Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 7/24

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. z dnia 15 listopada 2023 r. sygn. akt II Ko 612/23

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☒

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

Uchylenie

☒

Zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Co do oddalenia wniosku w zakresie zadośćuczynienia ponad kwotę 205 200 złotych

Zarzuty:

1. obrazy przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 7 k.p.k. poprzez dowolną ocenę dowodów i wyciągnięcie z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wniosków sprzecznych z zasadami prawidłowego rozumowania, doświadczenia życiowego i wskazaniami wiedzy i uznanie, że zasądzone zadośćuczynienie w kwocie 205.200,00 złotych spełnia cel i wymogi określone art. 8 ust. 2a i 2b ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (dalej: ustawa lutowa, ustawa rehabilitacyjna) w przypadku krzywd J. S., doznanych wskutek represjonowania go przez radzieckie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości działające na terytorium Polski w granicach ustalonych w Traktacie Ryskim w okresie od dnia 1 kwietnia 1951 roku do dnia 12 grudnia 1955 r., w związku z jego działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego;

2. obrazy przepisów prawa materialnego, tj. art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 445 § 2 k.c. oraz art. 448 k.c, w zbiegu z art. 8 ust. 2a i 2b ustawy lutowej, poprzez błędne przyjęcie, że zasądzona kwota zadośćuczynienia w wysokości 205.200,00 złotych zasadzona na rzecz Wnioskodawców jest kwotą odpowiednią w przypadku krzywd J. S., z uwagi na trudne warunki w jakich przebywał represjonowany, czy też wykonywanie katorżniczej pracy, podczas gdy wskazane w postępowaniu dowodowym okoliczności dotyczące warunków odbywania tej przymusowej izolacji uzasadniają zasądzenie dalszej, dochodzonej w niniejszym postępowaniu sumy, tj. kwoty 12.116.898,40 zł jako sumy służącej wyrównaniu odniesionych przez Represjonowanego krzywd.

3. naruszenia art. 8 ust. 1 ustawy lutowej w zw. z art. 445 § 1 k.c. poprzez błędną ich wykładnię skutkującą nieprawidłowym sposobem szacowania przyznanego zadośćuczynienia za doznaną przez J. S. krzywdę poprzez miarkowanie wysokości zasądzonego zadośćuczynienia poprzez przemnożenie równowartości minimalnego wynagrodzenia brutto na dzień orzekania, tj. 3.600 złotych za miesiąc pobytu w łagrach, podczas gdy szacowanie odpowiedniego zadośćuczynienia nie powinno podlegać na mechanicznym (nawet pośrednio) przeliczeniu powyższych wartości, bez uwzględnienia metody zastosowanej przez pełnomocnika skarżącej w tym zakresie we wniosku - podczas gdy szacowanie odpowiedniego zadośćuczynienia powinno podlegać uwzględnieniu w sposób indywidualny całokształtu okoliczności sprawy oraz krzywdy.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzuty obrazy art. 7 k.p.k., art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 445 § 2 k.c., art. 448 k.c. w zb. z art. 8 ust. 2a i 2b ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (dalej także ustawa lutowa) oraz art. 8 ust. 1 tejże ustawy w zw. z art. 445 § 1 k.c. okazały się częściowo zasadne. Pomijając bowiem kwestię prawidłowości jednoczesnego podniesienia wskazanych wyżej zarzutów, jak również prawidłowości jednoczesnego wskazania na obrazę przepisów w ramach poszczególnych zarzutów, stwierdzić należy, że faktycznie wszystkie one zmierzały do wykazania, iż zasądzone tytułem zadośćuczynienia na rzecz wnioskodawców kwoty są nieadekwatne do skali cierpień psychicznych i fizycznych niesłusznie represjonowanego J. S..

