Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 96/25

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Sąd Okręgowy w Szczecinie, z dnia 18 grudnia 2024 r., sygn. akt III Ko 63/23

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Naruszenia art. 554 § 2b i § 3 k.p.k., polegającego na braku zawiadomienia reprezentanta Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Okręgowego w Szczecinie o toczącym się postępowaniu przed sądem I instancji, co skutkowało uniemożliwieniem reprezentantowi Skarbu Państwa – Prezesowi Sądu Okręgowego w Szczecinie udziału w sprawie i należytą obronę praw Skarbu Państwa.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzut okazał się być zasadny. Lektura akt potwierdza, że w toku postępowania zawiadamiano o terminach rozpraw jako organ reprezentujący Skarb Państwa – Prezesa Sądu Rejonowego w Goleniowie. Postanowieniem Sądu Okręgowego w Szczecinie z 3 lutego 2025 r. przywrócono reprezentantowi Skarbu Państwa - Prezesowi Sądu Okręgowego w Szczecinie termin do złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku (k.156 akt), uznając, że skoro Sąd Okręgowy wydał ostatnie orzeczenie kończące postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności karnej i stosowania środka zapobiegawczego, to zgodnie z brzmieniem art. 554 § 2b pkt 1 k.p.k. to Prezes Sądu Okręgowego w Szczecinie powinien być w postępowaniu reprezentować Skarb Państwa. Analiza akt przekonuje ( vide wyrok na k. 366 w aktach IV Ka 490/22, które załączono do sprawy niniejszej), że Sąd Okręgowy rozpoznawał apelację w sprawie o sygn. akt II K 927/21 i w dniu 22 lipca 2022 r. zmienił wyrok pierwszoinstancyjny w ten sposób, że po uchyleniu kary łącznej, uniewinnił oskarżonego D. K. od trzech przestępstw (z art. 190 § 1 k.k., art. 200 § 3 k.k. i art. 245 k.k.), zaś co do czynu pierwotnie kwalifikowanego z art. 207 § 1 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. przyjął, że prawidłowa jego kwalifikacja to art. 157 § 2 k.k. i za ten czyn wymierzył D. K. karę grzywny, zaliczając na poczet tej kary okres rzeczywistego pozbawienia wolności od 8 czerwca 2021 r., godz. 18.55 do 3 lipca 2021 r., godz. 18.55. Nie ulega w rezultacie wątpliwości to, że to w Sądzie Okręgowym w Szczecinie wydano ostatnie orzeczenie kończące postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności karnej (częściowo uznające winę a częściowo uniewinniające), nadto też związane z tymczasowym aresztowaniem (jego zaliczenie na poczet grzywny).

W rezultacie uznano, że w świetle treści art. 554 § 2b pkt 1 k.p.k. to Prezes Sądu Okręgowego powinien być w postępowaniu reprezentować Skarb Państwa. Niezależnie od tego, w kontekście wypowiedzi doktryny prawa, wskazujących również na inną interpretację przytaczanego przepisu, należy skonstatować, iż także i tam znaleźć można argumenty przemawiające za słusznością ostatecznego stanowiska Sądu Okręgowego w zakresie ustalenia organu reprezentującego Skarb Państwa i w rezultacie decyzji o przywróceniu terminu. Argumentowano m.in, że ostatnie orzeczenie w przedmiocie niesłusznego tymczasowego aresztowania będzie wyznacznikiem reprezentacji Skarbu Państwa wówczas, gdy ten środek zapobiegawczy nie został zaliczony na poczet kary w związku z wydaniem prawomocnego wyroku uniewinniającego lub umarzającego, lub warunkowo umarzającego postępowanie albo gdy umorzono postępowanie przygotowawcze. Wskazywano także, że prezes sądu pierwszej instancji będzie statione fisci Skarbu Państwa, gdy wnioskodawca dochodzi roszczenia z tytułu niesłusznego tymczasowego aresztowania zastosowanego w pierwszej instancji, jeżeli następnie w pierwszej instancji tymczasowe aresztowanie zamieniono na środek nieizolacyjny, zaś okres stosowania tymczasowego aresztowana nie mógł być zaliczony na poczet kary w związku z wydaniem prawomocnego wyroku uniewinniającego, umarzającego lub warunkowo umarzającego postępowanie (tu: Zagrodnik Jarosław, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, teza 5. do art. 554 k.p.k., WKP 2024). Tymczasem w sprawie niniejszej rozstrzygnięcie o zaliczeniu tymczasowego aresztowania na poczet kary znalazło się w wyroku Sądu Okręgowego, IV Ka 490/22.

