Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 04 kwietnia 2016 roku

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Marek Zwiernik

Protokolant st. sekr. sądowy Aneta Symeryak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 marca 2016 roku

sprawy z odwołania L. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G.

z dnia 13 grudnia 2013 roku znak (...) + PC

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G.

o zwrot nienależnie pobranej emerytury

I.  Zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 13 grudnia 2013 roku znak (...) + PC i ustala, że ubezpieczona L. K. nie jest zobowiązana do zwrotu odsetek za okres od 16 grudnia 2010 roku do 13 grudnia 2013 roku w kwocie 3.647,98 zł (trzy tysiące sześćset czterdzieści siedem złotych dziewięćdziesiąt osiem groszy).

II.  W pozostałym zakresie odwołanie oddala.

III.  Koszty procesu wzajemnie znosi.

SSO Marek Zwiernik

Sygn. akt. VI U 100/16

UZASADNIENIE

Ubezpieczona L. K. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 13 grudnia 2013 r., w której organ rentowy zobowiązał ją do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 1 grudnia 2010 r. do 28 lutego 2012 r. i od 1 kwietnia 2012 r. do 30 czerwca 2012 r. w kwocie 12 390,54 zł i odsetek za okres od 16 grudnia 2010 r. do 13 grudnia 2013 r. w kwocie 3 647,98 zł. W uzasadnienia wskazała, że decyzją z 1993 r. nabyła prawo do renty. W decyzji tej znajdowało się pouczenie, iż osiąganie dochodu skutkować może zmniejszeniem lub zawieszeniem wypłaty renty, jednak z uwagi na to, że nie otrzymała ponownego pouczenia od ZUS była przekonana, że to pouczeniem już jej nie dotyczy.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniósł o oddalenie odwołania. W uzasadnieniu wskazał, że w spornych okresach ubezpieczona osiągała przychód z tytułu umowy o pracę, w związku z czym wypłata renty w tym okresie nie przysługiwała i była świadczeniem nienależnym. O tym, że skarżąca wiedziała o obowiązku składania oświadczeń o osiąganiu dochodu do ZUS świadczy złożenie przez nią w dniu 24.12.2002 r. oświadczenia, w którym wskazała, że nie osiąga żadnych dochodów. Ubezpieczona pobierając świadczenia w zbiegu osiągnęła przychód z tytułu zatrudnienia, a zatem pozwany zobowiązał ją do zwrotu nienależnie pobranej renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową za okres od 1.12.2010 r. do 28.02.2012 r. i od 1.04.2012 r. do 30.06.2012 r. w kwocie 12 390,54 zł oraz odsetek za okres od 16.12.2010 r. do 13.12.2013 r. tj. dnia wydania decyzji, w kwocie 3 647,98 zł; łącznie: 16 038,52 zł.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gorzowie Wielkopolskim ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona L. K. urodziła się (...)

Decyzją z dnia 10 października 1990 r. nabyła prawo do renty inwalidzkiej III grupy inwalidów w związku z chorobą zawodową. Decyzją z dnia 16 września 1997 r. nabyła prawo do emerytury Po zbiegu prawa do świadczeń organ rentowy dokonywał wypłaty emerytury powiększonej o połowę renty.

/ Dowód: dokumenty w aktach organu rentowego: tom I: decyzja z dnia 10.10.1990 r. k. 8 tom I, świadectwo pracy k. 10; tom II: decyzja z dnia 16.09.199 r. k. 18

zeznania ubezpieczonej k. 61 i 111 /

Informacją odebraną przez L. K. w dniu 20.12.2002 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych poinformował ją o możliwości zmniejszenia lub zawieszenia wypłaty jej świadczeń wypłacanych w zbiegu ze względu na uzyskiwanie dodatkowych przychodów. W związku z tym w dniu 24.12.2002 r. skarżąca złożyła do organu rentowego oświadczenie, w którym wskazała, iż nie osiąga dodatkowych przychodów.

