Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 października 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Beata Górska (spr.)
Sędziowie:	SSA Urszula Iwanowska SSA Romana Mrotek
Protokolant:	St. sekr. sąd. Edyta Rakowska

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2018 r. w Szczecinie

sprawy Z. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do renty rodzinnej i o prawo do renty socjalnej

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 13 lutego 2018 r. sygn. akt VI U 1126/16

1.  oddala apelację,

2.  przyznaje adwokat G. W. od Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Szczecinie kwotę 360 (trzysta sześćdziesiąt złotych) powiększoną o stawkę podatku od towarów i usług, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonemu z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Romana Mrotek SSA Beata Górska SSA Urszula Iwanowska

Sygn. akt III AUa 216/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30 kwietnia 2015 roku znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił Z. R. prawa do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 5 kwietnia 1995 roku J. R. (1).

Decyzją z dnia 30 kwietnia 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił Z. R. prawa do renty socjalnej.

Decyzją z dnia 30 kwietnia 2015 roku znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił Z. R. prawa do renty rodzinnej po zmarłej w dniu 4 czerwca 2003 roku J. R. (2).

Odwołania od powyższych decyzji wywiódł ubezpieczony Z. R..

W odpowiedziach na odwołania Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o ich oddalenie w całości, z argumentacją jak w zaskarżonych decyzjach.

Postanowieniem z dnia 14 lipca 2015 roku Sąd Okręgowy połączył sprawy z odwołania ubezpieczonego od decyzji ZUS z dnia 30 kwietnia 2015 roku celem łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Wyrokiem z dnia 13 lutego 2018 roku Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołania oraz przyznał adwokat G. W. – od Skarbu Państwa kasa Sądu Okręgowego w Szczecinie – kwotę 180 zł tytułem wynagrodzenia za pełnienie obowiązków ustanowionego z urzędu pełnomocnika ubezpieczonego.

Sąd Okręgowy ustalił, że Z. R., urodzony (...), posiada wykształcenie wyższe – w okresie od 1 października 1970 roku do 1 czerwca 1977 roku studiował na Akademii Rolniczej na (...)i (...) Żywności w zakresie technologia przetwórcza (studia stacjonarne planowo trwały 4, 5 roku), uzyskując tytuł inżyniera.

W trakcie blisko 17 letniej aktywności zawodowej ubezpieczony pracował w szczególności jako stażysta, ekspedient portowy, ekonomista ds. zatrudnienia i płac, dysponent, młodszy rybak przetwórstwa, starszy towaroznawca, technolog, kierownik sali, dyspozytor-koordynator, zastępca kierownika D. Handlowego, akwizytor, specjalista ds. sprzedaży, referent ds. zaopatrzenia.

W okresie od 7 października 1967 roku do 10 października 1969 roku ubezpieczony pełnił zasadniczą służbę wojskową.

W dniu 14 listopada 2014 roku ubezpieczony złożył w ZUS wniosek o rentę socjalną oraz wnioski o rentę rodzinną po zmarłym w dniu 5 kwietnia 1995 roku ojcu J. R. (1) oraz po zmarłej w dniu 4 czerwca 2003 roku matce J. R. (2).

W dniu 21 stycznia 2015 roku ubezpieczony był konsultowany przez lekarza konsultanta ZUS z zakresu psychiatrii, który rozpoznając u wnioskodawcy zaburzenia afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod depresyjny umiarkowany wskazał, że nasilenie występujących u wnioskodawcy objawów powoduje całkowitą niezdolność do pracy, której przyczyny powstały w okresie nauki przed ukończeniem 25 raku życia. Orzecznik wskazał, że pierwsze symptomy choroby pojawiły się w okresie studiów - dostępna dokumentacja medyczna wskazuje rok 1974 roku (ubezpieczony miał 27 lat), ale był to moment eskalacji zaburzeń które z całą pewnością istniały wcześniej.

Lekarz orzecznik ZUS po przeprowadzeniu w dniu 28 stycznia 2015 roku badaniu rozpoznając u ubezpieczonego: chorobę afektywną dwubiegunową, nadciśnienie tętnicze stwierdził, że naruszona sprawność organizmu uniemożliwia mu wykonywanie jakiejkolwiek pracy, co skutkuje ustaleniem całkowitej niezdolności do pracy na stałe. Wskazano, że całkowita niezdolność do pracy powstała w związku z naruszeniem sprawności organizmu powstałym przed 18 rokiem życia lub do ukończenia nauki w szkole nie dłużej niż do osiągnięcia 25 roku życia.

Po złożeniu przez ubezpieczonego sprzeciwu od powyższego orzeczenia ubezpieczony został poddany badaniu przez Komisję Lekarską ZUS-u, która w dniu 9 lutego 2015 roku wydała orzeczenie stwierdzające, że stan psychiczny wnioskodawcy nie powoduje całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Po przedłożeniu nowej dokumentacji lekarskiej ubezpieczony został poddany badaniu przez lekarza orzecznika ZUS który w dniu 2 kwietnia 2015 roku rozpoznając u ubezpieczonego raka prostaty i chorobę afektywną dwubiegunową stwierdził, że jest on całkowicie niezdolny do pracy od marca 2015 roku do kwietnia 2018 roku.

Po złożeniu przez ubezpieczonego sprzeciwu od powyższego orzeczenia ubezpieczony został poddany badaniu przez Komisję Lekarską ZUS-u, która w dniu 21 kwietnia 2015 roku wydała orzeczenie o treści zgodnej z orzeczeniem lekarza orzecznika tj. stwierdzające, że ubezpieczony jest całkowicie niezdolny do pracy. Ustalono, ze całkowita niezdolność nie pozostaje w związku z naruszeniem sprawności organizmu powstałym przed 18 rokiem życia w trakcie nauki, przed ukończeniem 25 roku życia. Datę powstania całkowitej niezdolności do pracy ustalono na marzec 2015 roku.