Dalej, przypomnieć należy, że z uwagi na cywilistyczny charakter odszkodowania za poniesioną szkodę i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę oraz w sytuacji gdy przepisy Kodeksu postępowania karnego nie określają tych pojęć ani zakresu roszczeń, trzeba odwołać się do odpowiednich przepisów Kodeksu cywilnego, a w szczególności do treści art. 361, 362, 363 § 2, 444, 445, 446, 447 k.c.. W art. 445 § 1 k.c. ustawodawca stwierdził, że suma zadośćuczynienia powinna być odpowiednia, co oznacza, że powinna odzwierciedlać w pełni rozmiar doznanej krzywdy, tj. stopień cierpień fizycznych i psychicznych, ich intensywność, czas trwania, nieodwracalność następstw i inne okoliczności (por. m.in. wyroki SN: z 30.01.2004 r., I CK 131/03, OSNC 2005/2, poz. 40, oraz z 27.02.2004 r., V CK 282/03, LEX nr 183777). Zadośćuczynienie ma zatem formę jednorazowego świadczenia pieniężnego, które pełni funkcję kompensacyjną. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się także, że wysokość zadośćuczynienia powinna być z jednej strony odczuwalna dla poszkodowanego i przynosić mu równowagę emocjonalną, naruszoną przez doznane cierpienia psychiczne, a z drugiej strony winna być utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa (por. wyroki SN: z 14.02.2008 r., II CSK 536/07, LEX nr 461725, z glosą K. Ludwichowskiej, OSP 2010/5, poz. 47, s. 339; z 26.02.1962 r., IV CR 902/61, OSNCP 1963/5, poz. 107; z 24.06.1965 r., I PR 203/65, OSPiKA 1966/4, poz. 92; z 10.03.2006 r., IV CSK 80/05, OSNC 2006/10, poz. 175). Rozmiar krzywdy ustalany jest też indywidualnie na podstawie rodzaju, czasu trwania cierpień fizycznych i psychicznych, ich natężenia, stopnia dolegliwości, z jaką wiązało się wykonanie środka represji, a więc przykrości natury moralnej z tego wynikających, w tym utraty dobrego imienia, ostracyzm środowiskowy, konieczność poddania się rygorom związanym ze stosowaniem tego środka itd. (por. postanowienie SN z 27.07.2005 r., II KK 54/2005, LEX 152495; wyrok SN z 4.02.2008 r., III KK 349/07, LEX 395071; wyrok SA w Krakowie z 9.04.2008 r., II AKa 46/08, KZS 2008/6, poz. 48). W orzecznictwie wskazuje się także, że przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia za cierpienia związane z pozbawieniem wolności, a faktycznie z tym utożsamiać należy deportację w głąb byłego ZSRR i izolację w obozie na Syberii, należy mieć na uwadze przeżycia psychiczne wiążące się nie tylko z samym faktem pozbawienia wolności, ale także dolegliwe warunki izolacji, okres izolowania, wiek osoby izolowanej, jej stan zdrowia, czy skutki, jakie represje wywarły na osobę uprawnioną (por. wyrok SA w Warszawie z 28.06.2013 r., II AKa 192/13, LEX nr 1342399). Zadośćuczynienie powinno być odpowiednie (art. 445 § 1 k.c.), a zatem przyznana kwota powinna być przybliżonym ekwiwalentem cierpień psychicznych i fizycznych. Odpowiedniość kwoty zadośćuczynienia, o której stanowi art. 445 § 1 k.c., ma służyć złagodzeniu doznanej krzywdy, a jednocześnie nie może być źródłem wzbogacenia (por. wyrok SN z 9.02.2000 r., III CKN 582/98, LEX 52776).

Przenosząc powyższe uwagi na grunt przedmiotowej sprawy stwierdzić należy, że strony nie kwestionowały samego faktu prowadzenia przez ojca wnioskodawców działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (przynależność do Armii Andersa i walka w jej szeregach o wolną i demokratyczną Polskę z taką działalnością musi być utożsamiana), nie kwestionowały, że represje w postaci deportacji i izolacji na Syberii były wynikiem owej działalności (faktem historycznie udowodnionym jest, że deportowaniu podlegały osoby niewygodne dla ówczesnej władzy, skażone poglądami demokratycznymi i walczące o Polskę na Zachodzie Europy), że represje owe miały miejsce na terenie Polski w granicach określonych Traktatem Ryskim (deportowanie nastąpiło z miejscowości Zaniszki pow. szczuciński) oraz w okresie od 1 lipca 1944 r. do dnia 31 grudnia 1956 r. (J. S. był deportowany i izolowany w okresie od 1 kwietnia 1951 r. do 12 grudnia 1955 r.) i ze strony radzieckich organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości oraz organów pozasądowych. Niewątpliwie zatem wystąpiły przesłanki określone w art. 8 ust. 2a ustawy lutowej uprawniające do zasądzenia zadośćuczynienia lub odszkodowania.

