naruszenie przepisów prawa materialnego, mających istotnych wpływ na wydanie zaskarżonego postanowienia, a to:

2.1. naruszenie przepisów art. 172 k.c. w zw. z art. 292 k.c. w. zw. z art. 305 ¹ k.c. w zw. z art. 7 k.c. - poprzez uznanie, iż w sprawie doszło do zasiedzenia w dobrej wierze przez Uczestniczkę służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu w dniu 16 czerwca 2008 r., w sytuacji gdy sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia błędnie uznał, iż:

•

zasadne jest w sprawie badanie przymiotu dobrej wiary na dzień 1 grudnia 1987 r., tj. dzień, w którym bieg zasiedzenia czy to w dobrej czy to w złej wierze nie mógł się rozpocząć w sprawie z uwagi na kontuzję podmiotowości praw własności nieruchomości i urządzeń przesyłowych objętych niniejszym postępowaniem, podczas gdy przedmiotowe nieruchomości zostały sprywatyzowane dopiero 16 czerwca 1988 r., wobec czego jedynie od tego dnia może być liczony czasookres zasiedzenia w sprawie oraz oceniany przymiot dobrej bądź złej wiary posiadacza służebności, przy czym sąd I instancji przymiot dobrej wiary błędnie liczył od dnia 1 grudnia 1987 r.;

•

poprzednik prawny Uczestniczki (...) Sp. z o. o. znajdował się w dobrej wierze w dniu 16 czerwca 1988 r., podczas gdy w niniejszym dniu, tj. dniu rozdziału prawa tożsamej własności obciążonej nieruchomości i urządzeń przesyłowych, poprzednik uczestniczki nie legitymował się jakąkolwiek formą zgody na eksploatację przedmiotowych urządzeń posadowionych na już podówczas nieruchomości stanowiącej własność prywatną;

2.2. art. 2 Konstytucji, art. 21 ust. 1 Konstytucji, art. 21 ust. 2 Konstytucji, zgodnie z którymi Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej, co wyraża m. in. zasadę pewności prawa oraz zasadę nie działania prawa wstecz oraz zasadę zaufania obywateli do działań Państwa w zakresie stanowienia i stosowania prawa poprzez ich błędną wykładnię które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia w związku z tym, że sąd I instancji stwierdził w drodze wykładni że art. 292 k.c. oraz art. 285 k.c. pozwala na zasiedzenie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu;

2.3. art. 64 ust 2. Konstytucji, art. 64 ust. 3 Konstytucji, art. 31 ust. 1 Konstytucji, art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z którymi własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności przy uwzględnieniu zasady równej dla wszystkich ochrony własności i innych praw majątkowych poprzez ich błędną wykładnię, która miało wpływ na treść rozstrzygnięcia w związku z tym, że sąd I instancji stwierdził w drodze wykładni, że art. 292 k.c. w związku z art. 285 k.c. pozwala na zasiedzenie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu;

2.4. art. 1 Protokołu numer 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie ww. przepisu, w szczególności poprzez błędne przyjęcie, że może nastąpić zasiedzenie przedmiotowej służebności na działkach wnioskodawczyni, podczas gdy, ograniczenie własności nie jest dokonane w interesie publicznym, podczas gdy, ograniczenie własności wnioskodawczyni jest niezgodne z prawem polskim, ograniczenie własności wnioskodawczyni jest niezgodne z zasadami prawa międzynarodowego, bowiem wnioskodawczyni nie zasądzono żadnego ekwiwalentnego wynagrodzenia za to ograniczenie.

W uzasadnieniu apelacji, znajdującej się na k. 776- 822, apelująca rozwinęła swoje zarzuty i wniosła jak wyżej.

Sąd okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni okazała się w przeważającej części zasadna.

Wstępnie zaznaczenia wymaga, że w myśl art. 378 § 1 k.p.c., sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Z cytowanego przepisu wynika, że sąd drugiej instancji przy rozpoznawaniu środka zaskarżenia jest związany granicami apelacji, przy czym w polskiej procedurze cywilnej realizowana jest zasada pełnej apelacji (por. postanowienie SN z dnia 21 maja 2014 r., II CZ 8/14). Sądu odwoławczego rozpoznającego sprawę na skutek apelacji nie wiążą przedstawione w niej zarzuty naruszenia prawa materialnego; wiążą go jedynie zarzuty naruszenia prawa procesowego (por. uchwała SN z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07). Obowiązkiem sądu odwoławczego jest w związku z tym nie tylko rozpoznanie zarzutów podniesionych w apelacji, lecz szerzej rozpoznanie sprawy, choć w granicach zaskarżenia. Nakłada to na sąd obowiązek dokonania własnych ustaleń faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy i poddanie ich ocenie prawnej przez pryzmat mających zastosowanie właściwych przepisów prawa materialnego (por. wyrok SN z dnia 26 czerwca 2013 r., V CSK 347/12).

