Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lutego 2024 roku

Sąd Apelacyjny w Szczecinie I Wydział Cywilny

w składzie:

Sędzia: Leon Miroszewski (przewodniczący)

Sędzia: Artur Kowalewski

Sędzia: Tomasz Sobieraj

Protokolant: sekretarz sądowy Jagoda Zajkowska

po rozpoznaniu w dniu 31 stycznia 2024 roku w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa Syndyka masy upadłości (...) w W. w upadłości

przeciwko E. S.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 28 marca 2023 roku, sygnatura akt I C 1094/21

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach 1-3 w ten sposób, że:

1.  uchyla nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 23 marca 2021 roku, sygnatura akt I Nc 92/21, wydany przez Sąd Okręgowy w Szczecinie;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 4.469.670,87 (cztery miliony czterysta sześćdziesiąt dziewięć tysięcy sześćset siedemdziesiąt 87/100) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 czerwca 2019 roku;

3.  ustala stosunkowe rozdzielenie kosztów procesu oraz pokrycia dotychczas nieuiszczonych kosztów sądowych przyjmując, że powód wygrał sprawę w 78,8 procent, a pozwana wygrała sprawę w 21,2 procent oraz pozostawia szczegółowe wyliczenie w podanych zakresach referendarzowi sądowemu w Sądzie pierwszej instancji;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 6.480,00 (sześć tysięcy czterysta osiemdziesiąt) złotych tytułem kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia o kosztach;

IV.  zasądza od Skarbu Państwa – Sąd Okręgowy w Szczecinie na rzecz adwokata P. T. kwotę 11.250,00 (jedenaście tysięcy dwieście pięćdziesiąt) złotych, obejmującą także należny podatek VAT, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym

Artur Kowalewski Leon Miroszewski Tomasz Sobieraj

Sygnatura akt I ACa 1257/23

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 28 marca 2023 roku, sygnatura akt I C 1094/21, w sprawie z powództwa Syndyka masy upadłości (...) w W. w upadłości z siedzibą w W. przeciwko pozwanej E. S. o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym na podstawie weksla, poprzez zasądzenie od pozwanej kwoty 5.673.566,62 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 czerwca 2019 roku oraz kosztami procesu, Sąd Okręgowy w Szczecinie w punkcie 1. utrzymał w mocy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydany w dniu 23 marca 2021 r. w postępowaniu o sygnaturze I Nc 92/21 w zakresie punktu I. a więc tego, w którym nakazano pozwanej aby zapłaciła powodowi kwoty roszczeń żądanych w pozwie; w punkcie 2. uchylił wskazany nakaz w zakresie punktu II., a więc nakazującego pobranie od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sąd Okręgowy w Szczecinie kwoty 50.000 złotych tytułem kosztów sądowych; w punkcie 3. zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 25.017 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem kosztów procesu; w punkcie 4. zasądził od Skarbu Państwa – Sąd Okręgowy w Szczecinie, na rzecz pełnomocnika pozwanej wyznaczonego z urzędu, adw. P. T., kwotę 30.750 złotych, w tym 23 % podatku VAT, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną pozwanej z urzędu.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 27 marca 2013 roku pozwana E. S. przystąpiła do (...) w W. (dalej jako (...)). Tego samego dnia złożyła wniosek o otwarcie rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego (konta osobistego) w tejże Kasie a następnie zawarła z nią umowę o prowadzenie rachunku oszczędnościowo rozliczeniowego o nr (...). W § 2 ust.1 umowy postanowiono, że środki na rachunku oprocentowane są według zmiennej stopy procentowej ustalonej przez Zarząd Kasy, wynoszącej na dzień zawarcia umowy 3 % w skali roku.

W dniu 3 kwietnia 2013 r. pozwana ponownie zawarła ze (...) umowę o prowadzenie rachunku oszczędnościowo rozliczeniowego o nr (...). W § 2 ust. 1 tej umowy postanowiono, że środki na rachunku oprocentowane są według zmiennej stopy procentowej ustalonej przez Zarząd Kasy, wynoszącej na dzień zawarcia umowy 5,80 % w skali roku.

W dniu 15 kwietnia 2013 roku pozwana E. S. udzieliła pełnomocnictwa stałego T. H. do dysponowania środkami na rachunku numer (...) prowadzonym pod jej imieniem i nazwiskiem przez (...) w W. na warunkach według uznania pełnomocnika. Pełnomocnictwo nie obejmowało upoważnienia do likwidacji rachunku i było ważne do odwołania. Pozwana nie odwołała tego pełnomocnictwa.

W dniu 29 marca 2013 roku pomiędzy pozwaną a (...), w imieniu której działali Wiceprezesi Zarządu M. G. oraz J. P., została zawarta umowa pożyczki zabezpieczonej hipoteką numer (...). Umowa została zawarta na okres od 29 marca 2013 roku do 27 marca 2023 roku. tj. na okres 10 lat. Cel pożyczki określono jako „bieżące” (§ 1 pkt 2.1 umowy). Kwota udzielonej pożyczki wynosiła 3.800.000 złotych. Pożyczkobiorca zobowiązany był ponieść w ramach kosztów związanych z zawarciem umowy kwotę 190.000 zł tytułem prowizji od udzielonej pożyczki (§ 6 ust. 2 umowy). Umowa stanowiła, że wypłata pożyczki nastąpi w złotych polskich jednorazowo na podstawie złożonej w (...) pisemnej dyspozycji kredytobiorcy, w kwocie 3.800.000 zł, w formie przelewu na rachunek nr (...), prowadzony przez (...) (§ 2 ust. 2 umowy). Zgodnie z umową spłata pożyczki następowała w ratach miesięcznych bez wezwania, w terminach i kwotach wskazanych w harmonogramie spłaty pożyczki (§ 4 ust. 2 umowy). Spłaty mogły następować zarówno w formie wpłat gotówkowych jak i wpłat na rachunek bankowy o numerze (...) (§ 4 ust. 3 umowy). Kwoty spłaty zaliczane były w następującej kolejności na: opłaty tytułem zwrotu kosztu ubezpieczenia, koszty windykacji w tym opłat za upomnienie, koszty wezwań do zapłaty, pozostałe prowizje i opłaty, odsetki od kapitału przeterminowanego, a od dnia wytoczenia powództwa o zapłatę wierzytelności (...) z tytułu umowy, odsetki od należności przeterminowanej jak i od całości należności przeterminowanej, wymagalne odsetki za okresy obrachunkowe, kapitał przeterminowany, odsetki naliczone do dnia wpłaty, kapitał. (§ 4 ust. 4 umowy)

Kredyt został oprocentowany według stopy referencyjnej ustalanej przez Radę Polityki Pieniężnej, która na dzień sporządzenia umowy wynosiła 3,25 %, i była powiększona o stałą marżę (...) wynoszącą 10,95 p.p. Stopa referencyjna miała ulegać zmianie w trakcie trwania umowy pożyczki w przypadku zmiany wysokości stopy dokonanej przez Radę Polityki Pieniężnej o wartość, o jaką Rada Polityki Pieniężnej obniżyła/podwyższyła wysokość tej stopy, od dnia następnego po dniu, w którym Rada Polityki Pieniężnej dokonała zmiany (§3 ust. 1 umowy).

Roczna stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego wynosiła zgodnie z umową czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP, na dzień zawarcia umowy – 19 %. Zmiana wysokości ww. stopy miała następować w przypadku zmiany stopy kredytu lombardowego prze NBP, z tym zastrzeżeniem, że maksymalna stopa procentowa nie mogła w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP. (§ 7 umowy)

W przypadku nieterminowej spłaty kredytu należność z tego tytułu stawała się w dniu następnym należnością przeterminowaną (§ 8 ust. 2 umowy). Od niespłaconego w całości lub w części kapitału, a od dnia wniesienia powództwa od całości zadłużenia, pobierane były odsetki wg stopy procentowej o jakiej mowa w § 7 umowy.