Dalej stwierdzić należy, że jakkolwiek Sąd I instancji dostrzegł znaczną część okoliczności mających wpływ na wysokość zadośćuczynienia (długi okres represji, strach, warunki deportacji, utrata zdrowia psychicznego i fizycznego) to jednak, jak częściowo zasadnie stwierdziła apelująca, nie nadał im należytego znaczenia, co spowodowało, że zasądzona kwota jawi się jako nieadekwatna do stopnia cierpień fizycznych i psychicznych J. S.. Zauważyć bowiem należy, że już sam w sobie fakt deportacji i zsyłki na Syberię ma swoją wymowę i musiał się wiązać ze znaczną skalą cierpienia i lęku o dalszy los. Skalę cierpienia niewątpliwie zwiększał też okres uwięzienia na Syberii oraz fakt deportacji z rodziną i dzieckiem. Oczywiste też jest, że same wskazywane w zeznaniach wnioskodawców (k. 71-71v) warunki przewozu na Syberię (w wagonach bez ubikacji z koniecznością publicznego załatwiania potrzeb fizjologicznych) wiązały się z jednoznacznie negatywnymi doznaniami. Także warunki pobytu na Syberii związane z zimnem (mrozy do minus 40 stopni – zeznania F. G.) spartańskimi warunkami zamieszkania (jeden pokój, jedno łóżko, szafka zrobiona przez ojca zamiast stołu) czy niedożywieniem (brak owoców, żywienie się ziemniakami, w tym zmarzniętymi, czasami zdobycie kubka mleka) skalę cierpień fizycznych i psychicznych J. S. zwiększały. Wreszcie konieczność wykonywania pracy, z czym wiązał się wypadek J. S. i połamanie żeber, niewątpliwie zwiększały rozmiar cierpień. Gdy do tego doda się, że J. S. miał świadomość, iż cierpi tylko dlatego, że walczył o wolną i demokratyczną Polskę, co zwiększało skalę cierpień psychicznych, to zasądzona kwota zadośćuczynienia stanowiąca iloczyn miesięcy deportacji i zsyłki i najniższego miesięcznego wynagrodzenia na dzień wyrokowania, na pewno nie odzwierciedlała i rekompensowała cierpień fizycznych i psychicznych jakich doznał J. S.. Należało zatem zmienić zaskarżony wyrok i podwyższyć kwotę zadośćuczynienia do kwoty 410 000 złotych, co stanowiło po zaokrągleniu, iloczyn miesięcy zsyłki i przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wskazywanego we wniosku (7180,71 złotych). Taka bowiem kwota jawi się jako adekwatna do skali doznanych cierpień i jednocześnie stanowi odczuwalne, a więc należycie rekompensujące doznane cierpienia zadośćuczynienie. Jednocześnie należy stwierdzić, że żądana przez apelującą kwota zadośćuczynienia 12 116 898,40 złotych, jawiła się jako zupełnie oderwana od realiów sprawy i realiów ekonomicznych panujących w kraju. O ile bowiem wskazane wyżej okoliczności powodowały, że skala cierpień J. S. była znaczna, to jednak sam pobyt na zsyłce nie wiązał się np. z represjami w postaci przesłuchań czy bicia. Wnioskodawcy nie wskazali też aby poza samym faktem zsyłki ojciec był więziony, aby nie miał kontaktu z innymi osobami, czy aby stosowano wobec jego osoby jakieś inne formy represji. Z zeznań wnioskodawców wynika po prostu, że ojciec został deportowany, osadzony w określonym miejscu gdzie miał jednak miejsce zamieszkania oraz gdzie wykonywał pracę. Oczywiście warunki pobytu i pracy nie były dobre, ale jednak brak jest dowodów na to, aby poza samym zmuszeniem do przesiedlenia i pobytem na Syberii, stosowano jakieś inne formy represji. W konsekwencji ustalenie wysokości zadośćuczynienia poprzez przemnożenie jednego dnia zsyłki przez średnie miesięczne wynagrodzenie było nieporozumieniem albowiem nie uwzględniało rzeczywistej skali cierpień J. S. i powodowałoby, że żądana kwota w przypadku jej zasądzenia byłaby oderwana od realiów ekonomicznych i przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa. Zupełnie przy tym nieskutecznym zabiegiem było odwołanie się przez apelującą do kwot zasądzanych w innych sprawach (także wobec osób obecnie niesłusznie skazanych) albowiem każda sprawa jest inna, występują w niej indywidualne okoliczności i zwykłe porównywanie np. czasu izolacji, nie miało jakiegokolwiek sensu. Ostatecznie zatem wskazana wyżej kwota 410 000 złotych zadośćuczynienia stanowi należytą rekompensatę cierpień J. S., na pewno jest kwotą odczuwalną i jednocześnie nie stanowi nieuzasadnionego wzbogacenia się w realiach ekonomicznych kraju. Oczywiście, wobec występowania w sprawie dwojga wnioskodawców, wskazaną kwotę zadośćuczynienia należało podzielić przez dwa i w efekcie zmienić zaskarżony wyrok w rozważanym tutaj zakresie i zasądzić na rzecz każdego z wnioskodawców kwotę po 205 000 złotych.