Sąd odwoławczy rozpoznając sprawę na skutek apelacji w granicach zaskarżenia (w okolicznościach sprawy postanowienie sądu pierwszej instancji zostało zaskarżone w części, tj. w zakresie punktów I, III, IV, VI) rozpoznał ponownie merytorycznie niniejszą sprawę.

W wyniku takiego rozpoznania sprawy sąd okręgowy uznał, że kontrola instancyjna zaskarżonego postanowienia skutkować winna jego zmianą, poprzez uwzględnienie wniosku o ustanowienie służebności przesyłu w przeważającej części.

Żądanie będące przedmiotem wniosku znajduje swoją podstawę normatywną w dyspozycji przepisu art. 305 ¹ k.c. stanowiącego, iż nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Cytowany wyżej przepis określa przesłanki ustanowienia na rzecz przedsiębiorcy energetycznego prawa służebności przesyłu na nieruchomości na której znajduje się infrastruktura elektroenergetyczna stanowiąca własność tego przedsiębiorstwa. Sąd orzekający w sprawie, której przedmiotem jest żądanie ustanowienia takiej służebności, winien ustalić przede wszystkim, w jakim zakresie, tj. w jakim pasie gruntu i co do jakich czynności, korzystanie przez przedsiębiorcę ze służebności jest niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania tych linii i w związku z tym uzasadniające ustanowienie służebności o określonej treści (vide: postanowienie SN z dnia 29 listopada 2013 r., I CSK 253/13, LEX nr 1523349). W dalszej kolejności, winno zostać przez sąd ustalone odpowiednie wynagrodzenie dla właściciela nieruchomości za ustanowienie służebności przesyłu (art. 305 ² § 1 k.c.).

Lektura uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia wskazuje, iż sąd rejonowy powyższe przesłanki ustanowienia służebności przesyłu rozważył uznając, że wniosek inicjujący postępowanie co do zasady uznać należałoby za uzasadniony, gdyby nie podniesiony zarzut zasiedzenia.

W zakresie tej ostatniej kwestii na wstępie zważenia wymaga, iż choć przepisy art. 305 ¹ – 305 ⁴ k.c., którymi wprowadzony został nowy rodzaj służebności, określanej jako służebność przesyłu, obowiązują dopiero od dnia 3 sierpnia 2008 roku (dzień wejścia w życie ustawy nowelizującej z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw), zaś w rozpoznawanej sprawy uczestniczka domagała się ustalenia, że nabyła ona przez zasiedzenie służebność przed dniem wejścia w życie powyższej regulacji, to jednak mając na uwadze dotychczasowe, ugruntowane już orzecznictwo Sądu Najwyższego w tym zakresie, przyjąć należało, iż przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu dopuszczalne było nabycie w drodze zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa energetycznego, przy czym okres występowania na nieruchomości stanu faktycznego odpowiadającego treści służebności przesyłu przed wejściem w życie art. 305 ¹ -305 ⁴ k.c. podlega doliczeniu do czasu posiadania wymaganego do zasiedzenia tej służebności (vide: uchwały SN z dnia 7 października 2008 r., III CZP 89/08 oraz uchwała SN oraz z dnia 22 maja 2013 r., III CZP 18/13). Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela powyższy pogląd.

Przyjmując, zatem co do zasady możność zasiedzenia tego rodzaju służebności przez uczestniczkę lub jej poprzedników prawnych, godzi się dalej zauważyć, iż zgodnie z art. 292 k.c. służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio. Oznacza to, iż do zasiedzenia służebności odpowiednie zastosowanie mają przepisy art. 172 – 173 i 175 – 176 k.c. W myśl zaś art. 172 § 1 k.c., posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie), a po upływie lat trzydziestu, jeżeli jest posiadaczem w złej wierze (art. 172 § 2 k.c.). Natomiast stosownie do dyspozycji art. 176 § 1 k.c., jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści.