Kwestie wypowiedzenia umowy regulował § 12 umowy kredytu. Zapisy w nim zawarte zastrzegły dla (...) prawo do wypowiedzenia umowy z 30-dniowym terminem wypowiedzenia i postawienia całej pożyczki wraz z odsetkami w stan natychmiastowej wymagalności w przypadku: niedotrzymania przez pożyczkobiorcę warunków niniejszej umowy tj.: niezapłacenia przez pożyczkobiorcę w terminach określonych w umowie pełnych rat pożyczki za co najmniej dwa okresy płatności po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy listem poleconym do zapłaty zaległych rat w terminie nie krótszym niż 7 dni od otrzymania wezwania pod rygorem wypowiedzenia umowy, nieustanowienia dodatkowego prawnego zabezpieczenia przez pożyczkobiorcę w terminie zakreślonym przez (...), o którym mowa w § 9 ust. 10, złożenia przez kredytobiorcę fałszywych dokumentów (oświadczeń stanowiących podstawę udzielenia kredytu), nieprzedłożenia na żądanie (...) dokumentów, o których mowa w § 10, utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej.

Zabezpieczeniem przyznanej pożyczki były między innymi cesje praw z polisy umów ubezpieczenia nnw i polisy (...) oraz weksel in blanco, opatrzony klauzulą „na zlecenie” lub inną równoznaczną, jako zabezpieczenie terminowej spłaty pożyczki. W przypadku nieterminowej spłaty kredytu pożyczkodawca miał prawo wypełnić weksel, w tym opatrzyć go datą i miejscem płatności i przystąpić do jego realizacji do sumy odpowiadającej zadłużeniu (niespłaconej kwocie pożyczki wraz z odsetkami i innymi należnościami). Ustalono, iż weksel będzie płatny w dniu i miejscu oznaczonym przez pożyczkodawcę według uznania. Miejsce przedstawienia weksla do zapłaty miało zostać określone przez pożyczkodawcę w wezwaniu do zapłaty.

Zabezpieczeniem spłaty kredytu był również wpis hipoteki na miejscu pierwszym na rzecz (...) do kwoty 5.700.000 zł na nieruchomości gruntowej zabudowanej położonej w miejscowości O., gmina M., w województwie (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Myśliborzu prowadzona jest księga wieczysta KW (...) (§ 9 umowy).

W dniu 3 kwietnia 2013 r. na zabezpieczenie należności wynikających z zawartych między stronami umowy pożyczki pozwana wystawiła weksel własny na rzecz (...) oraz deklarację wekslową, w której wskazała, iż Kasa ma prawo wypełnić na sumę odpowiadającą kwocie wykorzystanego przez niego kredytu wraz z odsetkami, prowizją i innymi należnościami Kasy, w przypadku niedotrzymania umownego terminu spłaty całości lub części kredytu oraz we wszystkich tych przypadkach, w których służy Kasie prawo ściągnięcia swoich wierzytelności przed nadejściem terminu płatności. W deklaracji wekslowej wskazano, iż Kasa ma prawo opatrzyć ten weksel datą płatności według swego uznania.

W okresie obowiązywania umowy pożyczki zawartej między stronami, w związku ze zmianami stopy referencyjnej dokonanej przez Radę Polityki Pieniężnej Zarząd (...) w W. podejmował uchwały, na mocy których dokonywał zmiany oprocentowania pożyczki.

W dniu 3 kwietnia 2013 roku pozwana złożyła dyspozycję przelania kwoty pożyczki numer (...) r. na konto oraz jednocześnie potrącenia 1267 udziałów w kwocie 38.010 zł.

Następnie złożyła kolejną dyspozycję, w której wniosła o przelanie składki (...) z jej konta ROR w kwocie 1200 zł i 6 zł oraz składki do polisy (...) w kwocie 15.200 zł i 6 zł. W dniu 3 kwietnia 2013 roku (...) wypłacił na rachunek pozwanej nr (...) kwotę 3.610.000 zł., tj. kwotę pożyczki pomniejszoną o kwotę prowizji w wysokości 190.000 zł. Tego samego dnia z konta pozwanej zostały dokonane 2 przelewy na składki ubezpieczeniowe, opisane w dyspozycji, od których pobrano opłaty po 6 zł.

Pozwana dysponowała pieniędzmi przelanymi przez (...) na jej rachunek oszczędnościowo rozliczeniowy w następujący sposób:

- w dniu 16 kwietnia 2013 r. pobrała gotówką kwotę 1.629.900 zł, co pokwitowała podpisem na dokumencie Kw (...) ( „wypłata z kasy/gotówka”)

- w dniu 16 kwietnia 2013 r. złożyła zlecenie przelewu kwoty 300.000 zł na konto (...) Sp. z o. o. , ul. (...) , S.

- w dniu 18 kwietnia 2013 r. złożyła zlecenie przelewu kwoty 300.000 zł na konto (...) Sp. z o. o. , ul. (...) , S.

- w dniu 30 kwietnia 2013 r. T. H. pobrał gotówką kwotę 360.000 zł, co pokwitował podpisem na dokumencie Kw (...) („wypłata z kasy/gotówka”), na podstawie pełnomocnictwa udzielonego mu przez pozwana w dniu 15.04.2013 r.

- w dniu 14 maja 2013 r. złożyła zlecenie przelewu kwoty 967.250 zł na konto (...) Sp. z o. o. , ul. (...) , S.

Łączna kwota wypłat dokonanych przez pozwaną i jej pełnomocnika oraz przelanych z konta na polecenie pozwanej wynosi 3.557.150 zł.

Postanowieniem z dnia 5 lutego 2015 roku Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, X Wydziału Gospodarczego dla spraw upadłościowych i naprawczych w sprawie o sygn. akt X GU 53/15 ogłosił upadłość (...) w W. z siedzibą w W. z możliwością zawarcia układu. Sprawowanie zarządu całym majątkiem upadłego powierzył zarządcy w osobie L. K., który następnie został syndykiem masy upadłości tego podmiotu.

Postanowieniem z dnia 19 marca 2015 roku Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, X Wydziału Gospodarczego dla spraw upadłościowych i naprawczych w sprawie o sygn. akt X GUp 87/15 zmienił sposób prowadzenia postępowania upadłościowej (...) w W. z siedzibą w W. w ten sposób, że postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu zmienił na postępowanie obejmujące likwidację majątku upadłego.

W związku z brakiem terminowego regulowania należności (...) w W. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. pismem z dnia 14 marca 2016 roku (nadanym w dniu 17 marca 2016 r.) wezwała pozwaną do spłaty zadłużenia w kwocie 1.120.723,44 zł w terminie 14 dni roboczych od dnia doręczenia pisma.

Wobec dalszego braku terminowego regulowania należności (...) w upadłości l pismem z dnia 25 kwietnia 2016 roku (nadanym w dniu 28 kwietnia 2016 roku) wezwała pozwaną do zapłaty zadłużenia w kwocie 1.186.903,75 zł w terminie 14 dni roboczych od dnia doręczenia pisma.

W związku z zaprzestaniem spłaty kredytu przez pozwaną pismem z dnia 6 czerwca 2016 roku (...) dokonał wypowiedzenia umowy kredytowej z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia i zażądał od pozwanej dobrowolnej zapłaty wymaganej zaległości w kwocie 1.313.987,92 zł. Na powyższą kwotę zadłużenia składał się: zaległy kapitał w wysokości 579.873,72 zł, odsetki umowne w wysokości 689.811 zł, odsetki za opóźnienie (odsetki karne) w wysokości 44.222,20 zł oraz koszty windykacji 81 zł. Do powyższej kwoty doliczyć należy dalsze odsetki za opóźnienie w wysokości 10 % w skali roku tj. 158,23 zł za każdy dzień zwłoki, liczone od dnia 7 czerwca 2016 roku do dnia zapłaty.

