Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 marca 2019 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu XII Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Krzysztof Rudnicki

po rozpoznaniu w dniu 27.03.2019 r.

we Wrocławiu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego we W.

przeciwko A. T.

o zapłatę

I. umarza postępowanie w sprawie co do kwoty 97 579, 03 zł należności głównej wraz liczonymi od niej odsetkami;

II. zasądza od pozwanej na rzecz powoda 298 429, 07 zł (dwieście dziewięćdziesiąt osiem tysięcy czterysta dwadzieścia dziewięć złotych, siedem groszy), z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej do nieruchomości położonej w P., gmina Ż., powiat (...), województwo (...), stanowiącej działkę gruntu nr (...), o pow. 0,1492 ha, dla której Sąd Rejonowy w Kartuzach prowadzi księgę wieczystą nr (...);

III. oddala powództwo w pozostałym zakresie;

IV. zasądza od pozwanej na rzecz powoda 22 719, 62 zł kosztów procesu, z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej do nieruchomości opisanej w punkcie I.

UZASADNIENIE

W dniu 12.01.2017 r. powód (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty we W. wniósł o zasądzenie od pozwanej A. T. (poprzednio U.) 497 579, 03 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu (tj. dnia 12.01.2017 r.) do dnia zapłaty, a także o zasądzenie od pozwanej kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w dniu 19.07.2007 r. pozwana zawarła z wierzycielem pierwotnym (...) Bankiem S.A. umowę kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...), mocą której bank udzielił kredytu w kwocie 200 000 zł denominowanego (waloryzowanego) kursem franka szwajcarskiego. Zgodnie z postanowieniami umowy kredyt był wykorzystany w walucie polskiej, przy jednoczesnym przeliczeniu kwoty kredytu według kursu waluty obcej. Następnie pozwana zawarła z wierzycielem pierwotnym aneks nr (...) z dnia 26.07.2007 r. oraz aneks nr (...) z dnia 14.09.2007 r. Zgodnie z treścią w/w umowy zabezpieczenie spłaty zobowiązania stanowi hipotek kaucyjna na nieruchomości położonej w miejscowości P., dla której Sąd Rejonowy w Kartuzach prowadzi księgę wieczystą nr (...). Pozwana zobowiązała się do spłaty zadłużenia na warunkach szczegółowo określonych w w/w umowie. Wobec zaprzestania przez pozwaną regulowania zobowiązania wynikającego z umowy wierzyciel pierwotny dokonał wypowiedzenia umowy pismem z dnia 04.10.2011 r., skutkiem czego po upływie okresu wypowiedzenia zobowiązanie stało się w całości wymagalne. W związku z postawieniem całej należności w stan wymagalności wierzyciel pierwotny dokonał również przeliczenia istniejącego zadłużenia wyrażonego w walucie obcej na walutę polską. Brak spłaty zobowiązania skutkował wystawieniem przez wierzyciela pierwotnego w dniu 19.01.2012 r. bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...). Zadłużenie pozwanej na dzień wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego opiewało na kwoty:

1. 309 979, 99 zł – należność główna, tj. pozostały do spłaty kapitał otrzymany w/w umową,

2. 1 953, 80 zł – odsetki umowne za okres korzystania z kapitału od dnia 19.05.2011 r. do dnia 19.10.2011 r.,

3. 13 723, 63 zł – odsetki za opóźnienie naliczane od kwoty niespłaconego kapitału za okres od dnia 17.08.2011 r. do dnia 18.01.2012 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni postanowieniem z dnia 23.10.2012 r., VII Co 4937/12, nadał w/w tytułowi egzekucyjnemu klauzulę wykonalności. Następnie w związku z połączeniem (...) Banku z Bankiem (...) w dniu 04.01.2013 r. Bank (...) wystąpił z wnioskiem o nadanie klauzuli na następcę prawnego. Sąd Rejonowy w Gdyni nadał klauzulę wykonalności z zaznaczeniem przejścia uprawnień. Dysponując tytułem wykonawczym wierzyciel pierwotny złożył wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Kartuzach A. S. w sprawie KM 1689/13 postanowieniem z dnia 19.10.2015 r. umorzył postępowanie egzekucyjne prowadzone przeciwko pozwanej. Powód nie posiada wiedzy, aby pozwana występowała z powództwem o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności w/w tytułu wykonawczego. Tym samym pozwana nie kwestionowała zasadności wystawienia bte, zaopatrzenia go w klauzulę wykonalności oraz prowadzenia na jego podstawie postępowania egzekucyjnego.

W dniu 10.11.2015 r. wierzyciel pierwotny zawarł z powodem umowę przelewu wierzytelności, na mocy której została ona w całości przeniesiona na powoda wraz ze wszystkimi ustanowionymi zabezpieczeniami.

Powód wskazał, że (...) Bank S.A. został przejęty przez Bank (...) S.A. we W., który stał się podmiotem wszystkich praw i obowiązków spółki przejmowanej.

Na wniosek powoda w księdze wieczystej dokonano wpisu zmiany wierzyciela hipotecznego zgodnie z art. 79 ust. 1 ukwh.

Powód wskazał, że na dochodzoną sumę 497 579, 03 zł składają się następujące kwoty:

1. 309 979, 99 zł tytułem należności głównej, tj. pozostałego do spłaty kapitału kredytu,

2. 187 599, 04 zł tytułem skapitalizowanych odsetek, w tym:

a. 15 677, 43 zł – tytułem odsetek umownych i karnych naliczonych przez wierzyciela

pierwotnego zgodnie z wyliczeniem przedstawionym w bankowym tytule egzekucyjnym,

b. 146 528, 73 zł – tytułem odsetek umownych naliczonych przez wierzyciela pierwotnego od dnia wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego do dnia zawarcia umowy sprzedaży wierzytelności,

c. 25 392, 88 zł – tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie naliczonych przez powoda od kwoty należności głównej po dniu zawarcia umowy sprzedaży wierzytelności do dnia poprzedzającego dzień złożenia pozwu.