/ Dowód: dokumenty w aktach organu rentowego: tom I: informacja ZUS k. 36-37v, zwrotne potwierdzenie odbioru k. 35, oświadczenie k. 34 /

W dniach: 8 lipca 2013 r., 26 lipca 2013 r. i 29 lipca 2013 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. wpłynęły zaświadczenia „(...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. o wysokości dochodów uzyskiwanych przez ubezpieczoną z tytułu zatrudnienia w okresach od 1 grudnia 2010 r. do 28 lutego 2012 r. i od 1 kwietnia 2012 r. do 30 czerwca 2012 r.

Decyzją z dnia 13 grudnia 2013 r. organ rentowy zobowiązał skarżącą do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 1 grudnia 2010 r. do 28 lutego 2012 r. i od 1 kwietnia 2012 r. do 30 czerwca 2012 r. w kwocie 12 390,54 zł i odsetek za okres od 16 grudnia 2010 r. do 13 grudnia 2013 r. w kwocie 3 647,98 zł.

Ubezpieczona odwołała się od tej decyzji. Wyrokiem z dnia 12 lutego 2015 r. wydanym w sprawie VI U 130/14 Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim zmienił zaskarżoną decyzję pozwanego o tyle, że za datę naliczenia odsetek ustawowych nakazał przyjąć dzień 8 stycznia 2014 r., a w pozostałym zakresie odwołanie oddalił. Sąd Apelacyjny w Szczecinie wyrokiem z dnia 14 stycznia 2016 r. wydanym w sprawie III AUa 332/15 uchylił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania przez sąd I instancji.

/ Dowód: dokumenty w aktach organu rentowego: tom III: zaświadczenia o przychodach k. 40, 45-47, 50-51; decyzja z dnia 13.12.2013 r. k. 58

wyroki k. 63 i 87 /

L. K. leczyła się na depresję. Jej lekarzem prowadzącym był psychiatra dr W. S.. Ubezpieczona przyjmowała leki: L., M., A., L., M., C., M., K., M., N., P., Z., H.. Ostatecznie rozpoznano u niej zespół neurasteniczno – depresyjny łagodny, uwarunkowany wieloczynnikowo (przewlekły ból, toczące się postępowanie sądowe, czynniki osobowościowe). Przyjmuje leki w średnich dawkach terapeutycznych. Nie była leczona w szpitalu psychiatrycznym. W aktualnym stanie zdrowia, ani wielokrotnie opisywanym w dokumentacji medycznej psychiatry dra W. S. nie stwierdza się istotnego obniżenia funkcji poznawczych (pamięci i intelektu). L. K. rozumie swoją sytuację, zna normy i zasady oraz konsekwencje ich nieprzestrzegania. W spornym okresie: od 1 grudnia 2010 r. do 28 lutego 2012 r. i od 1 kwietnia 2012 r. do 30 czerwca 2012 r. brak zaburzeń psychicznych powodujących trudności ze swobodnym wyrażaniem swojej woli.

/ Dowód: opinia lekarska k. 46-46v

historia choroby ubezpieczonej k. 22-32 /

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Zgodnie z art. 26 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U.2015.1242 j.t.), ust. 1. Osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego oraz do emerytury na podstawie odrębnych przepisów wypłaca się, zależnie od jej wyboru:

1) przysługującą rentę powiększoną o połowę emerytury albo

2) emeryturę powiększoną o połowę renty.

1a. Kwota połowy emerytury, o której mowa w ust. 1 pkt 1, obejmuje połowę łącznej kwoty emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i emerytury kapitałowej wypłacanej na podstawie odrębnych przepisów oraz nie może być niższa niż kwota należnej emerytury kapitałowej, przy czym emerytura kapitałowa wypłacana jest w pełnej wysokości.

2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do osoby, która nabyła prawo do renty w zamian za gospodarstwo rolne przekazane na własność Państwa, oraz do osoby pobierającej uposażenie w stanie spoczynku przyznane ze względu na wiek.

Zgodnie natomiast z art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2015.748 j.t.) ust. 1. Osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.

2. Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

3. Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się również świadczenia wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu.

4. Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń za okres dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, a mimo to świadczenia były jej nadal wypłacane, w pozostałych zaś wypadkach - za okres dłuższy niż 3 lata, z zastrzeżeniem ust. 5.