W świetle powyższego, przesłankami zasiedzenia służebności gruntowej czynnej są posiadanie służebności polegające na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu oraz upływ oznaczonego w ustawie czasu, czyli 20 lub 30 lat, w zależności od tego, czy posiadacz służebności był w dobrej, czy w złej wierze. Co niezwykle istotne, ocena tego ostatniego charakteru posiadania winna być dokonywana na moment objęcia służebności w posiadanie (por: postanowienie SN z dnia 3 października 2014 r., V CSK 579/13) i późniejsze zmiany okoliczności w tym zakresie pozostają całkowicie bez znaczenia.

Sąd pierwszej instancji w sposób wadliwy dokonał oceny dobrej lub złej wiary poprzednika prawnego uczestniczki, przyjmując, iż ocena taka winna być dokonywana na dzień 1 grudnia 1987 roku, tj. na chwilę, gdy dokonano odbioru linii energetycznej – oświetlenia ulicznego, posadowionej na działce stanowiącej aktualnie współwłasność wnioskodawczyni i przyjęcia do eksploatacji przez Zakład (...), Rejon Energetyczny D..

Powyższe zapatrywanie jest chybione, ze wzglądu na to, że ocena w którym momencie poprzednik prawny uczestniczki objął w posiadanie służebność winna być dokonywana przy uwzględnieniu regulacji wynikającej z brzmienia przepisu art. 128 k.c. obowiązującego do chwili wejścia w życie ustawy z dnia 31 stycznia 1989 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 3, poz. 11), tj. do dnia 31 stycznia 1989 roku. Przepis ten przewidywał bowiem, że własność państwowa przysługuje niepodzielnie państwu, a państwowe osoby prawne, w granicach swej zdolności prawnej, wykonują w imieniu własnym względem zarządzanych przez nie części mienia ogólnonarodowego uprawnienia płynące z własności państwowej. W orzecznictwie przyjmuje się, że również korzystanie ze służebności gruntowych przez przedsiębiorstwo państwowe następowało zatem na rzecz Skarbu Państwa (por. postanowienia SN z dnia 10 lipca 2008 r., III CSK 73/08 oraz z dnia 11 grudnia 2008 r., II CSK 314/08). W związku z powyższym, do dnia 31 stycznia 1989 roku nie mogło dojść do posiadania i zasiedzenia służebności gruntowej przesyłu, wówczas, gdy Skarb Państwa był jednocześnie posiadaczem służebności gruntowej przesyłu jak i właścicielem nieruchomości obciążonej taką służebnością (tak SN m.in. w postanowieniach: z dnia 6 września 2013 r., V CSK 440/12; z dnia 13 czerwca 2013 r., IV CSK 672/12; z dnia 9 lutego 2012 r., III CZP 93/11,; z dnia 14 października 2011 r., III CSK 251/10; z dnia 11 lutego 2011 r., I CSK 247/10; a także w uchwale z dnia 26 października 2007 r., III CZP 30/07).

Zważyć zatem należało, iż z ustalonych przez sąd pierwszej instancji i niespornych okoliczności sprawy wynika jednoznacznie, że pierwotnie właścicielem nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) - do dnia 16 czerwca 1988 roku, był Skarb Państwa. Z kolei prawo własności infrastruktury elektroenergetycznej było do tego czasu przynależne przedsiębiorstwu państwowemu. W rezultacie przyjąć należało, z uwagi na ówczesną regulację art. 128 k.c., że zarówno własność działki nr (...) oraz własność infrastruktury elektroenergetycznej przysługiwała niepodzielnie Skarbowi Państwa i z tego względu nie można mówić o tym, by w tym czasie przedsiębiorstwo energetyczne, względnie Skarb Państwa były w posiadaniu służebności w zakresie spornych linii energetycznych.

Dopiero po zbyciu w dniu 16 czerwca 1988 roku na rzecz poprzednika prawnego wnioskodawczyni i uczestnika L. C. nieruchomości, na której posadowiona jest sporna infrastruktura elektroenergetyczna, można mówić o rozpoczęciu biegu posiadaniu przez państwowe przedsiębiorstwo energetyczne – będące poprzednikiem prawnym uczestniczki – służebności gruntowej odpowiadającej w swej treści służebności przesyłu.

W konsekwencji, to właśnie na dzień 16 czerwca 1988 roku winna być dokonywana ocena dobrej lub złej wiary takiego posiadacza. Tymczasem sąd rejonowy oceny tej dokonał na inny moment.

