Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 stycznia 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:

Sędzia Barbara Białecka

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 25 stycznia 2024 r. w S.

sprawy K. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o emeryturę z rekompensatą

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 5 maja 2022 r., sygn. akt VI U 29/22

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddala odwołanie,

2.  zasądza od K. M. na rzecz organu rentowego kwotę 420 (czterysta dwadzieścia złotych) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje wraz z ustawowymi odsetkami należnymi po upływie tygodnia od dnia doręczenia wyroku do dnia zapłaty.

Barbara Białecka

III AUa 429/22

UZASADNIENIE

Decyzją z 19.11.2021 roku, znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odmówił ubezpieczonemu prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych ze względu na nieudowodnienie 15 - letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

K. M. odwołał się od tej decyzji wnosząc o jej zmianę, zasądzenie kosztów postępowania i przyznanie prawa do rekompensaty.

Wyrokiem z dnia 5 maja 2022 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w O. z dnia 19 listopada 2021 roku znak (...) i przyznał ubezpieczonemu K. M. prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych oraz zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w O. na rzecz ubezpieczonego K. M. 180 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, że K. M. urodził się (...). W dniu 11.10.2021 roku złożył wniosek o emeryturę z rekompensatą. Decyzją z dnia 19.11.2021 roku znak (...) ZUS przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia 03.11.2021 roku. Następnie kolejną decyzją z dnia 19.11.2021 r. znak (...) organ rentowy odmówił K. M. prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach, albowiem skarżący nie wykazał co najmniej 15 – letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy uwzględnił odwołującemu 2 lata 11 miesięcy i 7 dni okresu pracy w warunkach szczególnych obejmujących okres zatrudnienia w (...) S.A. (...) w okresie od dnia 01.11.1991 roku do 07.10.1994 roku.

W okresie od 01.08.1975 roku do 07.10.1994 roku K. M. była zatrudniony w firmie (...) S.A. (...) w S.. W tym od 01.08.1975 roku do 30.10.1991 roku zajmował stanowisko mechanika pojazdów samochodowych, zaś od 01.11.1991 roku pracował jako kierowca samochodów ciężarowych.

W okresie od 01.08.1975 roku do 30.10.1991 roku ubezpieczony pracował jako mechanik naprawy pojazdów w systemie cztero-brygadowym. Nie zajmował stanowiska stażysty. Z czasem powierzono mu obowiązki brygadzisty, ale jego charakter pracy się nie zmienił. Jako brygadzista dostawał zlecenia, a potem rozdzielał pracę, sam również wykonując obowiązki mechanika. K. M. dokonywał napraw samochodów ciężarowych, pracując w pełnym wymiarze czasu pracy. Pracę wykonywał w kanałach remontowych.

Zakład pracy posiadał kilkaset samochodów. (...) było 100. Jedna brygada była na zmianie i liczyło około 12 mechaników. U pracodawcy były duże warsztaty i od 3 do 5 kanałów. Mechanicy pracowali na kanałach remontowych, o długości dostosowanej do samochodów ciężarowych. Większość pracy wykonywało się z kanałów. K. M. posiada staż pracy w szczególnych warunkach wynoszący co najmniej 15 lat.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał odwołanie za uzasadnione. Wskazał, że zgodnie z art. 21 ust. 1 i 2 ustawy z 19.12.2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz.U. z 2018 r., poz. 1924 j.t.; dalej jako ustawa pomostowa), rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy z 17.12.1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2021, poz. 291; dalej jako ustawa emerytalna), wynoszący co najmniej 15 lat. Zgodnie zaś z art. 23 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach pomostowych, ustalenie prawa do rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę. Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy emerytalnej.

Przesłankami nabycia prawa do rekompensaty są zatem:

1/ utrata przez ubezpieczonego możliwości przejścia na emeryturę we wcześniejszym wieku emerytalnym w związku z wygaśnięciem po dniu 31.12.2008 roku - w stosunku do ubezpieczonych urodzonych po dniu 31.12.1948 roku, a przed dniem 1.01.1969 roku - podstawy prawnej przewidującej takie uprawnienie;

2/ niespełnienie przez ubezpieczonego warunków do nabycia prawa do emerytury pomostowej;

3/ legitymowanie się przez ubezpieczonego co najmniej 15- letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej;

4/ nieuzyskanie przez ubezpieczonego prawa do emerytury według zasad przewidzianych w ustawie emerytalnej.

Prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948 roku, które przed dniem 1.01.2009 roku wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy emerytalnej. Przy ustalaniu tego okresu stosuje się zatem analogiczne zasady, jak dla wcześniejszej emerytury na podstawie art. 32 ustawy emerytalnej.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że w art. 32 ustawy emerytalnej określono zasady ustalania prawa do emerytury dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Zgodnie z tym przepisem, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1.01.1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się zaś pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Sąd Okręgowy zauważył dalej, że w przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołujący nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Spór między ubezpieczonym i organem rentowym dotyczył posiadania przez ubezpieczonego 15 - letniego stażu pracy w warunkach szczególnych. Koncentrował się na zasadności nieuwzględnienia przez organ rentowy do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w (...) S.A. (...) w okresie od dnia od 01.08.1975 roku do 31.10.1991 roku, kiedy ubezpieczony pracował na stanowisku mechanika samochodowego. Bezspornym natomiast był okres zatrudnienia ubezpieczonego w (...) S.A. (...) na stanowisku kierowcy w okresie od dnia 01.11.1991 roku do 07.10.1994 roku, który został przez ZUS zaliczony jako praca w warunkach szczególnych (2 lata 11 miesięcy i 7 dni). Organ rentowy nie uwzględnił do ustalenia prawa do rekompensaty okresu zatrudnienia w (...) S.A. (...) od 01.08.1975 roku do 31.10.1991 roku albowiem okres ten nie został potwierdzony w przedłożonych świadectwach pracy jako okres pracy w warunkach szczególnych. Nadto ze świadectwa pracy z dnia 11.10.1994 roku wynika, iż wnioskodawca będąc zatrudniony w w/w zakładzie pracy w spornym okresie zajmował różne stanowiska pracy: a to mechanik n.p. samoch-stażysta, mech napr. poj. sam-brygadzista. Tym samym pozwany organ stwierdził brak podstaw do przyjęcia, iż w całym okresie zatrudnienia w powyższym zakładzie pracy wnioskodawca pracował w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy dalej wyjaśnił, że aktem wykonawczym, do którego odsyła ustawa emerytalna jest rozporządzenie Rady Ministrów z 7.02.1983 roku w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W myśl § 2 ust. 1 cytowanego rozporządzenia okresami uzasadniającymi prawo do świadczeń są okresy, w których praca w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Natomiast zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia, okresy pracy w szczególnych warunkach, na podstawie posiadanej dokumentacji, stwierdza zakład pracy w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w świadectwie pracy.

Sąd Okręgowy wskazał przy tym, że w postępowaniu wszczętym odwołaniem od decyzji organu rentowego Sąd kieruje się regułami dowodzenia określonymi w art. 227 – 309 K.p.c., zwłaszcza że w przepisach regulujących postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie ma jakichkolwiek odrębności lub ograniczeń. Przeciwnie, art. 473 § 1 K.p.c. stanowi, że w sprawach z tego zakresu nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i z przesłuchania stron, co oznacza, że fakty, od których uzależnione jest prawo do emerytury i renty oraz wysokość tych świadczeń, mogą być wykazywane wszelkimi środkami dowodowymi, w tym także zeznaniami świadków i stron.

Zdaniem Sądu Okręgowego dla oceny czy odwołujący pracował w szczególnych warunkach, najistotniejsze znaczenie ma nie tyle okoliczność posiadania przez niego świadectwa pracy w warunkach szczególnych, bądź jego prawidłowe wypełnienie przez pracodawcę, lecz rodzaj i okres rzeczywiście wykonywanych i powierzonych obowiązków. Stąd też, celem ustalenia czy ubezpieczony w spornym okresie wykonywał pracę w warunkach szczególnych, Sąd dopuścił dowód z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, aktach organu rentowego, a także dowód z zeznań świadków: A. F. (1), B. K. i J. R. oraz dowód z przesłuchania ubezpieczonego K. M..

