Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 czerwca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSA Artur Kowalewski (spr.)
Sędziowie:	SA Maria Iwankiewicz SA Marta Sawicka
Protokolant:	sekr.sądowy Magdalena Stachera

po rozpoznaniu w dniu 12 czerwca 2014 r. na rozprawie w Szczecinie

sprawy z powództwa M. P. (1), I. K. i M. P. (2)

przeciwko Przedsiębiorstwu Handlowo-Usługowemu (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w M.

o stwierdzenie nieważności i uchylenie uchwał

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 13 stycznia 2014 r., sygn. akt VIII GC 123/13

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od każdego z powodów na rzecz pozwanej kwoty po 90 (dziewięćdziesiąt) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu apelacyjnym.

Marta Sawicka Artur Kowalewski Maria Iwankiewicz

Sygn. akt I ACa 243/14

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 11 marca 2013 r. skierowanym przeciwko Przedsiębiorstwu Handlowo-Usługowemu (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w M. powodowie M. P. (1), I. K. i M. P. (2) wnieśli o stwierdzenie nieważności, ewentualnie o uchylenie uchwał: nr (...) o powołaniu pełnomocnika do zawarcia umowy o pracę z Prezesem zarządu pozwanej spółki (...) i nr (...)w przedmiocie wyrażenia zgody – zatwierdzenia ustanowienia hipotek na kwoty 1 600 000,00 zł i 1 300 000,00 zł na nieruchomości pozwanej spółki, dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) na rzecz (...) spółki europejskiej Oddziału w Polsce z siedzibą w K., podjętych na nadzwyczajnym zgromadzeniu wspólników pozwanej spółki, które odbyło się w dniu 12 lutego 2013 r. Nadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanej kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Stanowisko powyższe odnośnie żądania pozwu powodowie sprecyzowali na rozprawie w dniu 30 września 2013 r. wnosząc przede wszystkim o stwierdzenie nieważności uchwały nr (...) i uchwały nr (...)bądź o ich uchylenie, a nie jak to wskazano w pozwie w odwrotnej kolejności. W uzasadnieniu powodowie zarzucili powyższym uchwałom, że są one sprzeczne z przepisami kodeksu spółek handlowych i kodeksu cywilnego (art. 252 § 2 k.s.h., art. 249 § 1 k.s.h., art. 247 § 2 k.s.h. w zw. z art. 228 pkt 3 k.s.h. i art. 210 k.s.h., art. 58 k.c.), § 18 pkt 3 umowy spółki, dobrymi obyczajami i godzą w interesy spółki, jak też mają na celu pokrzywdzenie powodów jako wspólników mniejszościowych.

W piśmie z dnia 22 kwietnia 2013 r. pozwana złożyła odpowiedź na pozew wnosząc o oddalenie powództwa i zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwana przyznała, że w dniu 12 lutego 2013 r. nadzwyczajne zgromadzenie wspólników spółki PHU (...) podjęło zaskarżone uchwały. Jednak zaprzeczyła by którakolwiek z tych uchwał podjęta została w sposób sprzeczny z dyspozycją art. 249 k.s.h. czy art. 252 k.s.h. W ocenie pozwanej powodowie nie wykazali na czym miałaby polegać sprzeczność zaskarżonych uchwał w szczególności uchwały nr 2 z ustawą. W dalszej kolejności podniosła, że art. 252 k.s.h. pozwala na wniesienie powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników sprzecznej tylko z kodeksem spółek handlowych. Wobec tego niezasadny jest pogląd powodów, że zaskarżone uchwały są sprzeczne z przepisami kodeksu cywilnego. Ponadto pozwana stała na stanowisku, że przytoczone w pozwie okoliczności w części nie dotyczą materii uregulowanej zaskarżonymi uchwałami i nie mają znaczenia dla niniejszej sprawy.

Wyrokiem z dnia 13 stycznia 2013 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie w punkcie pierwszym (po dokonanym sprostowaniu) stwierdził nieważność uchwały o numerze (...) Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników Przedsiębiorstwa Handlowo – Usługowego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w M. z dnia 12 lutego 2013 roku; w punkcie drugim oddalił powództwo w pozostałym zakresie; w punkcie trzecim zniósł wzajemnie pomiędzy stronami koszty procesu; w punkcie czwartym nakazał pobrać od pozwanej Przedsiębiorstwa Handlowo – Usługowego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w M. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Szczecinie kwotę 2000 zł (dwóch tysięcy złotych) tytułem nie uiszczonych w sprawie kosztów sądowych.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły przyjęte przez Sąd Okręgowy, następujące ustalenia faktyczne i ocena prawna:

W dniu 12 lutego 2013 r. odbyło się nadzwyczajne zgromadzenie wspólników pozwanej spółki PHU (...). W zgromadzeniu tym brali udział wspólnicy posiadający 699 udziałów, zatem reprezentowany był cały kapitał zakładowy. Zgromadzenie zostało zwołane w sposób prawidłowy a porządek obrad został zachowany. T. R. oraz D. R., a także M. P. (2) na zgromadzeniu reprezentowani byli przez pełnomocników.

W toku zgromadzenia podjęto uchwałę nr (...) w przedmiocie ustanowienia pełnomocnika w osobie M. F. do zawarcia umowy o pracę z prezesem zarządu W. S.. Za podjęciem uchwały oddano 365 głosów (52%), przeciwko uchwale 334 głosy (48%). Po podjęciu uchwały M. P. (1), I. K. i pełnomocnik M. P. (2) oświadczyli, że głosowali przeciwko uchwale i wnieśli o zaprotokołowanie sprzeciwu. Głosowanie było jawne.

Następnie podjęto uchwałę nr (...) wyrażającą zgodę - zatwierdzającą ustanowienie hipotek na kwoty 1 600 000 zł i 1 300 000 zł na (...) spółki PHU (...), dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) na rzecz (...) spółki europejskiej Oddziału w Polsce z siedzibą w K.. Za podjęciem uchwały oddano 365 głosów (52%), przeciwko uchwale 334 głosy (48%). Po podjęciu uchwały M. P. (1), I. K. i pełnomocnik M. P. (2) oświadczyli, że głosowali przeciwko uchwale i wnieśli o zaprotokołowanie sprzeciwu.

Wspólnikami pozwanej spółki są obecnie T. R., który posiada 365 udziałów (52%) na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej z D. R. oraz M. P. (1), I. P. i M. P. (2), posiadający wspólnie 334 udziały (48%).

Zarząd spółki jest jednoosobowy. Prezesem zarządu jest W. S..

Umowa spółki PHU (...) w § 18 pkt 3 stanowi, że zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego wymaga uchwały zgromadzenia wspólników.

Relacje między wspólnikami od dłuższego czasu nie układają się poprawnie. Nie ma między wspólnikami większościowymi a mniejszościowymi porozumienia i współdziałania w interesie spółki. Powodowie kwestionują trafność decyzji gospodarczych poprzedniego prezesa zarządu T. R., zarzucają mu, że jest odpowiedzialny za złą sytuację ekonomiczną spółki i kwestionują podejmowane od 2007 roku działania mające na celu poprawę sytuacji finansowej spółki. Podobnie kwestionują działania obecnego prezesa zarządu W. S.. Nadto powodowie zarzucają wspólnikom większościowym, że nie liczą się ze wspólnikami mniejszościowymi całkowicie ich ignorując oraz pomijają ich zdanie w kwestiach związanych z prowadzeniem działalności przez spółkę.