Według złożonej dokumentacji medycznej ubezpieczony pierwszy raz podjął leczenie psychiatryczne w 1975 roku. Z. R. był wówczas studentem IV roku Akademii Rolniczej. Zalecono B. i S., potem N.. Ubezpieczony odbył 4 wizyty lekarskie i zaprzestał leczenia w 1976 roku. W 1994 roku odbył jedną wizytę psychiatryczną (dr J. P.), w trakcie której rozpoznano nerwicę depresyjną. Kolejna próba podjęcia leczenia to 1998 roku w Poradni (...) przy ul. (...) (dr M.), w trakcie której rozpoznano zespół depresyjny, ubezpieczony leczenie kontynuował z różną regularnością w dość dużych odstępach czasu. Kolejna placówka, w jakiej ubezpieczony podjął leczenie to Przychodnia (...) w S. (dr R. W.), gdzie odbył 1 wizytę z rozpoznaniem zespołu depresyjnego i odebrał zaświadczenie (1 czerwca 2001 roku). W kolejnych latach ubezpieczony stawiał się nieregularnie na wizyty w PZP przy S. oraz Poradni MSWiA (dr B.). Ubezpieczony był kilkukrotnie hospitalizowany z przyczyn psychiatrycznych (w 2005 roku, w 2014 roku, dwukrotnie w 2016 roku).

Sprawność umysłowa ubezpieczonego lokuje się w dolnych granicach przedziału normy dla wieku. Biorąc pod uwagę poziom wykształcenia wnioskodawcy, niski jest aktualny poziom jego wiadomości oraz zdolność rozumienia sytuacji społecznych. Przeciętny poziom wykazuje natomiast jego zdolność tworzenia pojęć oraz zdolność klasyfikowania i systematyzowania.

Ubezpieczony przeciętnie radzi sobie z analizą i syntezą wzrokową, nie ma też większych problemów ze spostrzeganiem, a umiejętność wnioskowania o całości na podstawie jej części jest utrzymana.

Wyraźne deficyty wykazuje natomiast pamięć świeża wnioskodawcy, zarówno słuchowa, jak i wzrokowa. Problemy ujawniają się także w zakresie koncentracji i utrzymywania uwagi - jego uwaga jest chwiejna, łatwo rozprasza się i dekoncentruje. Badanie wykazało występowanie u wnioskodawcy psychologicznych wskaźników organicznego uszkodzenia (...), z czym należy wiązać występowanie problemów z pamięcią świeżą.

Aktualnie u ubezpieczonego rozpoznaje się:

- chorobę afektywną dwubiegunową - obecnie objawy rezydualne,

- organiczne zaburzenia nastroju,

- okresowy zespół bólowy kręgosłupa i stawów na podłożu zmian zwyrodnieniowo-dyskopatycznych bez konfliktu korzeniowego,

- przebytą w przeszłości włośnicę bez następstw neurologicznych.

Z przyczyn neurologicznych ubezpieczony nie jest osobą niezdolną do pracy – u wnioskodawcy nie występuje deficyt neurologiczno-ortopedyczny brak jest niedowładów, porażeń, zaburzeń mowy, niewydolności narządu ruchu.

Występujące u ubezpieczonego w okresie studiów kłopoty ze zdrowiem psychicznym - zaburzenia nerwicowe - objawy lękowo-depresyjne nie powodowały u niego całkowitej niezdolności do pracy. W trakcie studiów w historii życia ubezpieczonego wystąpiły czynniki uwarunkowane sytuacyjnie, reaktywnie i rodzinnie. Nie można jednoznacznie wskazać, że epizody w okresie studiów i późniejszego leczenia są wyłącznie spowodowane problemami biologicznymi jaką jest choroba psychiczna.

Ubezpieczony jest całkowicie, trwale niezdolny do pracy od 2005 roku (ciężki epizod depresji z objawami psychotycznymi z podjętą próbą samobójczą, hospitalizacja w klinice psychiatrycznej). U ubezpieczonego brak jest elementów psychodegradacji, które występują w schizofrenii.

Z. R. nie figuruje w rejestrach pacjentów oddziałów psychiatrycznych Szpitala przy ul. (...) w S. oraz w bazie danych pacjentów (...) ZOZ (...) w okresie od 1976 roku do 1994 roku.

Z. R. jest pacjentem Poradni Centrum (...) B. M. (1). (...) nie dysponuje dokumentacją medyczną za okres 1976-1994 pierwszy wpis dotyczący ubezpieczonego datowany jest na rok 2005.

Ubezpieczony był pacjentem Poradni(...) Kliniki (...) zachowana dokumentacja medyczna przekazana została wnioskodawcy.

W 1994 roku Z. R. był pacjentem prowadzonej przez dr J. P. indywidualnej (...) w 1994 roku, z uwagi na upływ czasu dokumentacja nie zachowała się.

Dokumentacja medyczna ubezpieczonego z Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w S. obejmuje okres od 25 października 1979 roku do lutego 1997 roku. W dokumentacji znajduje się wpis, że w dniu 14 czerwca 1984 roku „Pacjent prosi o skierowanie do psychiatry”.

Ubezpieczony w latach 2001 – 2014 leczył się w (...) w S..

Dokumentacja medyczna ubezpieczonego z Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w S. obejmuje okres od 8 października 2012 roku do 24 października 2013 roku.

Pozostające w Archiwum (...) dokumenty dotyczące tworzenia jednostek naukowo-dydaktycznych nie potwierdzają istnienia Zakładu (...) jako jednostki uczelnianej.

Po dokonaniu powyższych ustaleń Sąd Okręgowy uznał, że odwołania wnioskodawcy okazały się nieuzasadnione.

Sąd I instancji wskazał, że w niniejszym postępowaniu pod rozwagę sądu poddana została ocena prawidłowości decyzji ZUS z dnia 30 kwietnia 2015 roku którymi ZUS odmówił ubezpieczonemu prawa do renty socjalnej oraz prawa do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 5 kwietnia 1995 roku ojcu J. R. (1) oraz zmarłej w dniu 4 czerwca 2003 roku matce J. R. (2).

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd orzekający przyjął przepis art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 roku o rencie socjalnej (Dz. U. Nr 135, poz. 1268 ze zm.), zgodnie z którym renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

1) przed ukończeniem 18 roku życia,

2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25 roku życia,

3) w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Osobie, która spełnia powyższe warunki określone w ust. 1, przysługuje:

1) renta socjalna stała - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała,

2) renta socjalna okresowa - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest okresowa (ust. 2).

