Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 marca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Edyta Buczkowska-Żuk

Protokolant:starszy sekretarz sądowy Magdalena Goltsche

po rozpoznaniu w dniu 6 marca 2024 r. w Szczecinie na rozprawie

sprawy z powództwa R. K.

przeciwko W. K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 19 maja 2023 r. sygn. akt VIII GC 397/22

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 23749,31 (dwadzieścia trzy tysiące siedemset czterdzieści dziewięć 31/100) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego postanowienia tytułem zwrotu kosztów postępowania zabezpieczającego oraz kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniach apelacyjnym i zażaleniowym.

Edyta Buczkowska-Żuk

Sygn. akt I AGa 106/23

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 28 lipca 2022 r. powód R. K. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą Firma Handlowa — R. K., ul. (...), (...)-(...) K., NIP: (...) wniósł o zasądzenie od pozwanego W. K. na rzecz powoda R. K. kwoty 143.526,24 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 28 lipca 2022 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu ceny wynikającej z umowy sprzedaży zawartej przez strony dnia 19 marca 2021 r.

W odpowiedzi na pozew pozwany W. K. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 19 maja 2023 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie w pkt I. zasądził od pozwanego W. K. na rzecz powoda R. K. kwotę 143.526,24 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28 lipca 2022 r.: w pkt II. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 12.594 zł (dwanaście tysięcy pięćset dziewięćdziesiąt cztery złotych) tytułem kosztów postępowania z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 19 marca 2021 r. powód oraz pozwany zawarli umowę sprzedaży kabiny lakierniczej. Kabina miała być wykonana na indywidualne zamówienie powoda, dostarczona i zamontowana w miejscu wskazanym przez powoda, cena 145.860,00 zł. W umowie strony postanowiły, że:



sprzedający zobowiązuje się przenieść na kupującego własność wyposażenia wg specyfikacji w chwili uiszczenia całej ceny nabycia,



sprzedający stosownie do treści art. 589 k.c. w zw. z art. 89 k.c. zastrzega sobie prawo własności urządzeń aż do uiszczenia całej ceny, czyli 145.869 zł netto (§ 2 pkt 2),



kupujący umożliwi serwisowi sprzedającego pracę w nieograniczonym czasie,



dostawa miała nastąpić w terminie 10 tygodni od wpłaty pierwszej zaliczki, opóźnienie dostawy do 2 tygodni nie stanowi podstawy do odstąpienia od umowy (§ 3 ust. 2),



uregulowano sposób uiszczenia zaliczki - I w wysokości 60 % składając zamówienie, II - w wysokości 20 % w dniu dostawy urządzeń, pozostała kwota 20 % miała zostać wpłacona w terminie 14 dni od zakończenia montażu potwierdzonego protokołem zdawczo-odbiorczym,



warunkiem koniecznym do wykonania kolejnej części umowy jest zapłata za urządzenia dostarczone zgodnie z postanowieniami umowy,



urządzenie pozostaje własnością sprzedającego do momentu zapłaty całej ceny sprzedaży (§ 3 ust. 5 f),



odstąpienie od umowy może odbywać się jedynie za jednoczesną zgodą obu stron lub na mocy k.c. z zastrzeżeniem § 2 pkt 2 umowy,



w przypadku zawinionego przez sprzedającego opóźnienia dostawy trwającego dłużej niż 2 tygodnie kupujący ma prawo naliczenia kary umownej.

Załącznikiem nr 3 do umowy pozostawała specyfikacja (stanowiąca integralną część)



wpłata pozostałej kwoty tj. 20% do 3 dni po montażu,



realizacja zamówienia do 10 tygodni plus 14 dni montaż.

Powód tytułem ceny wpłacił następujące zaliczki: na podstawie faktury proformy nr (...) w dniu 22 marca 2021 r. kwotę 107.644,68 zł, w dniu 14 lipca 2021 r. w związku z dostarczeniem kabiny na podstawie faktury zaliczkowej nr (...) kwotę 35.881,56 zł. Powód wpłacił 143.526,24 zł, czyli 80% ceny.

W dniu 24 maja 2021 r. pozwany przesłał powodowi e-mail wskazując, że pozwany szykuje poprawiony projekt do zatwierdzenia. W dniu 25 maja 2021 r. pozwany przesłał projekt po zmianach, wskazując, że dostawa będzie ok 21.06 (25 tydzień roku – tj. 21 – 27.06) i czeka na akceptację. W dniu 13 lipca 2021 r. miała miejsce dostawa urządzenia, co pozwany potwierdził wiadomością email. Jednocześnie pozwany wskazał, że montaż rozpocznie się jak ekipa montażowa wróci z innego montażu, planowany jest na 30 tydzień od poniedziałku (czyli 26 lipca – 1 sierpnia).

Pismem z dnia 31 sierpnia 2021 r. nadanym w urzędzie pocztowym w dniu 1 września 2021 r. powód odstąpił od umowy w związku z brakiem wykonania umowy. Wskazał, iż termin na wykonanie umowy upłynął bezskutecznie tj. 49 dni po dostawie montaż niezakończony, a od 3 tygodni nikt od pozwanego nie pojawił się na miejscu montażu. Ponadto zwrócono uwagę, że zamówiona kabina lakiernicza była przez pozwanego wykonywana pod szczególne zamówienie i wymiary pomieszczenia powoda, a pomimo tego otwór drzwiowy wykonano za szeroko w porównaniu z istniejącą przestrzenią w ścianie, ponadto prace montażowe już wykonane obnażyły słabą jakość oferowanego produktu, albowiem elementy kabiny są pogięte, źle spasowane, nie przylegają do siebie przez co tworzą się duże szpary.

W dniu 8 września 2021 r. odbyło się spotkanie stron na którym zadeklarowano chęć polubownego rozwiązania sporu i poczyniono ustalenia co do poprawek itp. oraz dodatkowych instalacji (zmiana zakresu specyfikacji). Ustalono także, że pozwany dostarczy w ramach rekompensaty za opóźnienie komplet filtrów wentylacyjnych do kabiny i strefy. Z notatki wynika, że kara umowna miała zostać naliczona po dniu spotkania - to jest 8 września 2021r., przy czym pozwany prosił by nie naliczać kar umownych. Ponadto, ustalono czas na wykonanie tych prac 4 tygodnie plus 1 tydzień na montaż (ale miało to zostać potwierdzone lub skorygowane terminem realizacji zamówienia na płyty warstwowe).

W dniu 9 grudnia 2021 r. powód przesłał pozwanemu drogą mailową aneks do umowy wskazując, że ma być podpisany w nieprzekraczalnym terminie do 13 grudnia 2021 r. Kolejnym mailem z dnia 16 grudnia 2021 r. powód poinformował pozwanego, że nie otrzymał odpowiedzi na poprzedniego maila, co prowadzi do odstąpienia od umowy.

W dniu 28 grudnia 2021 r. powód wezwał pozwanego do wykonania umowy (k. 51) w terminie 14 dni nie później niż do 21 stycznia 2022 r. pod rygorem odstąpienia (pismo zostało nadane w urzędzie pocztowym w dniu 30.12.2021 r.) .