Wypowiedzenie zawierało informacje, że cała niespłacona część pożyczki zostanie postawiona w stan natychmiastowej wymagalności z upływem 30 dni od dnia doręczenia wypowiedzenia.

Łączna kwota zadłużenia na dzień 28 maja 2019 roku z tytułu umowy pożyczki nr (...) wynosiła 5.673.566,62 zł, na którą składa się kwota:

- niespłaconego kapitału kredytu w wysokości 3.800.000 zł

- niespłacone odsetki umowne w wysokości 750.266,04 zł

- odsetki z tytułu należności przedterminowych w wysokości 1.123.219,58 zł

- prowizje i opłaty dodatkowe w wysokości 81 zł.

Pismem z dnia 28 maja 2019 roku wobec nieuregulowania należności względem (...) z tytułu umowy pożyczki nr (...) powódka wezwała pozwaną do zapłaty należności w wysokości 5.673.566,62 zł, na którą składają się następujące kwoty:

- 3.800.000 zł tytułem kapitału,

- 750.266,04 zł tytułem skapitalizowanych odsetek umownych,

- 1.123.219,58 zł tytułem odsetek od należności przeterminowanych,

- 81 zł tytułem kosztów wezwań i powiadomień poręczycieli

Informując jednocześnie, że:

wystawiony przez pozwaną weksel własny in blanco został w dniu 28 maja 2019 roku uzupełniony:

- miejscem i datą wystawienia weksla odpowiadającymi miejscu i dacie podpisania weksla,

- sumą wekslową w kwocie 5.673.566,62 zł odpowiadającą powyżej wskazanemu zadłużeniu z umowy,

- miejscem płatności weksla, tj. siedzibą (...) przy. ul. (...), (...)-(...) W.,

- datą płatności weksla ustaloną na dzień 18 czerwca 2019 roku

Mając powyższe na uwadze powód wezwał pozwaną, jako wystawcę weksla, do stawienia się w dniu 18 czerwca 2019 roku w godzinach od 11:00 do 12:00 w siedzibie (...) przy ul. (...), (...)-(...) W., gdzie weksel miał zostać okazany w oryginale, celem jego wykupu, względnie o dokonanie do dnia 18 czerwca 2019 roku płatności przelewem na rachunek bankowy masy upadłości (...).

Pozwana, która odebrała to pismo w dniu 6 czerwca 2019 r., nie wykupiła weksla ani nie dokonała płatności kwoty 5.673.566,62 zł na rzecz powoda.

W chwili zawierania umowy pożyczki w (...) pozwana zatrudniona była w (...) Sp. z o. o. , ul. (...) w S. na stanowisku doradcy handlowego z wynagrodzeniem ok. 3000 zł miesięcznie.

W dniu 17 grudnia 2021 r. Prokuratura Okręgowa w Gorzowie Wielkopolskim, 2 Wydział do spraw Przestępczości Gospodarczej sporządziła akt oskarżenia przeciwko 32 osobom, w tym przeciwko pozwanej, K. B. i T. H.. W chwili obecnej akt oskarżenia znajduje się w Sądzie Okręgowym w Szczecinie, w Wydziale II Karnym, gdzie sprawa otrzymała sygnaturę III K 291/22, i oczekuje na wyznaczenie terminu rozprawy.

Pozwana E. S. została oskarżona m.in. o to, że:

zarzut MDCXXIII: w okresie od 27 marca 2013 roku do 19 sierpnia 2014 RW W., W., S. i innych miejscowościach, działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej wzięła udział w zorganizowanej grupie przestępczej w skład której wchodzili K. B., P. Z., A. R. i inne osoby, której celem było uzyskiwanie kredytów na podstawione osoby ze (...) w W. na podstawie podrobionych zaświadczeń o zatrudnieniu i wysokości wynagrodzenia, umów o pracę, druków ZUS RMUA, Pit 37 oraz aktów notarialnych dotyczących ustanowienia hipotek stanowiących zabezpieczenie w/w kredytów na nieruchomościach o znacznie zawyżonej wartości, co stanowiło istotne okoliczności dla uzyskania w/w kredytów, a jej zadaniem było między innymi werbowanie osób w celu uzyskania w powyżej opisany sposób kredytów i pożyczek, kontaktowanie ich z innymi członkami grupy, przewożenie osób mających zawrzeć umowy kredytowe, przekazywanie im pieniędzy na zawarcie takiej umowy, czym działała na szkodę (...) w W., tj. o czyn z art. 258 § 1 kk

w okresie od 27 marca 2013 r do 19 sierpnia 2014 r w W., S. i innych miejscowościach, działając z warunku ciągu przestępstw w ramach zorganizowanej grupy przestępczej, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, czyniąc sobie z tej działalności stałe źródło dochodu, oraz wspólnie i w porozumieniu z K. B., A. R., P. Z. i innymi osobami, w celu uzyskania dla innych osób przez 11 kredytobiorców, w tym siebie, ze (...) w W. kredytów i pożyczek w łącznej wysokości 16.160.000 zł, wzięła udział w z werbowaniu poniżej wskazanych osób, które nie miały zdolności kredytowej ani zamiaru spłaty kredytów w celu udostępnienia przez nich swoich danych osobowych i uzyskania kredytów lub pożyczek na podstawie poświadczających nieprawdę zaświadczeń o zatrudnieniu i wysokości osiąganych zarobków, umów o pracę, druków ZUS RMUA, deklaracji Pit 37 oraz aktów notarialnych ustanawiających hipoteki stanowiące zabezpieczenie wyżej wymienionych kredytów na nieruchomościach, których wartość została znacznie zawyżona na podstawie poświadczających nieprawdę operatów szacunkowych, co stanowiło istotne okoliczności dla uzyskania tych kredytów i pożyczek, a sumy kredytów zostały przekazane innym osobom, czym wprowadzała (...) w błąd co do zdolności kredytowej kredytobiorców lub w pożyczkobiorców, jaki tożsamości ma rzecz których faktycznie miał zostać udzielony kredyt, oraz doprowadziła (...) do zawarcia 11 niżej wymienionych kredytowych, doprowadzając do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości wyłącznej kwocie 16..160.000 zł działając na szkodę (...), i tak:

MDCXXIV. w okresie od 27 marca 2013 r. do 29 marca 2013 r. w W., S. i innych miejscowościach, działając w ramach zorganizowanej grupy przestępczej, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, czyniąc sobie z tej działalności stałe źródło dochodu oraz wspólnie i w porozumieniu z K. B. i innymi osobami, doprowadziła (...) do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości w postaci pieniędzy w kwocie 3.800.000 zł w ten sposób, że podała do kwestionariusza wywiadu pożyczkowego nieprawdziwe informacje dotyczące miejsca pracy i wynagrodzenia miesięcznego oraz przedłożyła przekazane jej uprzednio przez inne osoby dokumenty o istotnym znaczeniu dla uzyskania pożyczki w postaci zaświadczenia o zarobkach z dnia 26 marca 2013 roku wystawionego przez firmę (...) z siedzibą w S. przy ulicy (...), umowy o pracę z dnia 1 sierpnia 2012 r. w firmie (...) na stanowisku dyrektora handlowego z wynagrodzeniem miesięcznym w kwocie 101.000 zł netto, informacje o dochodach oraz pobranych zaliczkach na podatek dochodowy w roku 2012 Pit 11, które to dokumenty potwierdzały nieprawdziwe dane odnośnie zatrudnienia oraz osiąganych przez nią dochodów, wprowadzając (...) w błąd co do zatrudnienia i wysokości osiąganych przez nią dochodów, w wyniku czego doszło do zawarcia umowy pożyczki zabezpieczonej hipoteką nr (...) na wymienioną kwotę, którą w całości pobrała wraz z innymi osobami, nie mając zamiaru spłaty pożyczki, działając w ten sposób na szkodę (...), tj. o czyn z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk w zb. z art. 297 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 65 § 1 kk.