Następnie Sąd Okręgowy zważył, że ustalenia całkowitej niezdolności do pracy dokonuje się na zasadach i w trybie określonym w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stosując odpowiednio między innymi art. 12 - 14 tej ustawy (art. 5 i 15 ustawy o rencie socjalnej).

Zgodnie natomiast z dyspozycją art. 65 ust. 1 i 2 z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2017 roku poz. 1383) renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.

Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się jednocześnie, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

W myśl art. 67 ust. 1 i 2 do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny spełniający warunki określone w art. 68-71:

1) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,

2) przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości wnuki, rodzeństwo inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej,

3) małżonek (wdowa i wdowiec),

4) rodzice.

W myśl art. 68 ust. 1. prawo do renty rodzinnej mają dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione:

1)do ukończenia 16 lat;

2)do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3)bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

Następnie Sąd Okręgowy powołał treść przepisów z art. 12 i 13 ustawy o emeryturach

i rentach z FUS wyjaśniając różnice między całkowitą a częściową niezdolnością do pracy.

Po czym Sąd orzekający stwierdził, że w niniejszej sprawie kluczowym dla rozstrzygnięcia

było ustalenie, czy ubezpieczony Z. R. jest osobą całkowicie niezdolną do pracy

oraz czy całkowita niezdolność ubezpieczonego do pracy powstała w okresie, o którym mowa

w pkt 1 lub 2 art. 68 ustawy emerytalnej albo istnieje z powodu naruszenia sprawności

organizmu, które powstało w okresach nazwanych w art. 4 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej.

Ustalenia w przedmiocie stanu zdrowia ubezpieczonego i jego zdolności do pracy poczynione zostały przez Sąd Okręgowy w oparciu o analizę dokumentacji lekarskiej ubezpieczonego znajdującej się w aktach rentowych oraz przedłożonej w toku postępowania, jak również na podstawie przeprowadzonego przez sąd dowodu z opinii biegłych sądowych lekarzy specjalistów z zakresu: psychiatrii - M. Ś., neurologii – B. M. (2) oraz biegłej z zakresu psychiatrii – K. P. a więc biegłych posiadających odpowiednie kwalifikacje w stosunku do stwierdzonych schorzeń skarżącego oraz biegłego z zakresu psychologii K. B..

Autentyczność dokumentów nie była przez strony kwestionowana i nie budziła wątpliwości Sądu orzekającego. Zostały one sporządzone w sposób zgodny z przepisami prawa, przez uprawnione do tego osoby, w ramach ich kompetencji oraz w sposób rzetelny, stąd też sąd ocenił je jako wiarygodne. Tak samo ocenił Sąd Okręgowy złożone w sprawie opinie biegłych sądowych. Biegli postawili wyraźne rozpoznanie odnośnie schorzeń ubezpieczonego występujących u niego w chwili wydawania przez organ rentowy zaskarżonych decyzji i ich wpływu na zdolność do pracy.

Biegła z zakresu neurologii nie znalazła u wnioskodawcy deficytu neurologiczno-ortopedycznego (niedowładów, porażeń, zaburzeń mowy, niewydolności narządu ruchu). W opinii biegłej brak jest jakiejkolwiek niezdolności do pracy z przyczyn neurologicznych.

Biegły z zakresu psychologii wskazał, że sprawność umysłowa ubezpieczonego lokuje się w dolnych granicach przedziału normy dla wieku, a przeprowadzone u ubezpieczonego badanie wykazało występowanie u niego psychologicznych wskaźników organicznego uszkodzenia (...), z czym należy wiązać występowanie u niego problemów z pamięcią świeżą.

Biegła z zakresu psychiatrii M. Ś. wskazała, że w dostępnej dokumentacji medycznej zapis o pierwszej konsultacji pojawia się w 1974 roku, wówczas ubezpieczony skierowany na urlop zdrowotny, przy czym jak podniosła biegła z twierdzeń wnioskodawcy wynika, że był to drugi urlop z powodów psychiatrycznych w czasie studiów. Biegła zwróciła uwagę, że obecnie ubezpieczony nie kontynuuje leczenia psychiatrycznego, mimo poważnych zaostrzeń 3-krotną hospitalizacją psychiatryczną, nie przyjmuje żadnych leków, jego stan jest stabilny, bez objawów psychotycznych, bez cech chorobowo zmienionego nastroju, jest jedynie chaotyczny z tendencją do rozkojarzeń. Biegła zwróciła uwagę, że dokumentacja medyczna wskazuje na przebytą włośnicę i zaniki korowe w KT, wykładniki organicznego uszkodzenia (...) potwierdzone badaniem psychologicznym. Stąd według biegłej zmiana kwalifikacji nozologicznej rozpoznania. Reasumując biegła uznała, że wnioskodawca jest z powodu choroby psychicznej niezdolny do pracy, nie ma takiego nasilenia objawów, które powodowałyby obecnie niezdolność do samodzielnej egzystencji. W opinii biegłej owa niezdolność ma swój początek w okresie studiów (ale nie ma danych aby początek był przed okresem służby wojskowej, którą odbył w całości), mogło mieć miejsce przed 25 rokiem życia – bez związku ze służba wojskową.

Odnosząc się do zarzutów do opinii sformułowanych przez (...) w piśmie procesowym z dnia 11 lutego 2016 roku biegła podniosła, że w opinii zasadniczej wskazała na okoliczności stanowiące o istnieniu choroby w okresie studiów (m. in. urlopy dziekańskie i zaświadczenia o leczeniu potwierdzające podstawowe uznanie). Biegła wskazała, że fakt, iż ubezpieczony nie przyjmuje obecnie leków nie wiąże się z remisją depresji, ale rozpoznaniem choroby nowotworowej. Biegła zgodziła się ze stanowiskiem (...), iż rozbieżności może strzygnąć inny biegły.

Biegła z zakresu psychiatrii - K. P. rozpoznając u ubezpieczonego chorobę afektywną - dwubiegunową (obecnie objawy rezydualne) uznała, że ubezpieczony jest całkowicie, trwale niezdolny do pracy, zdolny do samodzielnej egzystencji. Jako datę powstania niezdolności biegła wskazała 2005 rok. Podkreślając trudność w wyznaczeniu tej daty, biegła po wnikliwej analizie dokumentacji medycznej wskazała, że należałoby przyjąć datę hospitalizacji w Klinice (...) (2005 rok). Biegła podniosła, że wcześniej występujące zaburzenia miały głównie charakter lękowo-depresyjny, a ich leczenie ograniczało się do kilku wizyt u dowolnie wybranego psychiatry.