W dniu 17 stycznia 2022 r. pełnomocnik powoda otrzymał e-mail od pozwanego, w którym oświadczył, że dopiero otrzymał pismo z dnia 28 grudnia 2021 r., potwierdził, że prowadził rozmowy z powodem co do zakresu zmiany specyfikacji kabiny, lecz powód poprosił o rysunki po zmianach w celu akceptacji i zostały wysłane powodowi mailem w dniu 2 listopada 2021 r. Pozwany wskazał, że nie otrzymał odpowiedzi, nie dostał korespondencji odnośnie aneksu. W dniu 19 stycznia 2022 r. ponownie przesłano pozwanemu aneks na inny adres mailowy.

W wiadomości mailowej z dnia 25 stycznia 2022 r. pozwany wskazuje, że projekt zamienny jest zbyt ogólny (są poprawki, ale także inne elementy – m.in. inne osadzenie panelu sterowania), pytał czy powód podtrzymuje ustalenia z października, jeśli tak to w aneksie musiałby być opis zmieniający specyfikację. Kolejną wiadomością mailowa z dnia 31 stycznia 2022 r. pozwany odesłał aneks z poprawkami, nie kwestionując projektu aneksu w zakresie opóźnienia w realizacji umowy i wad, zmienia termin wykonania na marzec 2022 r. Powód nie podpisał projektu aneksu.

Pismem z 8 lipca 2022 r. powód reprezentowany przez pełnomocnika złożył oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Do pisma załączono pełnomocnictwo do składania materialno-prawnych oświadczeń woli. W piśmie jako przyczynę odstąpienia od umowy wskazano bezskuteczny upływ terminów określonych w umowie na jej wykonanie podkreślając, że upłynął termin dostarczenia kabiny i nadal nie został wykonany montaż - nie ukończono prac, nie dokonano koniecznych poprawek i napraw wymaganych przez powoda. W piśmie wezwano pozwanego do zwrotu kwoty 143.526,24 zł. W dniu 27 lipca 2022 r. oświadczenie o odstąpieniu od umowy przesłano pozwanemu e-mailem (z uwagi na problemy z dostarczeniem przesyłki pocztowej wraz z pełnomocnictwem do składania materialno-prawnych oświadczeń woli opatrzonym podpisem kwalifikowanym).

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy uznał, że powództwo jest uzasadnione w całości.

Sąd I instancji podał, że strona powodowa wywodziła, że skutecznie odstąpiła od umowy, powołując się przy tym na normę art. 491 § 1 k.c.

Sąd ten wskazał, że w sprawie poza sporem pozostaje fakt, że kabina lakiernicza będąca przedmiotem umowy z dnia 19 marca 2021 r. została dostarczona w dniu 13 lipca 2021 r. Z zapisów umownych wynika, że dostawa miała nastąpić po upływie 10 tygodni od wpłaty pierwszej zaliczki, a nie jak próbuje wywodzić w odpowiedzi na pozew pozwany, akceptacji projektu. Strony nie zmieniły zapisów umowy. Zaliczka została przez powoda uiszczona w dniu 22 marca 2021 r. zatem dostawa powinna nastąpić po upływie 10 tygodni to jest do dnia 31 maja 2021 r. (uwzględniając wskazany w § 3 umowy termin 2 tygodniowego opóźnienia w dostawie). W związku z tym, dostawa powinna definitywnie nastąpić w dniu 14 czerwca 2021r. i wówczas miał nastąpić montaż urządzenia (§3 ust. 4 umowy). Kabina dostarczona w dniu 13 lipca 2021 r., czyli po terminie, a sam montaż jak wynika z okoliczności sprawy nie został ukończony. Jak wynika z wiadomości mailowej pozwanego z dnia 13 lipca 2021 r. pozwany deklarował, że montaż rozpocznie się jak ekipa montażowa wróci z innego montażu, planowany jest na 30 tydzień od poniedziałku (czyli 26 lipca – 1 sierpnia). Sąd Okręgowy uznał, że powyższe pozostaje w sprzeczności z podawanymi w odpowiedzi na pozew twierdzeniami, że montaż mógł się ostatecznie rozpocząć w dniu 20 sierpnia 2021 r. (przyjmując 6.08 dostawę). Sąd ten zaakcentował, iż według umowy montaż miał się odbyć, a nie rozpocząć w terminie 14 dni, skoro miał rozpocząć się niezwłocznie po dostawie. Dostawa nastąpiła w dniu 13 lipca 2021 r., to montaż powinien się odbyć w terminie 14 dni od dostawy, czyli do dnia 27 lipca 2021 r. (według umowy).

Dalej Sąd Okręgowy wskazał, że pozwany w odpowiedzi na pozew twierdził, że montaż rozpoczął się 2 sierpnia (k. 85) i trwał w 31 i 32 tyg. (czyli 2.08 – 15.08) i wykonany został w około 90%, a został przerwany z uwagi na okres urlopowy u pozwanego. Powód natomiast podczas przesłuchania przed sądem utrzymywał, że chwilę musiał odczekać, aby pojawili się pracownicy pozwanego do montażu, czynności te trwały 2 -3 tygodnie, pracownicy przerwali montaż ze względu na okres urlopowy u pozwanego (k. 156v), o czym nie został powiadomiony. Natomiast pozwany zeznając przed sądem twierdził, że był gotowy do montażu w lipcu, ale powód oświadczył, że wybiera się na urlop i chce być przy montażu i stanęło na tym, że montaż rozpocznie się w sierpniu, poinformował powoda o okresie urlopowym w II połowie sierpnia, a pracownicy wyjechali 13 sierpnia i mieli wrócić 1 lub 2 września (k. 157), ale powód wtedy już nie chciał dokończyć montażu.

Sąd meriti uznał, że ze złożonych wyjaśnień przez strony bezsprzecznie wynika, iż montaż nie został zakończony ze względu na urlop pracowników pozwanego (przesłuchanie powoda i pozwanego zgodne) i z tego powodu nie sporządzono protokołu zdawczo-odbiorczego. Jednocześnie poza gołosłownymi twierdzeniami pozwanego, brak dowodów z dokumentów, że w istocie powód nie zezwalał mu na dokończenie montażu. Gdyby w istocie tak było, to zapewne pozwany wezwał by powoda do umożliwienia mu dokończenia czynności montażowych. Tym bardziej, że pismem z dnia 31 sierpnia 2021 r. (k. 33 – 34; nadanym w urzędzie pocztowym w dniu 1 września 2021 r.) powód odstąpił od umowy w związku z brakiem wykonania umowy, akcentując, że termin na wykonanie umowy upłynął bezskutecznie tj. 49 dni po dostawie montaż nie zakończony, a od 3 tygodni nikt od pozwanego nie pojawił się na miejscu montażu. Na pismo to pozwany nie zareagował.

W tym miejscu Sąd Okręgowy odnotował, że przywołane pismo z dnia 31 sierpnia 2021r. nie mogło wywołać skutku w postaci wygaśnięcia umowy, albowiem artykuł 491 § k.c. dotyczy ustawowego prawa odstąpienia ma zastosowanie wtedy, gdy odstąpienie od umowy jest poprzedzone wyznaczeniem drugiej stronie (dłużnikowi wzajemnemu) odpowiedniego dodatkowego terminu do wykonania z równoczesnym zagrożeniem, że w razie bezskutecznego upływu tego terminu strona będzie uprawniona do odstąpienia.