Powód wskazał, że dochodzi skapitalizowanej kwoty należności wskazanej powyżej i zgodnie z art. 482 § 1 kc wnosi o zasądzenie dalszych odsetek za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym dnia 14.06.2017 r., I Nc 47/17, Sąd Okręgowy we Wrocławiu nakazał pozwanej A. T., aby zapłaciła na rzecz powoda 497 579, 03 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 12.01.2017 r. do dnia zapłaty oraz kosztami sądowymi w kwocie 6219, 75 zł i kosztami zastępstwa procesowego w kwocie 7 217 zł w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia nakazu zapłaty albo w tymże terminie wniosła sprzeciw.

W sprzeciwie z dnia 13.09.2018 r. pozwana A. T. zaskarżyła opisany nakaz zapłaty w całości, wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda kosztów procesu.

Pozwana wskazała że zgodnie z twierdzeniem powoda wymagalność spornej wierzytelności przypada na 04.11.2011 r. Podniosła zarzut przedawnienia roszczenia przysługującego powodowi oraz nieudowodnienia roszczenia co do zasady i wysokości/

Pozwana wskazała, że powód dochodzi wierzytelności, której termin przedawnienia rozpoczął swój bieg w dniu 04.11.2011 r. i nie został przerwany wskutek działań podjętych przez pierwotnego wierzyciela (wystawienie bte, uzyskanie klauzuli wykonalności i prowadzenie postępowania egzekucyjnego) i upłynął zgodnie z brzmieniem art. 118 kc po trzech latach od dnia stania się wymagalną wierzytelności dochodzonej w tej sprawie. Wskazała, że umorzenie postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 823 kpc niweczy materialnoprawny skutek przerwy przedawnienia, a także wskazała, że cesjonariusz nie mógł kontynuować egzekucji wszczętej przez bank, gdyż fundusz sekurytyzacyjny nie mógł się powołać na bankowy tytuł egzekucyjny. Podniosła, że bieg przedawnienia nigdy nie został przerwany, a tym samym nie mógł rozpocząć swojego biegu na nowo. Ponadto powód jako nabywca wierzytelności niebędący bankiem nie mógłby się powoływać na przerwę biegu terminu przedawnienia spowodowaną wszczęciem postępowania egzekucyjnego na podstawie bte zaopatrzonego w klauzulę wykonalności na rzecz pierwotnego wierzyciela. Nie ulega zatem wątpliwości, że dochodzone przez powoda roszczenie jest przedawnione i powództwo powinno zostać oddalone.

W następnej kolejności pozwana zarzuciła, iż powód nie udowodnił dochodzonego roszczenia ani co do zasady co do wysokości. Odnosząc się do uzasadnienia powództwa, wskazała że bankowy tytuł egzekucyjny wystawiony przez pierwotnego wierzyciela opiewa na kwotę łączną 325 657, 42 zł, a tymczasem powód wskazał, że ten dokument opiewa na kwotę dochodzonego roszczenia. Podniosła, iż powód nie dołączył do pozwu żadnych dokumentów potwierdzających rzeczywiste przejście uprawnień z tytułu zawartej przez pozwaną umowy kredytowej z pierwotnym wierzycielem, przedstawiając jedynie cesję pakietu nieokreślonych wierzytelności.

W piśmie procesowym z dnia 10.10.2018 r. powód z uwagi na podniesiony w sprawie zarzut przedawnienia cofnął pozew bez zrzeczenia się roszczenia w zakresie żądania zasądzenia kwoty 97 579, 03 zł z dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie i wniósł o umorzenie postępowania w zakresie wynikającym ze złożonego oświadczenia o cofnięciu pozwu oraz wniósł o zasądzenie od pozwanej 400 000 zł z dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesieniu pozwu do dnia zapłaty.

Powód wskazał, że spłata kredytu została zabezpieczona poprzez ustanowienie hipoteki umownej kaucyjnej do kwoty 400 000 zł. Aktualnym właścicielem obciążonej nieruchomości jest pozwana, zaś wierzycielem hipotecznym powód. Powód podniósł, że do ustanowionej hipoteki kaucyjnej zastosowanie znajdą przepisy art. 77 i 104 ukwh w brzmieniu obowiązującym do 20.02.2011, zaś przedawnienie roszczenia nie pozbawia wierzyciela możliwości zaspokojenia się z przedmiotu obciążonego hipoteką. Wobec powyższego mimo upływu terminu przedawnienia roszczenie powoda powinno zostać uwzględnione w zakresie, w jakim mieści się w kwocie hipoteki. Odpowiedzialność osobista pozwanej całym majątkiem za całość długu z upływem terminu przedawnienia przekształciła się w odpowiedzialność wyłącznie rzeczową, z obciążonego przedmiotu do wysokości sumy hipoteki.

Odpowiadając na zarzut braku udowodnienia roszczenia, powód wskazał, że pozwana potwierdziła zasadnicze okoliczności sprawy związane z zawarciem umowy kredytu, wypowiedzeniem umowy, wystawieniem bte, prowadzeniem postępowania egzekucyjnego. Zauważył, że pozwana nie przedstawiła żadnego uzasadnienia podniesionego zarzutu, nie wyjaśniła, z jakich przyczyn nie zgadza się z roszczeniami powoda, nie złożyła oświadczenia, czy jej zdaniem doszło do spłaty kredytu w całości czy też części, a jeżeli tak, to jakiej, nie przedstawiła również żadnych własnych wyliczeń odnośnie istniejącego zobowiązania, ograniczyła się do prostego zanegowania twierdzeń powoda. Zarzuty sformułowane w treści sprzeciwu są gołosłowne. Pozwana nie powołała żadnych dowodów, które przemawiałyby przeciwko roszczeniu powoda, w szczególności nie przedstawiła żadnych dowodów, które mogłyby świadczyć o dokonywanych spłatach.

Powód podniósł że roszczenie zostało już stwierdzone bte dnia 19.01.2012 r. Pozwana nie sprzeciwiła się wystawieniu bte oraz nie kwestionowała jego treści, nie sprzeciwiała się również prowadzonemu postępowaniu egzekucyjnemu. Stwierdzić zatem należy, że roszczenie stwierdzone w treści bte miało faktycznie charakter bezsporny.

