Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 grudnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Jolanta Hawryszko
Sędziowie:	SSA Barbara Białecka SSA Romana Mrotek (spr.)
Protokolant:	St. sekr. sąd. Edyta Rakowska

po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2012 r. w Szczecinie

sprawy S. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o rentę rodzinną

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 31 maja 2012 r. sygn. akt IV U 435/12

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 587/12

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. decyzją z 08.02.2012 r. odmówił ubezpieczonej S. S. prawa do renty rodzinnej po zmarłej w dniu 05.06.2011 r. matce I. S., ponieważ nie spełniała ona warunków nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, gdyż w dziesięcioleciu przed dniem zgonu nie posiadała okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego łącznie co najmniej 5 lat. Ponadto zgon nastąpił później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania okresu zatrudnienia.

Ubezpieczona S. S. odwołała się od wydanej decyzji, wnosząc jednocześnie o przyznanie jej prawa do renty rodzinnej i podnosząc, że jej matka I. S. miała staż pracy wynoszący 22 lata 5 miesięcy i 16 dni.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołania wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 31 maja 2012 r., sygn. akt IV U 435/11 zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonej S. S. prawo do renty rodzinnej poczynając od 1 lutego 2012 r.

W ustaleniach faktycznych sąd I instancji podał, iż I. S. zmarła dnia 05.06.2011 r., była uprawniona do renty socjalnej. Dnia 13.02.2012r. wpłynął do organu rentowego wniosek o przyznanie prawa do renty rodzinnej dziecku I. S. - S. S.

I. S. posiadała okres składkowy i nieskładkowy w łącznym rozmiarze 22 lata 5 miesięcy i 16 dni.

S. S. jest uczennicą Liceum Ogólnokształcącego.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy uznał, iż odwołanie jest zasadne. Uzasadniając powyższe wskazał, iż zgodnie z art. 65 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz. U. z 2009r. nr 153, poz. 1227 ze zm.) renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

W myśl art. 67 ust. 1 pkt 1 w/w ustawy do renty rodzinnej uprawnione są m.in. dzieci własne spełniające warunki określone w art. 68-71.

Zgodnie z art. 68 ust. 1 ustawy dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:

1)  do ukończenia 16 lat;

2. do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

Dalej sąd pierwszej instancji wskazał, iż poza sporem pozostaje fakt, że I. S. w chwili śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy. Nie spełniała też warunków wymaganych do uzyskania prawa do emerytury. Należało zatem ocenić, czy z uwagi na przyjmowaną całkowitą niezdolność do pracy i posiadany okres składkowy i nieskładkowy w łącznym rozmiarze przekraczającym 20 lat już z tego względu spełniała warunki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy określone w art. 57 ust.2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych czy też dodatkowo istnieje konieczność posiadania przez nią przewidzianego w art. 58 ust.2 ustawy pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego przypadającego w ciągu ostatniego 10-lecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.

Zgodnie z art. 57 ust. 1 ustawy renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje pracownikowi, który spełnił łącznie następujące warunki:

1)  jest niezdolny do pracy,

2)  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,

3)  niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art.6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit b/, pkt 4,6,7 i 9, ust.2 pkt 1, 3-8 i 9 lit a/, pkt 10 lit a/, pkt. 11-12, 13 lit a/, pkt 14 lit a i pkt 15-17 oraz art.7 pkt 1-4, 5 lit a/, pkt 6 i 12 albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

W myśl, art. 57 ust. 2 ustawy przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

