Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2023 roku

Sąd Apelacyjny w Szczecinie I Wydział Cywilny

Sędzia: Leon Miroszewski

po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2023 roku w Szczecinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) spółki akcyjnej

z siedzibą w P.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą

w S.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 28 lutego 2023 roku, sygnatura akt VIII GC 140/22

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 4050,00 (cztery tysiące pięćdziesiąt) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się tego orzeczenia do dnia zapłaty.

Leon Miroszewski

Sygnatura akt I AGa 63/23

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 28 lutego 2023 roku, sygnatura akt VIII GC 140/22, Sąd Okręgowy w Szczecinie w punkcie I. oddalił powództwo spółki (...) S.A. z siedzibą w P. o zasądzenie od pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. kwoty 153.128,86 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 25 lutego 2021 r. oraz kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych; w punkcie II. zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 5.417 złotych tytułem kosztów procesu, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku.

Kwoty wskazanej jako należność główna powódka domagała się w związku z niewykonaniem przez pozwaną umowy przewozu zawartej 6 grudnia 2017 r. Dochodzona kwota stanowi różnicę we frachcie jaki powódka zapłaciła wykonawcy zastępczemu, a na jaki umówiła się z pozwaną za wykonanie przewozów. Pozwana podniosła zarzut przedawnienia roszczenia.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 6 grudnia 2017 r. powódka zawarła z pozwaną umowę nr (...), mającą za przedmiot przewóz towarów od 1 marca 2018 r., na okres trzech lat. Umowa miała charakter ramowy i regulowała sposób współpracy stron w zakresie wykonywania przez pozwaną usług kolejowych przewozu towarów (§ 1 ust. 1), w tym sposób ustalania przewoźnego w okresie trwania umowy (§ 2 ust. 5), tryb ustalania harmonogramów przewozu (§ 2 ust. 9-13) oraz odpowiedzialność przewoźnika za niewykonanie przewozów zgodnie z zatwierdzonym harmonogramem (§ 4 ust 5). Strony w 2020 r. ustalały stawki rynkowe na przewóz węgla.

We wrześniu 2020 toku pojawiły się problemy z nierealizowaniem przewozów zgodnie z zatwierdzonymi harmonogramami i trwały one nieprzerwanie do grudnia 2020 r. Pozwana spółka potwierdzała przewóz węgla z kopalni, jednakże przewozów tych nie realizowała lub realizowała w niepełnym zakresie. Powodowa spółka, działając na podstawie łączącej strony umowy, przesyłała pozwanej spółce pisma zawierające zestawienia niezrealizowanych przewozów węgla ujętych w przesłanych i przyjętych do realizacji harmonogramach.

Powódka podjęła działania, które miały uchronić ją przed brakiem węgla i przeprowadziła akcję ofertową wśród potencjalnych przewoźników. W wyniku przeprowadzonego postępowania ofertowego, zawarła umowę ze spółką (...) na przewóz węgla w okresie od 23 grudnia 2020 r. do 6 lutego 2021 r. Wysokość przewoźnego, w zależności od relacji przewozowej, uzgodniona została zgodnie z załącznikiem nr 1 do tejże umowy. Spółka (...) wykonała zlecone przewozy i wystawiła z tego tytułu faktury VAT. Powódka dokonała na rzecz spółki (...) zapłaty z tytułu przewozu.

Powódka sporządziła wyliczenie różnicy pomiędzy stawką za fracht za jaką przewóz wykonała spółka (...), w miejsce frachtu pozwanej spółki.

W dniu 29 stycznia 2021 r. powódka wystawiła pozwanej notę obciążeniową nr (...) na kwotę 153.128,86 zł stanowiącą różnicę we frachcie za wykonane przez spółkę (...) SA - w zastępstwie pozwanej - przewozy węgla. Termin zapłaty wyznaczyła na 21 dni od otrzymania noty. Pozwana spółka odebrała notę obciążeniową w dniu 9 lutego 2021 r. W odpowiedzi na obciążenie notą księgową, w piśmie z 9 marca 2021 r., pozwana wniosła o sprecyzowanie żądania oraz wyjaśniała, że przyczyny niewykonania przewozów wynikały z zakłóceń spowodowanych pandemią Covid-19, w tym absencją maszynistów, w tej sprawie między stronami była prowadzona dalsza korespondencja, a powódka dokonała wyjaśnień.