Wniosek

O uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wniosek okazał się trafny. Skoro bowiem w postępowaniu przed Sądem Okręgowym zawiadamiano organ, który następnie, w świetle postanowienia o przywróceniu terminu (k.156 akt), ten sam Sąd uznał, za taki, który nie był właściwy i w sytuacji gdy o rozprawie w rezultacie nie zawiadamiano Prezesa Sądu Okręgowego jako organu reprezentującego Skarb Państwa, to nie sposób nie dostrzec, że uchybienie, ma poważny charakter. Właściwy organ, reprezentujący Skarb Państwa nie miał bowiem wiedzy o toczącej się rozprawie, w związku z tym nie mógł w niej uczestniczyć i w jakikolwiek sposób realizować swoich praw, zmierzać do obrony interesów w postępowaniu. Uchybienia nie sposób uznać za nieznaczące dla postępowania, w którym to rozstrzygana jest odpowiedzialność finansowa (odszkodowanie, zadośćuczynienie) Skarbu Państwa. Nie jest wystarczającym to, że w rozprawie uczestniczył prokurator. Gdyby jego udział był wystarczający, ustawodawca nie wskazywałby obok niego także organu reprezentującego Skarb Państwa ( vide: art. 554 § 2a k.p.k.). W ocenie Sądu Apelacyjnego uchybienie powyższe rzutuje na całość postępowania i nie sposób przyjąć, że co do części było ono niewadliwe.

Skoro tak, to owo postępowanie powinno być powtórzone w całości, by miało prawidłowy przebieg, przy czym zważywszy na fakt, że z apelacji wynika, iż skarżący kwestionuje odszkodowanie w kwocie powyżej 5 726,00 zł i zadośćuczynienie w wysokości powyżej 24 653,00 sąd ponownie rozpoznający sprawę powinien rozstrzygnąć uwzględniając tę okoliczność.

3.2.

Jako zarzut ewentualny:

Obrazy art. 7 k.p.k., poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów, polegające na bezkrytycznym przyjęciu twierdzeń wnioskodawcy, złożonych przy pierwszym przesłuchaniu w sprawie II K 927/21, dotyczących rzekomo uzyskiwania przez wnioskodawcę dochodu w wysokości 1500 zł miesięcznie z prac dorywczych, pomimo braku jakichkolwiek obiektywnych dowodów potwierdzających ten fakt.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

W sytuacji, gdy zaistniała potrzeba uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania szczegółowe odnoszenie się do sformułowanego wyżej zarzutu nie jest uzasadnione. Oczywistym jest, że sąd powinien orzec, stosując znane, wynikające z przepisów prawa i orzecznictwa sądowego w podobnych sprawach, zasady kompletowania a następnie oceny dowodów. Takie zadanie powinien zrealizować ponownie rozpoznając sprawę.

3.3.

Jako zarzuty ewentualne

-błędu w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia i mających wpływ na jego treść, przez niezasadne uznanie, iż do miesięcznych dochodów wnioskodawcy należało przyjąć m.in. kwotę 1500 zł z tytułu prac dorywczych, w sytuacji, gdy wnioskodawca w żaden sposób nie udowodnił, aby faktycznie wykonywał prace dorywcze i aby otrzymywał z tego tytułu wynagrodzenie w ww. wysokości, a ustalenie to zostało oparte wyłącznie na zeznaniach wnioskodawcy, złożonych w sprawie II K 927/21, bez jakiejkolwiek weryfikacji dowodowej, co w konsekwencji miało wpływ na zasądzenie odszkodowania w nadmiernej wysokości.