W uchwale 7 sędziów z dnia 23.03.2006r. IUZP 5/05 (M.P.Pr 2006/8/442) Sąd Najwyższy stwierdził, że renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny, oraz jest całkowicie niezdolny do pracy (art.57 ust.2 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych), bez potrzeby wykazywania przewidzianego w art. 58 ust.2 ustawy pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego przypadającego w ciągu ostatniego 10-lecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. W uzasadnieniu uchwały Sąd Najwyższy wskazał, że po nowelizacji art. 57 ustawy przepis ten składa się z dwu części nie tylko w znaczeniu formalnym - ust. 1 i 2 ale również merytorycznym. Ustęp 1 określa dotychczasowe przesłanki nabycia prawa do renty. Ustęp 2 stanowi, że przepisu ust. 1 pkt 3 tj. określającego czas powstania niezdolności do pracy, nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn, oraz jest całkowicie niezdolny do pracy. Koncentrując się na treści wymienionego przepisu w jego pełnym brzmieniu, należy, zdaniem Sądu Najwyższego, dojść do wniosku, że w odniesieniu do osób, o których mowa w tym przepisie, ustawodawca zrezygnował nie tylko z wymagania, aby niezdolność do pracy powstała w okresach wymienionych w ust. 1 pkt 3, ale ponadto określił w sposób szczególny okres składkowy i nieskładkowy wymagany dla nabycia przez nie prawa do renty oraz stopień niezdolności do pracy. Nie może budzić wątpliwość fakt, że określony w art.57 ust.2 minimalny okres składkowy i nieskładkowy spełnia przewidziany w ust. 1 pkt 2 warunek uzyskania prawa do renty w postaci wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego. Uzasadnia to wniosek, że przepis ust.2 w sposób szczególny w porównaniu z przesłankami przewidzianym w ust. 1 określa przesłanki prawa do renty. Sąd Najwyższy wskazał też, że przepis art.58 ustawy, określający wymagany okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art.57 ust.1 pkt 2, nie odnosi się do art.57 ust.2, który samodzielnie określił minimalny okres składowy i nieskładkowy.

To stanowisko potwierdza także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24.04.2008r. sygn. akt II UK 235/07 ( LEX nr 509044), w którym Sąd Najwyższy stwierdził, że:

1. w odniesieniu do kręgu osób, o których mowa w art. 57 ust. 2, nie znajduje zastosowania art. 58 ust. 2, który w przypadku osób w wieku powyżej 30 lat wymaga, aby pięcioletni okres zatrudnienia przypadał w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.

Powyższa wykładnia art. 57 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach może znaleźć zastosowanie także w odniesieniu do przesłanek uzyskania prawa do renty rodzinnej, ponieważ zgodnie z art. 65 ust. 2 tej ustawy przy ocenie prawa do renty rodzinnej przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

2. Prawo do renty rodzinnej przysługuje uprawnionemu członkowi rodziny osoby, która w chwili śmierci udowodniła okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 20 lat dla kobiety oraz jest całkowicie niezdolna do pracy (art. 57 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach), bez potrzeby wykazywania przewidzianego w art. 58 ust. 2 tej ustawy pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego, przypadającego w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed śmiercią tej osoby.

Z uwagi na powyższe Sąd pierwszej instancji uznał, że zmiana treści przepisu art.58 ustawy emerytalnej z dniem 23.09.2011 r., przez dodanie ust. 4, który stanowi, że przepisu ust. 2 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6 wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy, nie zmienia sytuacji prawnej ubezpieczonych.

Uwzględniając powyższe Sąd Okręgowy uznał, że I. S. spełniała warunki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy określone w art.57 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS z uwagi na przyjmowaną całkowitą niezdolność do pracy i posiadany okres składkowy i nieskładkowy w łącznym rozmiarze przekraczającym 20 lat.

W konsekwencji Sąd pierwszej instancji uznał, że córce I. S. - ubezpieczonej S. S., którzy w chwili śmierci matki kontynuowała naukę w szkole, przysługuje prawo do renty rodzinnej na podstawie art. 65 ust. 1 i 2 w związku art. 67 ust. 1 pkt 2 i art. 68 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Tak argumentując, Sąd Okręgowy działając na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku, zaś o dacie wypłaty renty orzekł na podstawie art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Od powyższego wyroku apelację złożył organ rentowy, który wydanemu rozstrzygnięciu zarzucił naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, w szczególności art. 57 ust. 2 w związku z art. 65 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( t. j. - Dz. U. z 2009 r. Nr 153 , poz. 1227 ) - poprzez przyznanie-zainteresowanej prawa do renty rodzinnej po zmarłej matce I. S. podczas gdy zmarła w dacie śmierci nie spełniała warunków do uzyskania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Tak podnosząc, organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania zainteresowanej.

S. S. nie ustosunkowała się do apelacji organu rentowego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja organu rentowego okazała się bezzasadna.

W ramach merytorycznej kontroli instancyjnej zaskarżonego wyroku, w ocenie Sądu Apelacyjnego zarzuty i wnioski apelacji nie znajdują oparcia w należycie zgromadzonym i ocenionym materiale dowodowym, jak też prawidłowo zastosowanej podstawie prawnej rozstrzygnięcia. Pisemne motywy zaskarżonego wyroku wskazują, że ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji nie naruszają dyspozycji norm art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy dokonał trafnych ustaleń, które w całości podziela Sąd Apelacyjny. W oparciu o niesporne okoliczności faktyczne ustalone w sprawie Sąd Apelacyjny nie miał wątpliwości, że ubezpieczonej S. S. przysługuje prawo do renty rodzinnej, a zastosowana przez Sąd Okręgowy wykładnia przepisu art. 65 ustawy o emeryturach i rentach jest prawidłowa.