Oprócz wyżej opisanych postawiono pozwanej również zarzuty popełnienia, w okresie od 28 czerwca 2013 r. do 19 sierpnia 2014 r., 10 innych przestępstw jednostkowych, opisanych jako zarzuty od MDCXXV do MDCXXXIV, o identycznej kwalifikacji prawnej,

Prokuratura Okręgowa w Warszawie prowadziła śledztwo w sprawie VI Ds 59/11, dotyczącej przestępstw popełnionych przez M. G. i J. P. na szkodę (...), którym to śledztwem nie była objęta umowa pożyczki numer (...) zawarta przez pozwaną.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy uznał powództwo za uzasadnione w całości. Wskazał, że ustaleń faktycznych przedstawionych wyżej dokonał w głównej mierze na podstawie dowodów z dokumentów przedłożonych przez strony oraz zgromadzonych przez Sąd na ich wniosek, a także na podstawie zeznań pozwanej.

Zeznaniom tym Sąd Okręgowy dał wiarę w bardzo ograniczonym zakresie. Wskazał, że pozwana w tych zeznaniach przedstawiła siebie jako osobę, która wprawdzie zdawała sobie sprawę z tego, że zawiera umowę na podstawie stwierdzających nieprawdę dokumentów, lecz wierzyła w to, że pożyczka będzie spłacana, a samą umowę zawarła na prośbę swojego szefa, któremu chciała pomóc w prowadzeniu firmy, mającej kłopoty finansowe. Zdaniem Sądu Okręgowego pozwana co najmniej dwukrotnie skłamała podczas składania zeznań twierdząc, że nikomu nie udzielała pełnomocnictw do swojego rachunku, a nadto podając, że nie wie czy w związku z pożyczką toczyło się bo toczy przeciwko niej postępowanie karne. To samo podała odnośnie K. B..

W toku postępowania pełnomocnik powoda przedłożył pełnomocnictwo stałe udzielone przez pozwaną T. H. do dysponowania środkami na jej rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym w (...), na które wcześniej przelana została kwota pożyczki.

Akt oskarżenia przeciwko pozwanej oraz trzydziestu jeden innym osobom został sporządzony w dniu 17 grudnia 2021 r., a więc na cztery miesiące przed złożeniem przez pozwaną zeznań w niniejszej sprawie. Nie sposób uznać, że pozwana zapomniała o prowadzonym przeciwko niej postępowaniu karnym, które może zakończyć się dla niej orzeczeniem kary wielu lat pozbawienia wolności.

Ponieważ w chwili przesłuchiwania pozwanej w charakterze strony Sąd Okręgowy nie dysponował jeszcze wiedzą o tym, że udzieliła ona pełnomocnictwa T. H. oraz że toczy się przeciwko pozwanej postępowanie karne, stąd dwukrotnie wzywał pozwaną do złożenia zeznań uzupełniających w celu wyjaśnienia tych kwestii, jednakże pozwana nie stawiła się na żadną z dwóch rozpraw, zaś za pośrednictwem swego pełnomocnika oświadczyła, iż zeznań uzupełniających składać nie zamierza.

Aktem oskarżenia w sprawie, która w chwili obecnej znajduje się w Sądzie Okręgowym w Szczecinie III Wydziale Karnym i ma sygnaturę III K 29/22, objęci są również T. H. oraz K. B.. Z uzasadnienia tegoż aktu oskarżenia wynika, że w toku postępowania karnego pozwana przyznała się do wszystkich zarzucanych jej czynów (k. 1153-1154 uzasadnienia aktu oskarżenia w sprawie III K 29/2). Wprawdzie twierdzenia zawarte w akcie oskarżenia sprawy, która nie zakończyła się jeszcze prawomocnym wyrokiem nie są wiążące dla sądu cywilnego, jednakże mogą być jednym z kryteriów oceny innych dowodów, jak na przykład w niniejszej sprawie zeznań złożonych w charakterze strony.

Pozwana swych zeznaniach przyznała, że zawarła umowę pożyczki ze (...) i wystawiła weksel in blanco oraz deklarację wekslową, nie negowała też tego, że pierwotnie kwota pożyczki została przelana na jej rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy w (...). Tym samym przyznała, że strona powodowa wywiązała się z treści zawartej w dniu 29 marca 2013 r. umowy pożyczki.

Dalej Sąd Okręgowy wskazał na art. 720 § 1 k.c. i stwierdził, że w ujęciu kodeksu cywilnego pożyczka jest umową konsensualną, polegającą na zgodnym oświadczeniu woli stron – dającego i biorącego pożyczkę – mocą którego dający zobowiązuje się przenieść na biorącego własność określonej ilości pieniędzy albo innych rzeczy oznaczonych co do gatunku, natomiast biorący zobowiązuje się zwrócić takie rzeczy, jakie otrzyma.

Stwierdził Sąd Okręgowy, że warunki te zostały wypełnione przez pożyczkodawcę, czyli (...), który przelał kwotę pożyczki na rachunek pozwanej. Od tego momentu wyłącznym dysponentem pieniędzy pochodzących z pożyczki była pozwana i to ona decydowała co się z nimi stanie. Pozwana w swoich zeznaniach stwierdziła, że ona w ogóle nie pobierała pieniędzy z konta, a dokonywały tego inne osoby, przy czym pieniądze pobierały bez wyraźnej zgody i wiedzy pozwanej. Sąd I instancji uznał to za sprzeczne ze stanowiskiem zajmowanym przez pozwaną na wcześniejszym etapie postępowania, w którym kwestionowała dokonanie tylko dwóch wypłat. Pierwszą z tych wypłat była wypłata gotówki w kwocie 1.629.900 zł, dokonana w dniu 16 kwietnia 2013 r. Pozwana stwierdziła, że nie była tego dnia w W., a jej podpis na dokumencie Kw wydaje się bardzo podobny do jej podpisu, ale pewności nie ma – bo tego dnia nie była w W.. Drugą zakwestionowaną przez pozwaną wypłatą była kwota 360.000 zł, którą w dniu 30 kwietnia 2013 r. pobrał gotówką z kasy T. H.. Kwestionując swój podpis na rozprawie pozwana jednak nie wyjaśniła Sądowi, że T. H. posiadał pełnomocnictwo do jej konta, tak więc mógł wypłacić z niego dowolną kwotę.

Biorąc pod uwagę opisane wyżej niezgodności z prawdą zawarte w zeznaniach pozwanej, niekwestionowanie przez nią dokonania pozostałych wypłat poprzez składanie poleceń przelewu, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że w zakresie pobrania kwoty 1.629.900 zł z kasy (...) w dniu 16 kwietnia 2013 r. należy odmówić wiary zeznaniom pozwanej co do tego, że to nie jej podpis znajduje się na pokwitowaniu wypłaty. Taka konstatacja prowadzi do przyjęcia, że pozwana pobrała w tym dniu kwotę 1.629.900 zł w gotówce.

Sąd ten nie wykluczył tego, że po dokonaniu wypłaty pozwana przekazała te pieniądze innej osobie, być może jednej z tych, które brały udział w zorganizowanej grupie przestępczej, do której należała również pozwana, jednak uznał, że nie ma to znaczenia dla oceny odpowiedzialności cywilnoprawnej pozwanej za realizację umowy pożyczki. Powtórzył, że w chwili przelania pieniędzy na konto pozwanej stała się ona ich właścicielką i mogła swobodnie nimi dysponować – w tym przekazać innym osobom, przegrać w karty czy nawet – po ich wypłaceniu – wyrzucić. Była to suwerenna decyzja pozwanej, a okoliczność, że takie przekazanie pieniędzy było dla pozwanej gospodarczo niekorzystne nie ma znaczenia dla jej odpowiedzialności w stosunku do powoda. Wzajemne rozliczenia pożyczkobiorcy i innych osób, którym przekazała pieniądze, zwłaszcza gdy są to osoby, podobnie jako pozwana, oskarżone o stworzenie zorganizowanej grupy przestępczej, nie mają wpływu na ocenę prawidłowości wykonania umowy pożyczki przez pożyczkodawcę jak również odpowiedzialności pożyczkobiorcy.