Wniosek

Zasądzenie na rzecz wnioskodawców dalszej kwoty 12.116.898,40 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez J. S. wskutek represjonowania go przez radzieckie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości działające na terytorium Polski w granicach ustalonych w Traktacie Ryskim w okresie od 1 kwietnia 1951 r. do dnia 12 grudnia 1955 r., za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty,

ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Patrz wyżej.

3.2.

Co do oddalenia wniosku w zakresie odszkodowania.

Zarzuty:

1. obrazy przepisów prawa materialnego, tj. art. 8 ust. 1 ustawy lutowej w zw. z art. 552 S 1 k.p.k. poprzez ich błędną wykładnię na skutek bezpodstawnego uznania, że w niniejszej sprawie brak podstaw do przyznania odszkodowania za utracone przez J. S. dochody, podczas gdy w okolicznościach sprawy wniosek taki jest słuszny i zasadny, a nadto wnioskodawcy wykazali utratę i związek przyczynowy pomiędzy szkodą a doznanymi przez ich ojca represjami;

2. obrazy przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, art. 322 k.p.c. w zw. z art. 8 ust. 3 ustawy lutowej w zw. z art. 558 k.p.k. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy udowodnienie wysokości szkody materialnej doznanej przez J. S. - ojca wnioskodawców z uwagi na znaczny upływ czasu od zaistnienia zdarzenia odszkodowawczego, a w konsekwencji zniszczenie istotnego dla wykazania wysokości szkody materiału dowodowego, było niemożliwe,

