Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 15 stycznia 2020 r. Sąd Rejonowy w Kamieniu Pomorskim po rozpoznaniu sprawy z wniosku Gminy K. przy udziale A. Ł. o zasiedzenie służebności przesyłu w pkt I. wniosek oddalił; w pkt II. tytułem zwrotu kosztów postepowania zasadza od wnioskodawczyni Gminy K. na rzecz uczestniczki A. Ł. kwotę 497,00 zł (czterystu dziewięćdziesięciu siedmiu złotych) w tym 480,00 zł (czterysta osiemdziesiąt złotych) za zastępstwo prawne.

Ww. postanowienie sąd rejonowy oparł na ustalonym stanie faktycznym i rozważaniach przedstawionych w pisemnym uzasadnieniu (k. 150-158.), które sąd okręgowy czyni integralną częścią niniejszego uzasadnienia.

Powyższe postanowienie apelacją zaskarżył wnioskodawca – Gmina K. zaskarżając je w całości, powyższemu orzeczeniu zarzucając:

1) naruszenie przepisu prawa materialnego, a to art. 172 § 1 i 2 KC, poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że wnioskodawczym objęła nieruchomość uczestniczki we władanie w złej wierze, podczas gdy okoliczności niniejszej sprawy świadczą o tym, że wnioskodawczym jest posiadaczem samoistnym w dobrej wierze;

2) naruszenie przepisu prawa procesowego, mające istotny wpływ na wynik sprawy, a to art. 233 § 1 KPC, poprzez dokonanie oceny zgromadzonego materiału dowodowego w sposób dowolny, z przekroczeniem zasad logiki i doświadczenia życiowego, polegającej na przyjęciu, że porozumienie zawarte między ówczesnym właścicielem nieruchomości — S. S., a (...) Przedsiębiorstwem (...) należy interpretować szerzej aniżeli tylko jako zgodę właściciela gruntu na wybudowanie studni nr l1 c i w konsekwencji przyjęcie, że korzystanie z nieruchomości związane z posadowieniem na niej studni głębinowej nr l1 c i towarzyszącego jej fragmentu wodociągu nie było korzystaniem bez tytułu prawnego, lecz odbywało się na mocy umowy, podczas gdy analiza treści wspomnianego porozumienia nie daje podstaw w świetle zasad doświadczenia życiowego i logiki do przyjęcia takiej jego wykładni.

Mając na uwadze powyższe zarzuty, wniosła o:

1) uwzględnienie apelacji i zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez stwierdzenie, że Gmina K. nabyła z dniem 27 lipca 2012 r. przez zasiedzenie służebność przesyłu ujęcia wody — studni głębinowej nr (...) oraz odcinka sieci wodociągowej położonej na działce ewidencyjnej nr (...) w K. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Kamieniu Pomorskim, IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), która to nieruchomość stanowi własność uczestniczki A. Ł.;

2) zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawczym kosztów postępowania przed sądami obu instancji, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

Sąd okręgowy zważył, co następuje :

Apelacja wnioskodawczyni jako nieuzasadniona podlegała oddaleniu.