Dodatkowo, Sąd ten wskazał, iż dnia 8 września 2021 r. miało miejsce spotkanie stron, na którym poczyniono ustalenia co do poprawek, dodatkowych instalacji, ale także to, że wykonawca miał dostarczyć w ramach rekompensaty za opóźnienie komplet filtrów wentylacyjnych do kabiny oraz ustalono czas na wykonanie tych prac 4 tygodnie plus 1 tydzień na montaż. W związku z powyższym, odstąpienie z dnia 31 sierpnia 2021 r. stało się nieaktualne - tak twierdzi powód w piśmie procesowym na k. 147 dodatkowo z notatki ze spotkania wynika, że pozwany przyznał, iż dopuścił się opóźnień w wykonaniu przedmiotu umowy. Ponadto, pozwany nie wykazał w toku procesu, że zadeklarowany na spotkaniu w dniu 8 września 2021 r. termin wykonania umowy był niemożliwy do dotrzymania, nie przedstawił też oferty na płyty – co było warunkiem potwierdzenia/skorygowania terminu realizacji zamówienia. Sekwencja zdarzeń przekonuje, że skoro w dniu 9 grudnia 2021 r. powód przesłał pozwanemu aneks do umowy wskazując, że ma być podpisany do dnia 13 grudnia 2021 r., dodatkowo mailem z dnia 16 grudnia 2021 r. – przypominał pozwanemu, że nie ma odpowiedzi na wiadomość z dnia 13 grudnia 2021 r., to brak reakcji pozwanego sprowokował pismo powoda sygnowane datą 28 grudnia 2021 r. zawierającego wezwanie do wykonania umowy (k. 51) w terminie 14 dni nie później niż do dnia 21 stycznia 2022 r. pod rygorem odstąpienia.

Następnie, Sąd Okręgowy uznał, że bezspornym jest fakt, że strony prowadziły jeszcze korespondencję w przedmiocie zakresu specyfikacji kabiny i kształtu ewentualnego aneksu. I tak w wiadomości mailowej z dnia 25 stycznia 2022 r. (k. (...)) wynika, że pozwany wskazuje, iż projekt zamienny dostarczony przez powoda jest zbyt ogólny oraz pyta czy powód podtrzymuje ustalenia z października jeśli tak to w aneksie musiałby być opis zmieniający specyfikację. Kolejną wiadomością z dnia 31 stycznia 2022 r. (k. 54, 118) pozwany odesłał aneks z poprawkami, wskazuje, że trzeba też zmienić specyfikację po zmianach (k. 54 - 56) – nie kwestionuje projektu aneksu w zakresie opóźnienia w realizacji umowy i wad, zmienia termin wykonania na marzec 2022 r. Powód ostatecznie nie podpisał projektu aneksu do umowy, a zapisy umowne tj. § 6 ust. 3 przewidywały konieczność wprowadzania wszelkich zmian do umowy na piśmie pod rygorem nieważności.

Dalej Sąd meriti wskazał, że pismo z dnia 8 lipca 2022 r. zawiera oświadczenie podpisane przez pełnomocnika powoda o odstąpieniu od umowy (k. 57-61). Do pisma załączono pełnomocnictwo do składania materialno-prawnych oświadczeń woli (k. 59). Oświadczenie o odstąpieniu od umowy jako przyczynę wskazuje bezskuteczny upływ terminów określonych w umowie na jej wykonanie. Dodatkowo pełnomocnik akcentuje, że upłynął termin dostarczenia kabiny i nadal nie został wykonany montaż - nie ukończono prac, nie dokonano koniecznych poprawek i napraw wymaganych przez powoda. Dodatkowo pismo z dnia 27 lipca 2022 r. zawierające oświadczenie o odstąpieniu od umowy wysłano e-mailem (z uwagi na problemy z dostarczeniem) wraz z pełnomocnictwem do składania materialno-prawnych oświadczeń woli (opatrzonym podpisem kwalifikowanym) z wezwaniem do zwrotu kwoty 143.526,24 zł zostało przesłane mailem pozwanemu, czego pozwany nie kwestionuje.

Sąd Okręgowy wskazał, iż oświadczenie o odstąpieniu ma charakter kształtujący prawo (skutkuje wygaśnięciem stosunku zobowiązaniowego), dlatego też jest ono dla obu stron wiążące. W jego następstwie przestaje być aktualne wykonanie zobowiązania. Może natomiast powstać obowiązek zwrotu już spełnionych świadczeń oraz roszczenie o zrekompensowanie szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania (art. 494 k.c.). W kodeksie cywilnym brak jest wyraźnego rozstrzygnięcia kwestii, czy następstwem ustawowego odstąpienia od umowy wzajemnej jest wygaśnięcie stosunku zobowiązaniowego ze skutkiem ex tunc, czy też ex nunc. W literaturze przyjmuje się w zasadzie zgodnie, że – poza umowami stwarzającymi zobowiązania wzajemne ciągłe (trwałe) – chodzi o skutek ex tunc. Stanowisko to zasługuje na aprobatę, gdyż ma pośrednie uzasadnienie w treści art. 494 k.c. zgodnie z którym strona odstępująca od umowy wzajemnej obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała na mocy umowy, ale zarazem może żądać zwrotu tego, co sama świadczyła. Takie rozwiązanie problemu współgra również ze skutkiem umownego odstąpienia (art. 395 § 2 k.c.) – w razie skorzystania z tego uprawnienia umowa uważana jest za niezawartą.

W świetle powyższego Sąd Okręgowy uznał, że odstąpienie od umowy implikowało obowiązek pozwanego do zwrotu powodowi kwot zaliczek uiszczonych na poczet ceny kabiny lakierniczej wraz z ustawowym odsetkami za opóźnienie począwszy od dnia 28 lipca 2022 r. – w terminie wynikającym z wezwania z dnia 8 lipca 2022 r.

O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 108 § 1 w zw. z art. 98 § 1 k.p.c., albowiem powód wygrał proces w całości. Na poniesione przez powoda koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw złożyły się: opłata od pozwu w kwocie 7.177 zł, wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika będącego adwokatem (art. 98 § 3 w zw. z art. 99 k.p.c.) w wysokości 5 400 zł (§ 2 pkt 6) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie) i opłata skarbowa od pełnomocnictwa udzielonego pełnomocnikowi w wysokości 17 zł.