Sąd Okręgowy z urzędu dostrzegł, że kwota 1.629.900 zł w gotówce stanowi fizycznie co najmniej kilkanaście pakietów banknotów, w zależności od nominału banknotów. Taką ilość pieniędzy należy przechowywać i przenosić raczej w torbie niż torebce. Wskazał, że wypłata tak dużej kwoty w realiach dzisiejszych jest prawdopodobnie rzadkością i mogłaby zwrócić uwagę. Jego zdaniem należy pamiętać, że pozwana kwotę tą wypłaciła w okresie, kiedy w (...) bardzo często pojawiali się pożyczkobiorcy i kredytobiorcy, którzy jednego dnia załatwiali całą procedurę związaną z uzyskaniem pożyczek i kredytów liczonych w milionach, tak więc prawdopodobnie pobranie takiej kwoty w gotówce nie zwróciło specjalnie uwagi ani pracowników (...), ani też klientów. Praktyką instytucji udzielających pożyczek i kredytów, takich jak banki czy (...)-i jest również zapewnianie klientom pobierającym większe kwoty gotówkowe odpowiedniej dyskrecji poprzez przekazywanie ich np. w specjalnie wydzielonych do tego pokojach. Możliwym jest zdaniem Sądu Okręgowego, że pozwana skorzystała właśnie z takiej opcji.

Podsumowując tę część rozważań Sąd Okręgowy stwierdził, że zeznania pozwanej są wiarygodne jedynie co do tego, że zawarła ona umowę pożyczki, podpisała weksel i deklarację wekslową, zaś pożyczkodawca przelał na jej konto kwotę pożyczki, którą pozwana rozdysponowała częściowo samodzielnie, a częściowo poprzez swojego pełnomocnika do konta, czyli T. H..

Sąd I instancji dał wiarę dokumentów w postaci kasowych dokumentów Kw potwierdzający pobór gotówki w kwocie 1.629.000 zł w dniu 16 kwietnia 2013 roku przez pozwaną oraz 360.000 zł przez T. H.. Tylko na marginesie zauważył, że taki właśnie sposób działania, polegający na szybkim poborze pieniędzy z konta utworzonego dla obsługi pożyczki lub kredytu, jest charakterystyczny dla działań osób, które pożyczki lub kredytu spłacać nie zamierzają.

Na koniec co do dowodów stwierdził, że pozostałych dokumentów przedłożonych przez powoda oraz zgromadzonych w toku postępowania na wniosek stron pozwana nie kwestionowała, dlatego też Sąd Okręgowy dał im wiarę co do autentyczności i mocy dowodowej.

Przechodząc do omówienia podstaw, dla których Sąd uznał roszczenie powoda za uzasadnione i nie uwzględnił zarzutów podniesionych przez pozwaną, w pierwszej kolejności rozważył, czy weksel przedłożony przez powoda jest ważny, w szczególności czy spełnia wymogi określone w art. 101 Prawa wekslowego. Zdaniem tego Sądu przedłożony przez powoda weksel przesłanki te spełnia, pozwana nie podnosiła w tym zakresie żadnych zarzutów, dlatego też Sąd ten uznał weksel za spełniający wymogi formalne.

Wobec podniesionych przez pozwaną zarzutów Sąd Okręgowy przeszedł do kwestii związanych ze stosunkiem podstawowym, a więc należności, których zabezpieczał weksel.

Co do zarzutu przedawnienia roszczenia w chwili wypełnienia weksla przez powoda Sąd Okręgowy stwierdził, że nie było pomiędzy stronami sporu co do tego, że zgodnie z przepisami art. 70 i art. 103 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe roszczenia z weksla własnego skierowane przeciwko jego wystawcy przedawniają się z upływem 3 lat od daty płatności weksla, co odnosi się również do weksla in blanco, w którym data płatności została wypełniona przez wierzyciela. Obie strony w polemicznych pismach składanych w toku procesu zgodne były również co do tego, że za prawidłowe wypełnienie weksla in blanco poprzez opatrzenie go datą płatności można uznać jedynie wpisanie tejże daty przed upływem terminu przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego, które weksel zabezpiecza.

Sąd Okręgowy w całości podzielił to stanowisko, natomiast w sprawie sprzeczności pomiędzy stronami co do tego, kiedy rozpoczął bieg termin przedawnienia roszczenia podstawowego, i czy należy go rozpatrywać osobno dla każdej z rat pożyczki, czy też całościowo, Sąd ten wskazał na przepisy art. 118 § 1 k.c. oraz art. 120 § 1 k.c. i stwierdził, że roszczenie o zwrot pożyczki nie jest świadczeniem okresowym, lecz jednorazowym, tyle że rozłożonym na raty.

Tym samym zdaniem Sądu Okręgowego spłata pożyczki nie przedawnia się co do każdej z rat oddzielnie. Co prawda Sąd ten zauważył, że w paragrafie 4 ust. 2 zdanie pierwsze wskazano na ratalne spłaty pożyczki, jednakże zgodnie z § 12 umowy uprawnienie powoda do wypowiedzenia umowy i postawienia całej pożyczki w stan natychmiastowej wymagalności w razie m.in. braku zapłaty pełnych rat pożyczki przez co najmniej 2 okresy płatności po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy listę polecony do zapłaty zaległych rat nie ma charakteru bezwzględnego w tym sensie, że pożyczkodawca nie ma obowiązku dokonania wypowiedzenia przy spełnieniu wyżej opisanych warunków. Byłoby to zdaniem tego Sądu sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem umowy pożyczki. Dlatego też Sąd Okręgowy przyjął, że spłata pożyczki nie jest świadczeniem okresowym w rozumieniu artykułu 118 § 1 k.c., i nie jest także świadczeniem bezterminowym, którego dotyczy przepis artykuł 120 § 1 k.c., na który powołała się pozwana. Przepis ten dotyczy jedynie zobowiązań bezterminowych, w których wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego. Ponieważ umowa pożyczki jest zobowiązaniem terminowym, ze ściśle określoną datą wymagalności, nie można ustalać terminu początkowego biegu okresu przedawnienia od dnia, kiedy powód mógł wypowiedzieć pozwanej umowę, bowiem wypowiedzenie umowy na skutek naruszenia przez pożyczkobiorcę warunków umowy było prawem powoda a nie jego obowiązkiem, i z prawa tego powód skorzystał, tyle że nie natychmiast gdy takie skorzystanie stało się możliwe.

Tak rozumując Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że termin przedawnienia roszczenia podstawowego z umowy pożyczki rozpoczął bieg od chwili dokonania przez powoda wypowiedzenia umowy pożyczki, a dokładniej upływu 30 dniowego okresu wypowiedzenia. Wskazał, że pismo z dnia 6 czerwca 2016 r. zostało skierowane na adres wskazany przez pozwaną w umowie pożyczki, pod którym w dniu 6 czerwca 2016 r. pozwana odebrała zawiadomienie o uzupełnieniu weksla z wezwaniem do jego wykupu (k. 80). Mając to na uwadze oraz fakt, że pozwana nie informowała powoda o zmianie adresu do korespondencji, uznał ten Sąd, że pismo zawierające wypowiedzenie zostało skierowane na prawidłowy adres, i w świetle art. 61 § 1 k.c. doręczone pozwanej w dniu 30 czerwca w 2016 r. W tej sytuacji wypełnienie przez powoda weksla in blanco w dniu 28 maja 2019 r. uznał za dokonane przed upływem terminu przedawnienia roszczenia podstawowego jakim była umowa pożyczki z dnia 29 marca 2013 r. Skonkludował, że skoro pozew w niniejszej sprawie został przesłany do Sądu Okręgowego w Szczecinie przesyłką poleconą nadaną w dniu 12 marca 2021 r., to zgodnie z art. 123 § 1 pkt. 1 k.c. jego złożenie skutecznie przerwało bieg terminu przedawnienia w niniejszej sprawie.