a z ostrożności procesowej

3. błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i przyjęcie, iż „Wnioskodawcy nie wykazali, że J. S. doznał jakiejkolwiek szkody na skutek represjonowania go przez radzieckie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości", podczas gdy z prawidłowo ustalonego stanu faktycznego wynika, iż taki stan powodował z uwagi na zatrzymanie pokrzywdzonego niemożność wykonywania pracy na gospodarstwie rolnym, co doprowadziło do straty materialnej w majątku represjonowanego.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Co do zasady zasługiwała na uwzględnienie apelacja pełnomocnika wnioskodawców w zakresie odszkodowania. Pomijając bowiem znowu formalną prawidłowość podniesionych zarzutów stwierdzić należy, że wbrew twierdzeniom Sądu I instancji, w sprawie występowały dowody wskazujące na utratę przez J. S. dochodów związanych z prowadzoną przed deportacją i zsyłką działalnością. Jak wynika bowiem z Karty Ewidencyjnej Repatrianta (k. 17) Zeszytu Ewidencyjnego (k. 19-20) czy życiorysu (k. 29) J. S. w chwili deportacji był rolnikiem i pracował w swoim gospodarstwie rolnym. Także z zeznań F. G. (k. 71v) wynika, że ojciec w chwili deportacji posiadał odziedziczone po rodzicach gospodarstwo rolne o powierzchni około 3 hektarów i na nim „gospodarzył”. Także A. S. (k. 71v) potwierdzał fakt posiadania przez ojca gospodarstwa rolnego dodając, że w gospodarstwie była krowa i dwie-trzy świnie. Oczywiste zatem jest, że w chwili deportacji J. S. pracował w gospodarstwie rolnym (A. S. dodał, że ojciec był też „złotą rączką” i na wsi wołali go do fachowych robót) i z tego tytułu otrzymywał dochody. Jest to tym bardziej oczywiste gdy uwzględni się, że w tym czasie założył już własną rodzinę i posiadał dziecko, co w świetle elementarnych zasad logiki i doświadczenia życiowego wskazuje, iż musiał uzyskiwać dochody by utrzymać rodzinę. Nie sposób zatem było zgodzić się z twierdzeniem Sądu I instancji, że wnioskodawcy nie wykazali, iż J. S. doznał jakiejkolwiek szkody na skutek rozważanego tutaj represjonowania. Skoro bowiem w chwili deportacji posiadał gospodarstwo rolne i w nim pracował, to na skutek represji i zsyłki do ZSRR utracił dochody z pracy w owym gospodarstwie. Oczywiście, ścisłe ustalenie owych dochodów było niemożliwe i w tym zakresie wnioskodawcy nie przedłożyli jakichkolwiek dokumentów. Sytuacja taka nie oznacza jednak, jak zasadnie wskazała apelująca, że brak było podstaw do ustalenia wysokości odszkodowania. Stosownie bowiem do treści art. 322 k.p.c. jeżeli w sprawie o naprawienie szkody, o dochody, o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia lub o świadczenie z umowy o dożywocie sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe, nader utrudnione lub oczywiście niecelowe, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy. Uwzględniając zatem treść zgromadzonych dowodów i wynikających z nich okoliczności (wykonywanie pracy jako rolnik, wielkość gospodarstwa, wykształcenie, stopa życiowa) możliwe było szacunkowe ustalenie wysokości odszkodowania. W tej sytuacji należało zmienić zaskarżony wyrok w części oddalającej żądanie co do odszkodowania i zasądzić na rzecz wnioskodawców wysokość utraconych zarobków przyjmując, że stanowią one iloczyn miesięcy zsyłki (57) oraz najniższego miesięcznego wynagrodzenia obowiązującego w chwili złożenia wniosku (3600 zł). Zauważyć bowiem należy, że gospodarstwo J. S. było małe (3 hektary) znajdujący się w nim inwentarz nie był liczny (krowa, dwie-trzy świnie) J. S. ukończył jedynie szkołę podstawową (pięć klas) a z zeznań A. S. wynikało, że „w domu się nie przelewało, ale starczało na wszystko”. Uwzględniając zatem powyższe okoliczności, jak również powszechnie znany fakt, że zarobki na wsi w latach pięćdziesiątych minionego stulecia były znacznie niższe niż w mieście, tak samo jak stopa życiowa, należało zasądzić szacunkowo wysokość utraconych zarobków (miesięcznych) na poziomie minimalnego wynagrodzenia obowiązującego, stosownie do obwieszczenia Prezesa GUS-u w chwili składania wniosku (3600 złotych). W efekcie zmieniono zaskarżony wyrok i zasądzono na rzecz wnioskodawców tytułem odszkodowania kwotę 205 200 zł (po 102 600 złotych na rzecz każdego z nich). Zasądzenie zaś większej kwoty, co postulowała apelująca, ze wskazanych wyżej powodów było niemożliwe, gdyż faktycznie nie odzwierciedlałoby niewielkiego areału posiadanego przez J. S., niewielkiej ilości inwentarza, poziomu wykształcenia wnioskodawców, a tym samym posiadania kompetencji wskazujących na możliwość uzyskiwania wyższych zarobków czy realiów panujących na wsi, w których środki wystarczające na zaspokojenie potrzeb były oczywiście niższe niż w mieście. Wprawdzie A. S. wskazywał, że ojciec był „złotą rączką” i wołano go do różnych robót, ale nie sposób było ustalić, nawet szacunkowo, na ile takie prace zwiększały dochody, a nawet czy owe prace nie stanowiły pomocy sąsiedzkiej. Zresztą, tak we wniosku, jak i w apelacji, wnioskodawcy odwoływali się jedynie do utraconych przez ojca dochodów wynikających z prowadzenia gospodarstwa rolnego. Ostatecznie zatem należało zmienić zaskarżony wyrok i zasądzić odszkodowanie we wskazanej wyżej kwocie, utrzymując jednocześnie ów wyrok w zakresie oddalającym wniosek w pozostałym zakresie (tak co do odszkodowania, jak i zadośćuczynienia).

Wniosek

Zasądzenie na rzecz wnioskodawców kwoty 402.119,76 zł tytułem odszkodowania za szkodę doznaną przez J. S. wskutek represjonowania go przez radzieckie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości działające na terytorium Polski w granicach ustalonych w Traktacie Ryskim w okresie od 1 kwietnia 1951 r. do dnia 12 grudnia 1955 r., za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty,

ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Patrz wyżej.

3.3.

W zakresie odsetek.