W orzecznictwie istnieje ugruntowane stanowisko, w myśl którego dopuszczalne jest nabycie służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu w drodze zasiedzenia (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 13 października 2011 r., V CSK 502/10, opubl. baza prawna LEX Nr 1096048, w uchwale z dnia 7 października 2008 r., III CZP 89/08, opubl. baza prawna LEX Nr 458125, w wyroku z dnia 12 grudnia 2008 r., II CSK 389/08, opubl. baza prawna LEX Nr 484715, w postanowieniu z dnia 17 grudnia 2008 r., I CSK 171/08, opubl. Biuletyn Sądu Najwyższego Nr 4/2009 poz. 15 oraz w wyroku z dnia 31 maja 2006 roku., IV CSK 149/05, opubl. baza prawna LEX Nr 258681). W ostatnich latach ustaliła się ponadto linia orzecznicza co do tego, że istnieje możliwość nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej, odpowiadającej treścią służebności przesyłu (art. 292 w zw. z art. 352 k.c.), nawet wówczas, gdy posiadanie rozpoczęło się przed wejściem w życie przepisów wyraźnie normujących tę kwestię. Stosowne uregulowania, tzn. art. 305 ¹ – 305 ⁴ k.c. zostały wprowadzone przez ustawę z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 731), przy czym weszły one w życie z dniem 3 sierpnia 2008 r. Abstrahując od trafności ww. poglądów, co w niniejszej sprawie nie miało znaczenia z przyczyn wskazanych w dalszych rozważaniach, zauważyć należy, że sens instytucji zasiedzenia polega na usankcjonowaniu długotrwałego stanu faktycznego, który nie znajduje odzwierciedlenia w sferze stosunków prawnorzeczowych. Utrzymywanie przez dłuższy czas rozdźwięku między rzeczywistym stanem posiadania a formalnym stanem własności byłoby sprzeczne z interesem porządku publicznego. Zasiedzenie jest instrumentem korekty stosunków własnościowych, polegającym na nadaniu charakteru prawa zadawnionym stanom faktycznym. W instytucji zasiedzenia przejawia się zatem prawno-korygująca funkcja posiadania. Jej zakres zastosowania jest szeroki. Jednocześnie dotychczasowy właściciel traci prawo własności w całości lub odpowiedniej części. Przy ocenie posiadania prowadzącego do zasiedzenia służebności trzeba mieć na uwadze (co podkreślił także Sąd Najwyższy m in. w wyroku z dnia 31 maja 2006 r. IV CSK 149/05, opubl. baza prawna LEX Nr 258681), iż zgodnie z art. 292 k.c. do nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie stosuje się przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie jedynie odpowiednio. Tym samym posiadania prowadzącego do nabycia służebności przesyłu przez zasiedzenie nie należy utożsamiać z posiadaniem prowadzącym do nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości. Zgodnie z art. 352 k.c., kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, jest posiadaczem służebności, a do posiadania służebności przepisy o posiadaniu rzeczy stosuje się tylko odpowiednio. Przy ocenie posiadania prowadzącego do zasiedzenia służebności gruntowej chodzi o faktyczne korzystanie z gruntu w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność, zaś władanie w zakresie służebności gruntowej kwalifikuje się, zgodnie z art. 336 k.c., jako posiadanie zależne. Zgodnie z art. 292 k.c. w zw. z art. 305 ⁴ k.c. służebność przesyłu może być nabyta przez zasiedzenie w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Sygnalizowane już odpowiednie stosowanie przepisów o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie oznacza między innymi ocenę zakresu posiadania z uwzględnieniem specyfiki służebności. Posiadanie służebności jest odrębną postacią posiadania niż posiadanie rzeczy. Nie obejmuje ono władania rzeczą, ale faktyczne korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności. Nadto nie musi być wykonywane w sposób ciągły, lecz stosownie do potrzeb. (tak Sąd Najwyższy w postanowieniach z dnia 18 maja 2007 roku, I CSK 64/07, opubl. baza prawna LEX Nr 286763 oraz z dnia 4 października 2006 roku, II CSK 119/06, opubl. baza prawna LEX Nr 447190). Natomiast wedle z art. 172 § 1 k.c. – posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze (art. 172 § 2 k.c.). Na gruncie art. 292 k.c. w zw. z art. 172 k.c. zasiedzenie służebności jest możliwe tylko wtedy, gdy posiadacz służebności nie ma tytułu prawnego tego posiadania. Jeżeli posiadanie opiera się natomiast na tytule prawnym, chociażby innym niż służebność, niemniej upoważniającym do posiadania w takiej postaci, jak gdyby służebność istniała, to zasiedzenie służebności jest niemożliwe. Wówczas bowiem posiadanie, odpowiadające treścią posiadaniu służebności, nie jest w rzeczywistości posiadaniem służebności w rozumieniu 352 § 1 k.c., lecz posiadaniem zależnym wynikającym ze stosunku prawnego łączącego posiadacza z właścicielem.

