Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 27 kwietnia 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w osobie Przewodniczącego sędziego Urszuli Iwanowskiej, po rozpoznaniu w dniu 27 kwietnia 2023 r., na posiedzeniu niejawnym,

sprawy z odwołania L. Ł.

przeciwko Zakładowi Emerytalno-Rentowemu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

o wysokość emerytury policyjnej i policyjnej renty inwalidzkiej

w toku postępowania wywołanego apelacją organu rentowego od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 1 sierpnia 2022 r., sygn. akt VI U 2088/19,

na skutek wniosku ubezpieczonego o wyłączenie od rozpoznania sprawy sędziego Gabrieli Horodnickiej-Stelmaszczuk

postanawia: oddalić wniosek.

sędzia Urszula Iwanowska

sygn. akt III AUo 13/23

UZASADNIENIE

Sędzia Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk została wylosowana przez System Losowego Przydziału Spraw jako referent do rozpoznania apelacji ubezpieczonego, reprezentowanego przez pełnomocnika procesowego i apelacji organu rentowego od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 1 sierpnia 2022 r., sygn. akt VI U 2088/19, wydanego w sprawie z odwołania L. Ł. przeciwko Zakładowi Emerytalno-Rentowemu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W..

Pełnomocnik ubezpieczonego pismem z dnia 3 listopada 2022 r., doręczonym w dniu 22 listopada 2022 r., został poinformowany o składzie sędziowskim wylosowanym do rozpoznania niniejszej sprawy.

Wnioskiem z dnia 12 kwietnia 2023 r. L. Ł. zwrócił się o wyłączenie sędziego Gabrieli Horodnickiej-Stelmaszczuk powołując się na treść art. 49 k.p.c. i wskazując, że w świetle wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (Wielkiej I.) z dnia 19 listopada 2019 r. (nr C 585/18, C 624/48, C 625/18) oraz uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2020 r. ( (...) – 4110-1/20) zachodzą wątpliwości co do bezstronności i niezależności tak wyłonionego składu.

Wnioskodawca podważa prawidłowość powołania sędziego Gabrieli Horodnickiej-Stelmaszczuk na stanowisko sędziego Sądu Apelacyjnego w Szczecinie wobec przeprowadzenia procedury przed Krajową Radą Sądownictwa ukształtowaną na podstawie ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw, co w ocenie strony, miałoby naruszać art. 45 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Wnioskodawca zarzucił, że sędzia ma ugruntowane stanowisko co do literalnego stosowanie przepisów ustawy zaopatrzeniowej i orzeka wyłącznie na niekorzyść byłych funkcjonariuszy SB w Sądzie Apelacyjnym. Natomiast w przypadku innych składów orzekających w tym Sądzie, bez udziału wskazanego sędziego, dochodzi do wydania wyroków korzystnych dla ubezpieczonych.

Sędzia Sądu Apelacyjnego w Szczecinie G. S. złożyła wyjaśnienie z dnia 19 kwietnia 2023 r., iż w przedmiotowej sprawie
nie istnieje okoliczność wynikająca z treści art. 48 k.p.c. i art. 49 k.p.c. Jednocześnie, odwołując się do treści art. 42a ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t. j. Dz. U. z 2020 r., poz. 2072) wskazała, że w jej ocenie również nie zachodzą wymienione w nim przesłanki naruszenia standardów niezawisłości i bezstronności mające wpływ na wynik sprawy z uwzględnieniem okoliczności dotyczących uprawnionego oraz charakteru sprawy.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Wniosek L. Ł. nie zasługuje na uwzględnienie.

W sprawie należy wyjaśnić, że przepisy Kodeksu postępowania cywilnego w art. 48-53 ustanowił i uregulował instytucję wyłączenia sędziego: z mocy samej ustawy, na żądanie sędziego i na wniosek strony. Przesłanki wyłączenia sędziego od rozpoznania konkretnej sprawy zostały zaś określone w art. 48 i 49 k.p.c. I tak, w myśl art. 48 § 1 k.p.c. sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy:

1)  w sprawach, w których jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziaływa na jego prawa lub obowiązki;

2)  w sprawach swego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia;

3)  w sprawach osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;

4)  w sprawach, w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem albo był radcą prawnym jednej ze stron;

5)  w sprawach, w których w instancji niższej brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jako też w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator;

6)  w sprawach o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem, jeżeli brał udział w wydaniu tego orzeczenia.