Zdaniem biegłej wydaje się, że ciężki epizod depresji z objawami psychotycznymi i próba samobójcza wówczas podjęta (2005 rok) są wyznacznikiem początku choroby psychicznej o nieco zmiennym i ewoluującym obrazie - dodatkowo skomplikowanym przebytą włośnicą zmianami w obrębie (...), a nade wszystko - trudną i obciążającą sytuacją życiową. Biegła wskazała, że przebyty w 2005 roku epizod depresji zmobilizował wnioskodawcę do aktywnego leczenia, uczęszczania na wizyty lekarskie i przez pewien czas do przyjmowania leków. Niestety brak wglądu chorobowego i bezkrytycyzm spowodowały odstawienie leków - a w dalszej konsekwencji stopniowe pogarszanie stanu psychicznego i kolejne hospitalizacje. Stąd biegła uznała, że celowym jest wskazanie hospitalizacji czerwiec – sierpień 2005 roku jako początku całkowitej niezdolności do pracy.

Odnosząc się do zastrzeżeń ubezpieczonego sformułowanych w piśmie procesowym z dnia 22 lipca 2016 roku biegła K. P. wskazała, że w jej ocenie kilkukrotne wizyty u psychiatry w okresie studiów – z głównym problemem zaburzeń lękowych - nie są podstawą do uznania niezdolności do pracy zwłaszcza, że ubezpieczony ukończył studia, a z pomocy psychiatry skorzystał po raz kolejny dopiero po około 18 latach. Biegła podkreśliła, że zawarte w opinii biegłej M. Ś. stwierdzenie „że początek owej niezdolności w okresie studiów”, „mogło mieć miejsce przed 25 roku życia” stanowi pewną hipotezę odnośnie rozwoju choroby - zupełnie niepotwierdzoną danymi z dokumentacji medycznej lub choćby z ustnych wyjaśnień wnioskodawcy.

Po zapoznaniu się z treścią opinii biegłej K. P., biegła M. Ś. podtrzymała swoją opinię, iż naruszenie zdrowia psychicznego skutkujące chorobą psychiczną (chorobą afektywną dwubiegunową) miało miejsce w okresie stadiów, ubezpieczony z powodu objawów był kierowany na urlop zdrowotny. Zdaniem biegłej data przyjęta przez biegłą K. P. - data hospitalizacji psychiatrycznej jest datą pewną dla potwierdzenia pełnoobjawowej choroby skutkującej całkowitą niezdolnością do pracy, nie jest to równoznaczne z powstaniem choroby. W ocenie biegłej pierwsze symptomy miały miejsce przed 25 roku życia. Fakt ukończenia studiów nie wyklucza istnienia choroby, może świadczyć o wysokich możliwościach poznawczych i intelektualnych. Biegła wskazała, że CHAD dotyczy okresowych zaburzeń w obszarze nastroju, napędu, oceny rzeczywistości, ale fazy choroby (hipomaniakalne, depresyjne, lękowe) mogą mijać samoistnie również bez leczenia farmakologicznego. Mogły one mieć nasilenie nie powodujące dezorganizacji funkcjonowania pacjenta.

Uzupełniając swoją opinię biegła z zakresu psychiatrii K. P. w trakcie rozprawy w dniu 28 lutego 2017 roku podtrzymała swoją opinię wskazując, że ubezpieczony jest całkowicie, trwale niezdolny do pracy od 2005 roku (próba samobójcza i hospitalizacja w klinice psychiatrycznej). Biegła nie znalazła podstaw do ustalenia wcześniejszej daty powstania niezdolności do pracy. Ubezpieczony miał kłopoty ze zdrowiem psychicznym w czasie studiów, cierpiał wtedy na objawy lękowo-depresyjne, które mogą ale nie muszą być traktowane jako naruszenie sprawności organizmu skutkujące późniejszą niezdolnością. Można je traktować jako objawy prodromalne (poprzedzające). Biegła podkreśliła, że ubezpieczony ukończył studia, podjął pracę, zmieniał ją, funkcjonował, był czynny zawodowo. Choroba ujawniła się wiele lat później. Między kolejnymi wizytami u psychiatry minęło 18 lat, przy czym ta wizyta u psychiatry dotyczyła wystawienia zaświadczenia a nie prowadzenia leczenia. Biegła podkreśliła, że dosyć rzadko w psychiatrii zdarzają się przypadki istnienia związku między epizodami choroby o tak długim odstępie czasowym. Zdaniem bieglej nieistnienie związku jest bardziej prawdopodobne od jego istnienia. Biegła wyjaśniła, że u ubezpieczonego choroba dwubiegunowa zaczęła się od objawów depresyjnych łącznie z próbą samobójczą. Nie było zaburzeń depresyjnych w czasie studiów. Nie można oszacować ile miesięcy przed hospitalizacją mogła się toczyć choroba. Nie ma żadnych danych że u ubezpieczonego występowały wcześniej zaburzenia depresyjne. Biegła podkreśliła, że zaburzenia nerwicowe to inna jednostka chorobowa niż obecnie rozpoznana u ubezpieczonego.