W zakresie oceny, czy posiadanie w chwili jego rozpoczęcia może być potraktowane jako wykonywane w dobrej wierze wskazać należy, że w orzecznictwie słusznie przyjmuje się, że dobrej wiary zasiadującego posiadacza nie wyłącza wiedza o prawie własności przysługującym osobie trzeciej. Występuje ona wówczas, gdy ingerowanie w cudzą własność w zakresie odpowiadającym służebności rozpoczęło się w takich okolicznościach, które usprawiedliwiały przekonanie posiadacza, że nie narusza on cudzego prawa (por.: wyrok SN z dnia 10 lipca 2013 r., V CSK 320/12 i postanowienie SN z dnia 7 maja 2014 r., II CSK 472/13). Przy rozstrzyganiu o istnieniu dobrej lub złej wiary uwzględniać należy unormowanie art. 7 k.c. Stosownie do niego istnienie dobrej wiary objęte jest domniemaniem usuwalnym, co oznacza że sąd orzekający oceniając stan świadomości posiadacza w chwili objęcia rzeczy w posiadanie i dokonując swobodnej oceny dowodów wychodzi z założenia istnienia dobrej wiary; bez dowodu przyjmuje istnienie dobrej wiary. Domniemanie jest wiążące dla sądu orzekającego (art. 234 k.p.c.) aż do czasu, gdy strona związana ciężarem dowodu udowodni złą wiarę. Nie oznacza to jednak, że Sąd orzekający jest zwolniony od oceny przesłanek i faktów, na które powołują się wnioskodawca i uczestnicy i zawsze ma obowiązek przyjąć istnienie dobrej wiary bądź złej wiary stosownie do twierdzeń uczestników, nawet przy braku aktywności uczestników postępowania. Przy kwalifikacji charakteru posiadania służebności przesyłu co do zasady surowsze kryteria należy stosować w przypadku gdy nieruchomość obciążona w chwili rozpoczęcia tego posiadania nie miała charakteru państwowej (nie stanowiła własności Skarbu Państwa), gdzie przy ingerencji przez przedsiębiorstwo przesyłowe w konstytucyjnie chronione cudze prawo własności, należało oczekiwać większego miernika staranności.

Odnotowania wymaga, że w orzecznictwie zaprezentowany został także bardziej liberalny kierunek wykładni pojęcia dobrej wiary w przypadku zasiedzenia służebności przesyłu. Mianowicie w postanowieniu z dnia 5 lipca 2012 roku, IV CSK606/11, Sąd Najwyższy wskazał, że rozumienie pojęcia „dobrej wiary” w sensie tradycyjnym nie wyklucza w pewnych sytuacjach traktowania posiadacza w złej wierze tj. takiego który wiedział lub powinien był wiedzieć, że nie jest właścicielem, na równi z posiadaczem w dobrej wierze, jeżeli przemawiają za tym, ze względu na szczególne okoliczności sprawy, zasady współżycia społecznego. Za takie szczególne okoliczności uznano potrzebę dalszego utrzymania urządzeń przesyłowych znajdujących się na działce stanowiącej obecnie własność uczestnika, po nabyciu jej od Skarbu Państwa, jako niezbędnych dla zaopatrzenia ludności w energię elektryczną, co nigdy nie było przez uczestników kwestionowane. Ponadto wywiedziono, że zasady doświadczenia życiowego pozwalają sądzić że obciążenie przedmiotowymi urządzeniami działki nie pozostawało bez wpływu na cenę jej nabycia.

Mając na uwadze powyższe sąd okręgowy doszedł do przekonania, że wbrew przekonaniu sądu pierwszej instancji, poprzednik prawny uczestniczki postępowania uzyskał posiadanie w złej wierze.

W zakresie powyższego sąd odwoławczy wziął pod uwagę, że przy kwalifikacji charakteru posiadania służebności przesyłu co do zasady surowsze kryteria należy stosować w przypadku gdy nieruchomość obciążona w chwili rozpoczęcia tego posiadania nie miała charakteru państwowej (nie stanowiła własności Skarbu Państwa), gdzie przy ingerencji przez przedsiębiorstwo przesyłowe w konstytucyjnie chronione cudze prawo własności, należało oczekiwać większego miernika staranności i w sposób nieodpowiadający okolicznościom sprawy uznał, że objęcie służebności w posiadanie nastąpiło przez poprzednika prawnego uczestniczki w dobrej wierze.