Wbrew zarzutom apelacji sąd rejonowy w sposób prawidłowy dokonał wykładni porozumienia z dnia 7 maja 1992 r. zawartego pomiędzy S. S. a (...) Przedsiębiorstwem (...) w K. przyjmując, iż stanowiło ono tytuł prawny wnioskodawczyni do władania częścią nieruchomości należącej obecnie do uczestniczki postępowania. Z treści bowiem porozumienia wynika nie tylko uprawnienie do dojazdu i otwierania nowej studni o nr 11c, ale również przesunięcie strefy bezpośredniej ochrony na ten nowo odwiercony otwór, co oczywiście zabezpieczało studnię i umożliwiało korzystanie w tym eksploatację i konserwację urządzenia. Powyższe zatem słusznie doprowadziło sąd rejonowy do wniosku, iż Gmina K. posiadała co najmniej do daty nabycia nieruchomości przez uczestniczkę tytuł prawny do posiadania sieci wodociągowej na spornej nieruchomości odpowiadający treścią użyczeniu, z uwagi na oświadczenia woli złożone w ramach ww. porozumienia. Z aktu tego jednoznacznie wynika nie tylko prawo do wejścia i zajęcia nieruchomości celem budowy studni, lecz także zgodna właściciela na zajęcie jego nieruchomości pod wodociąg oraz jego późniejszą eksploatację i konserwację poprzez wyznaczenie strefy bezpośredniej ochrony sanitarnej. Z istoty tak udzielonego zezwolenia wynika, że właściciel nieruchomości ustanowił dla przedsiębiorstwa przesyłowego podstawę do korzystania z nieruchomości o charakterze zobowiązaniowym. Stosunek ten miał charakter trwały i ciągły, bowiem nie sposób wyobrazić sobie, by w typowych przypadkach posadowiona na gruncie infrastruktura wodociągowa wraz ze studnią głębinową miała być dowolnie następczo zmieniana lub usuwana. Nie niweczy takiej oceny fakt, iż wskazana umowa nie zawiera terminu czy wynagrodzenia albowiem z zasady umowa taka wiąże strony do czasu jej wypowiedzenia przez jedną z nich, niejednokrotnie zaś dopóki urządzenia przesyłowe na gruncie istnieją i zachodzi potrzeba ich utrzymywania. W tym stanie rzeczy za chybiony sąd okręgowy uznaje zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zakresie dowolnej, sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenie ww. porozumienia. Wyjaśnić należy, iż przepis art. 233 k.p.c. wyraża zasadę swobodnej oceny dowodów stanowiąc w § 1, że sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Skuteczne naruszenie zasady z art. 233 § 1 k.p.c. następuje w sytuacji uchybienia przez sąd zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, które wyłącznie mogą zostać przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Oznacza to, że jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby nawet w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Z tego wynika, że tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002r., II CKN 817/00). Nie można również pominąć, iż same, nawet poważne wątpliwości co do trafności oceny dokonanej przez sąd pierwszej instancji, jeżeli tylko nie wykroczyła ona poza granice zakreślone w art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., nie powinny stwarzać podstawy do zajęcia przez sąd drugiej instancji odmiennego stanowiska (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2012r., I UK 347/11). Mając na względzie powyższe, apelujący, stawiając zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. jest obowiązany wykazać, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego.

Wymogu tego nie spełnia apelacja wnioskodawcy. Dodatkowo podkreślić należy, iż treść porozumienia odkodowana przez sąd rejonowy, potwierdzona została również przez świadka S. K. – burmistrza K., który potwierdził, iż umowa z 1992 r. sankcjonowała nie tylko wywiercenie gruntu, ale i dawała uprawnienie do korzystania ze studni oraz instalacji wodociągowej.

Zasadnie zatem sąd rejonowy ustalił i przyjął, iż wnioskodawczyni i jej poprzednikom prawnym przypisać należy posiadanie zależne co najmniej do dnia nabycia nieruchomości przez uczestniczkę postępowania, co tamuje rozpoczęcie biegu terminu zasiedzenia w ogóle i czyni zbędnym rozważania na temat dopuszczalności nabycia przez zasiedzenie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu, jako że w niniejszej sprawie nie została spełniona podstawowa przesłanka dla ewentualnego nabycia tego rodzaju służebności w postaci korzystania z cudzej nieruchomości bez podstawy prawnej w sposób odpowiadający treści tego rodzaju służebności.

Wniosek już z tej przyczyny słusznie podlegał oddaleniu.

Przy tym nie są skuteczne zarzuty apelacji odnoszące się do przyjęcia przez sąd rejonowy złej wiary powodującej ewentualnie upływ terminu zasiedzenia po trzydziestu latach, nie zaś po latach dwudziestu, jakby to miało miejsce w przypadku posiadania opartego o dobrą wiarę. Apelujący podkreślił, że porozumienie zawarte z właścicielem gruntu powodowało, iż pozostawał on w usprawiedliwionym przekonaniu, że posiada uprawnienie do korzystania z gruntów, na których posadowiony został fragment instalacji wodociągowej. Jednakże nie taki charakter przypisać należy porozumieniu z roku 1992. Porozumienie to zostało w sposób prawidłowy ocenione przez sąd rejonowy, jako dające tytuł prawny do władania nieruchomością, na której posadowiono urządzenia przesyłowe. Nie jest dokument, który uznać należy za czasowe i jednorazowe upoważnienie do wykopania studni głębinowej, ale akt czyniący posiadanie wnioskodawczyni posiadaniem zależnym opartym o nawiązany stosunek zobowiązaniowy.

Mając na uwadze powyższe na mocy art. 385 k.p.c. apelację jako w całości bezzasadną oddalono. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na mocy art. 520 § 3 k.p.c. w zw. rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Wnioskodawczyni i uczestniczka postępowania miały rozbieżne interesy, zaś oddalenie apelacji prowadziło do konieczności uznania apelującej za stronę przegrywającą postępowanie, a w konsekwencji obciążenia jej kosztami tegoż postępowania.

Iwona Siuta Ziemowit Parzychowski Katarzyna Longa

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)