Analiza dokumentów zgromadzonych w sprawie w połączeniu z zeznaniami świadków i ubezpieczonego pozwoliła w ocenie Sądu I instancji na ustalenie, że K. M. w spornym okresie: od 01.08.1975 roku do 01.11.1991 roku (łącznie 16 lat, 2 miesiące i 30 dni), stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku wykonywał pracę w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych, a zatem pracę wskazaną w Dziale XIV, pkt 16 wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Sąd Okręgowy dał wiarę zeznaniom świadków i ubezpieczonego albowiem te wzajemnie się uzupełniały, tworząc logiczną całość. Zarówno ubezpieczony jak i świadkowie: A. F. (1), B. K. i J. R. pracowali razem w spornym okresie w firmie (...) S.A. (...). Świadek B. K. (k.47v) zeznał, że „pracował jako kierowca w latach od 1977 do 2000 roku. Miał styczność z mechanikami, gdy oddawał samochód do naprawy. Widział ubezpieczonego przy pracy. Pracował tylko w kanale. Nieraz był i 8 godzin przy naprawie”. Z kolei świadek J. R. (k.47v-48) podał, że w firmie pracował od 1971 roku, a ubezpieczony od 1975 roku. Pracował jako mechanik w osobnej brygadzie – wykonywał takie same prace, co ubezpieczony tj. naprawiał samochody ciężarowe. Dalej świadek zeznał, iż „większość prac odbywało się w kanale. Pracowaliśmy w smarach i olejach, co najmniej 8 godzin dziennie. Zdarzało się że były nadgodziny”. Świadek A. F. (1) pracowała w firmie w latach od 1988 do 2000 roku. Była kierownikiem działu kadr i płac. Wskazała że „ubezpieczony pracował jako mechanik naprawy pojazdów samochodowych w systemie czterobrygadowym. Z czasem powierzono mu obowiązki brygadzisty, ale charakter jego pracy się nie zmienił. Ubezpieczony pracował jako mechanik. Widziałam jak pracował w kanale”.

Sąd Okręgowy kolejno zauważył, że powyższe zeznania w pełni korespondują z zeznaniami ubezpieczonego, który w sposób szczegółowy i rzetelny opisał swój zakres obowiązków na stanowisku mechanika podczas pracy od 01.08.1975 roku do 01.11.1991 roku w firmie (...) S.A. (...). Zdaniem Sądu Okręgowego z zeznań ubezpieczonego w sposób nie budzący wątpliwości wynika, że w przedmiotowym okresie pełnił on obowiązki mechanika, a swoje czynności wykonywał w kanałach remontowych przeznaczonych do naprawy pojazdów ciężarowych.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy ostatecznie przyjął, że w okresie od 01.08.1975 roku do 01.11.1991 roku ubezpieczony, stale i w pełnym wymiarze czasu pracował w warunkach szczególnych (16 lat 2 miesiące i 30 dni).

Sąd Okręgowy wskazał przy tym, że pozwany nie zaoferował żadnych dowodów przemawiających za oddaleniem odwołania skarżącego. Jego jedynym argumentem przemawiającym za brakiem uznania spornego okresu za pracę w warunkach szczególnych były nieścisłości w świadectwach pracy wystawionych przez pracodawcę, z których nie wynikało, że K. M. w tym okresie pracował w warunkach szczególnych, a nadto występowały rozbieżności co do nazwy jego stanowiska pracy (stażysta). Sąd Okręgowy zauważył jednak, że to nie nazwa stanowiska pracy lecz rzeczywiście wykonywane obowiązki mają istotne znaczenie przy rozstrzyganiu sporu co do ustalenia czy praca wykonywana była w warunkach szczególnych (por. wyr. SN z dn. 10.04.2014 r., II UK 395/13). Dlatego też Sąd zważył – za wiarygodnymi zeznaniami świadków i ubezpieczonego – iż, bez względu na nazwy stanowisk pracy wskazane w dokumentach osobowych skarżącego – przez cały okres od dnia 01.08.1975 roku do 01.11.1991 wykonywał on stale i w pełnym wymiarze pracę w kanałach remontowych przy naprawach pojazdów mechanicznych, o których mowa w Dziale XIV, pkt 16 wykazu A Rozporządzenia Rady Ministrów z 07.02.1983 roku.

Sąd Okręgowy nadmienił, iż jak wynika z zeznań ubezpieczonego w okresie od 20.04.1976 roku do 01.05.1978 roku odbywał on zasadniczą służbę wojskową, jednak z uwagi na fakt, iż przed jej rozpoczęciem oraz po jej zakończeniu pracował u tego samego pracodawcy na tych samych warunkach, zgodnie ze stanowiskiem przyjętym w uchwale Sądu Najwyższego w składzie 7 sędziów z 16 października 2013 r. (sygn. akt II UZP 6/13, OSNP 2014/3/42) okres ten podlega wliczeniu do stażu w zakresie uprawnień uzależnionych od ilości lat pracy w danym zakładzie lub gałęzi pracy oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w danym zawodzie (praca w szczególnych warunkach).