Postanowieniem z dnia 4 lipca 2023 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie oddalił wniosek pozwanego o uchylenie lub zmianę sposobu zabezpieczenia.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1.  naruszenie przepisów procedury sądowej, które miały istotny wpływ na wynik sprawy przez naruszenie art. 233§l i §2 w związku z art. 327 ¹ §1 Kodeksu postępowania cywilnego, tj.: sprzeczności istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów, braku wszechstronnego rozważenia całego zebranego w sprawie materiału dowodowego, które polega:

a.  na tym, że Sąd uznał, że dostawa kabiny lakierniczej miała nastąpić po upływie 10 tygodni od wpłaty pierwszej zaliczki, a nie po upływie 8 tygodni od dnia zawarcia przez strony aneksu, nie później jednak niż do dnia 26 marca 2022 r.,

b.  na tym, że Sąd uznał, że strony nie zmieniły zapisów umowy co do terminu dostarczenia i montażu kabiny lakierniczej, gdy tym czasem strony dokonały na spotkaniu w dniu 8 września 2021 r. przesunięcia jego terminu na 26 marca 2022 r.,

c.  na tym, że Sąd uznał, że strony nie zmieniły zapisów umowy, gdy tymczasem strony dokonały w trakcie negocjacji wielokrotnego przesunięcia terminu wykonania kabiny lakierniczej oraz jego projektu technicznego i ostatecznie na spotkaniu w dniu 8 września 2021 r. strony w formie ustnej zmodyfikowały umowę z dnia 19 marca 2021 r. czego potwierdzeniem jest aneks przesłany drogą mailową w styczniu 2022 r. przez powoda do pozwanego;

d.  na uznaniu przez Sąd, że powód w dniu 9 grudnia 2021 r. skutecznie przesłał pozwanemu aneks do umowy obejmujący zmieniony projekt kabiny lakierniczej, gdy tym czasem należało uznać, że ww. dokument nie zostały skutecznie doręczony pozwanemu z uwagi na wysłanie go na nieużywany przez pozwanego adres mailowy przez co pozwany nie ponosi winy w opóźnieniu wykonania umowy,

e.  na uznaniu przez Sąd, że pozwany jest winny w opóźnieniu w wykonaniu umowy z dnia 19 marca 2021 r., gdy tym czasem pozwany nie ponosi winy, gdyż wina leży po stronie powoda, który aż do listopada 2021 r., wnosił zmiany do projektu i specyfikacji kabiny lakierniczej oraz do stycznia 2022 r. przygotowywał aneks potwierdzający zakres zmian do umowy.

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 65 § 1§ 2 Kodeksu cywilnego przez dokonanie błędnej wykładni oświadczeń woli stron polegającej na przyjęciu, że strony nie przesunęły terminu wykonania kabiny lakierniczej do 26 marca 2022 r.,

3.  naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez zastosowanie art. 491§1 Kodeksu cywilnego i uznanie, że powód wyznaczył pozwanemu pismem z dnia 28 grudnia 2021r. odpowiedni dodatkowy termin do wykonania umowy nie później niż do 21 stycznia 2022 r. gdy tym czasem był to termin nierealny z uwagi na nieskuteczne doręczenie w grudniu 2021 r. pozwanemu projektu aneksu zawierającego zmiany do projektu kabiny lakierniczej.

4.  naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez zastosowanie art. 491§1 Kodeksu cywilnego w związku art. 476 Kodeksu cywilnego i uznanie, że pozwany był w zwłoce w wykonaniu umowy z dnia 19 marca 2021 r. gdy tym czasem brak montażu kabiny lakierniczej nastąpił z winy powoda, który aż do listopada 2021 r., wnosił zmiany do projektu i specyfikacji kabiny lakierniczej oraz do stycznia 2022 r. przygotowywał aneks potwierdzający zakres zmian do umowy.

Wskazując na te zarzuty, skarżący wniósł o:

1.  uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie powództwa w całości,

2.  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych,

3.  przeprowadzenie rozprawy.

ewentualnie:

4.  uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpatrzenia - przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego.

Pismem z dnia 21 sierpnia 2023 r. powód złożył wniosek o zasądzenie kosztów postępowania zabezpieczającego w kwocie 17 674,31 zł ustalonych postanowieniem z dnia 26 lipca 2023 r. wydanym przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie M. F. w sprawie o sygn. akt GKm 77/23.

Pismem z dnia 4 września 2023 r. pozwany złożył zażalenie na powyższe postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia.

Postanowieniem z dnia 8 listopada 2023 r. Sąd Apelacyjny w Szczecinie oddalił zażalenie (sygn. akt I AGz 62/23).

Powód w odpowiedzi na apelację pozwanego, wniósł o jej oddalenie w całości oraz zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego okazała się bezzasadna.

Na wstępie wskazać należy, iż postępowanie apelacyjne ma merytoryczny charakter i jest dalszym ciągiem postępowania rozpoczętego przed sądem pierwszej instancji. Zgodnie z treścią art. 378 § 1 k.p.c., sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Rozważając zakres kognicji sądu odwoławczego Sąd Najwyższy stwierdził, iż sformułowanie „w granicach apelacji” wskazane w tym przepisie oznacza, iż sąd drugiej instancji między innymi rozpoznaje sprawę merytorycznie w granicach zaskarżenia, dokonuje własnych ustaleń faktycznych, prowadząc lub ponawiając dowody albo poprzestaje na materiale zebranym w pierwszej instancji, ustala podstawę prawną orzeczenia niezależnie od zarzutów podniesionych w apelacji oraz kontroluje poprawność postępowania przed sądem pierwszej instancji, pozostając związany zarzutami przedstawionymi w apelacji, jeżeli są dopuszczalne, ale biorąc z urzędu pod uwagę nieważność postępowania, orzeka co do istoty sprawy stosownie do wyników postępowania (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., sygn. akt III CZP 49/07, niepubl.).

Dodatkowo należy wskazać, iż dokonane przez sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne, sąd drugiej instancji może podzielić i uznać za własne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1998 r., sygn. akt II CKN 923/97, OSNC 1999/3/60). Może również zmienić ustalenia faktyczne stanowiące podstawę wydania wyroku sądu I instancji, i to zarówno po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, jak i bez przeprowadzenia postępowania dowodowego uzasadniającego odmienne ustalenia, chyba że szczególne okoliczności wymagają ponowienia lub uzupełnienia tego postępowania (por. uchwała składu 7 sędziów Izby Cywilnej z dnia 23 marca 1999 r., sygn. akt III CZP 59/98, OSNC 1999, nr 7–8, poz. 124).

W pierwszej kolejności analizie należało poddać sformułowane przez apelującego zarzuty naruszenia przepisów postępowania. Ustalony za ich pomocą stan faktyczny ma bowiem decydujące znaczenie dla trafności zastosowania danych norm prawa materialnego (tak wyrok SN z dnia 24.06.2020 r., IV CSK 607/18, LEX nr 3048217; wyrok SA w Katowicach z dnia 10.04.2014 r., V ACa 872/13, LEX nr 1480419 czy wyrok SN z dnia 26.03.1997 r., II CKN 60/97, OSNC 1997/9/128, LEX nr 30156).

Porządkując zarzuty apelacyjne począwszy od tych najdalej idących, w pierwszej kolejności Sąd Apelacyjny ocenił zagadnienie prawidłowości sporządzenia uzasadnienia przez Sąd I instancji tj. art. 327 ¹ k.p.c. Zasadność tego zarzutu implikowałaby uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, na zasadzie art. 386 § 4 k.p.c.