Uzupełniając swoją opinię biegła z zakresu psychiatrii M. Ś. podkreśliła, że ubezpieczony nie był całkowicie niezdolny do pracy od okresu studiów, o czym świadczy fakt, że ukończył studia, miał udokumentowaną pracę zawodowa, odbył służbę wojskową, a w okresie służby nie doszło do dekompensacji chorobowej. Biegła wyjaśniła, że łączyła zaburzenia depresyjne, które miały miejsce w okresie studiów jako mogące mieć związek z chorobą stwierdzoną u ubezpieczonego, ale nie jest to jednoznaczne. Biegła wskazała, że jej stanowisko jest jedynie pozornie rozbieżne ze stanowiskiem dr K.-P.. Biegła wskazała, że w okresie studiów rozpoznania były ukierunkowane na stany nerwicowo-depresyjne, przy czym jak zauważyła w tym czasie miały miejsce i problemy rodzinne reaktywne, w historii życia ubezpieczonego wystąpiły też czynniki uwarunkowane sytuacyjnie, reaktywnie i rodzinnie. Dlatego też, w ocenie biegłej nie można jednoznacznie wskazać, że epizody w okresie studiów i późniejszego leczenia są wyłącznie spowodowane problemami biologicznymi jaką jest choroba psychiczna. Trudności takie miały miejsce w okresie studiów, co powodowało konieczność korzystania z urlopów zdrowotnych. Biegła podkreśliła, że w przypadku chorób psychicznych pierwsze zespoły mogły być pod postacią zaburzeń lękowych, lękowo-depresyjnych, nie muszą być epizodem ciężkiej depresji, czy zespołem maniakalnym, żeby poznać chorobę afektywną dwubiegunową. Reasumując okres studiów i objawy psychiczne, w ocenie biegłej można przyjąć, że naruszenie sprawności zdrowia psychicznego ma związek z późniejszą chorobą w postaci pełnoobjawowej choroby afektywnej dwubiegunowej, przy czym jako datę pewną można wskazać dopiero rok 2005 w którym ubezpieczony był hospitalizowany. Biegła podkreśliła, że ze wcześniejszego okresu brak jest dokumentacji, która zawierałaby więcej informacji poza tym, że u ubezpieczonego wystąpił zespół nerwicowy, który leczony był P.. Biegła zwróciła uwagę, że nie zawsze urlop zdrowotny przyznawany przez uczelnię związany jest z chorobą psychiczną, czasami udzielany jest z powodu nieradzenia sobie lub na skutek załamania psychicznego.

Biegła wskazała także, iż znaczącym kontrargumentem przeciwko jej hipotezie jest to, że ubezpieczony po studiach był 18 lat aktywny zawodowo, co świadczy o tym, że epizod w okresie studiów nie spowodował załamania linii życiowej ubezpieczonego, który dokończył studia i 20 lat pracował zawodowo m.in. przy pracach wymagających dobrej organizacji i sprawności. W przypadku ubezpieczonego brak jest elementów psychodegradacji, które występują w schizofrenii. Zdaniem biegłej jedynie bardzo hipotetycznie można przyjąć, że istnieje związek między schorzeniem z okresu studiów, a chorobą od 2005 roku kiedy ubezpieczony przebywał w szpitalu, prawdopodobieństwo istnienia takiego związku wynosi 50 procent. Przy czym jak zauważyła biegła ubezpieczony pracował jako dealer samochodowy do 2008 roku to już po hospitalizacji związanej z próbą samobójczą. Zdaniem biegłej może być ta, że mamy do czynienia z jedną chorobą, której pierwsze symptomy pojawiły się w okresie studiów, nie można wykluczyć, że są to dwa zupełnie odrębne stany – w okresie studiów uwarunkowane czynnikami związanymi z sytuacją życiową wnioskodawcy a obecnie epizodem który ujawnił w okresie wieku średniego. Biegła podkreśliła przy tym, że choroba psychiczna nie wynika z trudności rodzinnych te mogą być przyczyną zaburzeń emocjonalnych i nerwicowych, choroba może ujawnić się pod wpływem stresów, lęków i przemocy. Problemy nerwicowo-depresyjne związane z sytuacją życiową jeśli są silne mogą się pogłębić i ujawni się choroba psychiczna. Od 2005 roku można uznać, że ubezpieczony był całkowicie niezdolny do pracy.

Sąd I instancji podkreślił, że specyfika oceny dowodu z opinii biegłych wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez sąd – który nie posiada wiadomości specjalnych – tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. Kryteria oceny tego dowodu stanowią również: poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej ocen powszechnej (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2002 r. V CKN 1354/00 LEX nr 77046).

W ocenie Sądu Okręgowego sporządzone opinie są kompletne oraz racjonalnie uzasadnione, a wnioski w nich zawarte zgodne z wiedzą oraz zasadami doświadczenia życiowego, dlatego też sąd uznał je za pełnowartościowy materiał dowodowy i na ich podstawie dokonał ustaleń faktycznych w sprawie.

Za najistotniejsze dla rozstrzygnięcia Sąd orzekający uznał opinie biegłych z zakresu psychiatrii – K. P. oraz biegłej M. Ś. wraz z opiniami uzupełniającymi, podzielając ustalenia opinii zarówno w zakresie rozpoznania istniejących u skarżącego schorzeń powodujących u niego całkowitą niezdolność do pracy oraz podzielając ostateczną ocenę biegłych w zakresie ustalenia czy epizody i kłopoty ubezpieczonego ze zdrowiem psychicznym w okresie studiów pozostawały w związku przyczynowym z późniejszą całkowitą niezdolnością do pracy z przyczyn leżących po stronie zdrowia psychicznego.

Sąd Okręgowy podkreślił, że wnioski opinii obu biegłych dotyczące istnienia związku, jak to wyjaśniła biegła M. Ś. w ustnej opinii uzupełniającej, jednie pozornie były rozbieżne.

Biegła z zakresu psychiatrii – K. P. wykluczyła bowiem istnienie tego związku analizując przebieg linii życiowej ubezpieczonego, w szczególności fakt podjęcia pracy po studiach, jej wieloletnie kontynuowanie oraz różne jednostki chorobowe, które stanowiły podstawę do udzielenia ubezpieczonemu urlopu dziekańskiego - zaburzenia nerwicowe - objawy lękowo-depresyjne oraz w 2005 roku - ciężki epizod depresji z objawami psychotycznymi i próba samobójcza wówczas podjęta.