Apelację od powyższego wyroku wniósł organ rentowy zaskarżając orzeczenie w całości. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie:

1. prawa materialnego, a to:

- art. 21 ust.1ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych poprzez jego błędną wykładnię i nieprawidłowe zastosowanie, polegające na przyznaniu wnioskodawcy prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach - w sytuacji nieudowodnienia przez odwołującego się świadczenia takiej pracy w wymiarze co najmniej 15 lat, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy,

- art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS w związku z § 2 pkt.1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U z 1983r., Nr.8, poz. 43 ze zm.) i w związku z pkt.16, Działu XIV ( prace różne), wykazu A stanowiącego załącznik do w/w Rozporządzenia - poprzez ich błędną wykładnię dokonaną przez Sąd I instancji i w efekcie niewłaściwe zastosowanie - polegające na mylnym przekonaniu Sądu I instancji, iż dla uznania za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach na stanowisku mechanika naprawy pojazdów samochodowych, wystarczające jest jedynie ustalenie przez Sąd, iż taka praca była w istocie wykonywana przez wnioskodawcę ( w cyklu naprawy pojazdu) w kanałach remontowych, w dobowym wymiarze czasu pracy - bez konieczności jednak szczegółowego zbadania ilości czasu pracy poświęconego w tym czasie na pracę wykonywaną wyłącznie wewnątrz kanału remontowego - a tylko taka ocena daje podstawy do nadania powyższej pracy przymiotu pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym ( 8 godzin) wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy

- § 2 pkt. 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U z 1983r., Nr.8, poz. 43 ze zm.) - poprzez jego niezastosowanie, uznając, dokument źródłowy jakim jest świadectwo pracy w szczególnych warunkach z dnia 03.02.2017r. ( na podstawie którego wnioskodawcy został zaliczony i niekwestionowany inny okres pracy w szczególnych warunkach) -jako dokument pozostający bez znaczenia w spornej sprawie i uznanie w jego miejsce, jako istotnych i rozstrzygających, lakonicznych, pobieżnych i wybiórczych zeznań świadków powołanych w niniejszej sprawie.

2. przepisów prawa procesowego, a to:

- art. 233 § 1 k.p.c., poprzez przekroczenie przez Sąd I instancji zasady swobodnej oceny dowodów - wyrażające się brakiem wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego oraz błędnym i zupełnie dowolnym zinterpretowaniem związku zachodzącego między poszczególnymi faktami, ustalonymi w toku postępowania dowodowego, wyciągając ostatecznie z ich całokształtu błędny wniosek - polegający na nieprawidłowym przyjęciu przez ten Sąd, iż stan faktyczny niniejszej sprawy, jego analiza i całościowa ocena daje podstawy do przyjęcia, iż w dacie 31.12.2008r. wnioskodawca legitymował się okresem 15 lat pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a co za tym idzie ma prawo do rekompensaty z tego tytułu - kiedy wnikliwa analiza stanu faktycznego niniejszej sprawy nie pozwala na wyciągnięcie takiego wniosku, do jakiego doszedł Sąd I instancji,

- błąd w ustaleniach faktycznych popełniony przez Sąd I instancji - a to co do błędnego przyjęcia, iż okoliczności faktyczne niniejszej sprawy dają podstawy do uznania - w sposób pewny i nie budzący żadnych wątpliwości - że w spornym okresie, tj. od 01.08.1975r. do 30.10.1991r. wnioskodawca (przez cały powyższy okres) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował na stanowisku mechanika w kanale remontowym, wykonując tym samym pracę w szczególnych warunkach, a to wykonując „prace w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych", wymienione w pkt.16, Działu XIV ( prace różne), wykazu A stanowiącego załącznik do w/w Rozporządzenia - kiedy dogłębna analiza stanu faktycznego sprawy przeczy takiemu twierdzeniu Sądu I instancji.

Organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości - poprzez oddalenie odwołania wnioskodawcy w całości oraz zasądzenie na rzecz ZUS O/O. zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w/g norm przepisanych - za obie instancje wraz z należnymi odsetkami.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczony wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego zasługuje na uwzględnienie.

Z treści apelacji wynika zarzut naruszenia przez Sąd I instancji między innymi przepisów postępowania polegający na dowolnej ocenie dowodów poprzez uznanie, że ubezpieczony nabył prawo do emerytury pomostowej.

Zgodnie z art. 233 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Ocena ta musi być zgodna z zasadami logiki, doświadczenia życiowego oraz uwzględniać całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego - to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu (por. orz. SN z 6.11.1998 r, II CKN 4/98).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, organ rentowy w sposób uzasadniony wykazał wadliwość rozumowania Sądu Okręgowego.