Zgodnie z art. 327 ¹ § 1 k.p.c. uzasadnienie wyroku sądu pierwszej instancji powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, obejmującej ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej (pkt 1) oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa (pkt 2). W świetle ugruntowanych jeszcze na podstawie poprzednio (przed nowelizacją Kodeksu postępowania cywilnego, która weszła w życie dnia 7 listopada 2019 r.) normującego tę kwestię art. 328 § 2 k.p.c., poglądów doktryny i piśmiennictwa, uzasadnienie wyroku wyjaśnia przyczyny, dla jakich orzeczenie zostało wydane, jest sporządzane już po wydaniu wyroku, a zatem wynik sprawy z reguły nie zależy od tego, jak napisane zostało uzasadnienie i czy zawiera ono wszystkie wymagane elementy. Z tych przyczyn zarzut naruszenia tego przepisu może być usprawiedliwiony tylko w tych wyjątkowych okolicznościach, w których treść uzasadnienia orzeczenia sądu całkowicie uniemożliwia dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 02.03.2011 r., sygn. akt II PK 202/10, Lex nr 817516; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 27.04.2017 r., sygn. akt I ACa 1362/16, Lex nr 2306289).

Wyrokowi Sądu Okręgowego nie można postawić żadnego z powyższych zarzutów. Kierunek jego rozstrzygnięcia i związana z nim selekcja materiału dowodowego sprawy, pozostają najzupełniej czytelne i zdatne do weryfikacji instancyjnej. Wywód Sądu I instancji nie pozostawia wątpliwości, że na podstawie dokumentów i zeznań stron Sąd ten ustalił czy strony zawarły aneks do umowy zmieniający termin wykonania umowy, a następnie czy doszło do skutecznego odstąpienia od umowy, oraz czy wcześniej powód wezwał pozwanego do wykonania umowy. Na tej podstawie, Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej oceny złożonych oświadczeń woli dotyczących umowy sprzedaży kabiny lakierniczej, wyczerpująco uzasadniając te kwestii w treści uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia. Kryteria i zasadność tej oceny należą już z kolei do sfery oceny dowodów oraz stosowania przepisów prawa materialnego, nie zaś samej konstrukcji uzasadnienia.

Natomiast, zgodnie z przepisem art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarogodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Art. 233 § 1 k.p.c. gwarantuje sądowi prawo do swobodnej oceny dowodów, która może być podważona jedynie wówczas, gdy nabierze znamion dowolności. Przepis ten doczekał się bogatej linii orzeczniczej, która konsekwentnie przewiduje rygorystyczne warunki, jakie skarżący musi spełnić, ażeby skutecznie zakwestionować ocenę dowodów (a co za tym idzie, ustalenia faktyczne) sądu a quo. Zgodnie wskazuje się, że apelujący musi wykazać (posługując się wyłącznie argumentami jurydycznymi), że sąd rażąco naruszył zasady logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego, i że uchybienie to mogło mieć wpływ na wynik sprawy. Nie jest wystarczające samo przekonanie skarżącego o innej wadze poszczególnych dowodów i powinności ich odmiennej oceny; nie może on poprzestać na przedstawieniu alternatywnej, konkurencyjnej w stosunku do przyjętej w zaskarżonym wyroku wersji stanu faktycznego. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu musi się ostać, choćby w równym stopniu na podstawie tego materiału dawały się wysnuć wnioski odmienne (zob. przykładowo wyrok SA w Poznaniu z dnia 08.07.2022 r., I ACa 664/21, LEX nr 3408802; wyrok SA w Katowicach z dnia 22.06.2022 r., I ACa 664/21, LEX nr 3391709; wyrok SA w Poznaniu z dnia 16.03.2022 r., I ACa 825/20, LEX nr 3342462; wyrok SA w Lublinie z dnia 05.10.2021 r., I AGa 58/21, LEX nr 3254188; wyrok SA w Krakowie z dnia 08.04.2021 r., I ACa 347/20, LEX nr 3208960; wyrok SA w Lublinie z dnia 10.02.2021r., III AUa 594/20, LEX nr 3147545; wyrok SA w Poznaniu z dnia 29.12.2020 r., I ACa 582/19, LEX nr 3147184; wyrok SA w Gdańsku z dnia 16.09.2020 r., V ACa 240/20, LEX nr 3102187; wyrok SA w Warszawie z dnia 23.06.2020 r., V ACa 690/19, LEX nr 3102845).

Skarżący wskazanych powyżej warunków nie spełnił. Podniesione przez niego zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. stanowią w dużej mierze nie tyle próbę podważenia ustaleń faktycznych Sądu Okręgowego sensu stricto, co odmienną ich ocenę prawną. W orzecznictwie wyrażany jest zaś pogląd, że ani błędu w subsumcji nie można skutecznie dowodzić przez kwestionowanie prawidłowości dokonanych przez sąd ustaleń faktycznych, ani też zwalczanie prawidłowości ustaleń faktycznych nie może się odbywać za pomocą samego tylko zarzutu naruszenia prawa materialnego (zob. wyrok SA w Łodzi z dnia 16.10.2015 r., III AUa 328/15, LEX nr 1927594; wyrok SN z dnia 21.11.2008 r., V CSK 213/08, LEX nr 558628; wyrok SN z dnia 21.10.2004 r., V CK 81/04, LEX nr 146340; wyrok SN z dnia 26.09.2002 r., III CKN 466/00, LEX nr 74408; wyrok SN z dnia 20.12.2001 r., V CKN 510/00, LEX nr 53098; wyrok SN z 25.03.1999 r., III CKN 206/98, OSNC 1999/10/183, LEX nr 36877). Zarzuty pozwanego skierowane natomiast stricte przeciwko podstawie faktycznej orzeczenia bądź to dotyczyły okoliczności niemających znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie, bądź to miały charakter polemiczny i nie zasługiwały na uwzględnienie. Sąd odwoławczy dokonał analizy zakwestionowanych ustaleń faktycznych i w jej wyniku stwierdził, że Sąd I instancji w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe w pełnym zakresie. Poczynione ustalenia faktyczne, zawarte w wyodrębnionej redakcyjnie części uzasadnienia zaskarżonego wyroku, nie są wadliwe i znajdują odzwierciedlenie w treści przedstawionych w sprawie dowodów. Sąd Apelacyjny ustalenia Sądu Okręgowego zgodnie z art. 387 § 2 ¹ pkt 1 k.p.c. czyni niniejszym częścią uzasadnienia własnego wyroku, nie znajdując potrzeby ich ponownego szczegółowego przytaczania.

Odnosząc się już bezpośrednio do treści apelacji pozwanego, to przede wszystkim akcentowano w niej błędną, sprzeczną z zasadami doświadczenia życiowego i logiką ocenę materiału dowodowego, a w szczególności umowy z dnia 19 marca 2021 r. i przyjęcie, że dostawa kabiny lakierniczej miała nastąpić po upływie 10 tygodni , a nie po upływie 8 tygodni od podpisania aneksu, nie później jednak niż do dnia 26 marca 2022 r. oraz że nie nastąpiło podpisanie aneksu i zmiana terminu wykonania umowy.