Wynikiem trwającego od kilku lat konfliktu między wspólnikami były procesy toczące się przez Sądem Okręgowym w Szczecinie z powództwa powodów o rozwiązanie spółki (sygn. akt VIII GC 143/10), o zaskarżenie uchwał podjętych na poprzednich zgromadzeniach wspólników pozwanej spółki (m.in. sygn. akt VIII GC 245/12 i VIII GC 246/12) oraz wyłączenie powodów ze spółki (sygn. akt VIII GC 290/10)

W dniu 23 listopada 2012 r. pozwana spółka zawarła z (...)spółką europejską Oddział w Polsce z siedzibą w K. umowę o współpracy, na podstawie której spółka (...) zobowiązała się dostarczać pozwanej spółce paliwo samochodowe a pozwana zobowiązała się do zapłaty za dostarczone paliwo. Strony ustaliły, że spółka (...) będzie miała wyłączność na dostarczanie paliwa pozwanej spółce. Umowa została zawarta na czas nieokreślony.

Strony postanowiły, że celem zabezpieczenia ewentualnych roszczeń spółki (...) z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania powyższej umowy pozwana spółka ustanowi na rzecz (...) hipotekę do kwoty 1 600 000 zł oraz w celu zabezpieczenia roszczeń regresowych spółki (...) pozwana ustanowi hipotekę do kwoty 1 300 000 zł. Nadto zabezpieczeniem ewentualnych roszczeń spółki (...) miały być dwa weksle in blanco opatrzone jedynie podpisem pozwanej spółki wraz z deklaracjami wekslowymi. Umowa została zawarta na czas nieokreślony. Pozwana spółka rozpoczęła działalność w ramach tej umowy od 20 grudnia 2012 r.

W ramach tej umowy strony zawarły w dniu 1 grudnia 2012 r. umowę nr (...) o współpracy w zakresie dostaw towarów. Na podstawie tej umowy pozwana spółka jako dealer prowadziła stację paliw pod firmą (...) w ramach tzw. sieci (...), na której znajduje się sklep, w którym prowadzona jest sprzedaż produktów żywnościowych i innych. Pozwana otrzymała ofertę dobrowolnej partycypacji w systemie dostaw towarów do sklepu zorganizowanym przez (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w W..

Powyższa umowa o współpracy była umową kompleksową, dotyczyła bowiem dostawy paliw, gazu oraz wyposażenia stacji paliw, mającą przyciągnąć klientów także z uwagi na znaną markę. Spółka (...) dostarczyła i zainstalowała na terenie stacji paliwowej pozwanej spółki nowe wyposażenie, w tym elementy i sprzęt z logiem firmy mający zwiększyć sprzedaż paliw (pkt 8.0 umowy). Nadto przeprowadziła remonty zbiorników paliwowych, sklepu i baru znajdujących się na stacji paliw. W dniu 24 grudnia 2012 r. na podstawie oświadczenia prezesa zarządu pozwanej spółki (...) złożonego w formie aktu notarialnego Rep.(...)ustanowiono dla zabezpieczenia wierzytelności spółki (...) z tytułu roszczeń odszkodowawczych za szkody spowodowane nienależytym wykonaniem umowy wraz z załącznikami, w tym roszczeń przyszłych, wraz z odsetkami ustawowymi za zaległe należności oraz przyznanymi i pozostałymi kosztami dochodzenia zaległych należności, na nieruchomości będącej własnością pozwanej spółki stanowiącej zabudowaną działkę numer (...) o powierzchni 3,840 ha położonej w M., dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim prowadzi księgę wieczystą nr (...), hipotekę do kwoty 1 600 000,00 zł na rzecz spółki (...). Ponadto dla zabezpieczenia roszczeń regresowych spółki (...) wynikających z powołanej wyżej umowy, w tym roszczeń przyszłych wraz z odsetkami ustawowymi za zaległe należności z tytułu wykonania przez pozwaną zobowiązań z umowy kredytowej oraz przyznanymi i pozostałymi kosztami dochodzenia zaległych należności ustanowiono na nieruchomości opisanej wyżej – zabudowanej działce numer (...) – hipotekę do kwoty 1 300 000, 00 zł na rzecz(...). W dniu 6 lutego 2013 r. referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w Stargardzie Szczecińskim wydał orzeczenie w przedmiocie wpisu w dziale IV księgi wieczystej numer (...) ograniczonego prawa rzeczowego w postaci hipotek umownych na rzecz spółki (...). Uchwała mająca na celu zatwierdzenie powyższych czynności zapadła już po dokonaniu wpisu hipoteki do księgi wieczystej.

Wspólnicy większościowi nie zostali poinformowani o fakcie zawarcia umowy o współpracy ze spółką (...). Nie przeprowadzono z nimi żadnych konsultacji w tym zakresie. Powodowie już po zawarciu umowy ze spółką (...) , ustanowieniu hipotek umownych oraz złożeniu wniosku o wpis hipotek do księgi wieczystej na rozprawie odbywającej się w innej sprawie toczącej się między stronami uzyskali informację o powyższej umowie.

Przed zawarciem umowy ze spółką (...) sytuacja finansowa pozwanej spółki była bardzo zła. Stacja paliw praktycznie nie działała, nie było pieniędzy na zakup paliw. Na wniosek powodów sąd zabezpieczył powództwo o rozwiązanie spółki poprzez ograniczenie prezesowi zarządu spółki kwoty zaciągania zobowiązań do kwoty 10 000 zł. Taka kwota była niewystarczająca do właściwego funkcjonowania spółki, w szczególności do zakupu paliwa na potrzeby stacji paliw. W wyniku tego postanowienia prezes zarządu musiał uzyskać zgodę wspólników mniejszościowych, jeśli chciał dokonać zakupu paliwa za większą kwotę. W chwili udzielenia zabezpieczenia stacja paliw nie była w stanie dokonywać zakupów paliwa. Poza tym dotychczasowi kontrahenci, którzy dostarczali paliwo stopniowo wycofywali się ze współpracy z pozwaną spółką wiedząc, że jej sytuacja finansowa jest zła, w szczególności mając wiedzę o zamiarze sprzedaży udziałów w spółce. Z tego względu obawiali się sprzedawać paliwo, skracali terminy zapłaty za dostarczone paliwo albo żądali zapłaty z góry. Wspólnicy większościowi początkowo nie wyrażali zgody na sprzedaż udziałów zmienili jednak zdanie wówczas gdy już nie było czym handlować a stacja nie przynosiła zysków ale wtedy nie było klientów chętnych na zakup udziałów.

Z uwagi na złą sytuację pozwana spółka miała zadłużenie z tytułu dostaw paliw w spółce (...) w kwocie 300 000,00 złotych oraz w firmie (...) w kwocie 100 000,00 złotych. Nadto posiadała niespłacony kredyt bankowy w kwocie 800 000,00 złotych. Przy czym kredyt ten zaciągnięty został jeszcze w czasach gdy spółką zarządzali panowie P.. W stosunku do pozwanej spółki jaki i udziałowców T. R. i D. R. prowadzone były postępowania egzekucyjne. Wspólnicy większościowi dokonali spłaty zadłużenia z własnych środków zarówno w stosunku do spółki (...) jak i K. B.. Powodowie nie podejmowali żadnych działań w celu spłaty zobowiązań spółki z własnych środków.

W wyniku działań podjętych przez W. S. spółka (...) zawarła umowę z pozwaną spółką. Zawarcie tej umowy miało na celu reaktywowanie działalności stacji paliw należącej do pozwanej spółki, wyjście z krytycznej sytuacji finansowej i nadanie sensu jej istnienia. Dzięki tej umowie pozwana spółka została doinwestowana w taki sposób, że możliwe było rozpoczęcie działalności. Poza tym za sprawą tej umowy spółka uzyskała przedłużenie koncesji bowiem wcześniej nie posiadała środków pieniężnych na wymagany zakup płaszczy na zbiorniki. Zawarcie powyższej umowy spowodowało ożywienie w spółce, stacja paliw zaczęła się rozwijać, wzrosły obroty. Za kilka dni działalności w grudniu 2012 r. dokonano sprzedaży na poziomie 400 000,00 złotych, zaś od początku roku 2013 do końca sierpnia 2013 roku sprzedaż ukształtowała się na poziomie ponad 12 000 000,00 złotych, co pozwala na normalne funkcjonowanie pozwanej spółki. W chwili obecnej spółka zrównoważyła koszty i przychody, a w konsekwencji wyszła ze stagnacji.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy stwierdził , że powództwo okazało się uzasadnione tylko częściowo.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że po ostatecznym sprecyzowaniu żądania na rozprawie w dniu 30 września 2013 r. powodowie domagali się stwierdzenia nieważności dwóch uchwał zapadłych na nadzwyczajnym zgromadzeniu wspólników pozwanej spółki w dniu 12 lutego 2013 r., a ewentualne domagali się uchylenia zaskarżonych uchwał. W świetle art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c. dopuszczalne jest żądanie sformułowane w sposób ewentualny, przy czym Sąd orzeka o żądaniu ewentualnym tylko wtedy, gdy oddali żądanie zgłoszone na pierwszym miejscu, jeśli natomiast uwzględni żądanie postawione w pierwszej kolejności, to o żądaniu ewentualnym nie orzeka w ogóle.

Sąd Okręgowy podniósł, że w pierwszej kolejności należało rozważyć zasadność żądania zgłoszonego pierwszoplanowo tj. żądania stwierdzenia nieważności uchwał wskazanych w treści pozwu. Wskazał, że sprawie nie ma sporu co do tego, że zachodzą przesłanki uzasadniające legitymację czynną powodów do wniesienia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwał, zgodnie z art. 250 k.s.h. w zw. z art. 252 k.s.h. (fakt pozostawania w stosunku spółki, głosowanie przeciwko uchwałom i zgłoszenie sprzeciwu). Nie budził też wątpliwości fakt wniesienia pozwu w terminie określonym w art. 252 § 2 k.s.h. Uchwała została podjęta w dniu 12 lutego 2013 r. zaś pozew został wniesiony w dniu 12 marca 2013 r.

Sąd Okręgowy wskazał, że przepis art. 252 k.s.h. odnosi się do sytuacji, gdy chodzi o te wszystkie przypadki, w których ma miejsce naruszenie przepisów ustawy, zarówno bezwzględnie obowiązujących, jak i dyspozytywnych, które nie zostały zmienione wolą stron. Wytoczenie powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały uzasadnia nie tylko naruszenie przepisów kodeksu spółek handlowych lecz również innych aktów normatywnych. Naruszenie przepisów ustawowych wiąże się z nieważnością uchwały, a nie koniecznością jej uchylenia. W związku z tym sąd, rozstrzygając o stwierdzeniu nieważności, potwierdza jedynie określone okoliczności, które już zaistniały.

W ocenie Sądu Okręgowego, odnośnie uchwały nr(...)o powołaniu pełnomocnika w osobie M. F. do zawarcia umowy o pracę z prezesem zarządu pozwanej spółki (...) powództwo okazało się uzasadnione. Uchwała ta została podjęta z naruszeniem przepisu art. 247 § 2 k.s.h., gdyż nie dochowano wymogu tajności głosowania. Przepis ten stanowi, że tajne głosowanie zarządza się przy wyborach oraz nad wnioskami o odwołanie członków organów spółki lub likwidatorów, o pociągnięcie ich do odpowiedzialności, jak również w sprawach osobowych. Poza tym należy zarządzić tajne głosowanie na żądanie choćby jednego ze wspólników obecnych lub reprezentowanych na zgromadzeniu wspólników. Sąd Okręgowy wskazał, że pojęcie spraw osobowych obejmuje wszystkie sprawy, które dotyczą osoby bez względu na rodzaj sprawy, a zatem odnoszące się do członków organów spółki, likwidatorów, wszystkich wspólników. Do spraw osobowych należy zatem m.in. wybór przewodniczącego zgromadzenia, czy sekretarza, ustalenie wysokości wynagrodzenia członka zarządu, przyznanie wspólnikom praw osobistych. Pojęcie spraw osobowych odnosi się przy tym nie tylko do spraw, które dotyczą konkretnych osób, wymienionych z imienia i nazwiska, ale także takich, w których osoba określona jest przez sprawowaną w spółce funkcję. Sąd Okręgowy wskazał, że zaskarżona uchwała jest immanentnie związana z ukształtowaniem uprawnień osób będących piastunami organu spółki ponieważ to z prezesem zarządu W. S. spółka miała zawrzeć umowę o pracę, a pełnomocnikiem w jej zawieraniu miała być konkretna osoba, o której mowa w uchwale nr(...). Uchwała dotycząca powołana pełnomocnika spółki do zawarcia umowy o pracę z prezesem w istocie dotyczy uprawnień osoby fizycznej. Odnosi się ona zatem do konkretnej, znanej z imienia i nazwiska osoby. Poza tym przepis art. 247 § 2 k.s.h. jako mający charakter bezwzględny, nie może być uchylony poprzez postanowienia umowy spółki lub poprzez podjęcie uchwały zgromadzenia wspólników o uchyleniu tajności. Nie jest zatem możliwe przyjęcie, że nakaz przeprowadzenia tajnego głosowania uchyla brak sprzeciwu obecnych na zgromadzeniu wspólników.

Sąd Okręgowy stwierdził, że niezastosowanie głosowania tajnego, w sytuacjach określonych w art. 247 § 2 k.s.h. powoduje nieważność uchwały jako podjętej w sposób sprzeczny z przepisami ustawy. Skoro zaś nad zaskarżoną uchwałą głosowano w sposób jawny uchwała ta jest nieważna.

Odnosząc się z kolei do uchwały nr (...), Sąd Okręgowy stwierdził, że powództwo rozpatrywane w świetle przepisu art. 252 § 1 k.s.h. jest nieuzasadnione. Wskazał, że ustanowienie hipotek stanowiło konsekwencję umowy o współpracy zawartej w dniu 23 listopada 2012 r. przez pozwaną ze spółką (...), która miała na celu wydostanie pozwanej spółki z krytycznej sytuacji finansowej, w której się ta spółka znalazła. Oczywistym jest, iż przy tak dużej inwestycji spółka inwestująca musi poczynić kroki celem zabezpieczenia własnych interesów. Tego typu działania w postaci zabezpieczeń stanowią normalną praktykę w obrocie gospodarczym. Stąd oświadczenie pozwanej spółki o ustanowieniu hipotek, o których mowa w umowie o współpracy.

W ocenie Sądu Okręgowego, w okolicznościach niniejszej sprawy nie budzi wątpliwości, że powodowie jako wspólnicy mniejszościowi nie byli informowani przez wspólników większościowych ani o fakcie zawarcia w dniu 23 listopada 2012 r. umowy o współpracy ze spółką (...) ani o ustanowieniu hipotek na nieruchomości pozwanej spółki, ani o wekslach na zabezpieczenie roszczeń ani też o złożeniu wniosku do sądu wieczystoksięgowego celem wpisu hipotek na rzecz spółki (...). W sprawie nie był również kwestionowany fakt, że w chwili składania oświadczenia notarialnego przez zarząd pozwanej spółki o ustanowieniu hipotek na nieruchomości, pozwana nie legitymowała się uchwałą zgromadzenia wspólników w przedmiocie ustanowienia na nieruchomości ograniczonego prawa rzeczowego, tj. zezwalającą na ustanowienie hipoteki. Nadto ustanowienia takiego ograniczonego prawa rzeczowego bez stosownej uchwały wspólników nie dopuszcza § 18 pkt 3 umowy spółki, stanowiący w swej treści powtórzenie zasady wyrażonej w kodeksie spółek handlowych. Obowiązek taki wynika z art. 228 pkt 3 k.s.h., zgodnie z którym uchwały wspólników wymaga zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego. Rozpatrując roszczenie w kontekście sprzeczności uchwały nr (...) z tym przepisem, Sąd Okręgowy rozważył czy na gruncie niniejszej sprawy zaistniało obciążenie hipoteką przedsiębiorstwa czy też jego zorganizowanej części. Tylko bowiem w tym wypadku wymagana jest zgoda wspólników wyrażona stosowną uchwałą podjętą na zgromadzeniu wspólników.

Sąd Okręgowy wskazał, że problematykę przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym, jako określony kompleks majątkowy, reguluje przepis art. 55 ¹ k.c. Zgodnie z tym przepisem przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Natomiast brak jest regulacji cywilnoprawnej - podobnej do art. 55 ¹ k.c. - pojęcia zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Definicja zorganizowanej części przedsiębiorstwa zawarta jest z kolei w przepisach ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych. Zgodnie z art. 4a cytowanej ustawy zorganizowana część przedsiębiorstwa oznacza organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania. W literaturze wskazuje się następujące cechy wyróżniające zorganizowane części przedsiębiorstwa: wewnętrzne części przedsiębiorstwa, stanowiące pewien organizacyjnie wyodrębniony kompleks składników o materialnym lub niematerialnym charakterze, przy czym składniki te powiązane są ze sobą w funkcjonalny sposób, pozwalający na realizację określonych zadań gospodarczych . Sąd Okręgowy zawrócił również uwagę na poglądy orzecznictwa przytaczając tezę wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 26 czerwca 1998 r. (SA/Gd 1097/96, niepubl.) zgodnie z którym, aby część mienia przedsiębiorstwa mogła być uznana za zorganizowaną jego część, musi ona posiadać potencjalną zdolność do niezależnego działania gospodarczego jako samodzielnego podmiotu gospodarczego. Składniki majątkowe materialne i niematerialne wchodzące w skład zorganizowanej części przedsiębiorstwa, muszą zatem umożliwić nabywcy podjęcie działalności gospodarczej w ramach odrębnego przedsiębiorstwa, np. zakładu, sklepu czy punktu usługowego.

Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że przedmiotem ustanowienia hipoteki była zorganizowana część przedsiębiorstwa. Wskazał, że z treści aktu notarialnego z dnia 12 grudnia 2012 r. wynika, że przedmiotem hipotek była nieruchomość będąca własnością pozwanej spółki stanowiąca zabudowaną działkę numer (...) o powierzchni 3,8400 ha położna w M.. Wprawdzie samo prawo własności nieruchomości nie stanowi zorganizowanej części przedsiębiorstwa niemniej jednak trzeba mieć na uwadze, że nieruchomość ta – co nie było w sprawie kwestionowane przez pozwaną - zabudowana jest budynkiem, w którym prowadzony jest sklep oraz bar, nadto na terenie nieruchomości znajduje się infrastruktura niezbędna do prowadzenia stacji paliw, w tym specjalistyczne urządzenia, w szczególności dystrybutory, zbiorniki na paliwo i gaz. W ocenie Sądu nieruchomość, na której ustanowiona została hipoteka obejmuje składniki determinujące funkcję, którą miałoby spełniać przedsiębiorstwo. Tak zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych niewątpliwie może stanowić zorganizowana całość gospodarczą wymaganą do prowadzenia stacji paliw, o ile przy tym powyższych cech nie posiada sama nieruchomość należąca do spółki, o tyle budynki i infrastruktura, którą ta nieruchomość jest zabudowana już spełniają przesłanki do przypisania im cech zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Sąd I instancji stwierdził, że obciążenie ograniczonym prawem rzeczowym (hipoteką) zorganizowanej części przedsiębiorstwa pozwanej dokonane oświadczeniem zarządu z dnia 24 grudnia 2012 r. nastąpiło bez wymaganej przepisem art. 228 pkt 3 k.s.h. uchwały wspólników. Wprawdzie spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest reprezentowana przez zarząd, co expressis verbis wynika z art. 201, 204 i 205 k.s.h., to odstępstwa od reguły reprezentowania spółki przez zarząd wymagają wyraźnej podstawy ustawowej. Niewątpliwie art. 228 pkt 3 k.s.h. stanowi ograniczenie swobody zarządu w zakresie reprezentowania spółki, określając czynności, do dokonania których niezbędne jest uzyskanie uchwały zgromadzenia wspólników. Sankcję związaną z naruszeniem tego przepisu przewiduje art. 17 § 1 k.s.h., zgodnie z którym dokonanie czynności prawnej przez spółkę bez uchwały wspólników wymaganej przez ustawę prowadzi do nieważności takiej czynności. Zgoda może być wyrażona przed złożeniem oświadczenia przez spółkę albo po jego złożeniu, nie później jednak niż w terminie dwóch miesięcy od dnia złożenia oświadczenia przez spółkę. Potwierdzenie wyrażone po złożeniu oświadczenia ma charakter sanacyjny i ma moc wsteczną od chwili dokonania czynności prawnej (art. 17 § 2 k.s.h).

W ocenie Sądu Okręgowego, pozwana spółka dochowała terminu przewidzianego do wyrażenia zgody na ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego. W dniu 24 grudnia 2012 r. spółka złożyła oświadczenie o ustanowieniu ograniczonego prawa rzeczowego, zaś w dniu 12 lutego 2013 r. podjęto uchwałę nr 2 w przedmiocie wyrażenia na tą czynność prawną zgody, zatem zgoda została wyrażona po złożeniu oświadczenia, ale przed upływem dwóch miesięcy od dnia złożenia oświadczenia przez spółkę. Wobec tego pozwana spółka termin przewidziany w art. 17 § 2 k.s.h. zachowała, bowiem w okresie, w którym można było potwierdzić czynność prawną polegającą na ustanowieniu hipoteki doszło do podjęcia uchwały w tym przedmiocie. Sąd Okręgowy wskazał przy tym, że nie podziela stanowiska powodów, że termin dwumiesięczny nie może upłynąć po dokonaniu wpisu hipoteki do księgi wieczystej, gdyż przepis art. 17 § 2 k.s.h. nie uzależnia upływu tego terminu od innych zdarzeń czy czynności.

Sąd Okręgowy stwierdził, że skoro uchwała nr (...) została podjęta i doszło do potwierdzenia czynności prawnej w postaci ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego to brak przesłanek do stwierdzenia nieważności uchwały o jakiej mowa w art. 252 k.s.h. Jeśli więc żądanie dotyczące uchwały nr (...) zgłoszone na pierwszym miejscu podlegało oddaleniu z uwagi na brak nieważności, rozważenia wymagało roszczenie ewentualnie o uchylenie powyższej uchwały. Podstawą prawną tego żądania jest art. 249 k.s.h., według którego uchwała wspólników sprzeczna z umową spółki bądź dobrymi obyczajami i godząca w interesy spółki lub mająca na celu pokrzywdzenie wspólnika może być zaskarżona w drodze wytoczonego przeciwko spółce powództwa o uchylenie uchwały. Sąd pierwszej instancji stwierdził, że również w świetle art. 249 k.s.h. nie ma sporu co do tego, iż zachodzą przesłanki uzasadniające legitymację czynną powodów zgodnie z art. 250 k.s.h. (fakt pozostawania w stosunku spółki, głosowanie przeciwko uchwałom i zgłoszenie sprzeciwu). Nie budzi też wątpliwości fakt wniesienia pozwu w terminie określonym w art. 251 k.s.h. Przepis ten uzależnia skuteczne zaskarżenie uchwał wspólników od wystąpienia łącznie dwóch przesłanek - co najmniej jednej przesłanki z każdej z par. Pierwszą z par przesłanek jest sprzeczność uchwały z umową spółki lub dobrymi obyczajami drugą zaś – godzenie uchwałą w interesy spółki lub istnienie jej celu w postaci pokrzywdzenia wspólnika.

W ocenie Sądu Okręgowego, w związku z treścią roszczenia, powodowie powinni wykazać po pierwsze fakt sprzeczności uchwały z umową spółki lub naruszenia (przez podjęcie uchwały) dobrych obyczajów, po wtóre fakt godzenia w interesy spółki lub cel uchwały, jakim było pokrzywdzenie powodów jako wspólników mniejszościowych.

Sąd pierwszej instancji wyjaśniając szczegółowo znaczenie każdej z tych przesłanek wskazał, że zgodnie z art. 6 k.c. w zw. z art. 2 k.s.h. i 249 § 1 k.s.h. to na powodach spoczywał ciężar dowodu tych przesłanek, czemu w ocenie Sądu powodowi nie podołali.

Sąd Okręgowy podniósł, że nie można stwierdzić by uchwała była sprzeczna z umową spółki. Zgodnie z § 18 ust. 3 umowy, stanowiącym powtórzenie treści art. 228 pkt 3 k.s.h., uchwały wspólników wymaga zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego. Wprawdzie czynność prawna w postaci ustanowienia hipoteki na zabudowanej nieruchomości sprzeczna była z powyższymi normami jednak – jak wyżej rozważono – zaskarżoną uchwałą została ona konwalidowana, zatem nie ma mowy o sprzeczności uchwały z umową spółki. Zdaniem Sądu Okręgowego powodowie nie wykazali również, że zaskarżona uchwała nr (...)godzi w interes spółki czy też ma na celu pokrzywdzenie wspólników. Umowa zawarta z (...) wbrew twierdzeniom powodów jest korzystna dla pozwanej spółki i ma na celu ochronę jej interesów, a tym samym interesów wspólników. Bezspornym było w sprawie, że sytuacja finansowa pozwanej przed zawarciem umowy była bardzo niekorzystna. Natomiast kwestionowana przez powodów umowa przyczyniła się do wyjścia spółki ze stanu stagnacji i rozpoczęcia działalności na nowo. W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszym zmiany jakie dokonały się w spółce oraz jakie jeszcze mogą się dokonać za sprawą umowy, ocenić należy jako korzystne nie tylko dla spółki ale i dla wspólników. Natomiast oczywistym jest, że tak duża inwestycja, jaką poczyniła spółka (...), wymaga odpowiedniego zabezpieczenia jej interesów.

Sąd pierwszej instancji podniósł, że zaniechano również przytoczenia, a nade wszystko wykazania, jakie dobre obyczaje zaskarżona uchwała, która ma na celu ożywienie gospodarcze spółki, miałaby naruszać oraz w jaki sposób. Podkreślił, że trudno w tym przypadku mówić o naruszeniu wzorca (standardu) postępowania w ramach łączącego strony stosunku prawnego. Sąd Okręgowy stwierdził, że powodowie w żaden sposób nie wykazali by spółka miała jakiekolwiek trudności z wywiązaniem się z zawartej umowy. Wobec tego nie znajdują uzasadnienia wizje powodów co do katastrofalnych skutków na taki wypadek.

Powyższe rozważania skłoniły Sąd Okręgowy do oddalenia powództwa w stosunku do uchwały nr (...) opartego na art. 249 k.s.h. O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 100 k.p.c.

Od powyższego wyroku apelację wniosła strona powodowa , zaskarżając go w części, tj. co do punktu drugiego i trzeciego. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła:

- naruszenie prawa materialnego poprzez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a w szczególności art. 252 k.s.h. w związku z art. 17 § 1 i 2 k.s.h. i w związku z art. 228 pkt. 3 k.s.h., poprzez przyjęcie, iż zaskarżoną uchwałą Nr (...) Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników PHU (...) Sp. z o.o. z siedzibą w M. z dnia 12 lutego 2013 r. pozwana mogła potwierdzić skutecznie czynność prawną polegającą na zatwierdzeniu ustanowienia hipoteki i możliwe było tym samym konwalidowanie nieważnej z mocy samego prawa czynności prawnej podczas, gdy art. 17 § 2 k.s.h. w niniejszej sprawie nie miał zastosowania, gdyż ustanowienie hipoteki w świetle § 18 pkt 3 umowy Spółki oraz art. 228 pkt 3 k.s.h. wymagało uprzedniej zgody Zgromadzenia Wspólników, stąd uchwałę Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników PHU (...) Sp. z o.o. z siedzibą w M. z dnia 12.02.2013 r. w przedmiocie wyrażenia zgody -zatwierdzenia ustanowienia hipotek na kwoty 1.600.000 zł i 1.300.000 zł na nieruchomości Spółki należało uznać za nieważną,

- naruszenie prawa materialnego poprzez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a w szczególności art. 249 k.s.h. w związku z art. 20 k.s.h., poprzez przyjęcie, iż uchwała Nr(...) Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników PHU (...) Sp. z o.o. z siedzibą w M. z dnia 12.02.2013 r., w przedmiocie wyrażenia zgody - zatwierdzenia ustanowienia hipotek na kwoty 1.600.000 zł i 1.300.000 zł na nieruchomości Spółki nie jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i nie godzi w interesy spółki lub nie ma na celu pokrzywdzenia wspólnika, podczas gdy art. 228 pkt 3 k.s.h. i sama umowa spółki w §18 ust. 3 wymagała uprzedniej uchwały wspólników do zbycia i wydzierżawienia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienia na nich ograniczonego prawa rzeczowego, a uchwałę taką podjęto dopiero po ustanowieniu ograniczonego prawa rzeczowego, co nastąpiło bez zgody i wiedzy Zgromadzenia Wspólników, ponadto w zakresie uznania, iż zaciąganie milionowych zobowiązań należy uznać, jako standardowe procedury stosowane w realizacji obrotu gospodarczego, a zaciąganie takich zobowiązań oraz zawarcie umowy z (...)przez Zarząd bez uprzedniej zgody Zgromadzenia Wspólników nie wypełnia przesłanek z art. 249 k.s.h. i nie jest nieważne z mocy prawa.

- naruszenie przepisów postępowania, co miało istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. i art. 2 k.s.h., art. 252 k.s.h. i art. 249 k.s.h., art. 328 § 2 k.p.c., art 217 § 1 k.p.c., art. 227 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c., art. 249 § 1 k.p.c., art. 233 § 1 k.p.c., art. 45 ust. 1 i art. 8 ust. 2 Konstytucji RP polegające, zadaniem skarżących na nierozpoznaniu istoty sprawy poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 252 k.s.h. w zw. z art. 17 §2 k.s.h. i art. 249 k.s.h., co tym samym stanowi, że zaskarżone orzeczenie nie poddaje się kontroli apelacyjnej, nie wyjaśnienie w wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy wskutek naruszenia przepisów postępowania, oparcie wyroku na niepełnej i niewłaściwej ocenie materiału dowodowego z pominięciem i nierozpatrzeniem wszystkich podniesionych zarzutów przez stronę powodową, ocenę zebranego materiału dowodowego w sprawie w sposób wybiórczy błędnego ustalenia stanu faktycznego sprawy oraz nieuzasadnione oddalenie zgłoszonych wniosków dowodowych powodów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy w postaci dowodów z dokumentów, przy błędnym przyjęciu, iż powodowie nie sprostali ciężarowi udowodnienia faktów, z których wywodzą skutki prawne, a w szczególności na niewykazaniu przesłanek zasadności powództwa określonych w art. 252 k.s.h. i art. 246 k.s.h., czyli nieprzeprowadzeniu prawidłowego postępowania dowodowego oraz niewyjaśnieniu wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, w szczególności poprzez pominięcie dowodów załączonych wraz z pismem powodów z dnia 12 listopada 2013 r., jak również protokołu zwyczajnego zgromadzenia wspólników pozwanej spółki z dnia 28 czerwca 2013 r. złożonego wraz z pismem powodów z dnia 30 września 2013 r., oraz dokumentów z akt spraw sądowych toczących się między stronami uznając, iż nie miały one znaczenia dla przedmiotowej sprawy oraz należało je uznać za spóźnione, podczas gdy dowody te jednoznacznie wskazywały, iż wspólnik większościowy działał bez wiedzy i woli wspólnika mniejszościowego oraz w celu jego pokrzywdzenia poprzez zawarcie niekorzystnej dla spółki i wysoce ryzykownej umowy współpracy ze spółką (...); a nadto błędne uznanie przez Sąd, iż porządek obrad nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników pozwanej spółki został zachowany, podczas gdy na Zgromadzeniu Wspólników pominięto punkt dotyczący omówienia bieżących spraw spółki, podczas których wspólnik mniejszościowy oczekiwał szczegółowego omówienia umowy zawartej z(...)Oddział w Polsce, w tym jej skutków i korzyści; a także pominiecie omówienia bieżącej sytuacji finansowej Spółki, a podjęcie uchwały nt. wyrażenia zgody na ustanowienie hipoteki na rzecz (...) wskazywał, iż powinno nastąpić przed dokonaniem czynności prawnej i dopiero po udzieleniu stosownych informacji o bieżących sprawach spółki, co stanowi także o naruszeniu zasady kontradyktoryjności, prawa do bezstronnego sądu i odpowiadającego mu obowiązkowi przestrzegania zasady równego traktowania stron.

Skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości, zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów solidarnie kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów postępowania za I instancję wraz z kosztami zastępstwa procesowego za obie instancje, bądź uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania apelacyjnego.

W odpowiedzi na apelację, strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji oraz zasądzenie na jej rzecz od powodów kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Pozwana podniosła, że podziela w całości argumentacje Sądu Okręgowego w zakresie oddalenia powództwa odnośnie uchwały numer (...) Wskazała w szczególności, że dochowała terminu o którym mowa w art. 17§ 2 k.s.h. na konwalidacje czynności prawnej w postaci oświadczenia woli o ustanowieniu hipotek. W ocenie pozwanej, uchwała ta ani nie godziła w interesy spółki, ani nie miała na celu pokrzywdzenia wspólników, nie naruszała również dobrych obyczajów. Pozwana wskazała, że Sąd Okręgowy prawidłowo pominął część wniosków dowodowych powodów z uwagi na upływ terminu zakreślonego na przedstawienie tych dowodów.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna i jako taka podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy prawidłowo zebrał i rozważył wszystkie dowody, a ich ocena w żaden sposób nie narusza zasad przewidzianych w art. 233 § 1 k.p.c. Prawidłowo dokonane na tej podstawie ustalenia faktyczne Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne, podzielając również należycie umotywowaną ocenę prawną sporu, z tym jednak zastrzeżeniem, że Sąd odwoławczy doszedł do odmiennych wniosków w zakresie naruszenia przez zaskarżoną uchwałę nr (...) przesłanki dobrych obyczajów, o której mowa w art. 249 § 1 k.s.h. co jednak okazało się niewystarczające dla dokonania zmiany zaskarżonego orzeczenia, zgodnie z wnioskami apelacji.

Przechodząc do motywów niniejszego rozstrzygnięcia, w pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutów apelacji dotyczących naruszenia prawa procesowego. Wnioski w tym zakresie determinują bowiem kierunek dalszych rozważań, skoro prawidłowość zastosowania norm prawa materialnego, może być badana jedynie na gruncie nie poddających się skutecznej krytyce ustaleń faktycznych.

Niezasadny okazał zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy prawa procesowego w postaci art. 328 § 2 k.p.c. Wbrew podniesionej argumentom Sąd I instancji szczegółowo wyjaśnił, z jakich powodów i w oparciu o jakie dowody wyprowadził wnioski, które przesądziły o kierunku rozstrzygnięcia. Przytoczył również podstawę prawną orzekania, zarówno co do roszczenia powodów o stwierdzenie nieważności jak i uchylenia uchwał. Podstawę tą wyjaśnił, przywołując przy tym szereg poglądów doktryny i orzecznictwa. Sporządzone uzasadnienie pozwala zatem na dokonanie pełnej kontroli instancyjnej wyroku przez Sąd odwoławczy.

W zakresie zarzutu naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisów art. 227 k.p.c., art. 316 k.p.c. oraz art. 217 k.p.c. wskazać należy, że pozostaje on nietrafny z kilku powodów. Sąd może pominąć zgłoszony przez stronę wniosek dowodowy gdy uzna, że wniosek ten pozostaje spóźniony lub gdy stwierdzi, że dowody te pozostają nieprzydatne dla rozstrzygnięcia sprawy, przy czym brak przydatności dowodów może objawiać się tym, że okoliczności na które dowody te zostały powołane, są już w ocenie sądu dostatecznie wyjaśnione, bądź też dowody te nie mają w ocenie sądu związku ze sprawą, lub zostały powołane jedynie w celu doprowadzenia do przewlekłości postępowania, ewentualne wskazane środki dowodowe pozostają nieznane ustawie. W tym miejscu podnieść należy, że wbrew zarzutom strony powodowej, Sąd Okręgowy otworzył uprzednio zamkniętą rozprawę i postanowił dopuścić dowód z dokumentów w postaci tekstu jednolitego statutu spółki PHU (...), protokołu nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników spółki z dnia 12 lutego 2013 r. oraz protokołu zwyczajnego zgromadzenia wspólników spółki z dnia 28 czerwca 2013 r. (k. 297, 302). Sąd Okręgowy pominął natomiast szereg wniosków dowodowych strony powodowej w tym z akt spraw toczących się pomiędzy stronami w innych postępowaniach. Postępowanie Sądu Okręgowego należy uznać za prawidłowe po pierwsze z tego względu, że wnioski te zmierzały zasadniczo do ukazania wrogich stosunków i ogólnego konfliktu utrzymujących się pomiędzy stronami postępowania, co miało potwierdzać tezę strony powodowej, że działania wspólników większościowych obliczone są wyłącznie na pokrzywdzenie wspólników mniejszościowych a przez to pozostają sprzeczne z dobrymi obyczajami i interesem tych wspólników. Sąd Okręgowy ustalił natomiast okoliczności co do stosunków panujących w spółce zgodnie z twierdzeniem strony powodowej już na podstawie dowodów z przesłuchań świadków strony powodowej i samego protokołu zebrania, uznając że w spółce panował konflikt, zaś stosunki te były wrogie. Dalsze wyjaśnianie tych okoliczności pozostawało bez znaczenia z punktu widzenia roszczenia o stwierdzenie nieważności czy uchylenie uchwał. Okoliczności te dotyczyły ogólnej historii stosunków wspólników, mającej zostać zobrazowaną poprzez przywołanie innych spraw sądowych a nie kwestii związanych bezpośrednio z treścią i trybem podjęcia zaskarżonych uchwał. Samo ustalenie, że stosunki te miały wrogi wydźwięk, zaś pomiędzy stronami istniał ostry konflikt, nie przesądza w żadnym razie o możliwości stwierdzenia, że te konkretne uchwały były sprzeczne umową spółki bądź dobrymi obyczajami czy godziły w interesy spółki lub miały na celu pokrzywdzenie wspólnika. Okoliczności te mają charakter co najwyżej subsydiarny, przydatny ewentualnie co do ustalenia intencji stron wspólników spółki. Zgormadzony w aktach materiał dowodowy był zaś na tyle zupełny, że pozwalał na dokonanie przez Sąd Okręgowy oceny, czy któraś ze wskazanych powyżej przesłanek, istotnie wystąpiła.

Po drugie wskazać należy, że procedura cywilna nie zna dowodu z akt sprawy (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 2005 r., I CK 653/04 i z dnia 30 maja 2008 r., III CSK 344/07). Dowodem może być jedynie konkretny dokument znajdujący się w tych aktach. Skoro strona powodowa powoływała się na dowody z akt spraw, w których występowała w charakterze strony, powinna dążyć w pierwszej kolejności do uzyskania stosownych odpisów dokumentów z akt tej sprawy i w oparciu o nie sformułować prawidłowe wnioski dowodowe.

Po trzecie wreszcie stwierdzić należy, że wniosek o przeprowadzenie dowodów z akt innych spraw, złożony w piśmie z dnia 3 października 2013 r. był sprekludowany z uwagi na przekroczenie zakreślonego przez Sąd Okręgowy terminu do sprecyzowania wniosków dowodowych.

Jeśli chodzi o zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 232 k.p.c. to w okolicznościach sprawy brak jest podstaw do uznania, że Sąd I instancji powinien był dopuścić inny jeszcze dowód, nie wskazany przez żadną ze stron. Wobec funkcjonowania w procesie cywilnym zasady kontradyktoryjności, teza taka mogłaby być uprawniona jedynie w sytuacji wyjątkowej, gdyby nie doszło do pełnego wyjaśnienia podstaw faktycznych orzeczenia a z uwagi np. na ochronę porządku prawnego, dopuszczenie takiego dowodu byłoby wskazane.

Nietrafny okazał się również zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisu art. 249 § 1 k.p.c., bowiem jego adresatem nie jest sąd lecz strony postępowania. Niezależnie od tego w sprawie niniejszej nie sposób doszukać się sytuacji, w której - wbrew żądaniu sądu - druga strona czy inny podmiot nie przedstawiła sądowi ksiąg i dokumentów, na które powoływała się strona powodowa.

Biorąc pod uwagę okoliczności niniejszej sprawy, zarzut wybiórczej oceny i braku wszechstronnego rozpoznania materiału dowodowego zebranego w sprawie należy uznać za całkowicie chybiony, albowiem Sąd Okręgowy w pisemnym uzasadnieniu poddał szczegółowej analizie zebrany w sprawie materiał dowodowy, a ocena tego materiału dowodowego mieści się – w ocenie Sądu Apelacyjnego– w ramach swobodnej oceny dowodów zakreślonej dyspozycją art. 233 k.p.c. W szczególności wskazać należy, że skarżący nie formułuje żadnych konkretnych uwag co do poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń, ograniczając się wyłącznie do ogólnych twierdzeń zmierzających do wykazania, że wspólnicy większościowi podjęli zaskarżone uchwały wyłącznie w celu pokrzywdzenia strony powodowej, działając w ten sposób na szkodę spółki. Formułowane zarzuty, stanowią jedynie polemikę z oceną dokonaną przez Sąd, który ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Na marginesie należy zaś zauważyć, że powyżej wskazane zarzuty w zakresie ustaleń faktycznych zmierzają w istocie w kierunku zarzutu naruszenia art. 249 § 1 k.s.h. w fazie jego subsumcji, co przejawić się miało w jego niezastosowaniu przy ocenie, że zachowanie wspólników większościowych wypełnia przesłanki, o których mowa w tym przepisie, do czego Sąd Apelacyjny odniesie się w dalszej części uzasadnienia.

Rozważając podnoszone przez skarżących zarzuty dotyczące naruszenia prawa materialnego, wskazać należy, że w judykaturze został wyrażony pogląd, że sprzeczność z prawem w rozumieniu art. 252 § 1 k.s.h. oznacza sprzeczność zarówno z normą merytoryczną lub kompetencyjną, tj. może odnosić się do samej treści uchwały jak i do sposobu zwoływania i obradowania zgromadzenia wspólników oraz trybu podejmowania uchwał (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 września 2010 r., I CSK 530/09, OSNC 2011, Nr 3, poz. 36). Pomijając w tym miejscu spory, czy sprzeczność ta dotyczy jedynie ustawy kodeks spółek handlowych (z uwagi na użycie w tym przepisie słowa „ustawa” w liczbie pojedynczej), czy też wszystkich przepisów o randze ustawowej, należy wyraźnie odróżnić ustalenie nieważności uchwały od jej ewentualnej skuteczności, w kontekście zarzutów strony skarżącej dotyczących braku możliwości konwalidacji czynności wpisu hipoteki.

Według art. 17 § 1 i 2 k.s.h., jeżeli do dokonania czynności prawnej przez spółkę kapitałową ustawa wymaga uchwały wspólników lub walnego zgromadzenia albo rady nadzorczej, czynność prawna dokonana bez wymaganej uchwały jest nieważna. Zgoda może być wyrażona przed złożeniem oświadczenia przez spółkę albo po jego złożeniu, nie później jednak niż w terminie dwóch miesięcy od dnia złożenia oświadczenia przez spółkę, potwierdzenie wyrażone po złożeniu oświadczenia ma moc wsteczną od chwili dokonania czynności prawnej. Odnosząc się do twierdzeń co do charakteru zatwierdzenia czynności, o którym mowa w art. 17 § 1 i 2 K.s.h. wskazać należy, że z regulacji tej jednoznacznie wynika, że czynność prawna zawarta przez zarząd spółki bez wymaganej w ustawie zgody wyrażonej w uchwale wspólników, uchwale walnego zgromadzenia lub uchwale rady nadzorczej jest dotknięta, podobnie jak umowa zawarta bez wymaganej zgody osoby trzeciej, jedynie sankcją bezskuteczności zawieszonej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2007 r., III CSK 360/06). Czynność ta może być więc potwierdzona w określonym terminie. Termin "nieważność" użyty w art. 17 § 1 k.s.h. odnosi się, analogicznie jak termin "nieważność" użyty w art. 17 k.c., do konsekwencji braku potwierdzenia czynności prawnej w odpowiednim terminie, a nie do - podlegających jedynie uwzględnieniu przy rozstrzyganiu o rodzaju sankcji - konsekwencji wadliwości czynności prawnej występujących już w chwili dokonania czynności prawnej (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2001 r., III CZP 55/01). Z tego względu nie można twierdzić, że czynność ta nie może ulec zatwierdzeniu, jako że od początku była nieważna z uwagi na treść przepisu art. 58 § 1 k.c. Skarżąca nie zauważa przy tym, że przepis art. 17 k.s.h., stosownie do dyspozycji art. 2 k.s.h., w zakresie swojego normowania, stosowanie art. 58 § 1 k.c. w całości wyłącza. Skutków jej dokonania nie można również – z tej samej przyczyny - utożsamiać z tymi, o jakich mowa w przywołanych przez skarżącego poglądach orzecznictwa, co do czynności organu z przekroczeniem umocowania, o której mowa w art. 39 k.c. Dla stwierdzenia ważności uchwały nr(...)istotne jest zatem w pierwszej kolejności rozważenie, czy w ogóle możliwe było podjęcie uchwały o zatwierdzeniu czynności członka zarządu polegającej na obciążeniu hipoteką zorganizowanej części majątku spółki i czy zachowana została procedura jej przyjęcia. Na możliwość taką wskazuje wprost art. 17 § 2 k.s.h., który zatwierdzenie przez zgromadzenie wspólników czynności dla której ustawa wymagała uchwały tego zgromadzenia, uzależnia jedynie od zachowania 2 miesięcznego terminu od momentu dokonania czynności z przekroczeniem kompetencji. Strona powodowa nie podniosła żadnych zarzutów, co do uchybień przepisom procedury podjęcia uchwały, w sprawie nie ujawniły się zaś okoliczności świadczące o naruszeniu trybu jej podjęcia. Za zachowany należy również uznać termin do wynikający z przepisu art. 17 § 2 k.s.h. Bez znaczenia dla stwierdzenia ważności uchwały pozostaje twierdzenie skarżących, że uchwała ta powinna być wyrażona w tej samej formie, co czynność prawna ustanawiająca ograniczone prawo rzeczowe. Ewentualna dalsza skuteczność uchwały, pozostaje bez wpływu na możliwość oceny jej ważności, z punktu widzenia przepisu art. 252 § 1 k.s.h. Tak samo rzecz się ma jeśli chodzi o treść uchwały tj. czy dotyczy ona zatwierdzenia wpisu hipoteki czy zgody na obciążenie hipoteką nieruchomości. Zauważyć należy, że do ustanowienia hipoteki niezbędne jest złożenie wniosku o wpis do księgi wieczystej tego prawa, który ma charakter konstytutywny, toteż wyrażenie zgody na złożenie takiego wniosku tym bardziej przesądza o zgodzie na obciążenie nieruchomości tą hipoteką.

Należy zatem przyjąć za Sądem Okręgowym, iż uchwały nr (...)nie można uznać za sprzecznej z ustawą w rozumieniu przepisu art. 252 § 1 k.s.h. albowiem w myśl przepisu art. 17 § 2 K.s.h. możliwym było zatwierdzenie przez zgromadzenie wspólników czynności członka zarządu polegającej na ustanowieniu ograniczonego prawa rzeczowego na wyodrębnionej części przedsiębiorstwa należącego do spółki, które to zatwierdzenie było konieczne z uwagi na treść przepisu art. 228 pkt 3 k.s.h., wobec braku uprzedniego wyrażenia zgody zgromadzenia wspólników na tą czynność.

Odnosząc się do możliwości uchylenia zaskarżonej uchwały nr(...), wskazać należy, że zgodnie z art. 249 § 1 k.s.h. uchwała wspólników sprzeczna z umową spółki bądź dobrymi obyczajami i godząca w interesy spółki lub mająca na celu pokrzywdzenie wspólnika może być zaskarżona w drodze wytoczonego przeciwko spółce powództwa o uchylenie uchwały. Nie widząc w tym miejscu potrzeby ponownego przytaczania poglądów doktryny jak i orzecznictwa co do rozumienia wskazanych powyżej przesłanek, co w sposób szczegółowy i kompletny uczynił Sąd Okręgowy, a które to poglądy Sąd Apelacyjny w całości podziela, podnieść jedynie należy, że dla skutecznego zaskarżenia uchwały w niniejszej sprawie, wobec oczywistego braku sprzeczności uchwały z umową spółki ( z przyczyn przedstawionych wyżej) konieczne było ustalenie sprzeczności uchwały z dobrymi obyczajami oraz godzenie uchwały w interesy spółki lub istnienie jej celu w postaci pokrzywdzenia wspólnika.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, sprzeczności uchwały nr(...) z dobrymi obyczajami, rozumianymi jako naruszenie zasady lojalności upatrywać należy – wbrew odmiennemu stanowisku Sądu I instancji – w okolicznościach jej podjęcia, a w szczególności w tym, że wspólnicy mniejszościowi zostali zmuszeni do głosowania w jej przedmiocie w sytuacji braku wiedzy co do spraw związanych ze stosunkami ze spółką (...), na rzecz której ustanowiona została hipoteka. Wniosek taki wynika z pominiętego przez Sąd Okręgowy protokołu obrad zgromadzenia wspólników (k. 290), w trakcie którego pomimo wniosku wspólników mniejszościowych o zmianę porządku obrad, w celu omówienia bieżących spraw spółki przed przystąpieniem do głosowania co do uchwał nr(...) i (...), wniosek ten nie został przyjęty, na skutek sprzeciwu wspólnika większościowego. Jak wynika z protokołu, wspólnicy mniejszościowi motywowali wniosek o zmianę porządku obrad niewiedzą co do spraw, w zakresie uchwał, które miały zostać podjęte. Takie działanie wspólnika większościowego, należy uznać za sprzeczne z zasadą lojalności rozumianą jako obowiązek zapewnienia wszystkim wspólnikom wiadomości niezbędnych do świadomego podjęcia decyzji w sprawach spółki. Nie jest bowiem możliwa do zaakceptowania sytuacja, w której wspólnik większościowy swoimi działaniami faktycznie ogranicza wspólników mniejszościowych w ich uprawnieniach korporacyjnych. Ograniczenie to dotyczyć bowiem może nie tylko aspektu formalnego (tu: prawa do wykonywania prawa głosu), czego w realiach niniejszej sprawy oczywiście nie sposób stwierdzić, lecz również elementu materialnego, rozumianego jako prawo do podjęcia decyzji w pełni uświadomionej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie ziściła się wszakże żadna z przesłanek z drugiego członu koniunkcji z art. 249 § 1 k.s.h. tj. uchwały nr (...) nie można uznać za godzącą w interesy spółki lub mającą na celu pokrzywdzenie wspólnika. W pierwszej kolejności wskazać należy, że skarżący nie podnieśli w apelacji żadnego konkretnego zarzutu odnośnie ustalenia przez Sąd Okręgowy, iż nie doszło do spełniania tych przesłanek. Wskazali jedynie na szereg poglądów doktryny jak i orzecznictwa co do ich rozumienia, nie odnosząc jednak tak poczynionej wykładni na grunt rozpoznawanej sprawy, nie wykazali zatem precyzyjnie dlaczego uchwała ta jest dla nich krzywdząca, czy też w jaki sposób godzi ona w interesy spółki. Podnieść należy, że wbrew twierdzeniom strony powodowej, uchwała nr (...) nie powodowała osłabienia ich kontroli nad funkcjonowaniem spółki, nie czyniła bowiem żadnych zmian w zakresie uprawnień korporacyjnych czy jej organizacji. Nie pogarszała również ich statusu wspólnika zarówno majątkowego jak i niemajątkowego, albowiem celem uchwały było spowodowanie rozwoju spółki i wydobycia jej z obiektywnie istniejącej złej sytuacji finansowej. Celem zaś każdej spółki prawa handlowego powstałej w celu prowadzenia działalności zarobkowej, a przez to jej wspólników, powinno być dążenie do jej rozwoju, a przez to do uzyskiwania dodatniego wyniku finansowego. Twierdzenie, że działania wspólnika większościowego podejmowane były we właściwie pojmowanym interesie spółki potwierdza fakt, iż przed podpisaniem umowy ze spółką (...), pozwana spółka posiadała duże zadłużenie, w wyniku którego traciła wiarygodność w kontaktach handlowych i miała problemy z nabyciem paliwa, w celu jego odsprzedaży. Powszechnie znanym jest fakt, iż tego typu spółki o stosunkowo niewielkich rozmiarach działalności często korzystają z kredytu kupieckiego, gdyż zapłata z góry za zakupiony towar, wiązałaby się z koniecznością korzystania z droższych źródeł finansowania działalności. W tej sytuacji zasadnym było poszukiwanie przez spółkę podmiotu, który uzupełniłby jej zdolności finansowe w inny sposób, niż poprzez udzielenie kredytu. Umowa zawarta ze spółką (...) spowodowała nie tylko napływ aktywów trwałych w postaci m.in. sprzętu, ale przede wszystkim wiązała się z możliwością korzystania z marki(...), znanej nie tylko w Polsce ale i w całej Europie. Z wyników finansowych spółki za pierwsze półrocze 2013 r. wynika, iż zaczęła ona osiągać obroty, które pozwalają jej na prawidłowe funkcjonowanie. Nadto umowa ta ma charakter długoterminowy, pozwalający na opracowanie dalszej strategii rozwoju działalności. Jak słusznie zauważył Sąd Okręgowy, dokonanie zabezpieczeń tego typu umowy poprzez ustanowienie hipoteki czy poręczenia wekslowego, jest normalnym działaniem w stosunkach handlowych. Inwestor ma bowiem prawo do zabezpieczenia inwestowanego kapitału, zaś sumy hipoteki nie można w tym przypadku ocenić jako nadmiernej w stosunku do skali i ryzyka inwestycji. Z powyższego wynika zatem, że zawarta przez pozwaną spółkę umowa ze spółką (...), której konsekwencją było ustanowienie zabezpieczenia w formie hipoteki, przyczyniła się do rozwoju pozwanej spółki i wyjścia ze stagnacji Nie można zatem twierdzić, że uchwała nr (...)podjęta została wyłącznie w interesie wspólnika większościowego czy w celu naruszenia interesów spółki. Skoro tak, to niezasadny okazał się również zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 6 k.c., albowiem strona powodowa pomimo spoczywającego na niej ciężaru dowodu, jako wywodzącej skutki prawne z art. 249 § 1 K.s.h., w istocie nie udowodniła, że doszło do spełniania wskazanych powyżej przesłanek.

Sąd Apelacyjny orzekł o kosztach na podstawie przepisu art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 11 ust. 1 pkt 21 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. z 2013 r. poz. 461).

Tak argumentując, na podstawie przepisu art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

SSA M. Iwankiewicz SSA A. Kowalewski SSA M. Sawicka