Odpowiadając na zarzut nieudowodnienia faktu przejścia wierzytelności pieniężnej z poprzedniego wierzyciela, powód wskazał, że wraz z pozwem przedłożył odpis umowy sprzedaży wierzytelności wraz z wyciągiem z wykazu wierzytelności obejmującym wierzytelność przysługującą względem pozwanej. Nie może być żadnych wątpliwości, że powód nabył wierzytelność również w stosunku do pozwanej. Powód podniósł, że treść KW nr (...) potwierdza fakt przelewu wierzytelności na powoda.

W piśmie procesowym z dnia 19.11.2018 r. pozwana podniosła zarzut nieważności umowy kredytowej z uwagi na zastosowane przez Bank klauzule niedozwolone wprowadzające mechanizm waloryzacji, który przewidywał prawo do ustalenia przez Bank wysokości kredytu według niejasnych kryteriów, zależnych jedynie od banku, oraz dowolne w zależności od zmian parametrów rynku finansowego zmiany oprocentowania. Podniosła, że umowa pozwalała Bankowi na całkowicie dowolne ustalenie kursu walut, a tym samym arbitralne ustalenie wysokości zobowiązania pozwanej.

Pozwana podniosła, że uchylony art. 104 uksh nie ma zastosowania do ustanowionej w roku 2007 hipoteki kaucyjnej, a zatem w myśl art. 77 ukwh przedawnienie roszczeń o świadczenia uboczne narusza uprawnień wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Pozew w zakresie kwoty 90 021 zł powinien zostać oddalony z uwagi na skutecznie podniesiony przez pozwaną zarzut przedawnienia.

Pozwana podniosła, że spłaciła większą część kredytu należności głównej, zaś wysokość dochodzonej należności głównej w kwocie 309 979 zł nie uwzględnia dokonywanych przez nią wpłat. Z uwagi na przekształcenia podmiotowe i fuzję banków pierwotnych wierzycieli pozwana nie ma możliwości przedłużenia odpowiedniego materiału dowodowego wykazującego kwotę już spłaconego kredytu podtrzyma zarzut dotyczący nieudowodnienia roszczenia.

Sąd ustalił w sprawie następujący stan faktyczny.

Dnia 19.07.2007 r. (...) Bank S.A. w W. oraz A. U. zawarli umowę kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...).

Bank udzielił pozwanej kredytu w kwocie 200 000 zł denominowanego (waloryzowanego) w walucie CHF na okres 360 miesięcy od dnia 19.07.2007 r. do dnia 20.07.2037 r. z przeznaczeniem na budowę budynku mieszkalnego jednorodzinnego na działce nr (...), położonej w miejscowości P., gm. Ż. (§ 2 i 3). Uruchomienie kredytu miało nastąpić w 2 transzach: dnia 19.07.2007 r. w wysokości 100 000 zł oraz dnia 19.10.2007 r. w wysokości 100 000 zł, przy czym każda transza kredytu wykorzystywana była w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu wysokości transzy według kursu kupna dewiz dla CHF zgodnie z Tabelą kursów obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania danej transzy (§ 4).

Spłata kredytu miała nastąpić w 356 ratach miesięcznych, do 19 dnia miesiąca, począwszy od 19.12.2007 r. (§ 9). Wysokość kapitałowo-odsetkowych miała być określana w CHF, a spłata tych rat dokonywana w złotych po uprzednim przeliczeniu rat według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z Tabelą kursów obowiązującą w Banku w dniu spłaty.

Prawne zabezpieczenia spłaty udzielonego kredytu, odsetek, a także innych związanych z kredytem należności stanowiły (§ 10):

- hipoteka umowna kaucyjna na zabezpieczenie kapitału, odsetek i innych należności Banku do kwoty 400 000 zł na nieruchomości gruntowej – działce nr (...) w P., KW nr (...),

- cesja na rzecz Banku praw z umowy ubezpieczenia domu jednorodzinnego od ognia i innych zdarzeń losowych.

W przypadku niewykonania przez kredytobiorcę zobowiązań wynikających z umowy, w tym braku spłaty zaległych należności w terminie określonym w wezwaniu do spłaty, Bank miał prawo wypowiedzenia umowy oraz przystąpienia do odzyskania swoich należności z ustanowionych prawnych zabezpieczeń oraz majątku kredytobiorcy (§ 12.6). Okres wypowiedzenia umowy wynosił 30 dni (§ 13.3).

Dnia 26.07.2007 r. strony zawarły aneks nr (...) do umowy kredytu z dnia 19.07.2007 r., w którym sprecyzowały sposób uruchomienia kredytu.

Dnia 14.09.2007 r. strony zawarły aneks nr (...) do umowy kredytu z dnia 19.07.2007 r., w którym ustaliły, że uruchomienie kredytu miało nastąpić w 2 transzach: dnia 19.07.2007 r. w wysokości 100 000 zł oraz dnia 14.09.2007 r. w wysokości 100 000 zł, zaś spłata kredytu miała nastąpić w 348 ratach miesięcznych, do 19 dnia miesiąca, począwszy od 19.08.2008 r.

/ dowód: umowa kredytu z dnia 19.07.2007 r. – k. 18-22; aneks nr (...) z dnia 26.07.2007 r. – k. 23-

24; aneks nr (...) z dnia 14.09.2007 r. – k. 25-26 /

Dnia 12.08.2011 r. A. U. zawarła związek małżeński z D. T., nr aktu małżeństwa (...), USC w Ś., i przyjęła nazwisko męża.

/ dowód: informacja Prezydenta Miasta G. z dnia 23.05.2017 r. – k. 115 /

Pismem z dnia 04.10.2011 r. (...) Bank S.A. skierował do pozwanej oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytu (...) z dnia 19.07.2007 r. i wezwanie do uregulowania należności z tytułu kredytu wynoszących na dzień 04.10.2011 r.:

- kapitał – 83 100, 10 CHF,

- odsetki umowne – 408, 22 CHF,

- odsetki karne – 36, 36 CHF,

- opłaty i prowizje – 0, 00 CHF.