Zgodnie zaś z art. 49 § 1 k.p.c., niezależnie od przyczyn wymienionych w art. 48, sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie. To brzmienie przepisu, ustalone w następstwie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 czerwca 2008 r. P 8/07 (OTK-A 2008/5/84, Dz. U. nr 119, poz. 772) rozszerzyło przesłankę wyłączenia sędziego. Przed nowelizacją przesłanką wyłączenia był stosunek osobisty między sędzią a stroną lub jej przedstawicielem mogący wywołać wątpliwości wobec bezstronności sędziego. Powołanym wyrokiem Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 49 k.p.c. w zakresie, w jakim ogranicza przesłankę wyłączenia sędziego jedynie do stosunku osobistego między nim a jedną ze stron lub jej przedstawicielem ustawowym, pomijając inne okoliczności, które mogłyby wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Wskazał przy tym, że „gwarancje bezstronności sędziowskiej nie mogą być ograniczone jedynie do stworzenia możliwości wyłączenia sędziego ze względu na istnienie bezpośrednich relacji o charakterze osobistym, ale muszą być pojmowane szerzej - jako umożliwiające wyłączenie w wypadku okoliczności (zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych), które w sytuacji konkretnego sędziego mogą budzić uzasadnione wątpliwości co do wydania orzeczenia opartego na w pełni zobiektywizowanych przesłankach”. Podkreślił, że instytucja wyłączenia sędziego urzeczywistnia prawo do sądu wynikające z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, a wyłączenie sędziego powinno uwzględniać także okoliczności budzące wątpliwości w odbiorze społecznym co do bezstronnego orzekania przez sędziego.

Ponadto Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 10 stycznia 2017 r., III UO 3/16, wyjaśnił, że instytucja wyłączenia sędziego na wniosek (iudex suspectus) nie jest związana z wystąpieniem jakiejkolwiek wątpliwości co do bezstronności sędziego rozpoznającego sprawę, ale z ujawnieniem się uzasadnionych wątpliwości co do bezstronności sędziego (art. 49 k.p.c.). Zatem o możliwości wyłączenia sędziego od rozpoznania sprawy nie decyduje samo odczucie strony co do bezstronności sędziego, ale odczucie co do tych wątpliwości musi być uzasadnione w okolicznościach danej sprawy. Ciężar uprawdopodobnienia wystąpienia takich okoliczności spoczywa na stronie wnoszącej o wyłączenie sędziego.

Wnioskodawca w niniejszej sprawie nie uprawdopodobnił przyczyn wyłączenia sędziego Gabrieli Horodnickiej-Stelmaszczuk powołując się jednie na powołanie sędziego w następstwie wniosku Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej na podstawie ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw, co w opinii wnioskodawcy może naruszać art. 45 ust. 1 Konstytucji w związku z art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Zatem wnioskodawca swój wniosek faktycznie opiera na podstawie art. 42a § 3 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t. j. Dz. U. z 2023 r., poz. 217; powoływana dalej jako: usp), zgodnie z którym dopuszczalne jest badanie spełnienia przez sędziego wymogów niezawisłości i bezstronności z uwzględnieniem okoliczności towarzyszących jego powołaniu i jego postępowania po powołaniu, na wniosek uprawnionego, o którym mowa w § 6, jeżeli w okolicznościach danej sprawy może to doprowadzić do naruszenia standardu niezawisłości lub bezstronności, mającego wpływ na wynik sprawy z uwzględnieniem okoliczności dotyczących uprawnionego oraz charakteru sprawy.

Jednak w myśl art. 42a § 5 usp wniosek taki składa się w terminie 7 dni od dnia zawiadomienia uprawnionego do złożenia wniosku o składzie rozpoznającym sprawę. Po upływie terminu, o którym mowa w zdaniu pierwszym, prawo do wniesienia wniosku wygasa.

Zatem w okolicznościach niniejszej sprawy badanie spełnienia przez sędziego Gabrielę Horodnicką-Stelmaszczuk wymogów niezawisłości i bezstronności z uwzględnieniem okoliczności towarzyszących jej powołaniu i jej postępowania po powołaniu na podstawie art. 42a § 3 usp wobec wygaśnięcia terminu do złożenia takiego wniosku jest niedopuszczalne. Pełnomocnik ubezpieczonego został zawiadomiony o wylosowanym składzie sędziowskim do rozpoznania sprawy pismem doręczonym w dniu 22 listopada 2022 r., zatem wniosek oparty na tej podstawie mógł być skutecznie złożony do dnia 29 listopada 2022 r. Wniosek złożony po tym terminie podlega odrzuceniu zgodnie z art. 42a § 8 usp.