Strony próbowały rozwiązać sprawę polubownie jednak nie doszły do porozumienia.

W piśmie z 14 grudnia 2021 r. (doręczonym 21 grudnia 2021 r.) powódka wezwała pozwaną do zapłaty noty obciążeniowej wraz z odsetkami. W odpowiedzi na wezwanie pozwany ponowił prośbę o podjęcie dalszych rozmów.

Dokonując oceny prawnej Sąd Okręgowy uznał powództwo za niezasadne wobec skutecznie zgłoszonego przez pozwaną zarzutu przedawnienia roszczenia.

Sąd ten stwierdził, że umowa pomiędzy stronami była umową przewozu, stypizowaną w art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe. Nie było sporne, że pozwana nie wykonała umowy w zarzucanym przez powódkę zakresie (nie zrealizowała wszystkich przewozów objętych umową).

Jak przyjął Sąd I instancji, powódka skonstruowała swoje żądanie jako oparte na obowiązku odszkodowawczym pozwanej z tytułu szkody do jakiej w ocenie powódki doszło w związku niewykonaniem umowy przewozu poprzez niepodstawienie wagonów w umówionym miejscu i czasie. Nie miał ten Sąd wątpliwości, że podstawę prawną roszczenia stanowi art. 471 k.c. Wskazał, że przepisy ustawy Prawo przewozowe nie regulują całościowo problematyki odpowiedzialności z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przewozu przesyłek. Ograniczają się do sytuacji najbardziej typowych. Z kolei przepis art. 65 Prawa przewozowego statuuje odpowiedzialność przewoźnika za szkody w substancji przesyłki i opóźnienie w przewozie, nie obejmuje jednak wielu sytuacji dość często spotykanych w praktyce. W ustawie nie została unormowana sytuacja polegająca na niepodstawieniu pojazdu pod załadunek, a tym samym niezrealizowaniu w ogóle przewozu, czyli niewykonaniu zobowiązania pomimo zawarcia umowy przewozu. Zastosowanie znajdą tu przepisy kodeksu cywilnego, który jednak także nie normuje omawianej sytuacji w przepisach tytułu XXV, poświęconego umowie przewozu, dlatego musi ona być oceniana w świetle ogólnych zasad kontraktowej odpowiedzialności odszkodowawczej. Wobec takiej konstatacji Sąd Okręgowy stwierdził, że w takim przypadku nie jest konieczny tryb reklamacji ponieważ jest on przewidziany jedynie dla roszczeń wymienionych w ustawie Prawo przewozowe.

Dalej wskazał Sąd Okręgowy na art. 792 k.c., który przewiduje dla roszczeń wynikających z umowy przewozu roczny termin przedawnienia, przy czym w przypadku ustawy Prawo przewozowe i skonkretyzowanych tam roszczeń – początek biegu terminu uzależniony jest od trybu reklamacyjnego. Stwierdził dalej, że z uwagi na to, że roszczenie dochodzone pozwem nie zostało wymienione w ustawie prawo przewozowe, zastosowanie znajduje termin 1 roku, przewidziany w art. 792 k.c., jednak biorąc pod uwagę, że jest to roszczenie odszkodowawcze, czyli bezterminowe, to początek terminu przedawnienia należy liczyć zgodnie z art. 455 k.c. - od dnia wezwania do zapłaty, czyli noty obciążeniowej, bowiem w tym momencie skonkretyzowało się to roszczenie i uzyskało status wymagalności.