-błędu w ustaleniach faktycznych, mającego wpływ na treść orzeczenia, polegającego na pominięciu przez sąd I instancji warunków materialnych wnioskodawcy i sytuacji osobistej wnioskodawcy, przy ustalaniu wysokości należnego mu zadośćuczynienia , podczas gdy okoliczność ta powinna być jednym z czynników branych pod uwagę przy określaniu wysokości rekompensaty za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie, co doprowadziło do błędnego określenia wysokości zasądzonego zadośćuczynienia.

-błędu w ustaleniach faktycznych, polegającego na nieuwzględnieniu, przy zasądzaniu zadośćuczynienia przez sąd I instancji faktu, że część okresu tymczasowego aresztowania została zaliczona na poczet orzeczonej wobec wnioskodawcy kary grzywny, co skutkowało przyznaniem mu zadośćuczynienia za okres, który de facto został już uwzględniony w wykonaniu kary;

-błędu w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia i mających wpływ na jego treść, przez niezasadne uznanie, że kwota 53 868,00 zł, zasądzona tytułem zadośćuczynienia za tymczasowe aresztowanie, jest odpowiednia do okoliczności tymczasowego aresztowania wnioskodawcy oraz doznanych krzywd i cierpień i następstw pozbawienia wolności, podczas gdy prawidłowa analiza materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że sąd I instancji ustalił nadmierną, rażąco wygórowaną wysokość rekompensaty pieniężnej.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Argumentację przytoczono już w rozważaniach zawartych w pkt. 3.2 i nie ma powodu, by ją powielać w tym miejscu. Należy jednak odnotować, iż w zakresie dotyczącym zarzutu nieuwzględnienia, przy zasądzaniu zadośćuczynienia przez sąd I instancji faktu, że część okresu tymczasowego aresztowania została zaliczona na poczet orzeczonej wobec wnioskodawcy kary grzywny, podkreślić należy, iż przepis art. 553a k.p.k. w oczywisty sposób odnosi się jedynie do ustalania wysokości odszkodowania. Wynika to wprost z jego treści. Jak to w rezultacie słusznie wskazał Sąd Najwyższy w swym wyroku z dnia 19 lipca 2017 r., V KK 104/17 (LEX nr 2334907) mechanizm miarkowania z art. 553a k.p.k. odnosi się wyłącznie do należnego odszkodowania, nie obejmuje zaś zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Gdy okaże się, że stosowanie owego tymczasowego aresztowania było niesłuszne, co w szczególności dotyczy przypadku, gdy sprawca okaże się niewinny, zaliczenie okresu tymczasowego aresztowania na poczet kary pozbawienia wolności może (choć nie musi) w pełni rekompensować roszczenia odszkodowawcze, natomiast nie może ograniczać roszczeń w zakresie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

3.4.

Obrazy prawa materialnego, naruszenia art. 552 § 4 k.p.k., poprzez jego błędne zastosowanie, polegające na przyjęciu zawyżonej wysokości odszkodowania, wynikającej z błędnych ustaleń faktycznych, dotyczących rzekomo uzyskiwanego przez wnioskodawcę dochodu, pomimo braku dowodów potwierdzających ten fakt;

Naruszenia art. 445 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 552 § 4 k.p.k. przez ich błędne zastosowanie i zasądzenie zadośćuczynienia w kwocie nieuwzględniającej wszystkich istotnych okoliczności, mających znaczenie dla określenia wysokości zadośćuczynienia, a mianowicie warunków materialnych wnioskodawcy i sytuacji osobistej, a także faktu, że część okresu pozbawienia wolności została zaliczona na poczet orzeczonej kary grzywny, co skutkowało tym, iż zaskarżonym orzeczeniem sąd zasądził zadośćuczynienie w wysokości nadmiernej, wygórowanej w stosunku do doznanej krzywdy D. K.;