W tym miejscu Sąd Okręgowy dodatkowo stwierdził, że gdyby doszedł do przekonania, że upłynął termin przedawnienia roszczenia powoda wobec pozwanej, zastosowanie miałby przepis artykułu 117 ¹ § 1 i § 2 k.c. Wskazał, że pozwana występowała w umowie pożyczki w charakterze konsumenta, kwota pożyczki nie była związana z prowadzoną z nią działalnością gospodarczą, gdyż takiej nie prowadziła. Z uwagi motywy działania pozwanej przy zaciąganiu pożyczki, a w szczególności brak zamiaru spłacania tej pożyczki, przy zaciągnięciu której pozwana posłużyła się sfałszowanymi dokumentami, w powiązaniu z okolicznością, że w podobny sposób na szkodę (...) działało wiele osób, również w porozumieniu z pracownikami (...)-u, a łączna suma wszystkich kredytów i pożyczek udzielonych przez (...) przekracza 3 miliardy złotych, uznał, że względy słuszności przemawiają przeciwko uwzględnieniu zarzutu przedawnienia – gdyby do przedawnienia w niniejszej sprawie doszło.

Kontynuował, że do ogłoszenia upadłości likwidacyjnej (...) doszło na skutek działań o charakterze przestępczym, związanych z bieżącą działalnością kasy, polegających na wyłudzaniu z niej kredytów i pożyczek wielkich wartości, na niespotykana dotychczas skalę. Po ogłoszeniu upadłości reprezentujący Syndyk masy upadłości musiał podjąć działania zmierzające do odzyskania zainwestowanych w pożyczki i kredyty pieniędzy, co wiązało się w większości wypadków z wytaczaniem powództw przeciwko nieuczciwym kontrahentom. Ogromna skala opisanej wyżej działalności na szkodę (...) nie pozwalała na jednoczesne podjęcie czynności przerywających bieg okresu przedawnienia we wszystkich sprawach, i nie zawsze było to możliwe zanim termin przedawnienia upłynął. Jednakże względy słuszności, zgodnie z którymi nie powinno się premiować nieuczciwych kontrahentów, którzy zawierali czynności prawne z założeniem niewywiązania się ich z nich, przemawiałyby zdaniem Sądu Okręgowego za nie uwzględnieniem zarzutu przedawnienia.

Co do zarzutu nieudowodnienia roszczenia co do wysokości Sąd Okręgowy stwierdził, że powód przedłożył szereg dokumentów, z których wynikał sposób wyliczenia przez niego roszczenia, w szczególności w zakresie odsetek umownych oraz odsetek tzw. karnych. Powód udowodnił, że pozwanej została wypłacona kwota pożyczki. W ocenie Sądu Okręgowego dokumenty te wystarczająco udowodniły wysokość roszczenia powoda, objętego sumą wekslową, dlatego też sąd pominął wniosek pozwanej o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości dla wyliczenia wysokości tegoż roszczenia. Poza ogólnymi zarzutami pozwana nie podniosła żadnych konkretnych, dotyczących wyliczeń dokonanych przez powoda. W zakresie jednego konkretnego zarzutu postawionego przez pozwaną, to jest niezasadności pobrania przez powoda w pełnej prowizji w sytuacji gdy umowa nie trwała przez pełen założony okres, gdyż zakończyła się wcześniej na skutek jej wypowiedzenia przez powoda Sąd Okręgowy stwierdził, że wniosek o zmniejszenie kwoty prowizji nie znajduje żadnej podstawy zarówno w postanowieniach umowy, jak i przepisów prawa cywilnego.

Chociaż pozwana w toku postępowania nie powoływała się na związek zawartej z nią umowy przez powoda z działalnością przestępczą, o którą została oskarżona wraz 31 innymi osobami, Sąd Okręgowy z urzędu rozważył, czy związek ten ma wpływ na ocenę cywilnoprawną roszczeń powoda, i doszedł do wniosku że takiej zależności w rozpoznawanej sprawie nie ma. Wskazał, że popełnienie czynu zabronionego w związku z zawarciem umowy pożyczki, penalizowanego w ustawie, nie oznacza automatycznie, że czynność prawna (dokonana z naruszeniem zakazu ustawowego) jest nieważna. Zdaniem tego Sądu czym innym jest sprzeczność samej czynności prawnej z ustawą, a czym innym ocena sposobu wykonania obowiązków wynikających z tej czynności w świetle samej umowy i przepisów prawa.

Z faktu, że pożyczkobiorca nie wywiązuje się z umowy pożyczki (co oczywiście jest sprzeczne z postanowieniami umowy, a także z przepisami prawa) nie wynika, że umowa pożyczki jest nieważna. Nawet jeżeli okazuje się, że pożyczkobiorca działał ze z góry powziętym zamiarem wyłudzenia kredytu i umowa stanowiła tylko instrument działania przestępczego, nie powoduje to nieważności samej umowy kredytu.

W ocenie Sądu Okręgowego, aby dana czynność prawna była nieważna z uwagi na popełnienie przestępstwa, to sama ta czynność powinna stanowić przestępstwo. Nie sposób stawiać automatycznie znaku równości pomiędzy przestępstwem a czynnością prawną pozostającą w związku z jego popełnieniem. Przestępstwo może, choć nie musi, obok konsekwencji karnoprawnych, wpływać na ważność czynności prawnej lub inną postać jej wadliwości.

Odrębną kwestią są czynności osób, które działały w imieniu (...) oraz działania pożyczkobiorcy. Zdaniem Sądu Okręgowego nawet jeśli pozwana w celu uzyskania pożyczki przedstawiła nierzetelne lub nieprawdziwe dokumenty, to nie zachodzi automatycznie pozbawienie powoda podstawy prawnej żądania zwrotu kredytu, jaką jest zawarta i wykonywana umowa. Nieważność umowy pożyczki pociągałaby za sobą wygaśnięcie zabezpieczenia, jakim jest weksel in blanco. W tej sytuacji należałoby przyjąć, że każdy, kto złoży nieprawdziwe nierzetelne dokumenty w celu wyłudzenia pożyczki czy kredytu automatycznie byłby zwolniony z zaciągniętego przez siebie zobowiązania umownego na skutek nieważności umowy, którą zawarł, wprowadzając w błąd drugą stronę. Ustalenie, czy działania pozwanej i członków zarządu powoda wypełniają znamiona czynu zabronionego, nie ma zdaniem Sądu Okręgowego znaczenia dla ustalenia obowiązku zwrotu pożyczki zgodnie z zawartą umową.

Fakt postawienia osobom, które w imieniu powoda podpisały umowę z pozwaną zarzutów działania m.in. na szkodę (...) w W. również nie wpływa zdaniem tego Sądu na ocenę cywilnoprawną odpowiedzialności pozwanej. Osoby, które podpisały z pozwaną umowę pożyczki, a przeciwko którym prowadzone jest postępowanie karne, nie zostały objęte aktem oskarżenia w sprawie w której oskarżoną jest pozwana, zaś sama umowa pożyczki której dotyczy niniejsza sprawa nie była objęta śledztwem dotyczącym tychże osób. Brak więc bezpośredniego związku pomiędzy tymi osobami a pozwaną.