5. Kwoty nienależnie pobranych świadczeń w związku z osiągnięciem przychodów, o których mowa w art. 104 ust. 1, podlegają zwrotowi za okres nie dłuższy niż 1 rok kalendarzowy poprzedzający rok, w którym wydano decyzję o rozliczeniu świadczenia, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie powiadomiła organ rentowy o osiągnięciu przychodu, w pozostałych zaś przypadkach - za okres nie dłuższy niż 3 lata kalendarzowe poprzedzające rok wydania tej decyzji.

6. Organ rentowy może odstąpić od żądania zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, zmniejszyć wysokość potrąceń, ustaloną zgodnie z art. 140 ust. 4 pkt 1, lub zawiesić dokonywanie tych potrąceń na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności.

Art. 84 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2015.121 j.t.) ust. 1 stanowi natomiast, że osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11. 2. Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

3. Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych za okres dłuższy niż ostatnie 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, a w pozostałych przypadkach - za okres dłuższy niż ostatnie 3 lata.

4. Kwoty nienależnie pobranych świadczeń ustalone prawomocną decyzją oraz kwoty odsetek i kosztów upomnienia, zwane dalej "należnościami z tytułu nienależnie pobranych świadczeń", podlegają potrąceniu z wypłacanych świadczeń, a jeżeli prawo do świadczeń nie istnieje - ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, z zastrzeżeniem ust. 8c.

4a. Nienależnie pobrane świadczenia mogą być zabezpieczane hipoteką przymusową i ustawowym prawem zastawu, z wyjątkiem przypadku, gdy podlegają potrąceniu z bieżąco wypłacanych świadczeń. Przepisy art. 26 i 27 stosuje się odpowiednio.

5. Przepisów ust. 2-4 i 8 nie stosuje się, jeżeli przepisy szczególne określające zasady przyznawania i wypłacania świadczeń stanowią inaczej.

6. Jeżeli pobranie nienależnych świadczeń zostało spowodowane przekazaniem przez płatnika składek lub inny podmiot nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość, obowiązek zwrotu tych świadczeń wraz z odsetkami, o których mowa w ust. 1, obciąża odpowiednio płatnika składek lub inny podmiot.

7. Należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat, licząc od dnia uprawomocnienia się decyzji ustalającej te należności. Przepisy art. 24 ust. 5-5c stosuje się odpowiednio.

8. Zakład może odstąpić od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczyć termin ich płatności albo rozłożyć je na raty, jeżeli:

1) zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności lub

2) kwota nienależnie pobranych świadczeń nie przewyższa kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

8a. Od kwot nienależnie pobranych świadczeń, które rozłożono na raty albo których termin płatności odroczono, nie nalicza się odsetek, począwszy od dnia wpływu wniosku o udzielenie tych ulg.

8b. Rozłożenie na raty kwot należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń albo odroczenie terminu ich płatności następuje w formie umowy.

8c. Jeżeli dłużnik nie spłaci w terminie ustalonych przez Zakład rat, pozostała kwota staje się natychmiast wymagalna wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.

8d. Należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń, których termin płatności odroczono lub które rozłożono na raty, nie podlegają potrąceniu z wypłacanych świadczeń.

8e. Jeżeli wpłata na poczet należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń nie pokrywa w całości tych należności, dokonaną wpłatę zalicza się w pierwszej kolejności na pokrycie w całości kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych, a pozostałą część zalicza się proporcjonalnie na poczet kwoty nienależnie pobranych świadczeń oraz kwoty odsetek w stosunku, w jakim w dniu wpłaty pozostaje kwota nienależnie pobranych świadczeń do kwoty odsetek.

9. Przepisy ust. 1-8 stosuje się także do pieniężnych świadczeń innych niż z ubezpieczeń społecznych, wypłacanych przez Zakład na mocy odrębnych przepisów.

10. Przepis ust. 8 stosuje się odpowiednio do świadczeń wypłaconych bezpośrednio przez pracodawcę.

11. Jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający te świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, kwoty nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych podlegają zwrotowi bez odsetek.