/ dowód: pismo z dnia 04.11.2011 r. – k. 30 /

Dnia 19.01.2012 r. (...) Bank S.A. wystawił bankowy tytuł egzekucyjny nr (...), w którym stwierdził istnienie wymagalnego zobowiązania dłużnika A. U. z tytułu umowy kredytu mieszkaniowego (...) z dnia 19.07.2007 r., na które składają się:

- kapitał – 309 979, 99 zł,

- odsetki umowne za okres od dnia 19.05.2011 r. do dnia 13.11.2011 r. – 1 953, 80 zł,

- odsetki karne za okres od dnia 17.08.2011 r. do dnia 18.01.2012 r. – 13 723, 63 zł,

tj. łącznie 325 657, 42 zł, oraz dalsze odsetki za opóźnienie w wysokości ustawowej.

/ dowód: bankowy tytuł egzekucyjny nr (...) z dnia 19.01.2012 r. – k. 31 /

Postanowieniem z dnia 23.10.2012 r., VII Co 4937/12, referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w Gdyni nadał klauzulę wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu nr (...) z dnia 19.01.2012 r. co do kwoty 400 000 zł przeciwko dłużnikowi A. U. oraz zasądził od dłużnika na rzecz wierzyciela 181, 12 zł kosztów postępowania.

/ dowód: odpis postanowienia z dnia 23.10.2012 r., VII Co 4937/12 – k. 32 /

Postanowieniem z dnia 06.06.2013 r., VII Co 2529/134, Sąd Rejonowy w Gdyni nadał klauzulę wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu nr (...) z dnia 19.01.2012 r. na rzecz wierzyciela Banku (...) S.A. we W., na którego przeszło uprawnienie (...) Banku S.A. w W. oraz zasądził od dłużniczki na rzecz wierzyciela 127 zł kosztów postępowania.

Tytuł wykonawczy został wydany wierzycielowi w dniu 11.06.2013 r.

/ dowód: odpis postanowienia z dnia 06.06.2013 r., VII Co 2529/13 – k. 33 /

Postanowieniem z dnia 19.10.2015 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Kartuzach A. S. skierował do wierzyciela – Banku (...) S.A. zawiadomieniu o umorzeniu postępowania egzekucyjnego w sprawie KM 1689/13 prowadzonego przeciwko A. U. na podstawie BTE z dnia 19.01.2012 r., (...), z mocy samego prawa.

/ dowód: pismo z dnia 19.10.2015 r., KM 1689/13 – k. 34 /

Na podstawie uchwał nadzwyczajnych walnych zgromadzeń akcjonariuszy (...) S.A. (...) Banku S.A. o połączeniu spółek z dnia 30.07.2012 r. na podstawie art. 492 § 1 ksh (...) Bank S.A. został przejęty przez Bank (...) S.A. poprzez przeniesienie całego majątku tego Banku na Bank przejmujący.

/ dowód: odpis z KRS nr (...) – k. 84-94 /

Dnia 10.11.2015 r. Bank (...) S.A. oraz (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty we W. zawarli umowę sprzedaży wierzytelności.

Bank przeniósł na Fundusz wierzytelności opisane w Załączniku nr (...) do umowy w drodze przelewu na podstawie art. 509 i nast. kc za cenę 12 000 000 zł.

W załączniku nr (...) została wymieniona wierzytelność wobec A. U. z tytułu kredytu hipotecznego nr (...), data umowy – 19.07.2007 r., data wymagalności – 04.10.2011 r., nr KW – (...), łączna kwota zadłużenia – 462 765, 31 zł, kapitał – 309 979, 99 zł, odsetki umowne – 15 677, 43 zł, odsetki karne – 137 107, 89 zł.

Fundusz zapłacił cenę sprzedaży w dniu 19.11.2015 r.

/ dowód: umowa sprzedaży wierzytelności z dnia 10.11.2015 r. z załącznikami i aneksami – k. 35-

82; potwierdzenie przelewu – k. 83 /

Pismem z dnia 09.12.2016 r. (...) S.A. skierował do pozwanej wezwanie do zapłaty na rzecz powoda 496 033, 38 zł do dnia 19.12.2016 r.

/ dowód: pismo z dnia 09.12.2016 r. – k. 95 /

W księdze wieczystej nr (...) prowadzonej dla nieruchomości położonej w P., gmina Ż., powiat (...), województwo (...) – działki gruntu nr (...), o pow. 0,1492 ha, wpisane są:

- w dziale II – prawo własności A. U.,

- w dziale IV:

- hipoteka umowna kaucyjna – 400 000 zł – na rzecz (...) NSFIZ we W. – na zabezpieczenie wierzytelności z umowy kredytu nr (...),

- hipoteka umowna kaucyjna – 128 596 zł – na rzecz (...) NSFIZ we W. – na zabezpieczenie wierzytelności z umowy kredytu nr (...),

- hipoteka umowna zwykła – 144 000 zł – na rzecz (...) NSFIZ we W. – na zabezpieczenie wierzytelności z umowy kredytu nr (...),

- hipoteka przymusowa – 1 476, 90 zł – na rzecz Gminy Ż. – na zabezpieczenie wierzytelności z tytułu podatku rolnego

/ dowód: odpis zwykły KW nr (...) – k. 27-29 /

Sąd zważył, co następuje.

Postępowanie w sprawie podlega umorzeniu co do kwoty 97 579, 03 zł należności głównej wraz z liczonymi od niej odsetkami.

Zgodnie z art. 355 § 1 kpc sąd umorzy postępowanie w sprawie, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew. Zgodnie zaś z art. 203 § 1 kpc pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku.

Ponieważ cofnięcie pozwu nastąpiło na etapie wymiany pism procesowych, nie wymagało zgody pozwanej.

Wobec skutecznego cofnięcia pozwu postępowanie w sprawie winno zostać umorzone na podstawie art. 355 § 1 kpc.