Podkreślić należy, że Skarb Państwa zbywając nieruchomość na rzecz poprzednika prawnego wnioskodawczyni i uczestnika L. C. musiał mieć świadomość, że przestaje mu przysługiwać prawo do tej nieruchomości, a nieruchomość staje się własnością osoby fizycznej. Tym samym ustaje też prawo do ingerowania w tę nieruchomość, np. w zakresie posadowienia i utrzymania na niej linii energetycznej. Skoro zatem przy zbyciu nieruchomości państwo nie uczyniło nic, aby zapewnić sobie prawo do dalszego korzystania z nieruchomości w zakresie tej infrastruktury elektroenergetycznej, a nadal władało (w ograniczonym zakresie wynikającym z utrzymania na nieruchomości linii energetycznej) sprzedaną nieruchomością to musi być uznane za posiadacza służebności w złej wierze. Poprzednik prawny (...) nie mógł mieć bowiem, funkcjonując w ówczesnym porządku prawnym, błędnego, ale usprawiedliwionego przekonania, iż posiadanie służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu jest posiadaniem wykonywanym z poszanowaniem praw właściciela nieruchomości. W konsekwencji należy uznać, że w chwili objęcia służebności w posiadanie (1988 roku) poprzednik prawny (...) był w złej wierze.

Wskazane powyżej okoliczności sprzeciwiają się możliwości uznania dobrej wiary nawet przy zastosowaniu bardziej liberalnej wykładni tego pojęcia i domniemania dobrej wiary z art. 7 k.c.

Podsumowując, sąd pierwszej instancji błędnie przyjął, że zasadne jest w niniejszej sprawie badanie przymiotu dobrej wiary na dzień 1 grudnia 1987 roku, jak również, że poprzednik prawny uczestniczki (...) znajdował się w dobrej wierze w dniu 16 czerwca 1988 roku, co wyklucza możliwość uznania, że nastąpiło nabycie służebności przez zasiedzenie – z dniem 16 czerwca 2008 roku i na tej podstawie oddalenia wniosku o ustanowienie służebności przesyłu.

Do zasiedzenia przedmiotowej służebności nie doszło, gdyż 30 – letni okres posiadania służebności uległby przerwaniu, wobec wystąpienia w dniu 13 czerwca 2013 roku przez wnioskodawczynię z niniejszym wnioskiem, to jest podjęcia przed sądem czynności o jakiej mowa w art. 123 § 1 pkt 1 k.c.

Mając na uwadze wszystko powyższe stwierdzić należało, że wniosek w rozpoznawanej sprawie podlegał uwzględnieniu.

Przypomnienia wymaga, że zgodnie z art. 305 ¹ k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Wedle art. 305 ² § 2 k.c. jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu. Art. 305 ⁴ k.c. głosi wreszcie, ze do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych.

W okolicznościach sprawy zostały spełnione wszystkie powyższe przesłanki powstania po stronie wnioskodawczyni prawa domagania się odpłatnego ustanowienia na rzecz uczestniczki służebności przesyłu.

Nie może budzić wątpliwości, że ta jest właścicielem przebiegających przez nieruchomość – działka nr (...), linii energetycznych i że nie mając żadnego prawa do korzystania z przedmiotowych nieruchomości odmówiła wnioskodawczyni ustanowienia dochodzonej służebności.

W kwestii zakresu w terenie owej służebności i w konsekwencji także wynagrodzenia za jej ustanowienie uczestnicy postępowania w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji pozostawali w sporze.

Okoliczności te dla ich ustalenia wymagały wiedzy specjalistycznej, która na potrzeby procesu cywilnego jest dostępna wyłącznie biegłym i jest przez nich uzewnętrzniana w drodze wydania opinii w trybie art. 278 i dalszych k.p.c.

Sąd okręgowy uznał sporządzone w sprawie opinie biegłych z zakresu geodezji, urządzeń elekro-energetycznych oraz wyceny nieruchomości za miarodajne dla rozstrzygnięcia.

Zakres korzystania z nieruchomości w związku z posadowieniem na nich urządzeń przesyłowych ustalono w oparciu o opinię biegłego Z. R. (k. 641-645).