Nie sposób także uznać zdaniem Sądu Okręgowego, że umowa pożyczki, o którą chodzi w sprawie, została zawarta dla pozoru. W świetle zeznań pozwanej i aktu oskarżenia w sprawie, która również jej dotyczy jasnym jest, że zamierzała ona zawrzeć umowę pożyczki, tyle że nie zamierzała jej spłacać. Nawet jeżeli postępowanie pożyczkobiorcy wykazuje znamiona przestępstwa np. wyłudzenia pieniędzy dla siebie lub kogoś innego, nie ma to znaczenia dla odpowiedzialności cywilnoprawnej wobec dającego pożyczkę. Kwota pożyczki została przelana na rachunek pozwanej, toteż pożyczkodawca wywiązał się ze swojej części umowy, a to sprzeciwia się przyjęciu pozorności umowy.

Wszystkie wymienione wyżej okoliczności przemawiały zdaniem Sądu Okręgowego za utrzymaniem w mocy nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym wydanym w dniu 23 marca 2021 r. w zakresie punktu 1., w zakresie zawierającym rozstrzygnięcie merytoryczne.

Co do zasądzenia kosztów procesu Sąd Okręgowy powołał się na treść art. 98 § 1 k.p.c. Ponieważ już po wydaniu nakazu zapłaty pozwana została zwolniona z kosztów sądowych, Sąd ten w punkcie 2. wyroku uchylił punkt II nakazu zapłaty, w którym została obciążona kwotą 50.000 zł tytułem opłaty od pozwu, od której wniesienia zwolnione był powód.

W pkt. 4 wyroku Sąd Okręgowy orzekł o przyznaniu pełnomocnikowi pozwanej wyznaczonemu z urzędu stosownego wynagrodzenia.

Pozwana wniosła apelację od tego wyroku zaskarżając go w punktach 1 i 3. Wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym i oddalenie powództwa, a także o zasądzenie na rzecz pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów pomocy udzielonej z urzędu, względnie przyznanie tych kosztów od Skarby Państwa na rzecz pełnomocnika z urzędu pozwanej, ewentualnie wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Wyrokowi zarzuciła:

- naruszenie prawa materialnego, a to art. 3 ust. 1 Dyrektywy 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, poprzez jego błędne niezastosowanie;

- naruszenie prawa materialnego, tj. art. 120 § 1 zd. 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że poszczególne raty kredytu nie przedawniają się w różnych terminach, osobnych dla każdej raty;

- naruszenie prawa materialnego, tj. art. 120 § 1 zd. 2 k.c. poprzez jego błędne niezastosowanie;

- naruszenie prawa materialnego, tj. art. 10 Prawa wekslowego w zw. z art. 65 k.c. poprzez brak ich zastosowania;

- naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść orzeczenia, poprzez brak dokonania prawidłowej oceny okoliczności sprawy i przyjęcie braku konieczności niezwłocznego wypowiedzenia umowy, w sytuacji braku spłat poszczególnych rat, jak również wypłaty przez pozwaną pożyczki, w sytuacji gdy do wypłaty pożyczki w całości nie doszło.

W apelacji także wnioskowano o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu badania pisma ręcznego co do faktu braku nakreślenia podpisu na dokumentach przez pozwaną, podrobienia lub przerobienia dokumenty.

Podczas rozprawy apelacyjnej pełnomocnik pozwanej sprecyzował, że badanie biegłego grafologa miałoby dotyczyć dokumenty wypłaty kwoty 360.000 złotych na karcie 52.

Powód w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od pozwanej zwrotu kosztów zastępstwa w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje

W niniejszej sprawie pierwszorzędnym problemem jest kwestia przedawnienia roszczenia powoda, wyrażonego wekslem, na podstawie którego został wydany nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, w całości uwzględniony co do należności głównej i odsetek żądanych w pozwie, a następnie utrzymany w mocy w tym zakresie zaskarżonym wyrokiem.

Nie ulega wątpliwości, że zgodnie z art. 70 ustawy Prawo wekslowe roszczenia z weksli, kierowane w stosunku do dłużników wekslowych, przedawniają się z upływem trzech lat od dnia płatności weksla. Nie ulega wątpliwości, że w chwili wniesienia pozwu termin ten nie upłynął.

Trzeba jednak zauważyć, że weksel, na którym oparte zostało roszczenie powoda w pozwie o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, był wekslem zabezpieczającym (weksel in blanco). W świetle art. 10 Prawa wekslowego weksel taki powinien być wypełniony zgodnie z porozumieniem (w niniejszej sprawie „deklaracja do weksla in blanco” – k. 30). Treścią upoważnienia do uzupełnienia weksla in blanco, wręczonego w celu zabezpieczenia roszczenia, jest objęte jedynie uzupełnienie go przed upływem terminu przedawnienia roszczenia podlegającego zabezpieczeniu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 2010 roku, V CSK 142/10, OSNC-ZD 2011/4/73). Tym samym skuteczność roszczenia z takiego weksla jest ograniczona do zakresu, który nie jest objęty przedawnieniem zabezpieczonych wekslem wierzytelności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2021 roku, I CSKP 132/21).

Apelująca podniosła zarzut przedawnienia roszczenia powoda w całości. Stanowisko to zasadza się na przyjęciu, ze w świetle art. 120 § 1 zd. 2 k.c. (...) winien był dokonać wypowiedzenia umowy z powódką w najwcześniej możliwym terminie, zgodnie z zawartą umową, gdzie zastrzeżenie o możliwości wypowiedzenia umowy wskazywało na czas, który był momentem znacznie wcześniejszym, niż moment faktycznego wypowiedzenia umowy pożyczki w stosunku do pozwanej.

Choć skarżąca ma rację co do wcześniejszej możliwości wypowiedzenia umowy nr (...), to jednak nie ma racji twierdząc, że skorzystanie z tej możliwości było obowiązkiem pożyczkodawcy. Norma art. 120 § 1 k.c. wskazuje, że powstanie obowiązku wezwania do spełnienia świadczenia, określające początek biegu przedawnienia, dotyczy wyłącznie roszczeń, których wymagalność zależy od wezwania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2022 roku, II CSKP 170/22), tymczasem wymagalność rat spłaty pożyczki nie zależy od wezwania, skoro wynika z umowy, tym samym nie zachodzi obowiązek skracania terminu tak ustalonej wymagalności przez wierzyciela (przytoczony w uzasadnieniu apelacji pogląd wyrażony w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 16 czerwca 2020 roku w sprawie I AGa 111/19 nie zasługuje na akceptację, jest przy tym nie do końca spójny z publikowaną tezą tego orzeczenia – LEX nr 3329157).

Powyższe jest konsekwencją stanu polegającego na tym, że początku wymagalności nie da się ująć w jedną regułę, obowiązującą dla wszystkich stosunków prawnych, zależy on bowiem od charakteru zobowiązań i ich właściwości (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2022 roku, II CSKP 542/22).

Trafny jest natomiast zarzut wskazujący na naruszenie art. 120 § 1 zd. 1 k.c. Należałoby dodać, że ocena prawna odnośnie tego zarzutu powinna powoływać również podstawę z art. 118 k.c. Wbrew stanowisku Sądu Okręgowego nie można przyjąć, że raty kredytu nie są świadczeniami okresowymi. Treść roszczenia w zakresie poszczególnych rat, wynikająca z czynności prawnej, jaką jest umowa, obejmuje wysokość należności każdej z nich oraz odrębne terminy ich wymagalności. Składając się, częściami, na określone świadczenie (np. spłatę pożyczki) stanowią wręcz klasyczne świadczenia okresowe, a więc takie, których termin przedawnienia, po pierwsze, wynosi trzy lata, a po drugie, dla których początek biegu przedawnienia należy ustalać osobno w odniesieniu do każdej raty, uwzględniając chwilę nadejścia wymagalności poszczególnych rat (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2022 roku. II CSKP 77/22; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2021 roku, III CZP 17/21, OSNC 2022, nr 2, poz. 12).