Całkowicie chybione było stanowisko pełnomocnika pozwanej wyrażone w piśmie z dnia 19.11.2018 r., jakoby oświadczenie powoda zawarte w piśmie z dnia 10.10.2018 r. stanowiło zmianę powództwa. Powód domaga się od pozwanej świadczenia pieniężnego. W piśmie z dnia 10.10.20108 r. po pierwsze ograniczył to żądanie kwotowo – z pierwotnej sumy 497 579, 03 zł do sumy 400 000 zł, po drugie zaś ograniczył żądanie zaspokojenia z majątku pozwanej – przy pierwotnie zgłoszonym żądaniu zaspokojenie zasądzonej należności mogłoby nastąpić z całego majątku pozwanej – nieruchomego, ruchomego, wszystkich rzeczy i praw, natomiast powód ograniczył żądanie wyłącznie do nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia hipotecznego. Takie stanowisko jest tylko i wyłącznie ograniczeniem roszczenia w wyniku częściowego cofnięcia pozwu w rozumieniu art. 203 § 1 kpc, a nie rozszerzeniem, o jakim pisze pełnomocnik pozwanej.

W pozostałym zakresie powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Powód dochodzi od pozwanej należności mającej znajdować źródło w umowie kredytu (...) zawartej dnia 19.07.2007 r. pomiędzy pozwaną a (...) Bankiem S.A., powołując się na nabycie wierzytelności od (...) S.A. na podstawie umowy przelewu wierzytelności z dnia 10.11.2015 r.

Zgodnie z art. 6 kc ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. Normie tej w warstwie procesowej odpowiadają art. 3 kpc, wedle którego strony zobowiązane są przedstawiać dowody, oraz art. 232 kpc stanowiący, że strony zobowiązane są wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne.

Powód zobowiązany był zatem udowodnić, że osobie, którą wskazał w pozwie jako swojego poprzednika prawnego, przysługiwała wierzytelność wobec pozwanej opiewająca na kwotę wskazaną w pozwie, a także, iż nabył skutecznie tę wierzytelność.

Sąd doszedł do przekonania, że rozpoznanie sprawy nie wymaga przeprowadzenia rozprawy i rozpoznał ją na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 148 ¹ § 1 kpc, znajdującego zastosowanie w tej sprawie, jako zainicjowanej po 08.09.2016 r. Po złożeniu przez strony pism procesowych w postaci pozwu i sprzeciwu od nakazu zapłaty równoznacznego z odpowiedzią na pozew sąd doszedł do przekonania, iż charakter sprawy powoduje, że prowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Strony nie zgłosiły żadnych wniosków dowodowych ze źródeł osobowych, w ocenie Sądu nie zachodziła potrzeba przesłuchiwania w tej sprawie kogokolwiek, zatem jej rozstrzygnięcie wymagało oparcia się na przedłożonych dokumentach. Według art. 148 ¹ § 3 kpc rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest niedopuszczalne, jeżeli strona w pierwszym piśmie procesowym złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, chyba że pozwany uznał powództwo. Ani powód w pozwie ani pozwana w sprzeciwie nie zażądali rozpoznania sprawy na rozprawie. Powód sformułował wniosek przeprowadzenie rozprawy pod jego nieobecność, ale na wypadek skierowania sprawy do rozpoznania na rozprawie, co należało traktować jako standardowy wniosek przewidziany w art. 209 kpc, nie zaś wniosek z art. 148 ¹ § 3 kpc. Z kolei pozwana w sprzeciwie wniosła o przeprowadzenie sprawy (czyli nie rozprawy, ale postępowania w ogóle) pod jej nieobecność, czyli nie domagała się osobistego i ustnego przedstawienia swojego stanowiska przed Sądem.

Sąd dokonał ustalenia stanu faktycznego sprawy na podstawie materiału dowodowego obejmującego dokumenty przedstawione przez powoda. Pozwana nie złożyła żadnych wniosków dowodowych poza zawartym w piśmie z dnia 19.11.2018 r. wnioskiem o zobowiązanie powoda i Banku (...) S.A. do złożenia wyciągu wpłat, który to wniosek nie zasługiwał na akceptację (ze względów, jakie zostaną poniżej przedstawione). Zgromadzony materiał uzasadnia uwzględnienie roszczenia powoda w istotnej części.

Powód wykazał, przedstawiając umowę kredytu z dnia 19.07.2007 r., iż pozwana była dłużnikiem (...) Banku S.A. w W.. Przedkładając odpis z rejestru przedsiębiorców KRS, wykazał, iż następcą prawnym banku udzielającego kredytu był (...) S.A. w konsekwencji połączenia obu tych spółek w trybie art. 492 § 1 ksh – w takim wypadku na spółkę przejmującą przechodzą wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej. Następnie powód wykazał także nabycie wierzytelności od (...) S.A., przedkładając umowę sprzedaży wierzytelności z dnia 10.11.2015 r. z załącznikami, w tym wyciągiem z wykazu wierzytelności, w którym to wykazie widnieje wierzytelność wobec pozwanej. Następstwo prawne powodowego Funduszu po pierwotnym wierzycielu zostało zatem przez powoda udowodnione. Powód został zresztą wpisany w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia hipotecznego kredytu jako nowy wierzyciel i pozwana nie wykazała, aby ten wpis zakwestionowała, składając środek zaskarżenia orzeczenia wydanego w postępowaniu wieczystoksięgowym.

Natomiast, jeżeli chodzi o istnienie i wysokość dochodzonej wierzytelności, sąd uznał zarzuty zgłoszone przez pozwaną za jedynie częściowo uzasadnione, mianowicie w zakresie zarzutu przedawnienia oraz w niewielkim zakresie wadliwości samej umowy kredytu.

Nietrafny był zasadniczy zarzut pozwanej dotyczący nieważności umowy kredytu z dnia 19.07.2007 r. z uwagi na klauzule niedozwolone wprowadzające mechanizm waloryzacji oraz dowolne zmiany oprocentowania.