W sprawie bezspornym było, że L. K. otrzymywała w zbiegu świadczenie emerytalne i rentowe z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową. Bezspornym było również, że w okresach od 1.12.2010 r. do 28.02.2012 r. i od 1.04.2012 r. do 30.06.2012 r. skarżąca otrzymywała dodatkowe przychody z tytułu zatrudnienia w (...) (...)” Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K..

Należało zatem ustalić, czy ubezpieczona była prawidłowo pouczona o obowiązku zwrotu świadczeń w przypadku podjęcia zatrudnienia oraz czy ze względu na zaburzenia w sferze psychicznej miała ona trudności w swobodnym wyrażaniu swojej woli w okresie od 1.12.2010 r. do 28.02.2012 r. i od 1.04.2012 r. do 30.06.2012 r.

W celu wyjaśnienia powyższych spornych okoliczności Sąd dopuścił dowód z opinii biegłej sądowej, albowiem nie dysponując specjalistyczną wiedzą medyczną musiał posiłkować się przy rozstrzyganiu spornej kwestii opinią biegłej lekarza sądowego (art. 278 § 1 K.p.c.).

Biegła sądowa lekarz psychiatra T. K. rozpoznała u ubezpieczonej zespół neurasteniczno – depresyjny łagodny, uwarunkowany wieloczynnikowi (przewlekły ból, toczące się postępowanie sądowe, czynniki osobowościowe), i ustaliła, że skarżąca w spornym okresie od 1.12.2010 r. do 28.02.2012 r. i od 1.04.2012 r. do 30.06.2012 r. nie cierpiała za zaburzenia psychiczne powodujące trudności ze swobodnym wyrażaniem swojej myśli. Biegła wskazała, że wnioskodawczyni leczy się psychiatrycznie ambulatoryjnie z rozpoznaniem łagodnej depresji. Okresowo przyjmuje leki przeciwdepresyjne w dawkach średnich terapeutycznych oraz leki nasenne. Nie była leczona w szpitalu psychiatrycznym. W aktualnym stanie psychicznym oraz wielokrotnie opisywanym w dokumentacji psychiatry dra W. S. nie stwierdza się istotnego obniżenia funkcji poznawczych (pamięci i intelektu).

Ubezpieczona i organ rentowy zgodzili się z treścią opinii biegłej nie wnosząc do niej żadnych zastrzeżeń

Sąd w pełni dał wiarę opinii biegłej sądowy T. K., albowiem w sposób jasny przedstawiła ona powody swoich twierdzeń. Wskazała występujące u ubezpieczonej schorzenie i oceniła jego wpływ na zdolność skarżącej do wyrażania w sposób swobodny swojej woli w spornym okresie. Opinię sporządziła zgodnie ze zleceniem Sądu i jest ona jasna, logiczna oraz spójna. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 1976 r. ( IV CR 481/76 - OSNC 1977/5-6/102, Lex 2063) „sąd nie może oprzeć swego przekonania o istnieniu lub braku okoliczności, których zbadanie wymaga wiadomości specjalnych, wyłącznie na podstawie konkluzji opinii biegłego, ale powinien sprawdzić poprawność poszczególnych elementów opinii, składających się na trafność jej wniosków końcowych.” Sąd Okręgowy w pełni podziela przedstawiony pogląd i opierając się o niego uznał, iż opinia biegłej sądowej T. K. spełnia te kryteria. Wnioski końcowe opinii stanowiły bowiem integralną część z innymi poszczególnymi ich elementami, a Sąd nie miał powodów by opinii tej odmówić przymiotu wiarygodności. Biegła oparła swoją opinię na dokumentacji medycznej znajdującej się w aktach sprawy oraz badaniu ubezpieczonej. Opinię tą Sąd ocenił jako dowód wartościowy, stanowiący podstawę ustaleń faktycznych. Stanowi ona miarodajne źródło wiadomości specjalnych w procesie. W istocie opinia biegłych w procesie sprowadza się bowiem do jej kontroli w zakresie zgodności z zasadami logiki, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej, a także jej zrozumiałości i kompletności podstawy faktycznej, na której oparli się biegli opiniujących ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 30.04.2015 r., III AUa 672/14). Sąd powinien też czuwać, by specjalizacja biegłego odpowiadała materii, której opinia ma dotyczyć, tak jak miało to miejsce w przedmiotowej sprawie. Nie ujawniły się żadne okoliczności w sprawie, które podważałyby rzetelność sporządzenia opinii przez biegłą. Argumentacja biegłej jest w ocenie Sądu przekonująca. Opinia była również obiektywna albowiem biegła jest osobą obcą dla skarżącej i nie miała żadnego interesu w tym by ustalić stan jej zdrowia odmiennie od faktycznego.