Również biegła M. Ś. zwróciła uwagę, że w okresie studiów rozpoznania były ukierunkowane na stany nerwicowo-depresyjne, co więcej w historii życia ubezpieczonego wystąpiły też czynniki uwarunkowane sytuacyjnie, reaktywnie i rodzinnie co wyklucza możliwość jednoznacznego wskazania, że epizody w okresie studiów i późniejszego leczenia są wyłącznie spowodowane problemami biologicznymi jaką jest choroba psychiczna. Biegła nie wykluczyła, że może być tak, że mamy do czynienia z jedną chorobą, której pierwsze symptomy pojawiły się w okresie studiów, niemniej nie można również wykluczyć, że są to dwa zupełnie odrębne stany – w okresie studiów uwarunkowane czynnikami związanymi z sytuacją życiową wnioskodawcy, a obecnie epizodem który ujawnił w okresie wieku średniego. Biegła podkreśliła, że jedynie hipotetycznie można przyjąć, że istnieje związek między schorzeniem z okresu studiów, a chorobą od 2005 roku kiedy ubezpieczony przebywał w szpitalu, prawdopodobieństwo istnienia takiego związku wynosi 50%. Przy czym związkowi temu przeczą fakty, które wystąpiły w przebiegu drogi życiowej ubezpieczonego związane z tym, że po ukończeniu studiów był on przez 18 lat aktywny zawodowo. W opinii biegłej istotnym pozostaje, że epizod w okresie studiów nie spowodował załamania linii życiowej ubezpieczonego, który dokończył studia i pracował zawodowo m.in. przy pracach wymagających dobrej organizacji i sprawności.

Mając na względzie specyfikę postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, jak również fakt, iż w przedmiotowej sprawie pomiędzy ubezpieczonym, a organem rentowym powstał spór dotyczący spełnienia przesłanek niezbędnych do nabycia prawa do renty – Sąd Okręgowy uznał, iż przy rozstrzygnięciu niniejszej sprawy winna znaleźć zasada wyrażona w art. 6 k.c., zastosowana odpowiednio w postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z treścią art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Przenosząc zaś powyższą regułę na grunt niniejszego sporu należało przyjąć, iż w niniejszej sprawie ciężar znalezienia związku między zdarzeniami z obszaru zdrowia psychicznego wnioskodawcy mającymi miejsce w okresie studiów, a późniejszą chorobą psychiczną spoczywał na ubezpieczonym. Tym samym to Z. R. zaprzeczając twierdzeniom organu rentowego, który na podstawie zgromadzonych w aktach rentowych dokumentów dokonał niekorzystnych dla niego ustaleń, winien w postępowaniu przed sądem nie tylko podważyć ich trafność, ale również, wskazać na okoliczności i fakty znajdujące oparcie w materiale dowodowym, z których możliwe byłoby wyprowadzenie wniosków i twierdzeń zgodnych z stanowiskiem reprezentowanym w odwołaniu od decyzji. Obowiązkowi temu ubezpieczony nie podołał.

Na gruncie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności uwzględniwszy opinie biegłych, wobec braku dokumentacji medycznej wnioskodawcy, w ocenie Sądu Okręgowego, nie jest możliwe postawienie jednoznacznej tezy o istnieniu tego związku. Podkreślić należy, że jedynie w dokumentacji medycznej pozyskanej przez (...) w S. znajduje się zapis datowany na dzień 14 czerwca 1984 roku - „Pacjent prosi o skierowanie do psychiatry”. Brak jest natomiast jakiejkolwiek informacji z jakiego powodu, czy do wizyty doszło, jak również nie ma informacji jakie ewentualnie zostało postawione rozpoznanie. Uwzględniając rozkład ciężaru dowodu w sprawach o ubezpieczenie społeczne nie sposób było zatem przyjąć, by ubezpieczony udowodnił, że całkowita niezdolność do pracy powstała z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25 roku życia, co warunkowałoby przyznanie mu prawa do renty socjalnej. Podobnie ustalenie, iż rozpoznane u ubezpieczonego w okresie studiów zaburzenia nerwicowe nie powodowały u niego całkowitej niezdolności do pracy uzasadniało odmowę przyznania ubezpieczonemu prawa do renty rodzinnej.

Sąd I instancji podkreślił, że materialnoprawną podstawą świadczeń emerytalno-rentowych mogą być tylko przepisy prawa, a nie zasady współżycia społecznego czy też trudna sytuacja materialna strony. Przepisy z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych mają bowiem charakter bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa publicznego nie mogą być modyfikowane lub zastępowane przez zasady współżycia społecznego.

Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd Okręgowy na podstawie dyspozycji art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołania ubezpieczonego od zaskarżonych decyzji jako bezzasadne (punkt I sentencji wyroku).

W konsekwencji powyższego rozstrzygnięcia, w punkcie II sentencji wyroku, Sąd I instancji - działając na podstawie art. 98 § 1, 3 i 4 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. oraz § 2 ust. 1 i 2 w związku z § 15 ust. 2 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. poz. 1801 w brzmieniu obowiązującym w dacie złożenia odwołania) przyznał adwokat G. W. – od Skarbu Państwa kasa Sądu Okręgowego w Szczecinie – kwotę 180 zł tytułem wynagrodzenia za pełnienie obowiązków ustanowionego z urzędu pełnomocnika ubezpieczonego.

Z wyrokiem nie zgodził się ubezpieczony. W wywiedzionej apelacji sformułował następujące zarzuty:

I.naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na treść wydanego orzeczenia:

— art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie niewszechstronnej i dowolnej, a nie swobodnej oceny zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodowego, polegającej przede wszystkim na:

- uznaniu za w pełni wiarygodną i rzetelną opinię biegłej z zakresu psychiatrii: K. P. oraz przyjęciu na jej podstawie, iż całkowita niezdolność do pracy ubezpieczonego powstała dopiero w 2005 r., mimo braku odniesienia się przez biegłą do całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności - braku należytego zbadania związku pomiędzy problemami psychicznymi skarżącego z czasów studiów a chorobą zdiagnozowaną u niego rzekomo dopiero w 2005 r.;

- niewłaściwym przyjęciu, iż zachowana jedynie w znikomej części dokumentacja medyczna dotycząca choroby psychicznej ubezpieczonego z wieku młodzieńczego, łącznie z jego zeznaniami oraz pisemnymi opiniami biegłej z zakresu psychiatrii: M. Ś., nie dają podstaw do stwierdzenia, iż niezdolność do pracy skarżącego powstała przed ukończeniem 25. roku życia, podczas gdy w rzeczywistości stanowią one potwierdzenie takiej konstatacji;

- wydaniu zaskarżonego orzeczenia w oparciu jednocześnie o opinię wydaną przez biegłą K. P., jak i opinię sporządzoną przez biegłą M. Ś., mimo, iż z rzeczonych opinii wynikają wzajemnie sprzeczne wnioski i de facto w sposób odmienny ustalają one datę powstania niezdolności do pracy ubezpieczonego;

II. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego orzeczenia, polegający na:

— uznaniu, że niezdolność do pracy ubezpieczonego powstała dopiero w 2005 r., mimo, iż przeczą temu zarówno zachowane fragmenty dokumentacji medycznej (tj. dokumentacji leczenia psychicznego skarżącego), jak i pisemne opinie biegłej M. Ś., a także m.in. opinia lekarza orzecznika ZUS - wydana po przeprowadzeniu badania ubezpieczonego w dniu 28 stycznia 2015 r., z których wynika, iż w rzeczywistości niezdolność do pracy skarżącego powstała już w okresie odbywania przez niego studiów, tj. przed ukończeniem 25. roku życia;

— przyjęciu, iż występujące u ubezpieczonego w okresie studiów kłopoty ze zdrowiem psychicznym nie powodowały całkowitej niezdolności do pracy i nie mają one związku z chorobą zdiagnozowaną w 2005 r., mimo jednoczesnego przyznania, iż takiego związku nie można wykluczyć;

— nieprawdziwym stwierdzeniu, zawartym w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, iż to ubezpieczony złożył sprzeciw od orzeczenia ustalającego jego całkowitą niezdolność do pracy na stałe, która powstała przed ukończeniem przez skarżącego 25. roku życia, pomimo tego, iż apelujący nie negował ww. orzeczenia, które było dla niego korzystne, a tym samym jego jakiekolwiek kwestionowanie przez ubezpieczonego byłoby całkowicie irracjonalne i niezrozumiałe;

— przyjęciu, jak błędnie wskazano w opinii biegłych z zakresu psychiatrii, iż ubezpieczony pracował do 2008 r. jako dealer samochodowy, podczas gdy w rzeczywistości przestał on pracować już w 2002 r., a także, jak błędnie wskazała biegła K. P., iż obraz choroby psychicznej ubezpieczonego zdiagnozowanej w 2005 r. dodatkowo komplikowały skutki przebytej włośnicy, podczas, gdy skarżący na włośnicę zachorował dopiero w 2007 r.;

co w konsekwencji skutkowało:

III. naruszeniem przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

— art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 roku o rencie socjalnej oraz

— art. 68 ust. 1 pkt 3 w zw. z art.65 i art. 67 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,

polegającym na ich niezastosowaniu, mimo zaistnienia, w okolicznościach przedmiotowej sprawy, przesłanek do tego by posłużyć się ww. przepisami prawa, wobec spełnienia przez ubezpieczonego wskazanych w nich kryteriów warunkujących przyznanie wnioskowanych świadczeń i na ich podstawie przyznać skarżącemu prawo do renty socjalnej oraz rodzinnej.

Wskazując na powyższe zarzuty apelujący wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku i poprzedzających go decyzji organu rentowego poprzez uwzględnienie odwołań Z. R. w całości i przyznanie mu prawa do rent rodzinnych oraz do renty socjalnej;

- przyznanie pełnomocnikowi ubezpieczonego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu przed Sądem II instancji, oświadczając, że nie zostały one zapłacone w całości lub w części.

W odpowiedzi na apelację organ wniósł o jej oddalenie w całości.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pełnomocnika ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie.

Analiza materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że ustalenia faktyczne, poprzedzające rozważania Sądu I instancji są trafne i znajdują pełne odzwierciedlenie w zebranym materiale dowodowym, który Sąd ten ocenił nie dowolnie, ale w ramach swobodnej oceny dowodów, o której stanowi przepis art. 233 § 1 k.p.c. Ustalenia te Sąd Apelacyjny aprobuje, a w konsekwencji przyjmuje za własne. Za trafne
i wynikające z tych ustaleń przyjmuje także wywody prawne Sądu I instancji, nie widząc w związku z tym potrzeby ponownego ich przytaczania.

Wyjściowo zważyć trzeba, że apelację cechuje wysoki stopień ogólnikowości. Twierdzeń zawartych w apelacji nie poparto żadnymi dowodami. W rezultacie środek odwoławczy koncentruje się do facto na wykazaniu nieprawidłowości opinii biegłej psychiatry K. – P. oraz usiłuje przekonać, że opinia biegłej Ś. dawała podstawy do stwierdzenia niezdolności do pracy skarżącego jeszcze przed 25 rokiem życia.

Odnosząc się do zarzutu dokonania niewłaściwej oceny dowodu z opinii biegłej M. Ś. oraz K. P. Sąd Apelacyjny wskazuje, że specyfika oceny dowodu z opinii biegłego wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez sąd, który nie posiada wiadomości specjalnych, w istocie tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. Odwołanie się przez Sąd do tych kryteriów oceny stanowi więc wystarczające i należyte uzasadnienie przyczyn uznania opinii biegłych za przekonujące (Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 kwietnia 2005 r., II CK 572/04).

W zakwestionowanej przez apelującego opinii sądowej psychiatra K. P. stwierdziła, że niezmiernie trudne jest wyznaczenie daty, od której istnieje całkowita i trwała niezdolność ubezpieczonego do pracy. Po wnikliwej analizie dokumentacji medycznej biegła sądowa ostatecznie przyjęła, że jest to data hospitalizacji w Klinice (...), tj. w 2005 roku. Uznała, że ciężki epizod depresji z objawami psychotycznymi i próba samobójcza wówczas podjęta są wyznacznikiem początku choroby psychicznej. W opinii uzupełniającej biegła podtrzymała swoje stanowisko. Odnosząc się zaś do opinii biegłej Ś. wskazała, że biegła ta postawiła jedynie hipotezę odnośnie możliwości pojawienia się całkowitej niezdolności do pracy przed 25 rokiem życia ubezpieczonego. Hipotezy tej nie potwierdzają jednak ani dokumentacja medyczna, ani nawet wyjaśnienia samego ubezpieczonego.