W związku z powyższym, zagadnienie czy strony podpisały ważny aneks do umowy sprzedaży z dnia 19 marca 2021 r. i w konsekwencji zmieniły termin wykonania umowy miało w tej sprawie charakter kluczowy i rozstrzygający. Treść przedmiotowej umowy wbrew twierdzeniom skarżącego nie była sporna i faktycznie przewidywała w §3 ust. 2, że dostawa nastąpi w terminie do 10 tygodnia od wpłaty pierwszej zaliczki. Opóźnienie dostawy do 2 tygodni nie stanowi podstawy do odstąpienia od niniejszej umowy. W myśl §3 ust 4. po dostawie nastąpi montaż urządzenia. Kupujący umożliwi serwisowi sprzedającego pracę w nieograniczonym czasie. §3 ust. 5b stanowi, że składający zamówienie kupujący wpłaca I zaliczkę w wysokości 60% wartości brutto. Nadto, zgodnie z §6 ust. 3 wszelkie zmiany w niniejszej umowie mogą być wprowadzone wyłącznie za porozumieniem stron i w formie pisemnej pod rygorem ich nieważności. Pierwsza zaliczka została wpłacona przez kupującego w dniu 22 marca 2021 r., a zatem termin wykonania umowy to 31 maja 2021 r. plus 2 tygodnie to 14 czerwca 2021 r.

Za prawidłowe należy uznać ustalenia Sądu I instancji, że strony umowy nie podpisały skutecznie aneksu do umowy. Istotnie, były prowadzone pomiędzy stronami negocjacje na spotkaniu w dniu 8 września 2021 r. oraz w drodze wymiany wiadomości mailowych i telefonicznie. Niemniej jednak, ostatecznie strony nie podpisały aneksu zmieniającego termin wykonania umowy. Pozwany, zaś pozostawał w opóźnieniu z realizacją umowy, powód wyznaczył dodatkowy termin wykonania umowy, a następnie skutecznie odstąpił od umowy, czego efektem jest konieczność zwrotu ceny w kwocie 143.526,24 zł.

W tym miejscu przywołać należy treść przepisu art. 76 k.c. w myśl którego, jeżeli strony zastrzegły w umowie, że określona czynność prawna między nimi ma być dokonana w szczególnej formie, czynność ta dochodzi do skutku tylko przy zachowaniu zastrzeżonej formy. Jednakże gdy strony zastrzegły dokonanie czynności w formie pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, nie określając skutków niezachowania tej formy, w razie wątpliwości poczytuje się, że była ona zastrzeżona wyłącznie dla celów dowodowych. Zgodnie zaś z przepisem art. 77§ 1 k.c. uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia. Przepisy te wyrażają zasadę tożsamości formy czynności modyfikującej i czynności modyfikowanej. Jeżeli umowa zawarta powinna być w formie kwalifikowanej innej niż pisemna, skutkiem dokonania zmiany umowy bez zachowania formy zastrzeżonej dla dokonania czynności będzie nieważność czynności modyfikującej (ze względu na regulację art. 73 § 2 k.c.) . W ramach przysługującej stronom swobody kształtowania własnego stosunku prawnego strony według uznania mogą w zasadzie dowolnie ustalić w umowie pierwotnej formę dla czynności prawnych następczych, a więc także dla sytuacji zmian umowy pierwotnej. Brak dochowania formy, jaką ustawa lub strony przewidziały dla zawarcia umowy, o ile strony nie postanowiły inaczej i nie wprowadziły odmiennej formy w ramach przysługującej im swobody kontraktowania, prowadzić może do nieważności danej zmiany umownej (tak Komentarz do art. 77 k.c. red. Załucki 2023, wyd. 3/Załucki). Podzielić również należy, pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21.08.2019 r., I CSK 349/18, LEX nr 2733315. jeżeli pod rygorem nieważności wymaga się, w stosunku do określonego oświadczenia woli składanego innej osobie, zachowania formy szczególnej w postaci pisma, to dla przyjęcia, że zostało ono złożone i wywołało skutki prawne, konieczne jest doręczenie adresatowi oryginału pisma zawierającego to oświadczenie woli.

Przenosząc powyższe teoretyczne rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, iż strony umowy sprzedaży kabiny lakierniczej jasno i wyraźnie zastrzegły formę czynności - pisemną pod rygorem nieważności (§6 ust. 3 umowy). Zauważyć przy tym należy, że obie strony są przedsiębiorcami, od których wymaga się większej staranności i profesjonalizmu w prowadzeniu własnych działalności gospodarczych (art. 355§2 k.c.). Wskazuje to na konieczność ostrzejszego traktowania wszelkich podstaw uzasadniających ograniczenie lub uchylenie odpowiedzialności takiego dłużnika. Wymagania wobec dłużnika będącego przedsiębiorcą powinny być oczywiście wyższe niż w stosunku do innych dłużników (T. Wiśniewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, wyd. II, red. J. Gudowski, Warszawa 2018, art. 355.). Tym samym, słusznie Sąd I instancji uznał, że brak jest podstaw do przyjęcia, iż strony dokonały zmiany treści umowy sygnowanej datą 19 marca 2021 r. i wyznaczyły nowy termin na wykonanie zobowiązania przez pozwanego, jak twierdzi apelujący na dzień 26 marca 2022 r. Niewystarczające są zarówno ustne ustalenia stron, wiadomości mailowe, czy też nawet notatka ze spotkania i przygotowany przez pełnomocnika powoda projekt aneksu do umowy. Dokument ten ostatecznie nie został podpisany przez żadną ze stron, a zatem bez najmniejszych wątpliwości nie doszło do modyfikacji istniejącego stosunku prawnego w zakresie terminu wykonania umowy. Pozwany winien wykonać umowę najpóźniej do dnia 14 czerwca 2021 r., czego z całą pewnością nie uczynił.

Przechodząc do zarzutów prawa materialnego wyartykułowanych przez apelującego przywołać należy treść przepisu art. 491§ 1 k.c. zgodnie z którym jeżeli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej, druga strona może wyznaczyć jej odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy. Przepis ten dla skuteczności odstąpienia od umowy wymaga, po pierwsze, wyznaczenia dodatkowego, odpowiedniego, terminu do wykonania zobowiązania, po drugie, zagrożenia odstąpieniem w razie niespełnienia świadczenia, po trzecie, złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy.

Analiza akt sprawy wskazuje, że zaszły dwie pierwsze z powyżej wskazanych przesłanek – zdecydowanie wystraczające jest wezwanie przez powoda, pozwanego do wykonania umowy w terminie 14 dni, nie później niż do 21 stycznia 2022 r. pod rygorem odstąpienia od umowy zawarte w piśmie sygnowanym datą 28 grudnia 2021 r. (k. 51-53) Pozwany potwierdził, iż otrzymał przedmiotowe pismo w dniu 17 stycznia 2022 r. Następnie, pismem z dnia 8 lipca 2022r. powód złożył oświadczenie o odstąpieniu od umowy (k. 59-64). Nadto, zawarta umowa sprzedaży przewidywała w takiej sytuacji prawo strony do odstąpienia od umowy (§4 ust. 1).