Błędnie pozwana upatruje nieważności umowy kredytu z dnia 19.07.2007 r. w objęciu jej treścią klauzul niedozwolonych dotyczących denominacji (waloryzacji) kredytu przy pomocy waluty szwajcarskiej. Takie stanowisko nie znajduje należytego usprawiedliwienia. Zamieszczenie w umowie postanowień kwalifikowanych jako klauzule niedozwolone (abuzywne) w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc, nie wpływa co do zasady na istnienie lub ważność zobowiązania kredytowego. Według art. 58 § 1 kc czynność prawna sprzeczna z ustawą lub mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwe przepisy przewidują inny skutek. Takimi przepisami są dyspozycje art. 385 ¹ § 1 i 2 kc, które przewidują, że postanowienia umowne nieuzgodnione z konsumentem indywidualnie nie wiążą go, a strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Umowa zawierająca niedozwolone postanowienia nie jest nieważna, ale jedynie bezskuteczna w zakresie tychże postanowień.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29.08.1997 r. – Prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Należy zatem rozważyć samą istotę konstrukcji łączącego strony zobowiązaniowego stosunku prawnego znajdującego swe źródło w umowie kredytu z dnia 19.07.2007 r. Przedmiot umowy został opisany jako postawienie do dyspozycji kredytobiorców kredytu w kwocie 200 000 zł denominowanego (waloryzowanego) do waluty CHF. Kredyt miał zostać wypłacony w PLN przy jednoczesnym przeliczeniu wysokości wypłaconej kwoty na CHF według kursu kupna obowiązującego w Banku w dniu wypłaty środków (§ 3 ust. 1a umowy kredytu). Z kolei spłata rat kredytu miała być dokonywana w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty (§ 9 ust. 2 umowy kredytu).

Przywołane postanowienia umowy kredytu uwidaczniają mechanizm podwójnego przeliczania waluty kredytu, po raz pierwszy przy uruchomieniu środków do dyspozycji kredytobiorcy, po raz drugi przy dokonywaniu przez kredytobiorcę spłat zgodnie z harmonogramem.

Należy jednakże wyraźnie odróżnić samą zasadę przeliczania waluty kredytu od kwestii, po jakim kursie miałoby to przeliczenie nastąpić.

Jeżeli chodzi o samą zasadę przeliczania walut, Sąd Okręgowy nie podziela stanowiska pozwanej co do wadliwości takiego postanowienia umowy kredytu czy szerzej takiej konstrukcji umowy. Samo ryzyko zmiany kursów walutowych na przestrzeni 30 lat kredytowania mogłoby spowodować, iż kredytodawca uzyskałby wyższą sumę wyrażoną w złotych w porównaniu do sumy nominalnej, ale równie dobrze mógłby otrzymać sumę niższą od nominalnej.

Przeliczenie kredytu wyrażonego nominalnie w walucie obcej na walutę polską i odwrotnie według oznaczonego kursu waluty obcej należy uznać za co do zasady dopuszczalne i zgodne z ustawą. Zgodnie z art. 358 ¹ § 2 kc strony umowy, w szczególności umowy kredytu, mogą zastrzec, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego miernika wartości (zob. też wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 08.12.2006 r., V CSK 339/06; z dnia 25.03.2011 r., IV CSK 377/10; z dnia 18.05.2016 r., V CSK 88/16). Świadczenie pieniężne może zostać zwaloryzowane według przewidzianego w umowie kryterium – przeciętnego wynagrodzenia, stopy inflacji, kursu złota, średniej ceny zboża albo jakichkolwiek innego wskaźnika gospodarczego. Przeliczenie świadczenia pieniężnego może także nastąpić według kursu innej waluty. Indeksacja albo denominacja kredytu jest postacią takiej właśnie waloryzacji umownej. Waloryzacja świadczenia pieniężnego zmierza do urealnienia jego wartości poprzez odwołanie do obiektywnych, niezależnych od stron transakcji kryteriów. Także w przypadku umów kredytu takie urealnienie może znaleźć zastosowanie. Waloryzacja kwoty nominalnej kredytu jest niezależna od ustaleń dotyczących odsetek umownych (kapitałowych), które w przypadku umowy kredytu stanowią wynagrodzenie banku za wykorzystanie przez kredytobiorcę udostępnionych mu środków pieniężnych, w przeciwieństwie do odsetek za opóźnienie pełniących właśnie funkcję waloryzacyjną obok funkcji represyjnej. Umowna klauzula waloryzacyjna nie określa świadczenia głównego, wprowadza jedynie umowny system jego podwyższenia (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 02.02.2015 r., I CSK 257/14).

Regulacje dotyczące kredytu denominowanego lub indeksowanego do waluty obcej zostały wprowadzone do art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 pr. bank. z dniem 26.08.2011 r. na mocy ustawy z dnia 26.07.2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe i niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 165, poz. 984). Nie oznacza to jednak, iż przed tą datą zawarcie umowy kredytu tego rodzaju było niedopuszczalne. Przeciwnie, możliwość zawarcia umowy kredytu zawierającej tego rodzaju postanowienia mieściła się w ramach ogólnej swobody kontaktowania przewidzianej w art. 353 ¹ kc (por wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 29.04.2015 r., V CSK 445/14; z dnia 22.01.2016 r., I CSK 1049/14).

Pozwana uzgodniła z (...) Bankiem S.A., iż udzieli on kredytu w kwocie 200 000 zł przeznaczonego na budowę budynku mieszkalnego na działce pozwanej. Uruchomienie kredytu polegało na przekazaniu środków pieniężnych przez Bank na rachunek kredytobiorcy. Strony uzgodniły także okres kredytowania do 20.07.2037 r., a także jego spłatę w miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych (równych, tzw. annuitetowych). W umowie zostały przewidziane także odsetki kapitałowe liczone jako suma stawki referencyjnej LIBOR 3M i stałej marży Banku.

Nie ulega zatem wątpliwości, że strony umowy kredytu (...) z dnia 19.07.2007 r. ustaliły istotne elementy umowy kredytu przewidziane w art. 69 ust. 1 pr. bank., a umowa została wykonana w pierwszej kolejności przez Bank poprzez zrealizowanie dyspozycji przekazania środków zgodnie z celem kredytowania.