Przedmiotem sporu w niniejszym postępowaniu była okoliczność, czy ubezpieczony legitymuje się co najmniej 15 – letnim okresem pracy w szczególnych warunkach. Pozostałe warunki nabycia prawa do rekompensaty nie były kwestionowane.

Zdaniem ubezpieczonego w okresie od dnia 01.08.1975r. do 30.10.1991r. wykonywał on stale i w pełnym wymiarze pracę w kanałach remontowych przy naprawach pojazdów mechanicznych, o których mowa w Dziale XIV, pkt 16 wykazu A Rozporządzenia Rady Ministrów z 07.02.1983 roku, będąc wtedy zatrudnionym w firmie (...) S.A. (...).

Organ rentowy stoi na stanowisku, że okoliczności faktyczne niniejszej sprawy nie dają podstaw do uznania - w sposób pewny i nie budzący żadnych wątpliwości - że w spornym okresie, tj. od 01.08.1975r. do 30.10.1991r. wnioskodawca (przez cały powyższy okres) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował na stanowisku mechanika w kanale remontowym, wykonując tym samym pracę w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy swoje ustalenia faktyczne poczynił na podstawie dowodów z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, aktach rentowych oraz na podstawie zeznań ubezpieczonego oraz świadków, którzy pracowali razem z ubezpieczonym w spornym okresie w firmie (...) S.A. (...) tj.: A. F. (1), B. K. i J. R.. Na podstawie tych dowodów Sąd I instancji doszedł do wniosku, że ubezpieczony w spornym okresie wykonywał pracę mechanika samochodowego w kanałach remontowych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd Apelacyjny odmiennie niż Sąd Okręgowy ocenił zebrany materiał dowodowy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego z zeznań świadków przesłuchanych w niniejszej sprawie wynika, że ubezpieczony pracował w spornym okresie jako mechanik w kanałach remontowych ale nie można na ich podstawie przyjąć, że praca ta była wykonywana stale, codziennie, przez co najmniej 8 godzin dziennie w kanałach remontowych.

Mianowicie świadek A. F., będąca kierownikiem działu kadr i płac zeznała, że pracę w tym zakładzie rozpoczęła w 1988r. i że na hali była dosyć często, raz w miesiącu lub częściej i widziała jak ubezpieczony pracował w kanale. Były 3 duże warsztaty i po 3 kanały. Na jednej zmianie było około 12 mechaników. Zatem potwierdzają te zeznania tylko to, że ubezpieczony w ogóle pracował też w kanałach remontowych a nie że cały czas. Ponadto ilość kanałów i ilość pracujących na jednej zmianie mechaników świadczy, że nie wszyscy mechanicy pracowali cały czas w kanałach.

Świadek B. K. zeznał, że miał styczność z mechanikami, gdy odstawiał samochód do naprawy, a był kierowcą. Widział ubezpieczonego przy pracy, pracował tylko w kanałach. Wykonywał wszystkie naprawy. Nieraz świadek był i 8 godzin przy naprawie, pamięta ubezpieczonego tylko w kanale, nie pamięta jak był kierowcą. Był 1 warsztat w S.. Najmniej było 5 kanałów. Ubezpieczony już pracował jak świadek przyszedł do tej pracy. Z tych zeznań zdaniem Sądu Apelacyjnego również trudno wysnuć jednoznaczny wniosek o pracy ubezpieczonego w kanałach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Po pierwsze świadek widział ubezpieczonego w kanale tylko wtedy, gdy odstawiał zepsuty samochód, zatem nie codziennie, ale nie wiadomo jak często. Stwierdzenie „wykonywał wszystkie naprawy” sugeruje, że były też naprawy na zewnątrz kanału ponieważ nie wszystkie naprawy samochodów odbywają się w kanale. Po drugie zdaniem świadka było ok. 5 kanałów a więc mniej niż mechaników na zmianie, co świadczy o tym, że mechanicy nie pracowali w kanale cały dzień, a przynajmniej, że nie wszyscy. Brak zatem wiarygodnych, nie pozostawiających wątpliwości dowodów, że ubezpieczony przez cały wymiar czasu pracy pracował wyłącznie w kanałach.

Świadek J. R. zeznał, że zdarzało się, że pracowali poza kanałem, były to krótkotrwałe prace, większość prac odbywała się w kanale. Kanałów było 4-5, a brygada liczyła 10 osób. Świadek otrzymał świadectwo pracy w szczególnych warunkach. Z zeznań tego świadka zatem również wynika, że kanałów było mniej niż osób pracujących na jednej zmianie, co świadczy o tym, że nie wszyscy pracowali stale w kanałach.

Ubezpieczony zeznał, że pracował „w kanale i na kanale, w kanale robiło się resory, gdy był do naprawy silnik, trzeba było odkręcić miskę olejową z kanału apotem pracowało się na samochodzie. Naprawy silników były częste. Silnik był na wierzchu. 60% pracy było w kanale, 40% na kanale”.

Już z zeznań samego ubezpieczonego wynika, że praca w kanale nie była wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy. Proporcje 60/40% też nie świadczą o znikomym czasie pracy poza kanałem.

Znamienne jest również to, iż pracodawca ubezpieczonego wystawiając mu świadectwo pracy w 1994r. w tydzień po zakończeniu pracy w tym zakładzie nie wystawił mu świadectwa pracy w szczególnych warunkach, również następca prawny pracodawcy w 2017r. wystawił świadectwo pracy w szczególnych warunkach ale jedynie za lata 1991-1994 a dotyczyło to pracy w charakterze kierowcy a nie mechanika.

Reasumując Sąd Apelacyjny mając na względzie zebrany materiał dowodowy - odmiennie niż Sąd Okręgowy - uznał, że ubezpieczony nie wykonywał pracy mechanika samochodowego w kanałach remontowych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2023 r. (...) 38/23 wskazano, że konsekwentnie w orzecznictwie przyjmuje się, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska (np. mechanik samochodowy), tylko liczy się rodzaj powierzonej mu pracy. W szczególności pracownik nie świadczy pracy w warunkach kwalifikowanych (stale i w pełnym wymiarze czasu), jeśli w ramach obowiązującego go wymiaru czasu pracy na zajmowanym stanowisku wykonuje naprawy urządzeń samochodowych, które zostały uprzednio zdemontowane w kanałach remontowych, a więc pracę poza tymi kanałami w miejscach, w których nie ma narażenia na bezpośrednie oddziaływanie czynników szkodliwych (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 4 czerwca 2008 r., II UK 306/07, OSNP 2009 nr 21-22, poz. 290). Jeżeli pracownik - w ramach czasu pracy obowiązującego go na danym stanowisku - świadczył pracę zarówno w kanale remontowym, jak i na zewnątrz stacji obsługi pojazdów, na "poziomie zero" i wewnątrz samochodów (w kabinie kierowcy), to praca w kanałach remontowych nie była mu powierzona stale i wyłącznie, niezależnie od tego, czy pracę w kanale wykonywał w wymiarze 6-7 godzin w ciągu 8-godzinnej dniówki roboczej (wyrok Sądu Najwyższego z 24 marca 2009 r., I PK 194/08, OSNP 2010 nr 23-24, poz. 281; LEX nr 528152). Jeśli w ramach warsztatu samochodowego pracownicy (mechanicy) wykonywali prace zarówno w kanałach remontowych, jak i poza nimi, przy czym, nie było w tym zakresie żadnego (formalnego lub nawet nieformalnego) podziału i każdy z mechaników wykonywał pracę taką, jaką aktualnie - stosownie do potrzeb pracodawcy - należało wykonać, to świadczona w ten sposób praca nie była pracą wykonywaną w szczególnych warunkach w rozumieniu przepisów emerytalno-rentowych. Należy więc przyjąć, że "praca w kanałach" jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze w zakładach gdzie występuje podział specjalistyczny prac między brygady remontowo-naprawcze.

Sąd apelacyjny uznał zatem zarzuty apelacyjne za uzasadnione i ustaliwszy, że ubezpieczony nie legitymuje się 15 – letnim okresem pracy w szczególnych warunkach, wskazał, że nie spełnił wszystkich przesłanek do przyznania rekompensaty.

Mając na względzie powyższe argumenty Sąd Apelacyjny, działając na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżone orzeczenie i oddalił odwołanie.

Rozstrzygając o kosztach postępowania Sąd Apelacyjny miał na uwadze treść art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Wobec czego należało zasądzić od ubezpieczonego na rzecz organu rentowego 420 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego organu rentowego w obu instancjach na podstawie § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2023.1935 j.t.). O ustawowych odsetkach za opóźnienie od zasądzonych kosztów orzeczono na podstawie art. 98 § 11 k.p.c.