Za nietrafny uznać również należy zarzut apelującego dotyczący tego, że termin określony przez powoda w wezwaniu do wykonania umowy był za krótki. Sąd Apelacyjny miał na uwadze to, że czas odpowiedni to czas rozsądny z punktu widzenia dłużnika (którego ochronie ten termin służy) i interesu wierzyciela, podlegającego ocenie z uwzględnieniem znanego dłużnikowi celu zobowiązania. Odpowiednim terminem w rozumieniu komentowanego przepisu jest taki, który w zwykłym toku czynności pozwala dłużnikowi spełnić świadczenie. Dłużnik jest już jednak w zwłoce, powinien był świadczyć, musi być zatem gotowy do spełnienia świadczenia, znać sposób wykonania zobowiązania, a ze względu na stan zwłoki można wymagać od niego większego wysiłku. Termin może być zatem krótszy od wynikającego z treści zobowiązania, zwłaszcza gdy nie musi już uwzględniać przygotowań, jakie zwykle dłużnik powinien mieć już za sobą dla spełnienia świadczenia. Termin musi być jednak obiektywnie realny – a za takowy z pewnością można uznać zakreślony przez powoda termin 14 dni na wykonanie zobowiązania, w szczególności, iż kabina lakiernicza, była już częściowo zamontowana i należało wprowadzić jedynie poprawki. Co więcej, o uwagach powoda dotyczących przedmiotu umowy, pozwany wiedział co najmniej od dnia spotkania tj. 8 września 2021 r., a co za tym idzie mógł dokonać stosownych poprawek w okresie prawie pół roku. Nie można również pominąć faktu, że powód odstąpił od umowy po kolejnych 7 miesiącach bezczynności pozwanego. Pozwany miał prawie rok, aby w sposób prawidłowy wykonać przedmiot umowy, nawet z uwzględnieniem poprawek zgłaszanych przez powoda. Zaakcentować przy tym należy, że powód wywiązał się ze swojej części umowy, a mianowicie wpłacił dwie zaliczki w łącznej kwocie 143.526,24 zł. Wszelkie powyższe okoliczności przemawiają za przyjęciem za prawidłowe ustaleń Sądu I instancji, że termin wyznaczony przez powoda był odpowiedni i rozsądny, a z zarzutami pozwanego w tym zakresie nie sposób się zgodzić.

Celem uporządkowania sytuacji procesowej wskazania wymaga, że specyfika przedmiotowej sprawy przejawiała się w tym, że kierunek jej rozstrzygnięcia wprost determinowany był oceną skuteczności oświadczenia powoda o odstąpieniu od umowy. W tym zakresie w pierwszej kolejności zauważenia wymaga, iż prawidłowo Sąd I instancji (wbrew zarzutom skarżącego) ustalił okoliczności faktyczne, stanowiące podstawę złożenia tego oświadczenia, a mianowicie niewykonanie przedmiotu umowy w wyznaczonym w umowie sygnowanej datą 19 marca 2021 r. terminie. Sąd Apelacyjny podziela przy tym rozważania Sądu Okręgowego, znajdujące również oparcie w stanowisku Sądu Najwyższego wyrażonym w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 lutego 2017 r. w sprawie o sygn. II CSK 236/16, iż odstąpienie powoda od umowy nie może być traktowane za nadużycie prawa. Trafnie bowiem uznać należy, iż brak jest podstaw do przyjęcia, że powód zachował się wbrew składanym przez siebie zapewnieniom, oraz, że przez swoje zachowanie przyczynił się do tego, że pozwany w wyznaczonym terminie nie wykonał przedmiotu umowy. Wskazać bowiem należy, iż z art. 476 k.c. wynika domniemanie, że dłużnik, nie dotrzymując terminu pozostaje w zwłoce, wierzyciel nie musi udowadniać, że niedotrzymanie terminu spełnienia świadczenia jest spowodowane okolicznościami, za które dłużnik odpowiada, lecz jedynie to, iż termin wykonania zobowiązania upłynął bezskutecznie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 5 czerwca 2019 r. sygn. akt I AGa 71/19).

Istotnie, w okolicznościach niniejszej sprawy strony prowadziły negocjacje co do terminu wykonania umowy, a także sposobu jego wykonania. Powód zgłaszał uwagi do częściowo wykonanej i zamontowanej kabiny lakierniczej, podważał jakość wykonanej usługi, co zresztą wyartykułował w złożonym oświadczeniu o odstąpieniu od umowy. Strony próbowały dojść do porozumienia, przesyłały sobie nawzajem projekty zawierające zmiany w przedmiocie umowy (również na błędne adresy), a nawet stworzyły projekt aneksu do umowy, który ostatecznie nie został podpisany przez strony. Jak wyżej wskazano, ze względu na niezachowanie formy pisemnej przedmiotowych zmian nie można było uznać za ważne. Przy tym istotne jest, że kabina lakiernicza została dostarczona w miejsce wskazane przez powoda w dniu 13 lipca 2021 r., natomiast termin wykonania umowy, jasno określony w treści umowy, oznaczony był najpóźniej na dzień 14 czerwca 2021 r. Okoliczność ta bezsprzecznie stanowi o istnieniu podstaw do odstąpienia powoda od zawartej umowy tj. zwłoki dłużnika w wykonaniu zobowiązania.

Nie można zgodzić się ze skarżącym, że to powód uniemożliwiał wykonanie umowy, bowiem domagał się zmian w projekcie, czy poprawy jakości wykonanego częściowo przedmiotu umowy. Powód, bowiem współdziała z dłużnikiem – a przejawem tego było cofnięcie pierwszego oświadczenia o odstąpieniu od umowy z dnia 31 sierpnia 2021 r., cierpliwe czekanie na realizację umowy, poszukiwanie rozwiązań zaistniałych problemów, uczestniczenie w spotkaniu, wysyłanie kolejnych monitów, zarówno drogą tradycyjną, jak i elektroniczną. Niewątpliwie to pozwany nie zrealizował zaciągniętego wobec powoda zobowiązania. Nawet gdyby, tak było jak twierdzi pozwany to dłużnik w przypadku zwłoki wierzyciela może złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego i tym samym uwolnić się od wszystkich związanych z tym uciążliwości (art. 486 § 1 k.c.). Pozwany nie poczynił w tym zakresie żadnych działań, a zatem to on odpowiada za zwłokę w wykonaniu przedmiotu umowy.

Marginalnie odnosząc się do kwestii złego adresu mailowego tj. (...) , na który pełnomocnik powoda wysłał projekt aneksu do umowy i wezwanie do wykonania umowy przez pozwanego wskazać należy, iż widniał i nadal widnieje on na stronie internetowej pozwanego, jako oficjalny adres mailowy firmy (...) (k. 151). Istotnie, wcześniejsza korespondencja mailowa była kierowana na adres (...) , niemniej jednak również ten adres był oficjalną drogą kontaktu do pozwanego, a zatem miał on obowiązek odbierania korespondencji kierowanej na ten adres. Co więcej, pełnomocnik powoda pismo zawierające wezwanie do wykonania umowy wysłała również drogą tradycyjną: listem poleconym (k. 51-53), a oświadczenie o odstąpieniu od umowy listem poleconym ze zwrotnym potwierdzeniem odbioru (k. 57-61). Zauważyć przy tym należy, iż przez ten czas pozwany nie zainteresował się na jakim etapie jest sporządzanie aneksu przez pełnomocnika powoda, nie kontaktował się z powodem, czyli biernie czekał na działanie ze strony powodowej. Z całą pewnością nie dołożył należytej staranności wymaganej od dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej w tym zakresie.