Wskazać należy, iż prawidłowo sąd pierwszej instancji przyjął, że zmiana z dniem 23 września 2011 r. treści przepisu art. 58 ustawy poprzez dodanie do niego ust. 4, nie zmienia sytuacji prawnej ubezpieczonej. Badanie warunków z art. 65 ust. 1 i 2 odbywa się bowiem na dzień śmierci osoby, po której ubezpieczony domaga się przyznania renty rodzinnej, a nie na dzień wniesienia wniosku w tym przedmiocie.

Zgodnie z art. 65 ustawy o emeryturach i rentach, renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.

Prawidłowo Sąd pierwszej instancji ustalił, iż zmarła I. S. z uwagi na wiek nie miała prawa do emerytury, nie pobierała też renty. Konieczną przesłanką ustalenia prawa do renty rodzinnej było zatem ustalenie czy I. S. spełniała wszystkie warunki niezbędne do ustalenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Generalna zasada powstania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy ustanowiona jest w art. 57 ust. 1 ustawy emerytalnej. Wymagany zaś okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 57 ust. 1 pkt 2, określa art. 58 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.

Jednocześnie, a co prawidłowo wskazał już sąd pierwszej instancji w swoich rozważaniach, przy wykładni przepisu art. 65 w zw. z art. 57 i 58 ustawy, uwzględnić należy stanowisko wyrażone w uchwale 7 sędziów z dnia 23 marca 2006 r., I UZP 5/05 oraz wyroku SN z dnia 24 kwietnia 2008 r., sygn. akt II UK 235/07, a mianowicie, iż renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy (art. 57 ust. 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach), bez potrzeby wykazywania przewidzianego w art. 58 ust. 2 tej ustawy pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego przypadającego w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.

Zatem prawo do renty rodzinnej przysługuje uprawnionemu członkowi rodziny osoby, która w chwili śmierci udowodniła okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 20 lat dla kobiety oraz jest całkowicie niezdolna do pracy, bez potrzeby wykazywania przewidzianego w art. 58 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego przypadającego w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed śmiercią tej osoby.

Z bezspornych ustaleń wynika, iż I. S. miała udokumentowany okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 22 lata, 5 miesięcy i 16 dni. Była też zgodnie z fikcją prawną przyjętą dla potrzeb oceny prawa do renty rodzinnej (art. 65 ust. 2 ustawy) całkowicie niezdolną do pracy. Wobec tego sąd pierwszej instancji prawidłowo przyjął, że zmarła matka wnioskodawczyni w dacie śmierci spełniała przesłanki do przyznania jej renty z tytułu niezdolności do pracy, a więc warunek całkowitej niezdolności do pracy i stażu ubezpieczeniowego wynoszącego 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych. I w konsekwencji zasadnie uznał, że wnioskodawczyni ma prawo do renty rodzinnej po zmarłej matce.

Zmarła I. S. na dzień śmierci (art. 65 ust. 1 i 2) spełniała warunki do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy, ponieważ zmiana przepisu art. 58 ustawy o emeryturach i rentach przez dodanie art. 4 nastąpiła z dniem 23.09.2011r.

Twierdzenie organu rentowego zawarte w apelacji (strona 2), że „zmarła w dacie złożenia wniosku o przyznanie prawa do renty rodzinnej nie spełniała warunków do przyznania prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy” nie znajduje uzasadnienia w obowiązujących przepisach. Przy badaniu spełnienia warunków do uzyskania prawa do renty rodzinnej bada się, czy zmarły członek rodziny miał w chwili śmierci (a nie złożenia wniosku przez uprawnionego członka rodziny) ustalone prawo do emerytury lub renty albo spełniał warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Dopiero po tych ustaleniach w dalszej kolejności bada się czy wnioskodawca sam spełnia warunki do uzyskania renty rodzinnej (na dzień złożenia wniosku).

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji na podstawie art. 385 kpc.

SSA Romana Mrotek SSA Jolanta Hawryszko SSA Barbara Białecka