Nie sposób zatem dopatrzyć się nieważności bezwzględnej umowy z dnia 19.07.2007 r. w całości z uwagi na zamieszczenie w niej postanowień dotyczących przeliczenia waluty kredytu i to zarówno z powodu sprzeczności z przepisami prawa (art. 58 § 1 kc), jak i z powodu sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 kc).

Stanowisko takie znajduje poparcie w orzecznictwie (zob.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14.07.2017 r., II CSK 803/16; wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 19.07.2017 r., I ACa 780/17; wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 07.09.2018 r., I ACa 666/18).

Pozwana przy zawarciu umowy miała świadomość co do tego, że kwota udzielonego jej kredytu zostanie przeliczona do waluty szwajcarskiej, a następnie przy spłacie poszczególnych rat ponownie będzie przeliczana do waluty polskiej. Złożyła (w § 11 ust. 5 umowy) oświadczenie o akceptacji tychże zasad funkcjonowania takiego kredytu. W umowie wyraźnie uwidocznione są postanowienia dotyczące denominacji kredytu i dokonywania jego spłat w PLN poprzez potrącanie środków z rachunku bankowego pozwanej prowadzonego w walucie polskiej, a także stawki referencyjnej oprocentowania stosowanej do kredytów udzielanych w walucie obcej.

W konsekwencji ewentualne wątpliwości lub zastrzeżenia mogłyby dotyczyć jedynie samego konkretnego kursu CHF i metody jego ustalenia, nie zaś prawidłowości zawarcia samej umowy kredytu, a także przewidzianej nią denominacji kwoty kredytu.

Można natomiast zgodzić się ze stanowiskiem pozwanej co do zamieszczenia w umowie kredytu niektórych postanowień kwalifikowanych jako klauzule niedozwolone (abuzywne) w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc, nie wpływających jednakże na istnienie czy ważność zobowiązania kredytowego co do zasady.

Za rażąco sprzeczne z interesem konsumenta należy uznać posługiwanie się przez (...) Bank S.A. różnymi kursami dla różnych przeliczeń.

Pierwsze przeliczenie powinno mieć miejsce przy uruchomieniu kredytu, aczkolwiek materiał dowodowy nie wskazuje, według jakiego kursu CHF przeliczenie to zostało dokonane i jaka w efekcie była wartość kredytu wyrażona w tejże walucie. W piśmie z dnia 04.10.2011 r. zawierającym oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytu wskazana jest kwota kapitału wynosząca 83 100, 10 CHF. Następnie w bankowym tytule egzekucyjnym z dnia 19.01.2012 r. została wskazana łączna suma zadłużenia wynosząca 325 657, 42 zł (obejmująca w szczególności 309 979, 99 zł kapitału) jako będąca wynikiem przeliczenia sumy 87 302, 94 CHF na PLN według kursu sprzedaży (...) Banku S.A. wynoszącego we wskazanej dacie 3, 7302 zł.

W ocenie Sądu Okręgowego zastosowanie innego kursu dla przeliczenia kredytu uruchamianego – kursu kupna (niższego) oraz innego kursu dla przeliczenia kredytu spłacanego – kursu sprzedaży (wyższego) może prowadzić do uzyskania przez bank dodatkowej korzyści finansowej wynikłej z różnicy między tymi kursami. Na tym polega istota tzw. spreadu walutowego.

Zastosowanie różnego kursu w zależności od tego, czy przeliczenie dotyczy wypłaconego kredytu czy też wysokości raty w dniu przewidzianym w harmonogramie spłaty należy uznać za naruszające interes konsumenta w sposób rażący, a niezależnie od tego za postanowienie umowne dotknięte sprzecznością z zasadami współżycia społecznego na zasadach ogólnych, a w konsekwencji nieważnością w rozumieniu art. 58 § 2 kc. Na potrzeby denominacji kredytu wyrażonego początkowo w walucie polskiej do waluty obcej i odwrotnie należało przyjąć kurs ustalany według tej samej jednolitej metody – albo każdorazowo kurs kupna albo każdorazowo kurs sprzedaży albo jakąś postać kursu uśrednionego lub kursu niezależnego od stron umowy, np. kursu ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia uruchomienia kredytu albo dnia wymagalności raty kredytu. Rozbieżność stosowanych kursów stanowi korzyść wyłącznie dla banku udzielającego kredytu, a nie dla kredytobiorcy będącego konsumentem. Sytuacje tego rodzaju legły zresztą u podstaw dokonania nowelizacji prawa bankowego ustawą „tzw. antyspreadową” z dnia 26.07.2011 r.

Następnie należy zwrócić uwagę, iż stosowanie w ogóle do jakichkolwiek przeliczeń kursu stosowanego i ustalanego przez pozwany Bank również może być poczytywane za niedozwolone postanowienie umowne, sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy kredytobiorcy. Kurs zakupu i sprzedaży ustalany był przez Bank, który nie wskazał w przygotowanej przez siebie umowie kredytu metody wyliczania tych kursów poddającej się weryfikacji, tj. metody opracowania Tabeli kursowej, o jakiej stanowi umowa kredytu. Miernik waloryzacji stosowany do przeliczenia świadczenia pieniężnego winien mieć charakter obiektywny, niezależny od woli jednej ze stron. Natomiast mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22.01.2016 r., I CSK 149/14, OSNC 2016/11/134).

Poprzestanie wyłącznie na odwołaniu się do Tabeli kursów obowiązującej w Banku udzielającym kredytu jest nadużyciem pozycji Banku w relacji z kredytobiorcą.

Zachodzą zatem podstawy do sformułowania daleko idących zastrzeżeń wobec zastosowania do indeksowania kredytu na etapie jego udzielenia, wypłaty, a następnie uiszczania rat, kursu określanego jednostronnie przez Bank. Konieczne jest zatem ustalenie kursu prawidłowego, mającego obiektywny walor, niepochodzącego od jednej, silniejszej strony umowy, dającego się zweryfikować.