Wbrew oczekiwaniom odwołującego hipotezy takiej nie potwierdziła także uzupełniająca pisemna opinia samej biegłej psychiatry Ś.. Przeciwnie, biegła przyznała, że data przyjęta przez doktor K. – P. jest datą pewną dla potwierdzenia pełnoobjawowej choroby psychicznej skutkującej całkowitą niezdolnością do pracy, wcześniej zaś mogły pojawić się jedynie pierwsze symptomy choroby. Biegła Ś. przesłuchana uzupełniająco ponownie wskazała, że jej stanowisko jest tylko pozornie rozbieżne ze stanowiskiem biegłej K. – P.. Wskazała, że także w jej przekonaniu nie można jednoznacznie ustalić, że epizody w okresie studiów i późniejsze leczenie były spowodowane wyłącznie problemami biologicznymi, czyli chorobą psychiczną. Wcześniejsze urlopy zdrowotne mogły być bowiem także spowodowane trudnościami, z jakimi spotkał się ubezpieczony w okresie studiów. Biegła dodała, że zasadniczym kontrargumentem przeciwko jej pierwotnej hipotezie okazał się fakt, że ubezpieczony po ukończeniu studiów przez 18 lat był aktywny zawodowo, nie doszło do załamania linii życiowej, ubezpieczony pracował na różnych stanowiskach. Ostatecznie również i ta biegła wskazała, że od 2005 roku ubezpieczony jest całkowicie niezdolny do pracy.

Zgodnie z treścią art. 68 ust. 1 ustawy emerytalno-rentowej dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:

1) do ukończenia 16 lat;

2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3)bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 roku o rencie socjalnej renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

1)przed ukończeniem 18. roku życia;

2)w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przed ukończeniem 25. roku życia;

3)w trakcie kształcenia w szkole doktorskiej, studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, opinie biegłych pozwoliły na niebudzące jakichkolwiek wątpliwości przyjęcie, iż nie zostały zachowane przesłanki z art. 68 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz z art. 4 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej, bowiem całkowita niezdolność do pracy Z. R. nie powstała ani przed 16 rokiem życia, ani przed ukończeniem przez niego nauki w szkole. Opinie biegłych są logiczne, spójne i zdecydowane. Opinie należało również określić jako rzetelne, albowiem oparto je na kompleksowej dokumentacji lekarskiej, na wynikach specjalistycznych badań, którym ubezpieczony został poddany. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że ostatecznie wszyscy biegli sądowi lekarze specjaliści z zakresu psychiatrii i psychologii orzekli, że ubezpieczony nie był całkowicie niezdolny do pracy przed ukończeniem 16 roku życia, ani przed zakończeniem nauki. Nie ma zatem podstaw do tego, by Sąd Apelacyjny dokonał odmiennych ustaleń niż te poczynione przez Sąd I instancji.

Odnosząc się do zarzutu dokonania przez Sąd Okręgowy niewłaściwej wykładni art. 68 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalno-rentowej, Sąd Apelacyjny wskazuje, że dla wykazania uprawnień do renty rodzinnej na podstawie art. 68 ust. 1 pkt 3 ustawy konieczne jest stwierdzenie koniunkcji: istnienia całkowitej niezdolności do pracy oraz jej powstania w okresach wymienionych w punkcie 1 lub 2 tego przepisu czyli przed ukończeniem 16 roku życia lub do ukończenia nauki w szkole, jeżeli kontynuuje naukę po 16 roku życia, nie później niż do osiągnięcia 25 roku. Wymóg ten został potwierdzony przez Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów z dnia 29 września 2006 r. sygn. II UZP 10/06 (OSNPUSiSP 2007 r. Nr 5-6, poz. 75), wyrażając pogląd, iż dziecko, które stało się całkowicie niezdolne do pracy i samodzielnej egzystencji po osiągnięciu wieku określonego w art. 68 ust. 1 pkt 1 lub 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, nie nabywa prawa do renty rodzinnej na podstawie art. 68 ust. 1 pkt 3 tej ustawy. Ubezpieczony miał w chwili wydania zaskarżonej decyzji ukończone 68 lat, a więc mógł nabyć prawo do renty rodzinnej po zmarłym ojcu oraz po zmarłej matce jedynie w przypadku uznania go za osobę całkowicie niezdolną do pracy, pod warunkiem że stan taki powstałby u niego do ukończenia 16 roku życia, ewentualnie do ukończenia nauki w szkole - nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 roku życia. W przypadku ubezpieczonego datą graniczną jest dzień 1 czerwca 1977 r., kiedy to wnioskodawca zaprzestał nauki na Akademii Rolniczej na (...) i (...) Żywności. Opinie biegłych sądowych jednoznacznie wskazują, że całkowita niezdolność do pracy ubezpieczonego nie powstała w ww. okresach.

Ubezpieczony utrzymywał, że jego całkowita niezdolność do pracy powstała przed 25 rokiem życia, co potwierdza w jego ocenie dokumentacja medyczna dotycząca choroby psychicznej ubezpieczonego z wieku młodzieńczego. Do dokumentacji medycznej z tego okresu odniosła się biegła sądowa M. Ś.. W jej ocenie nie ma z tamtego okresu dokumentacji, która zawierałaby więcej informacji poza tymi, że ubezpieczony cierpiał na zespół nerwicowy i był leczony P.. Nadto biegła dodała, że także urlop chorobowy nie musiał być związany z chorobą psychiczną, a z załamaniem psychicznym.

Sąd Apelacyjny podkreśla raz jeszcze, że ostatecznie wszystkie opinie biegłych, w tym główne oraz uzupełniające, jednoznacznie wskazały, że całkowita niezdolność do pracy ubezpieczonego nie powstała w okresach, które uprawniałyby go do otrzymania renty rodzinnej oraz renty socjalnej. Same zarzuty ubezpieczonego, nie poparte jakimikolwiek obiektywnymi dowodami, w obliczu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego są więc gołosłowne, a przez to niewystarczające dla podważenia ustaleń podjętych przez Sąd Okręgowy. Nie ma zatem możliwości, żeby przyjąć wcześniejszy moment powstania niezdolności do pracy, niż ten, który został wskazany przez biegłych.

Mając na względzie wszystkie wskazane wyżej motywy, Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku, iż zaskarżony w niniejszej sprawie wyrok w pełni odpowiadał prawu i na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację ubezpieczonego jako bezzasadną.

Rozstrzygnięcie o kosztach zostało podjęte na podstawie § 16 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z dnia 18 października 2016 r.)

SSA Romana Mrotek SSA Beata Górska SSA Urszula Iwanowska