Zarzut:

obrazy przepisów prawa materialnego, tj. art. 481 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i nieprzyznanie od zasądzonej sumy odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, pomimo iż takie żądanie zostało zgłoszone we wniosku inicjującym postępowanie.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Wreszcie odnosząc się do kwestii odsetek, Sąd odwoławczy utrzymał w mocy rozstrzygnięcie Sądu I co do zasądzenia odsetek ustawowych od zadośćuczynienia i zasądził takie odsetki od przyznanego odszkodowania. Wprawdzie w tym zakresie w orzecznictwie występuje bardzo duża rozbieżność, ale uznać należało, że w przypadku roszczeń dotyczących odszkodowania i zadośćuczynienia dochodzonych, tak na podstawie art. 58 Kodeksu postępowania karnego, jak i na podstawie ustawy lutowej, określone kwoty muszą zostać zasądzone wraz z odsetkami ustawowymi. Wynika to z treści art. 359 § 2 k.c., zgodnie z którym, jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób ustalona, należą się odsetki ustawowe. W analizowanej sprawie zobowiązanym do zapłaty zasądzonych kwot odszkodowania i zadośćuczynienia jest Skarb Państwa, którego, do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia w powyższym przedmiocie, nie łączył z wnioskodawcami żaden stosunek zobowiązaniowy. Ponieważ roszczenie w tym wypadku ma charakter oparty o ustawę, art. 481 k.c. regulujący odsetki za opóźnienie i związany ze stosunkiem zobowiązaniowym, nie mógł mieć zastosowania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2023 r., I KA 22/22, LEX nr 3512750, czy wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 13 lipca 2023 r., II AKa 107/23, LEX nr 3609254).

Wniosek

1. zasądzenie na rzecz wnioskodawców od kwot zasądzonych ponad przyznaną przez Sąd I instancji sumę, zadośćuczynienia i odszkodowania wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty,

2. zasądzenie na rzecz wnioskodawców ustawowych odsetek za opóźnienie od zasądzonej kwoty 205.200,00 zł zadośćuczynienia,

ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Patrz wyżej.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Wyrok Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. z dnia 15 listopada 2023 r., sygn. akt II Ko 612/23 II AKa 7/24, na mocy którego:

I. zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawców F. G., A. S. kwoty po 102.600 zł (sto dwa tysiące sześćset złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku tytułem zadośćuczynienia;

II. w pozostałej części wniosek oddalono;

III. zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawców F. G., A. S. kwoty po 240 zł tytułem zwrotu uzasadnionych wydatków strony z tytułu ustanowienia w sprawie pełnomocnika;

IV. stwierdzono, że koszty postępowania ponosi Skarb Państwa.

Zasądzono tytułem odszkodowania na rzecz wnioskodawców ostatecznie kwoty po 205 000 zł oraz zasądzono tytułem odszkodowania kwoty po 102 600 zł. W pozostałym zakresie wyrok utrzymano w mocy.

Zwięźle o powodach zmiany

Patrz punkty 3.1 i 3.2

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Punkty III i IV

Kosztami postępowania obciążono Skarb Państwa, albowiem stosownie do treści art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. 2021.1693 t.j.) koszty postępowania w sprawach objętych ustawą, w tym z tytułu ustanowienia pełnomocnika, ponosi Skarb Państwa.

Wysokość kosztów ustanowienia pełnomocnika w postępowaniu odwoławczym oparto na treści § 11 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2023.1935 t.j.).

7.  PODPIS

SSA Dorota Mazurek SSA Małgorzata Jankowska SSA Maciej Żelazowski

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik wnioskodawców

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. z dnia 15 listopada 2023 r., sygn. akt II Ko 612/23 II AKa 7/24, na mocy którego:

I. zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawców F. G., A. S. kwoty po 102.600 zł (sto dwa tysiące sześćset złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku tytułem zadośćuczynienia;

II. w pozostałej części wniosek oddalono;

III. zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawców F. G., A. S. kwoty po 240 zł tytułem zwrotu uzasadnionych wydatków strony z tytułu ustanowienia w sprawie pełnomocnika;

IV. stwierdzono, że koszty postępowania ponosi Skarb Państwa.

Zakwestionowano wysokość zasądzonego zadośćuczynienia, zakwestionowano oddalenie wniosku w zakresie odszkodowania oraz zakwestionowano rozstrzygnięcie w przedmiocie odsetek ustawowych.

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

Zmiana