Naruszenia art. 445 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 552 § 4 k.p.k., poprzez zasądzenie tytułem zadośćuczynienia kwoty niewspółmiernie wysokiej w stosunku do rozmiaru krzywdy niemajątkowej, doznanej przez wnioskodawcę.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Kwestie opisane w zarzutach (wysokość odszkodowania ponad 5726,00 zł, zadośćuczynienia ponad 24 653,00 zł i zasady ich ustalania w rozumieniu wymienionych przepisów) powinny być przedmiotem postępowania przy ponownym rozpoznaniu sprawy z uwzględnieniem także tego, że wyrok nie był skarżony na korzyść wnioskodawcy. Wobec konieczności uchylenia wyroku, odnoszenie się do nich nie ma uzasadnienia. Zasady ustalania odszkodowania i zadośćuczynienia za niesłuszne tymczasowe aresztowanie wynikają z właściwych przepisów i orzecznictwa sądowego w podobnych sprawach, co ponownie rozpoznając sprawę sąd I instancji powinien mieć na uwadze. W zakresie niezasadności zarzutu polegającego na wskazaniu, że okres aresztu zaliczonego na poczet kary powinien być uwzględniony przy kształtowaniu wysokości zadośćuczynienia Sąd Apelacyjny wypowiedział się już wyżej w rozważaniach związanych z zarzutem opisanym w pkt. 3.3.

Wniosek

Co do zarzutów z punktów: 3.2, 3.3, 3.4 jako wniosek ewentualny:

O zmianę orzeczenia i zasądzenie na rzecz wnioskodawcy tytułem odszkodowania kwoty maksymalnie 5726,00 zł oraz tytułem zadośćuczynienia maksymalnie kwoty 24 653,00 zł.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Zasadność wniosku, sformułowanego jako ewentualny, nie mogła być oceniona, zważywszy na to, że wniosek główny, tj. o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania okazał się słuszny.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☒ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

W świetle uchybienia opisanego w pkt. 3.1 niniejszego uzasadnienia i potrzeby przeprowadzenia całości przewodu na nowo, przy zapewnieniu, iż o terminie rozprawy zawiadomiony zostanie właściwy organ reprezentujący Skarb Państwa, wyrok należało uchylić i przekazać sprawę z wniosku D. K. Sądowi Okręgowemu w Szczecinie do ponownego rozpoznania.

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Sąd Okręgowy w kontrolowanym wyroku zasądził na rzecz wnioskodawcy 14 326,00 zł tytułem odszkodowania i 53 868,00 zł tytułem zadośćuczynienia. W pozostałym zakresie wniosek oddalił.

Skarżący orzeczenie na niekorzyść wnioskodawcy określił zakres zaskarżenia jak na k. 170-171 akt i następnie sformułował w związku z tym wniosek o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Charakter potwierdzonego uchybienia nie pozwalał na uchylenie wyroku w części. Należało więc uchylić go w całości. Zważyć należy jednak, że autor apelacji podważa odszkodowanie jedynie w kwocie ponad 5 726,00 zł i zadośćuczynienie w kwocie powyżej 24 653,00. Sąd ponownie rozpoznający sprawę, po analizie dowodów i stosując zasady obowiązujące przy kształtowaniu odszkodowania i zadośćuczynienia za niesłuszne tymczasowe aresztowanie, powinien więc rozstrzygnąć, uwzględniając te okoliczności (tj. czy kwoty wyższe, w stosunku do opisanych w apelacji) należy zasądzić, a jeśli tak, w jakiej wysokości, przy uwzględnieniu również faktu, że wyrok nie był skarżony na korzyść wnioskodawcy. W razie uznania zaś, że rację ma skarżący, sąd powinien orzec o wysokościach odszkodowania i zadośćuczynienia w sumach niekwestionowanych w apelacji. Wyrok w każdym przypadku powinien zawierać także rozstrzygnięcie dotyczące oddalenia wniosku w określonym zakresie.

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

7.  PODPIS

SSO del do SA Krzysztof Zaremba SSA Stanisław Kucharczyk SSA Andrzej Olszewski

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik reprezentanta Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Okręgowego w Szczecinie

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Procedowanie z obrazą art. 554 § 2b i § 3 k.p.k.

Wadliwe ustalenie odszkodowania i zadośćuczynienia, na skutek naruszenia przepisów postępowania, prawa materialnego i błędów w ustaleniach faktycznych.

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana