Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 grudnia 2020 r.

Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Agnieszka Chlipała - Kozioł

Protokolant: Katarzyna Kunik

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 grudnia 2020 r. we W.

sprawy z odwołania wnioskodawczyni H. B.

od decyzji strony pozwanej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

z dnia 5.02.2020 r., znak: (...)

o zasiłek pogrzebowy

I.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. z dnia 5.02.2020 r. (znak: (...)) i przyznaje wnioskodawczyni H. B. prawo do zasiłku pogrzebowego po zmarłej J. B.;

II.  orzeka, że koszty sądowe ponosi Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Ubezpieczona H. B. wniosła odwołanie od decyzji organu Zakładu (...) Oddział we W. z dnia 5.02.2020 r., znak (...) - (...) odmawiającej ubezpieczonej wypłaty zasiłku pogrzebowego po zmarłej w dniu 2.06.2019 r. J. B..

Zaskarżając decyzję w całości ubezpieczona domagała się zmiany decyzji poprzez przyznanie jej prawa do zasiłku pogrzebowego. Podniosła, że zleciła pochówek matki firmie (...). Podkreśliła, że nie była świadoma, że tego samego dnia właściciel zakładu zmarł. Wskazała, że skoro ZUS nie rozliczył zasiłku z firmą, to w przyszłości zapłaty zażądają od niej spadkobiercy R. P..

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. wniósł o jego oddalenie z uwagi na brak podstaw prawnych do jego uwzględnienia.

Organ rentowy w całości podtrzymał stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji. Wskazał, że upoważnienie do odbioru zasiłku wystawione na osobę zmarłą nie może być uznane za ważne, dokumenty rozliczeniowe zostały sporządzone i potwierdzone przez osobę, która na dzień ich wystawienia nie była pracownikiem zakładu pogrzebowego, a ponadto dokumenty sporządzone z danymi właściciela zakładu pogrzebowego zostały sporządzone po jego śmierci w sytuacji, gdy nie został ustanowiony zarząd sukcesyjny ani nie została zgłoszona kontynuacja działalności przez osoby uprawnione.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 2.06.2019 r. zmarła J. B., matka wnioskodawczyni H. B.. Tego samego dnia zmarł R. P., właściciel firmy (...).

W dniu 3.06.2019 r. wnioskodawczyni z rodziną skontaktowała się z (...). Osoby z firmy zajęły się organizacja pochówku J. B.. Pogrzeb odbył się w dniu 5.06.2019 r.

W dniu 5.06.2019 r. jedna z osób wykonujących czynności w firmie (...), pracownik R. P., ustaliła tożsamość wnioskodawczyni. Następnie wystawiona została faktura VAT nr (...), potwierdzająca wykonanie usługi pogrzebowej - pochówku J. B.. Jako nabywcę wskazano na fakturze H. B., zaś jako sprzedawcę – R. P.. Usługa pogrzebowa i trumna kosztowały 4820 zł. Faktura miała być zapłacona do 30 dni. Wnioskodawczyni nie wiedziała, że R. P. zmarł.

Dowód:

okoliczności bezsporne, a nadto dokumenty z aktach ZUS.

H. B. uiściła kwotę 820 zł wynikającą z faktury. Jednocześnie upoważniła zakład (...) do odbioru w ZUS zasiłku pogrzebowego.

Dowód:

wyjaśnienia wnioskodawczyni k. 17v

ZUS odmówił wypłaty zasiłku pogrzebowego na podstawie upoważnienia H. B. udzielonego P.H.U (...) z tytułu pogrzebu J. B.. Wskazano, że R. P. nie żyje, wystawione na niego upoważnienie jest nieważne, a dokumenty sporządzone z danymi R. P. po jego śmierci muszą być uznane za nieprawidłowe.

Dowód:

okoliczności bezsporne

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 77 ust. 1 pkt 2 i art. 78 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci osoby – w tym pobierającej emeryturę lub rentę, przy czym przysługuje on osobie, która pokryła koszty pogrzebu.

W badanej sprawie stan faktyczny pozostawał bezsporny. Bezspornie wnioskodawczyni zleciła firmie P.H. U. V. Usługi (...) usługę pogrzebu swojej mamy J. B.. Bezspornie również pogrzeb odbył się, a kosztami jego przeprowadzenia została obciążona wnioskodawczyni. Do okoliczności bezspornych należał również fakt, że wnioskodawczyni upoważniła zakład (...) do odbioru na konto zakładu przysługującego jej z tytułu pokrycia kosztów pogrzebu mamy zasiłku pogrzebowego.

ZUS nie kwestionował twierdzeń wnioskodawczyni, iż nie wiedziała ona, że R. P. zmarł przed zleceniem przez nią przeprowadzenia pogrzebu, w tym samym dniu, co jej mama.

Z kolei wnioskodawczyni nie kwestionowała ustaleń organu rentowego, który ustalił, że R. P. zmarł w dniu 2.06.2019 r.. Nie przeczyła również stanowisku zakładu, iż osoba, która wystawiła fakturę z danymi R. P., nie była pracownikiem R. P. w dniu wystawienia dokumentów, ani nie był ustanowiony zarząd sukcesyjny po R. P..

Spór między stronami dotyczył jedynie kwestii zasadności uwzględnienia wniosku H. B. o przyznanie zasiłku pogrzebowego po zmarłej matce. Organ rentowy wskazywał, że nie może wypłacić zasiłku na rzecz wnioskodawczyni, przedłożyła ona bowiem nieprawidłowo wystawione dokumenty. Jednocześnie nie wypłacił zasiłku zakładowi pogrzebowemu, wskazując, że upoważnienie do odbioru zasiłku zostało wystawione dla zmarłego wówczas R. P., na wypadek śmierci którego zarząd sukcesyjny nie był ustanowiony.

Zgodnie z art. 78 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu. Zasiłek pogrzebowy przysługuje również pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związku wyznaniowego, jeżeli pokryły koszty pogrzebu.

Ze stanowiska wnioskodawczyni wynikało, iż z racji prowadzonej działalności to zakład pogrzebowy w pierwszej kolejności poniósł koszt wykonywanej usługi, a następnie wystawił fakturę wskazując na nią, jako na osobę zobowiązaną do zapłaty. Wnioskodawczyni twierdziła, że pokryła jedynie nadwyżkę ponad kwotę zasiłku pogrzebowego, jaki ZUS miał na podstawie upoważnienia rozliczyć z firmą (...).

W pierwszej kolejności rozstrzygnięcia wymagała okoliczność, czy mimo braku dokonania przez wnioskodawczynię fizycznej zapłaty w momencie składania wniosku o przyznanie zasiłku pogrzebowego, może być ona uznana za osobę, która w świetle art. 78 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pokryła koszty pogrzebu.

W ocenie Sądu nie sposób pominąć okoliczności, iż śmierć osoby co do zasady jest zdarzeniem nagłym, nieprzewidywalnym, zaś jej pochówek odbywa się w krótkim czasie od zgonu. W tej sytuacji powszechnie spotykaną jest praktyka, że zakłady pogrzebowe kredytują wykonywane przez siebie usługi, za które oczekują zapłaty w późniejszym terminie. Zapłata ta następuje po otrzymaniu zasiłku z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Przy odmiennej wykładni nie spełniałby warunków do przyznania zasiłku pogrzebowego ten, kto w momencie składania wniosku „fizycznie” nie zapłacił za wykonaną usługę. Osoby składające wniosek o przyznanie zasiłku pogrzebowego, aby spełnić wymagania stawiane im przez ZUS, musiałyby zaciągnąć zobowiązanie i uzyskać odpowiednie środki, co z pewnością przyczyniłoby się do opóźnienia organizacji pogrzebu. Co więcej, nie można byłoby wykluczyć sytuacji, że osoby, które nie posiadają ani własnych oszczędności, ani zdolności kredytowej, nie mogłyby zorganizować pochówku osoby zmarłej – żaden zakład pogrzebowy nie podjąłby się bowiem organizacji pogrzebu wiedząc, że organ rentowy nie przyzna osobie uprawnionej zasiłku pogrzebowego z uwagi na to, że w chwili składania wniosku o zasiłek pogrzebowy, koszty pogrzebu nie zostały przez wnioskodawcę poniesione, a jedynie wystawiono na niego jako nabywcę fakturę. Takiego stanu rzeczy nie sposób zaakceptować. Wykładnia przepisu nie kończy się na wykładni literalnej, szczególnie w sytuacji, gdy prowadzi ona do społecznie nieakceptowanych wniosków – nie można tracić z pola uwagi celu, dla jakiego ustawodawca wprowadził do porządku prawnego dany przepis. Nie ulega wątpliwości, że celem art. 78 ust. 1 ustawy jest zapewnienie możliwości zorganizowania pogrzebu osób, których katalog zawiera art. 77 ust. 1 ustawy (a więc po śmierci, których przysługuje zasiłek pogrzebowy) przez przyznanie zasiłku pogrzebowego na rzecz osoby finansującej pochówek. Nie sposób przyjąć, iż zamiarem ustawodawcy było pozbawienie prawa do zasiłku pogrzebowego, a tym samym pozbawienie możliwości zorganizowania pochówku osób, które chcą się tego podjąć, nie mają jednak środków na fizyczne uiszczenie kwoty będącej równowartością wynagrodzenia za usługi pogrzebowe. Użyte w art. 78 ust. 1 ustawy wyrażenie „pokryła koszty pogrzebu” odnosić należy do osób, które fizycznie dokonały już zapłaty za zorganizowanie pogrzebu, ale także tych, które są zobowiązane do ich poniesienia, wobec których odroczono termin płatności. Wnioskodawczyni jest wobec organizatora pogrzebu dłużnikiem już w chwilą zawarcia umowy. Świadczący usługę może zwrócić się o wykonanie ekwiwalentnego świadczenia, tj. zapłatę, w stosunku do wnioskodawczyni, i to jej sferę majątkową obciąża obowiązek wykonania zobowiązania – to ona musi się liczyć z konsekwencjami nieuregulowania wskazanej należności (tak również Sąd Okręgowy w Toruniu w wyroku z 17.01.2014 r., IV Ua 57/13).

Z uwagi na powyższe uznać należało, że wnioskodawczyni pokryła koszty pogrzebu w rozumieniu cytowanego wyżej art. 78 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Co więcej - wnioskodawczyni wiarygodnie wyjaśniła, że pokryła z własnych oszczędności nadwyżkę ponad kwotę zasiłku, tj. kwotę 820 zł - faktura opiewała bowiem na kwotę 4820 zł. Sąd miał na uwadze, że wnioskodawczyni nie przedstawiła dowodu uiszczenia wskazanej kwoty, jednakże dał wiarę logicznym, spójnym i spontanicznym wyjaśnieniom, wnioskodawczyni, że pozostałą kwotę zapłaciła. Przede wszystkim zaś Sąd nie prowadził w tym kierunku dalszego postępowania dowodowego mając na uwadze, że okoliczność ta, w świetle przedstawionej wyżej interpretacji pojęcia „pokrycia kosztów pogrzebu”, nie była istotna dla rozstrzygnięcia sprawy. Niewątpliwie bowiem to wnioskodawczyni została wskazana w dokumentach jako osoba, na zlecenie której koszty pogrzebu zostały skredytowane przez zakład pogrzebowy, to wnioskodawczyni zobowiązała się do ich zapłaty w całości, a wreszcie to wnioskodawczyni upoważniła zakład do odbioru przysługującego jej zasiłku. Wnioskodawczyni jest zatem osobą, która pokryła koszty pogrzebu matki J. B. w rozumieniu w/w ustawy.

W niniejszej sprawie rozważenia wymagała ponadto podniesiona przez organ rentowy kwestia wpływu nieprawidłowości wystawionych po śmierci R. P. dokumentów na prawo wnioskodawczyni do uzyskania zasiłku pogrzebowego. Sąd Rejonowy nie kwestionuje zarzutów organu rentowego w tym zakresie. Jednakże zdaniem Sądu okoliczność, że dokumenty z dnia 5.06.2019 r. nie zostały prawidłowo wystawione, skoro R. P. zmarł w dniu 2.06.2019 r., nie może skutkować automatycznym pozbawieniem osoby uprawnionej zasiłku pogrzebowego. Przesłanką uprawniającą do uzyskania zasiłku jest jedynie okoliczność „pokrycia kosztów pogrzebu” w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W sytuacji zaistnienia błędów w dokumentach potwierdzających pokrycie tych kosztów, rolą organu rentowego, ewentualnie zaś sądu, jest ustalenie, czy do pokrycia tych kosztów (nadal w szerokim rozumieniu tego pojęcia, obejmującym również zaciągniecie zobowiązania i skredytowanie pogrzebu przez podmiot trzeci) rzeczywiście doszło. W ocenie Sądu wnioskodawczyni okoliczność tę wykazała, przedstawiła bowiem akt zgonu swojej matki, a także wykazała, że pogrzeb zorganizował podmiot trzeci, obciążając ją kosztami usługi. Dokumenty przedłożone do akt, mimo że nie są prawidłowo wystawione na nieżyjącego już w dniu 5.06.2019 r. r. R. P., niewątpliwie zostały opieczętowane pieczątką firmową V. i podpisane – przynajmniej część z nich - przez byłego pracownika R. P. A. M. (z chwilą śmierci R. P. przestał on być pracodawcą swoich dotychczasowych pracowników). Można zatem ustalić ich pochodzenie, przyczyny wystawienia ich na R. P., a w konsekwencji - podmiot, który pokrył koszty zleconego przez wnioskodawczynię pogrzebu matki. Dokumenty te, mimo swoich wad, potwierdzają zatem zlecenie przez wnioskodawczynię pogrzebu podmiotowi trzeciemu i obciążenie wnioskodawczyni kwotą za jego organizację. Ponadto wnioskodawczyni wyczerpująco, logicznie i w pełni wiarygodnie wyjaśniła wszystkie okoliczności dotyczące jej kontaktów z przedstawicielami firmy (...), organizacji pogrzebu matki oraz ustaleń w przedmiocie jego sfinansowania. W tych okolicznościach bez znaczenia dla przyznania zasiłku wnioskodawczyni pozostaje w ocenie Sądu okoliczność, że pracownicy zakładu po śmierci R. P. błędnie wystawiali dokumenty nadal na jego nazwisko. Za nieistotną dla rozstrzygnięcia sprawy o zasiłek pogrzebowy uznać również należy kwestię, kto będzie ostatecznie uznany za osobę uprawnioną do domagania się od wnioskodawczyni kwoty z tytułu zorganizowania i sfinansowania pogrzebu jej matki. Choć bowiem osobą tą nie może być wskazany w dokumentach, nieżyjący w chwili ich wystawienia R. P., to nie ulega żadnej wątpliwości, że koszty te powstały i zostały poniesione przez podmiot trzeci na zlecenie wnioskodawczyni.

W niniejszym postępowaniu organ rentowy nie podważył zatem skutecznie kluczowej w niniejszej sprawie okoliczności - faktu, że wnioskodawczyni zorganizowała pogrzeb swojej mamy i zobowiązała się na rzecz podmiotu trzeciego do pokrycia jego kosztów, a zatem spełniła jedyną wymaganą przez ustawę przesłankę do uzyskania zasiłku pogrzebowego - pokryła koszty pogrzebu w rozumieniu ustawy. Dokumenty – choć nieprawidłowo wystawione – nie są fałszywe w rozumieniu ich podrobienia, przerobienia lub potwierdzenia w nich niezaistniałych okoliczności (wykonania usługi zorganizowania pogrzebu, który w rzeczywistości nie miał miejsca). Błąd dotyczy jedynie wskazania przez pracowników zakładu w treści dokumentów jako sprzedawcy usługi nieżyjącego wówczas od kilku dni właściciela zakładu pogrzebowego zamiast tego, kto faktycznie, w sytuacji śmierci R. P., poniósł koszty wykonania usługi pogrzebowej ze środków ze swojego majątku.

Przyjęcie stanowiska organu rentowego, iż tego rodzaju błąd w dokumentacji uniemożliwia wypłatę zasiłku nie tylko na rzecz zakładu, ale również na rzecz wnioskodawczyni, prowadziłoby w ocenie Sądu do niemożliwego do zaakceptowania rezultatu. Po ustaleniu osób uprawnionych do uzyskania kwot z tytułu zorganizowania pogrzebu J. B. i zwróceniu się przez nich do wnioskodawczyni o pokrycie kosztów tego pogrzebu (z uwagi na odmowę ich pokrycia przez ZUS na podstawie nieprawidłowego upoważnienia), wnioskodawczyni będzie musiała wykonać zaciągnięte zobowiązanie, przy czym utraci już możliwość ubiegania się o zasiłek, o który można starać się jedynie w okresie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje. J. B. zmarła 2.06.2019 r., oddalenie odwołania w niniejszej sprawie pozbawiłoby zatem wnioskodawczynię możliwości uzyskania zasiłku w sytuacji, gdy nadal ciąży na niej zobowiązanie z tytułu zlecenia wykonanej usługi pogrzebu. Na okoliczność tę wnioskodawczyni zwróciła uwagę już w odwołaniu.

Oczywistym jest, że przyznany wnioskodawczyni zasiłek pogrzebowy winien być przez nią wpłacony na rzecz uprawnionych osób po ich ustaleniu.

Mając powyższe na uwadze, odwołanie zostało uwzględnione w całości, o czym orzeczono w punkcie I sentencji wyroku.

Zgodnie z art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, strona wnosząca odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych (tj. opłat sądowych i wydatków). Zgodnie zaś z art. 98 u.k.s.c., w toku postępowania z zakresu ubezpieczeń społecznych wydatki ponosi Skarb Państwa. W niniejszej sprawie nieuiszczonymi kosztami sądowymi Sąd obciążył zatem Skarb Państwa.

Z uwagi na powyższe, orzeczono jak w sentencji.