Kontynuował Sąd Okręgowy, że ponieważ w tej nocie obciążeniowej został wskazany termin 21 dni do zapłaty od dnia otrzymania, a wezwanie zostało doręczone pozwanej 4 lutego 2021 r., to wyznaczony termin zapłaty upływał w dniu 25 lutego 2021 r. Roszczenie uzyskało zatem status wymagalnego z dniem 26 lutego 2021 r. Od tego dnia należy liczyć roczny termin przedawnienia. Pozew został wniesiony 2 marca 2022 r. jak wynika z adnotacji urzędu pocztowego na kopercie, a wiec 4 dni po upływie terminu przedawnienia.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy stwierdził, że powództwo podlegało oddaleniu. Kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu oraz faktem, że powódka przegrała sprawę w całości Sąd Okręgowy orzekł o kosztach w oparciu o treść art. 98 § 1 i 1 ¹ k.p.c. Stwierdził, że na koszty procesu złożyły się koszty zastępstwa procesowego w kwocie 5.400 zł określone w oparciu o § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.) oraz kwota 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Powódka wniosła apelację od wyroku Sądu Okręgowego zaskarżając go w całości. Wyrokowi zarzuciła:

1.  Naruszenie prawa materialnego, to jest art. 792 k.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie – wobec dokonania rozszerzającej wykładni tego przepisu – skutkiem czego Sąd I instancji uznał, że roszczenie powódki uległo przedawnieniu;

2.  Naruszenie prawa materialnego, to jest art. 118 k.c. poprzez niezastosowanie tego przepisu i uznanie, że w spornej sprawie zastosowanie znajduje przepis szczególny, to jest art. 792 k.c., gdy tymczasem roszczenie powódki ma charakter odszkodowawczy, do którego zastosowanie mają przepisy art. 471 i nast. k.c., a zatem obowiązuje ogólna norma dotycząca przedawnienia tego roszczenia.

Wskazując na powyższe zarzuty powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie powództwa w całości, z zasądzeniem też od pozwanego kosztów postępowania za obie instancje, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do rozpoznania przez Sąd Okręgowy, z pozostawieniem temu sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za obie instancje.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od powódki kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje

Mając na uwadze treść apelacji podstawowym zagadnieniem jest kwestia przedawnienia roszczenia powódki w niniejszej sprawie.

Apelująca zdaje się twierdzić, że przepis art. 792 k.c., dotyczący przedawnienia roszczeń z umowy przewozu rzeczy, nie dotyczy roszczenia, którego dochodziła powódka w niniejszej sprawie, bowiem jest to roszczenie odszkodowawcze. Trzeba zauważyć, że podstawowy wniosek co do oczekiwanego rozstrzygnięcia sądu odwoławczego, a więc o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości, nie jest spójny z zarzutem, w oparciu o który został on postawiony. Sąd I instancji poprzestał na przyjęciu, że roszczenie powódki jest przedawnione, a przez to zaniechał, do czego oczywiście miał prawo w takiej sytuacji, zbadania innych zagadnień wynikających z obrony strony pozwanej przed roszczeniem powódki, w tym zarzutu polegającego na zaprzeczeniu odpowiedzialności pozwanej w związku z niewykonaniem przewozów zgodnie z harmonogramem. W takiej sytuacji ewentualne przyjęcie, że do przedawnienia roszczenia powódki nie doszło, musiałoby doprowadzić do uchylenia zaskarżonego wyroku z uwagi na nierozpoznanie istoty sprawy.

Trzeba też dla porządku wskazać, że powódka nie neguje w apelacji oceny Sądu I instancji, że w chwili wniesienia pozwu w niniejszej sprawie upłynął już roczny termin, o którym mowa w art. 792 k.c. Realizując spoczywający na sądzie II instancji obowiązek dokonania ponownej oceny prawnej sprawy niezależnie od podniesionych przez apelującego zarzutów (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 roku, III CZP 49/07, OSNC 2008, nr 6, poz. 55) należy zauważyć, że ocena ta abstrahuje od kwestii ustalenia początku biegu rocznego terminu, zgodnie z art. 120 § 1 k.c. zdanie drugie. Sąd Okręgowy przyjął wymagalność roszczenia powódki uwzględniając notę obciążeniową wystawioną przez powódkę, obejmującą sumę kosztów kilku przewozów realizowanych przez podmiot, który wykonał je zamiast pozwanej, za które powódka uiszczała temu podmiotowi należności odrębnie, a więc od razu mogła wystąpić z roszczeniami w stosunku do pozwanej, a nie dopiero po podsumowaniu poniesionych kosztów, przekraczających te, które poniosłaby, gdyby to pozwana realizowała przewozy zgodnie z umową.