W orzecznictwie powszechnie przyjęty jest pogląd zgodnie, z którym dowód z opinii biegłego podlega ocenie sądu przy zastosowaniu art. 233 § 1 k.p.c., jednak – co istotne - na podstawie właściwych dla jej przedmiotu kryteriów zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków (por. m.in. postanowienie SN z dnia 7 listopada 2000 r., I CKN 1170/98; wyrok SN z dnia z dnia 15 listopada 2002 r.,V CKN 1354/00; wyrok SA w Lublinie z dnia 1 sierpnia 2018 r., III AUa 1074/17; wyrok SA w Poznaniu z dnia 1 sierpnia 2018 r., III AUa 1074/17). Jak wskazał chociażby Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 7 listopada 2000 roku, I CKN 1170/98, opinia biegłego podlega, jak inne dowody ocenie według art. 233 § 1 k.p.c., lecz odróżniają ją szczególne kryteria oceny. Stanowią je zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej wniosków. Przedmiotem opinii biegłego nie jest przedstawienie faktów, lecz ich ocena na podstawie wiedzy fachowej (wiadomości specjalnych). Nie podlega ona, zatem weryfikacji, jak dowód na stwierdzenie faktów, na podstawie kryterium prawdy i fałszu. Nie są miarodajne dla oceny tego dowodu niekonkurencyjne z nim oceny świadków i uczestników postępowania co do faktów będących przedmiotem opinii. Specyfika oceny tego dowodu wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez sąd, który nie posiada wiadomości specjalnych, w istocie tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia i wiedzy powszechnej. Biegły, bowiem z założenia dysponuje wysokim, profesjonalnym poziomem wiedzy w dziedzinie stanowiącej jego specjalność.

Mając na uwadze tak określone kryteria oceny dowodów uznać należało opinię za w pełni miarodajną dla rozstrzygnięcia. Zakres służebności biegły określił w odniesieniu do działki nr (...) na 110 m ² oraz w odniesieniu do działki nr (...) na 124 m ².

Taki też obszar (wskazany z dokładnością do metra) posłużył biegłemu geodecie P. I. do sporządzenia mapy ustanawianej służebności (opinia k. 658-673), która stanowi integralną część niniejszego postanowienia.

Wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności została ustalona na podstawie opinii biegłego P. A. (k. 548-576). Sporządzona przez niego opinia nie była kwestionowana przez strony. Biegły ustalił wartość wynagrodzenia stosownie do obszaru ustalonego przez biegłego geodetę P. I. w pierwszej opinii. Niemniej jednak w związku z tym, że biegły ustalił wysokość wynagrodzenia odwołując się do wartości metra kwadratowego, nie było potrzeby powoływania dowodu z opinii uzupełniającej w celu ustalenia wartości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu. W tym zakresie nie sposób jednak podzielić stanowiska apelującego, domagającego się przyznania wyższego wynagrodzenia, albowiem wynagrodzenie to jest zależne od wielkości zajętego obszaru. Obszar ten i odpowiadające mu wynagrodzenie zaś Sąd Rejonowy wyliczył prawidłowo.

Sąd okręgowy uznał za zasadne ustalenie wynagrodzenia jednorazowo w wysokości: dla działki (...) – 2 943,78 zł (przy czym to wynagrodzenie podzielono pomiędzy współwłaścicieli stosownie do udziałów), zaś dla działki (...) – 3 537,73 zł (to wynagrodzenie jest należne w całości małżonkom C.).

Mając na uwadze wszystko powyższe, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., orzeczono jak w punkcie 1. sentencji postanowienia, a w pozostałym zakresie apelacja wnioskodawczyni podlegała oddaleniu.

W konsekwencji uwzględnienia wniosku niemal w całości i mając na uwadze sprzeczność interesów uczestników postępowania, na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 i 2 k.p.c., zasądzono od uczestniczki na rzecz wnioskodawczyni całość poniesionych przez nich kosztów postępowania. Na koszty te w łącznej wysokości 1 124,45- zł złożyły się: opłaty od wniosku (40 zł) oraz wynagrodzenie pełnomocnika procesowego (197 zł) i koszty biegłego (887,45 zł).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. i art. 520 § 3 k.p.c., obciążając uczestniczkę całością tych kosztów poniesionych przez wnioskodawczynię, w postaci opłaty od apelacji (40 zł) i wynagrodzeniem pełnomocnika procesowego (240 zł).

Tomasz Szaj Iwona Siuta Tomasz Radkiewicz

Zarządzenia;

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

4.  (...)

5.  (...)

(...)