Oczywiste jest, że jednostronna czynność prawna, jaką jest wypowiedzenie umowy, nie może wpłynąć na termin wymagalności roszczeń, których data wymagalności (obowiązku spełnienia świadczenia) już upłynęła. Byłoby to sprzeczne z zakazem wynikającym z art. 119 k.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego 25 lutego 2022 roku, II CSKP 72/22, w którym możliwość przyjęcia początku biegu przedawnienia w późniejszej dacie, niż ustalona skutecznie przedtem, ograniczono do czynności prawnej obu stron).

Jak widać, wypowiedzenie umowy pożyczki, w tym takiej jak ta, o którą chodzi w niniejszej sprawie, nie wpływa na bieg terminu przedawnienia roszczeń o zapłatę rat, które stały się wymagalne przed wypowiedzeniem (upłynął termin ich obowiązkowej płatności) przed wypowiedzeniem umowy (por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2023 roku, III CZP 52/22).

Skoro weksel, z którego dochodzono roszczenia w niniejszej sprawie został wypełniony w maju 2019 roku, to w świetle art. 118 k.c., w brzmieniu obowiązującym od dnia 9 lipca 2018, przy zastosowaniu art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2018.1104), przed dniem wypełnienia weksla uległy przedawnieniu zobowiązania pozwanej w stosunku do (...) wymagalne do dnia 31 grudnia 2015 roku.

Uwzględniając, zgodnie z rozliczeniem na kartach 241-242, przyznane przez powoda wpłaty dokonane na poczet rat spłaty należności z tytułu umowy pożyczki nr (...), w niekwestionowanej przez pozwaną wysokości 699.484 złotych i zaliczając je, zgodnie z wyborem wierzyciela, a przy tym w sposób odpowiadający normie art. 451 k.c., na poczet odsetek umownych, przedawnieniu uległy należności z tytułu odsetek umownych, objęte ratami obciążającymi pozwaną do 31 grudnia 2015 roku, w wysokości 580.308,56 zł (wysokość odsetek umownych, składających się na raty do dnia 31 grudnia 2015 roku [1.279.892,56 zł – 699.484 zł])

W zakresie kapitału pożyczki udzielonej pozwanej, z którego kwoty stały się składnikami rat spłaty pożyczki dopiero od października 2014 roku (raty za poprzednie miesiące obejmowały wyłącznie odsetki umowne, a następnie kwoty z tytułu kapitału były częściami rat narastająco), przedawnieniu uległy należności objęte ratami do dnia 31 grudnia 2015 roku w łącznej wysokości 447.927,80 złotych.

Od przedawnionego kapitału, wymagalnego do dnia 31 grudnia 2015 roku, z tytułu opóźnienia, przewidziane umową odsetki karne, uległy przedawnieniu do wysokości 175.659,39 złotych.

Reasumując powyższe obliczenia wypełnienie weksla objęło kwotę zawyżoną o sumę 1.203.895,75 złotych, a tym samym nie uległo przedawnieniu roszczenie wekslowe do wysokości 4.469.670,87 złotych. Odsetki od należności wekslowej należy liczyć od dnia płatności wekslu, a więc od dnia 19 czerwca 2019 roku.

Odnosząc się do zarzutu apelacji kwestionującego ważność weksla w kontekście art. 3 ust. 1 Dyrektywy 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, należy zauważyć, że w uzasadnieniu apelacji nie wskazano żadnych podstaw przyjęcia, że brak możliwości wydania przeciwko konsumentowi nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla przekłada się na nieważność weksla.

Najpewniej skarżąca posługuje się tezami wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 7 listopada 2019 roku, w połączonych sprawach C-419/18 i C-483/18 ( (...) S.A. [ (...)]). Faktycznie z tego wyroku wynika, że w sprawach konsumenckich weksel nie może stanowić wyłącznej podstawy dochodzenia roszczeń przez przedsiębiorcę, a sąd ma obowiązek kontroli treści stosunku podstawowego, jednakże z treści tego orzeczenia wynika również, że możliwe jest w umowie o kredyt konsumencki określenie zobowiązania kredytobiorcy do wystawienia weksla własnego in blanco, natomiast wobec ograniczeń co do możliwości poprzestania na wekslu przy wydawania orzeczenia przeciwko konsumentowi, w praktyce ustała w świetle tego wyroku możliwość wydawania, w sprawach z powództwa przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi, nakazów zapłaty w postępowaniu nakazowym.

Jak widać, chybiony jest zarzut apelacji kwestionujący ważność weksla z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu apelacji. Tylko przy tym na marginesie należy zauważyć, że przypisanie pozwanej statusu konsumenta jest w niniejszej sprawie problematyczne. Pozwana zeznała, że nie pobrała z pożyczki żadnej kwoty, a całość trafiła do jej przełożonego w miejscu zatrudnienia K. B. (k. 283 verte), tym samym pożyczka nie została przez pozwaną zaciągnięta w celu zaspokojenia jej jakichkolwiek potrzeb.

Co prawda nie sposób nie zgodzić się z Sądem Okręgowym, że zeznania pozwanej nie są w znacznej części wiarygodne, jednak status konsumenta w ramach konkretnej umowy wynikać ma z twierdzeń samego zainteresowanego. To, że konkretna osoba nie jest przedsiębiorcą nie oznacza, że w indywidualnej umowie przysługuje jej status konsumenta, zwłaszcza gdy umowa nie ma służyć, ani faktycznie nie służy, realizacji jakiegokolwiek osobistego celu pożyczkobiorcy, lecz de facto służy zaspokojeniu potrzeb innych osób, w tym celu posługujących się pożyczkobiorcą.

Co do kwestionowania przez stronę skarżącą jednej z wypłat z rachunku powódki (wypłata kwoty 360.000 złotych – k. 52), a w związku z tym złożenia wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego grafologa, w apelacji nie podano, jaki wpływ na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy miałoby stwierdzenie, że wypłaty tej dokonała inna osoba, bez żadnego umocowania. Nawet przyjmując, że (...) dokonał wypłaty nieupoważnionej osobie (trzeba jednak zauważyć, że pozwana udzieliła w tym czasie pełnomocnictwa do prowadzenia operacji na rachunku pozwanej), w postępowaniu nie zgłoszono żadnego roszczenia zmierzającego do pomniejszenia dochodzonej kwoty. Tym samym kwestia badania pisma ręcznego zgodnie z wnioskiem apelacji okazała się nieistotna.

Mając na uwadze powyższe racje należało zmienić zaskarżony wyrok w sposób wskazany wyżej, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Zmiana orzeczenia co do istoty sprawy, po uchyleniu nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym na podstawie art. 493 § 4 k.p.c., musiała spowodować zmianę orzeczenia o kosztach pomiędzy stronami. W tym zakresie należało stosunkowo rozdzielić koszty procesu na podstawie art. 100 k.p.c., przyjmując, że powód wygrał sprawę w 78,8 %, a tym samym wygrana pozwanej wyniosła 21,2 %. Zgodnie z art. 108 k.p.c. szczegółowe wyliczenie kosztów zostało powierzone referendarzowi sądowemu. W pozostałej części należało oddalić apelację jako bezzasadną, na podstawie art. 385 k.p.c.

Mając na względnie analogiczny stopień wygrania sprawy przez strony w postępowaniu apelacyjnym należało, na tej samej podstawie prawnej, rozdzielić pomiędzy stronami koszty procesu w tym postępowaniu, co prowadziło do zasądzenia na rzecz powoda od pozwanej kwoty 6.480 złotych.

Orzeczenie o kosztach pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu uwzględnia stawki wynikające z przepisów o opłatach za czynności adwokackie (§ 2 pkt 8 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie), przy czym przyjęto założenie, że obowiązkowe uwzględnienie podatku od towarów i usług (§ 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu) powinno zawierać się w przyznanej kwocie, albowiem nie ma podstaw do przyjęcia, że wynagrodzenie pełnomocnika z urzędu ma być wyższe, niż przysługujące w podobnych sprawach pełnomocnikom z wyboru.

Artur Kowalewski Leon Miroszewski Tomasz Sobieraj