Powyższe nie zmienia faktu, że pozew powódki został wniesiony po upływie rocznego terminu, liczonego zgodnie z art. 120 § 1 k.c. trzeba jednak zauważyć, że zastosowanie art. 792 k.c. powinno uwzględniać daty poszczególnych terminów niewykonywania przez pozwaną przewozów zgodnie z haromonogramem, a więc terminy przedawnienia powinny być w każdym przypadku liczone odrębnie – powódka podała w pozwie, że przewozy, które zostały wykonane przez inny podmiot z uwagi na niepodstawienie węglarek przez pozwaną, miały miejsce w okresie 28-31 grudnia 2020 roku (k. 5 akt sprawy).

Słusznie Sąd Okręgowy uznał, że nie mają zastosowania w niniejszej sprawie terminy przedawnienia określone w art. 77 ust. 1-3 ustawy Prawo przewozowe. Terminy te dotyczą roszczeń wymienionych w rozdziałach 6-8 powołanej ustawy, natomiast dochodzone przez powódkę roszczenie z tytułu nienależytego wykonania umowy zawartej pomiędzy stronami, poprzez niezrealizowanie części transportów węgla przy wskazaniu szacowanej wielkości transportów, do takich roszczeń nie należy.

Przechodząc do merytorycznej oceny co do terminu przedawnienia roszczenia, z którym powódka wystąpiła w stosunku do pozwanej, trzeba zauważyć, że roszczenie to wynikało z różnicy pomiędzy przewoźnym (frachtem) ustalonym w umowie stron dla przewozów realizowanych zgodnie z harmonogramem i wielkościami planowanych przewozów przez stronę pozwaną, a frachtem zapłaconym innemu podmiotowi, wyższym od tego, który należałby się pozwanej. Skorzystanie z innego przewoźnika nastąpiło przez powódkę w okolicznościach dających się zakwalifikować jako stanowiące podstawę do zastępczego wykonania świadczenia obciążającego pozwaną, zgodnie z art. 480 § 3 k.c.

Co prawda powódka ma rację, że tak ukształtowane roszczenie stanowi postać roszczenia odszkodowawczego, jednakże nie jest ono wyłączone z reżimu przedawnienia, którego termin wynika z art. 792 k.c. Jedynie do roszczeń odszkodowawczych z tytułu szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym wskazany termin nie ma zastosowania (tak, M. Sychowicz [w:] J. Gudowski [red.] Kodeks cywilny. Komentarz, Księga III, cz. 2, art. 792, Nb 1, Warszawa 2013; A. Raczyński [w:] M. Gutowski [red.] K odeks cywilny. Tom III. Komentarz. Art. 627–1088. Wyd. 3, Warszawa 2022). Z treści pozwu nie wynikają jakiekolwiek fakty, które wskazywałyby na odpowiedzialność deliktową pozwanej. Powódka wyraźnie wskazała na nienależyte wykonanie zobowiązania wynikającego z zawartej pomiędzy stronami umowy.

Nie ulega wątpliwości, że powołany przepis stanowi lex specialis z stosunku do art. 118 k.c., toteż wyłącza stosowanie przepisu ogólnego. Stanowi jeden z przepisów o ponownym znaczeniu szczególnym, określających także w przypadku innych umów terminy przedawnienia wynikających z nich roszczeń, inne niż określone art. 118 k.c. Tytułem przykładu można wskazać normę art. 646 k.c. wprowadzającą termin przedawnienia roszczeń wynikających z umowy o dzieło. Powszechnie przyjmuje się, że także w przypadku tego przepisu znajduje on zastosowanie do roszczeń odszkodowawczych w ramach odpowiedzialności kontraktowej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 czerwca 2020 roku, VI ACa 592/18; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 1997 roku, II CKN 465/97). Uniwersalne znaczenie art. 792 k.c. nie jest więc wyjątkowe.

Mając na uwadze powyższe należało stwierdzić, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu, co uzasadniało oddalenie apelacji na podstawie art. 385 k.c.

Orzeczenie o kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym stanowi konsekwencję wyniku sprawy co do istoty (art. 98 § 1 k.p.c.).. Wysokość tego wynagrodzenia ustalono na podstawie § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Leon Miroszewski