Po analizie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd doszedł do przekonania, że brak jest w sprawie przesłanek usprawiedliwiających niepoinformowanie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o uzyskiwanych w spornych okresach dochodach. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego warunkiem uznania świadczenia za nienależnie pobrane jest pouczenie o okolicznościach, których wystąpienie w czasie pobierania świadczenia powoduje jego utratę (w całości lub w części). Pouczenie o takich okolicznościach nie może odnosić się indywidualnie do pobierającego świadczenie, gdyż nie da się przewidzieć, które z różnorodnych okoliczności wystąpią u konkretnego świadczeniobiorcy. W tym sensie wystarczające jest przytoczenie przepisów określających te okoliczności (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2008 roku, sygn. akt I UK 394/07, LEX nr 494135, Wyrok Sądu Najwyższego z dnia14 marca 2006 roku, sygn. akt I UK 161/05, publ. OSNP 2007/5-6/78). Takie pouczenia skarżąca otrzymywała we wszystkich kierowanych do niej pismach dotyczących pobieranych świadczeń, czego z resztą nie kwestionowała sama skarżąca w toku swoich zeznań. Podała jedynie, że pouczeń zawartych w pismach organu rentowego nie czytała, powołując się na problemy sfery psychicznej. Zgodnie z art. 6 K.c. to na wnioskodawczyni spoczywał ciężar udowodnienia okoliczności z których wywodzi skutki prawne. Wnioskodawczyni nie udowodniła, że problemy sfery psychicznej miały wpływ na swobodę wyrażania przez nią swojej woli w spornym okresie. Tymczasem organ rentowy w pouczeniach o prawach i obowiązkach z tytułu pobieranych świadczeń kierowanych do ubezpieczonej użył zrozumiałego języka. Pouczenia chociaż rozbudowane, to jednak całościowo opisują okoliczności oraz wymagany sposób zachowania się pobierającego świadczenie, w tym dokładnie wymienia jego obowiązki informacyjne względem organu rentowego. Po zapoznaniu się z treścią pouczeń, ubezpieczona uzyskałaby należytą wiedzę o okolicznościach i zasadach zawieszania wypłaty świadczeń w sytuacji uzyskiwania dodatkowych przychodów. Brak należytego zainteresowania ze strony ubezpieczonej istotnymi dla niej sprawami, w tym świadome zaniechanie zapoznawania się z otrzymywanymi decyzjami oraz pouczeniami, w konsekwencji obciąża wyłącznie jej osobę. Odwołująca zeznała w toku przesłuchania, że nie miała wiedzy o konieczności informowania organu rentowego o uzyskiwaniu dodatkowych przychodów. Przeczy to zgromadzonemu w sprawie materiałowi dowodowemu, szczególnie oświadczeniu skarżącej złożonym w dniu 24 grudnia 2002 r. do organu rentowego, w którym oświadczyła ona, że nie uzyskuje dodatkowych przychodów. Miała ona zatem świadomości konieczności składania takich oświadczeń, lecz zaniechała temu obowiązkowi. Tym samym zeznania ubezpieczonej Sąd ocenił jako niewiarygodne, sprzeczne z zebranym w sprawie materiałem dowodowym i zasadami doświadczenia życiowego.

Mając to na względzie sporną decyzją należało uznać jako prawidłową w zakresie ustalenia konieczności zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 1 grudnia 2010 r. do 28 lutego 2012 r. i od 1 kwietnia 2012 r. do 30 czerwca 2012 r. w kwocie 12 390,54 zł.