Sąd Apelacyjny miał jednak na uwadze, że wnioskodawca jako podstawę złożenia wniosku wskazał art. 49 § 1 k.p.c. i dlatego wniosek przyjął do rozpoznania, a w wyniku jego rozpoznania - oddalił jako bezzasadny.

W niniejszej sprawie nie występują bowiem przesłanki wyłączenia sędziego z mocy ustawy (art. 48 § 1 k.p.c.), jak również sędzia nie złożyła wniosku o wyłączenie jej z rozpoznania niniejszej sprawy (art. 49 § 1 k.p.c.). Zatem, aby uwzględnić wniosek L. Ł. musiałby on wykazać, że istnieje okoliczność tego rodzaju, iż mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie.

W niniejszej sprawie sędzia Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk składając pisemne oświadczenie jednoznacznie wskazała, że po jej stronie nie zachodzą żadne okoliczności, które uzasadniałyby wyłączenie jej od rozpoznana niniejszej sprawy.

Natomiast sam wnioskodawca poza stanowiskiem wyrażonym w trybie art. 42a § 3 usp wskazuje, że sędzia Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk winna być wyłączona od rozpoznania sprawy bowiem ma ugruntowane stanowisko co do literalnego stosowania przepisów ustawy zaopatrzeniowej i orzekania wyłącznie na niekorzyść funkcjonariuszy SB. Natomiast w przypadku innych składów orzekających bez udziału wskazanego sędziego dochodzi do wydania wyroków korzystnych dla ubezpieczonych. I to - w ocenie wnioskodawcy - budzi uzasadnione wątpliwości co do bezstronności sądu orzekającego.

W związku z powyższym, należy podkreślić, że w utrwalonym stanowisku Sądu Najwyższego, podzielanym przez Sąd Apelacyjny orzekający w sprawie wniosku, przyjmuje się, że nie stanowi podstawy wyłączenia sędziego to, że sędzia reprezentuje pogląd prawny niekorzystny dla strony (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 1976 r., II CZ 8/76, LEX nr 7802 i postanowienie Sądu Najwyższego dnia 21 kwietnia 2011 r., III UZ 9/11, LEX nr 966824). W postanowieniu z dnia 20 maja 2021 r., I NWW 101/20 (LEX nr 3358931) Sąd Najwyższy wprost orzekł, że nie są przyczyną wyłączenia wyrażane przez sędziego poglądy prawne w poprzednio wydawanych orzeczeniach czy publikacjach naukowych. Nawet okoliczność, że sędzia orzekał już w innych sprawach z udziałem składającego wniosek oraz że, w ocenie wnioskującego, sąd w tych sprawach niewłaściwie stosował przepisy prawa i bezpodstawnie wydał wyroki korzystne dla strony przeciwnej, nie może być uznana za okoliczność, która w rozumieniu art. 49 k.p.c. mogłyby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności tego sędziego w danej sprawie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2011 r., II CSK 182/11, LEX nr 1102847; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2019 r., III CO 112/19, LEX nr 3396180).

Instytucja wyłączenia sędziego jest przeznaczona wyłącznie do wyeliminowania od orzekania w danej sprawie osób, które z uwagi na obiektywnie istniejące okoliczności nie powinny wyrokować. Instytucja ta nie może być wykorzystywana jako środek przeciwdziałania ewentualnym naruszeniom prawa materialnego lub procesowego albo przeciwdziałaniu przewlekłości postępowania. W tym celu ustawodawca przewidział inne środki prawne, w tym środki odwoławcze.

Mając na uwadze powyższe, w ocenie Sądu Apelacyjnego analiza wniosku L. Ł., nie pozwala na dokonanie ustalenia o jakiejkolwiek okoliczności mogącej wywoływać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego objętego wnioskiem o wyłączenie od rozpoznawania tej sprawy. Taką okolicznością nie może być – jak wskazano wyżej – ocena prawna stanu faktycznego dokonana przez sędziego w innych sprawach rozpoznanych przez tego sędziego.

Uwzględniając zatem treść oświadczenia sędziego Gabrieli Horodnickiej-Stelmaszczuk oraz źródło wątpliwości strony, a także obowiązujące w tej mierze podstawy prawne, odczytywane z poszanowaniem ugruntowanego orzecznictwa, Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, że w niniejszej sprawie nie występują okoliczności, które mogłaby wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego.

Zatem wniosek L. Ł. okazał się nieuzasadniony i podlega oddaleniu na podstawie art. 52 § 2 k.p.c. w związku z art. 48 § 1 i art. 49 § 1 k.p.c.

sędzia Urszula Iwanowska