Reasumując, w ocenie Sądu Apelacyjnego pozwany nie zdołał przedstawić przekonywającej argumentacji prawnej, że w istocie nie było podstaw do odstąpienia od umowy. Sąd I instancji prawidłowo uznał, że oświadczenie o odstąpieniu złożone przez powoda było skuteczne na zasadach określonych w ustawie, a więc na zasadach regulujących ustawowe prawo odstąpienia od umowy, przewidziane w przepisach ogólnych określających skutki zwłoki dłużnika w wykonaniu zobowiązania (art. 491- 493 k.c.). Pozwany bowiem pozostał w zwłoce w wykonaniu zobowiązania, został wezwany do jego wykonania w odpowiednim terminie oraz powód skutecznie złożył oświadczenie woli o odstąpieniu od umowy.

Następnie wskazać należy, iż z chwilą skuteczności oświadczenia o odstąpieniu ustaje więź obligacyjna łącząca dotychczasowe strony, przestaje więc istnieć zarówno przedmiot, jak i strona, do której to oświadczenie miałoby być skierowane. Powyższe jest konsekwencją tego, że wskutek odstąpienia powstaje taki stan jakby umowa w ogóle nie została zawarta, czyli umowa nie wywiera skutków prawnych ex tunc (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 2009 r. II CSK 518/089, Lex nr 570131). W konsekwencji strony zobowiązane są do zwrotu spełnionych dotychczas świadczeń, w tym przypadku pozwany zobowiązany jest do zwrotu powodowi zapłaconej ceny w kwocie 143.526,24 zł.

Dla wyczerpania krytyki skarżącego, przechodząc do zarzutu naruszenia przepisu art. 65 k.c. przywołać należy pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 stycznia 2021 r., sygn. akt III CSKP 148/21 w myśl którego konsekwencją unormowania art. 65 k.c. jest konieczność dokonania wykładni umów na trzech poziomach, tj. ustalenia literalnego brzmienia umowy, ustalenia treści oświadczeń woli przy zastosowaniu reguł określonych w art. 65 § 1 k.c. oraz ustalenia sensu złożonych oświadczeń woli poprzez odwołanie się do zgodnego zamiaru stron i celu umowy. Nie jest konieczne, aby był to cel uzgodniony przez strony, wystarcza - przez analogię do art. 491 § 2, art. 492 i art. 493 k.c. - cel zamierzony przez jedną stronę, który jest wiadomy drugiej. W pierwszej kolejności oświadczeniu woli należy przypisać taki sens, jaki zgodnie nadały mu strony. Jeżeli oświadczenie woli kierowane jest do innej osoby i każda ze stron inaczej rozumie jego sens, to należy przypisać jego znaczenie, jakie nadawał mu odbiorca, ale tylko wówczas, gdy dołożył on należytej staranności w jego zinterpretowaniu. Rozumienie odbiorcy należy ocenić w kontekście trzech kryteriów: okoliczności złożenia oświadczenia woli (kontekstu), zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów. Kontekst, to oczywiście cały zespół różnych okoliczności towarzyszących złożeniu oświadczeń woli. Ustalone zwyczaje, to także dotychczasowe relacje stron, ich współpraca. Zasady współżycia społecznego, to w tym przypadku, realizacja postulatu rzetelności i uczciwości stron przy kształtowaniu ich sytuacji prawnej. Odrębną dyrektywę stanowi, wynikająca z art. 65 § 2 k.c., reguła nakazująca uwzględnienie celu umowy. Celowość, to założenie, że działanie osoby dokonującej czynności prawnej ma charakter racjonalny. Wyszczególnienie powyższych dyrektyw wykładni oświadczeń woli miało na celu wskazanie obszarów, w jakich skarżąca powinna poszukiwać wadliwości interpretacji dokonanej przez Sądy meriti. Należy stwierdzić, że skarżący nie sprostał temu zadaniu. W zasadzie, podniesiony zarzut naruszenia art. 65 § 2 k.c., posłużył skarżącemu jedynie dla podkreśleniu braku akceptacji stanowiska Sądów meriti. Przy czym najistotniejszą kwestią w niniejszej sprawie było ustalenie, czy strony skutecznie zawarły aneks do umowy zmieniający termin wykonania zobowiązania, uwzględniając formę jego zawarcia (art. 76 i art. 77§1 k.c.). Jak wyżej, konsekwentnie wskazano, strony nie dopełniły formalności z tym związanych, a mianowicie nie podpisały aneksu do umowy, co było wymagane postanowieniami tejże umowy. W konsekwencji, nie została dokonana zmiana terminu wykonania kabiny lakierniczej.

Na koniec, podkreślenia wymaga, że z przewidzianego w art. 378 § 1 k.p.c. obowiązku rozpoznania sprawy w granicach apelacji nie wynika konieczność odrębnego omówienia w uzasadnieniu wyroku każdego argumentu podniesionego w apelacji. Wystarczy, jeśli sąd drugiej instancji odniesie się do zarzutów i wniosków w sposób wskazujący na to, że zostały one w całości rozważone przed wydaniem rozstrzygnięcia (vide postanowienie SN z dnia 11.02.2021 r., I CSK 709/20, LEX nr 3120594; wyrok SN z dnia 04.09.2014 r., II CSK 478/13, LEX nr 1545029; wyrok SN z dnia 24.07.2009 r., I PK 38/09, LEX nr 523541). Tak argumentując, Sąd Apelacyjny oddalił apelację na zasadzie art. 385 k.p.c.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego zapadło zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. i 108 § 1 k.p.c. Pozwany jako przegrywający sprawę w II instancji, obowiązany jest zwrócić powodowi uzasadnione koszty, na które składa się wynagrodzenie pełnomocnika procesowego ustalone w stawce minimalnej (4 050 zł). Wysokość tych kosztów ustalono na podstawie §2 ust. 1 pkt 6) w zw. z §10 ust. 1 pkt 2) i §15 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t. j. Dz. U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.). Nadto, na podstawie przepisu art. 745§1 k.p.c. należało zasądzić od pozwanego na rzecz powoda zwrot kosztów wykonania zabezpieczenia przez komornika (należne komornikowi opłaty i wydatki) ustalonych postanowieniem z dnia 26 lipca 2023 r. wydanym przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie M. F. w sprawie o sygn. akt GKm 77/23 w kwocie 17 674,31 zł (k. 250-251). Sąd Apelacyjny uwzględnił również, że strona pozwana wywiodła zażalenie na postanowienie o zabezpieczeniu, Sąd II instancji je oddalił, w związku z tym w orzeczeniu kończącym postępowanie należało zasądzić kwotę 2 025 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika (§2 ust. 1 pkt 6) w zw. z §10 ust. 2 pkt 2) i §15 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t. j. Dz. U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.).

SSA Edyta Buczkowska-Żuk