Organ rentowy w spornej decyzji dokonał naliczenia odsetek za okres od 16 grudnia 2010 r. aż do dnia wydania spornej decyzji tj. 13 grudnia 2013 r., w kwocie 3 647,98 zł, a zatem niejako uznał, że miał prawo żądać ich zwrotu już w dacie wypłaty. Z poglądem takim nie sposób się zgodzić. Trzeba bowiem przypomnieć, że świadczenia z ubezpieczeń społecznych są przyznawane w drodze decyzji administracyjnych i na podstawie decyzji administracyjnych są wypłacane. Nie można zatem utrzymywać, że świadczenia wypłacone na podstawie pozostającej w obrocie prawnym decyzji administracyjnej jako nienależne podlegały zwrotowi w dacie wypłaty, choćby przesłanki przyznania świadczenia w rzeczywistości nie istniały lub odpadły. Świadczenia w myśl art. 84 ustawy systemowej i art. 138 ustawy o emeryturach i rentach uważane za nienależne podlegają zwrotowi dopiero wtedy, gdy organ rentowy wyda stosowną decyzję administracyjną. Podobny pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 lutego 2010 roku w sprawie I UK 210/09 (LEX nr 585713). Odesłanie do prawa cywilnego w kwestii naliczania i ustalania odsetek oznacza,
że organ rentowy naliczać powinien odsetki ustawowe (art. 359 § 2 K.c.) od dnia doręczenia decyzji obligującej do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia (por. orzecznictwo Sądu Najwyższego odnoszące się do stosunków cywilnych: wyrok z dnia 8 lipca 1977 roku, sygn. akt II CR 233/77, LEX Nr 7962; uchwała z dnia 6 marca 1991 roku, III CZP 2/91, OSNCAPiUS 1991, nr 7, poz. 93; wyrok z dnia 30 marca 1998 roku, III CKN 330/97, OSNCAPiUS 1998, nr 12, poz. 209). W wyroku z dnia 3 grudnia 2013 roku, w sprawie III AUa 436/13 (Lex 1409160) Sąd Apelacyjny w Łodzi wskazał także, że skoro wydanie decyzji administracyjnej jest konieczne w celu stwierdzenia obowiązku zwrotu przez ubezpieczonego - na podstawie art. 138 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - nienależnie pobranego świadczenia, nie może być mowy o opóźnieniu w spełnieniu tego obowiązku przed wydaniem tej decyzji. "Żądanie zwrotu" nienależnie pobranego świadczenia następuje przez doręczenie dotyczącej tego decyzji (można powiedzieć, że staje się wymagalne w tym momencie, a nie w czasie spełniania świadczeń). Z tą też chwilą następuje też wymagalność (w prawnym znaczeniu art. 359 § 2 K.c.) roszczenia o odsetki, gdyż od tej chwili dłużnik pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia głównego (art. 481 § 1 K.c.). Żądanie zwrotu nienależnie pobranego świadczenia następuje przez doręczenie ubezpieczonemu decyzji organu rentowego wydanej w tym zakresie. Z tą dopiero chwilą staje się wymagalne roszczenie o odsetki (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 24.04.2012 r., III AUa 2112/11, Lex 1298257). Konsekwencją powyższego jest zatem uznanie, że nie ma podstaw do żądania przez organ rentowy zwrotu odsetek naliczanych od dnia wypłaty świadczenia uznanego za nienależnie pobrane.

W związku z powyższym decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie żądania zwrotu odsetek uznać należy za nieprawidłową.

Z tych względów Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 K.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych uznając, że L. K. nie jest zobowiązana do zwrotu odsetek za okres od 16 grudnia 2010 r. do 13 grudnia 2013 r. w kwocie 3 647,98 zł, o czym orzekł w punkcie I wyroku.

W pozostałym zakresie tj. co do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 1 grudnia 2010 r. do 28 lutego 2012 r. i od 1 kwietnia 2012 r. do 30 czerwca 2012 r. w kwocie 12 390,54 zł Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 K.p.c. w punkcie II wyroku, z przyczyn podanych wyżej, odwołanie oddalił.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 K.p.c. mając na uwadze, iż obie strony częściowo wygrały i przegrały sprawę, co uzasadniało wzajemne zniesienie kosztów procesu.

SSO Marek Zwiernik