Ze wskazanych wcześniej względów wbrew stanowisku pozwanej zamieszczenie tego rodzaju klauzul niedozwolonych w umowie kredytu nie czyni jej nieważną, prowadzi wyłącznie do pominięcia takich klauzul przy ocenie istnienia i rozmiaru zobowiązania pozwanej.

Co do zasady zatem powód może domagać się od pozwanej zapłaty należności mającej źródło w umowie kredytu z dnia 19.07.2007 r., jednakże nie w pełnym zgłoszonym rozmiarze.

W tym momencie należy przejść do oceny zgłoszonego przez pozwaną zarzutu przedawnienia roszczenia powoda.

Na skutek zgłoszenia tego zarzutu powód ograniczył powództwo do kwoty 400 000 zł, tj. do sumy hipoteki kaucyjnej obciążającej nieruchomość pozwanej stanowiącą zabezpieczenie kredytu.

Zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy z dnia 06.07.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość obciążyć hipoteką, czyli ograniczonym prawem rzeczowym, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości. Powód może zatem domagać się od pozwanej spłaty zadłużenia z tytułu umowy kredytu zabezpieczonego hipotecznie, nie tylko jako dłużnika osobistego (kredytobiorcy), ale także jako dłużnika rzeczowego (właściciela nieruchomości obciążonej hipotecznie).

Roszczenie o spłatę kredytu przedawnia się w terminie trzyletnim – przewidzianym w art. 118 § 1 kc dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Taki charakter mają roszczenia przysługujące bankowi kredytującemu, a także jego następcy prawnemu będącemu przedsiębiorcą, jak powodowy Fundusz.

Pomiędzy stronami nie było sporu co do wypowiedzenia umowy z dnia 19.07.2007 r. przez (...) Bank S.A. pismem z dnia 04.10.2011 r. oraz postawienia w ten sposób kredytu w stan natychmiastowej wykonalności – pozwana w sprzeciwie w istocie przyznała tę okoliczność, przyjmując datę 04.11.2011 r. jako datę wymagalności, od której rozpoczął bieg termin przedawnienia roszczenia.

Trzyletni termin przedawnienia został przerwany poprzez złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu, co nastąpiło pomiędzy 19.01.2012 r. (data wystawienia BTE) a 23.10.2012 r. (data wydania postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności). Od dnia doręczenia pierwotnemu wierzycielowi tytułu wykonawczego okres przedawnienia rozpoczął bieg na nowo. Został on następnie przerwany przez złożenie wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Postępowanie egzekucyjne uległo umorzeniu z mocy samego prawa (art. 823 kpc), o czym Komornik zawiadomił wierzyciela pismem z dnia 19.10.2015 r., przy czym w treści tego pisma nie zostało wskazane, w jakie dacie nastąpiło samo umorzenie. Bieg przedawnienia po raz kolejny rozpoczął się na nowo. Do dnia wniesienia pozwu, czyli 12.01.2017 r., trzyletni termin przedawnienia zatem jeszcze nie upłynął.

Przedstawiony stan rzeczy mógłby jednakże dotyczyć wyłącznie sytuacji pierwotnego wierzyciela (...) Banku S.A. i jego następcy prawnego – Banku (...) S.A.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 29.06.2016 r., III CZP 29/16, nabywca wierzytelności niebędący bankiem nie może powoływać się na przerwę biegu przedawnienia spowodowaną wszczęciem postępowania egzekucyjnego na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności (art. 123 § 1 pkt 2 kc). Uprawnienie do prowadzenia postępowania egzekucyjnego na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego, czyli dokumentu pochodzącego bezpośrednio od samego wierzyciela stanowiło szczególne uprawnienie przysługujące wyłącznie bankom na mocy przepisów art. 96-98 pr. bank. Uprawnienie to banki utraciły z dniem 27.11.2015 r. na skutek uchylenia wskazanych przepisów, ale również w konsekwencji wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14.04.2015 r., P 45/12, stwierdzającego niezgodność przepisów art. 96 ust. 1 i 97 ust. 1 pr. bank. z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, czyli z zasadą równości. Natomiast wierzyciel niebędący bankiem w ogóle nie mógł korzystać ze szczególnej podstawy prowadzenia egzekucji, jaką stanowił bankowy tytuł egzekucyjny, w szczególności uzyskać nadania na swoją rzecz klauzuli wykonalności dotychczasowemu tytułowi na podstawie art. 788 kpc (zob. uchwały Sądu Najwyższego: z dnia 02.04.2004 r., III CZP 9/04, OSNC 2005/6/98; z dnia 22.02.2006 r., III CZP 129/05, OSNC 2007/1/4; z dnia 19.02.2015 r., III CZP 103/14). W konsekwencji powód, niebędący szczególnie uprzywilejowanym wierzycielem, nie może też skorzystać ze szczególnego uprawnienia banku będącego jego poprzednikiem prawnym, jakim było doprowadzenie do przerwania biegu przedawnienia, najpierw złożeniem wniosku o nadanie klauzuli wykonalności, a następnie złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego na podstawie tytułu wykonawczego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności. To zaś prowadzi do wniosku, że roszczenie przeciwko pozwanej o spłatę kredytu mającego źródło w umowie z dnia 19.07.2007 r. zgłoszone przez powodowy Fundusz jest przedawnione (jako że minął okres ponad 5 lat od postawienia kredytu w stan natychmiastowej wykonalności) i pozwana mogłaby co do zasady na podstawie art. 117 § 2 kc uchylić się od jego zaspokojenia.

Jednakże zgodnie z art. 77 ustawy z dnia 06.07.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej.

Przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką pociąga za sobą tylko skutki w sferze obligacyjnej. Nie pozbawia natomiast wierzyciela hipotecznego uprawnienia do zaspokojenia się z nieruchomości, co oznacza, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie przysługuje zarzut przedawnienia, i to niezależnie od tego, czy jest też dłużnikiem osobistym, czy tylko rzeczowym. Odpowiedzialność rzeczowa jest wyłączna i wzmacnia pozycję prawną wierzyciela hipotecznego w stosunku do właściciela obciążonej nieruchomości, dłużnik osobisty może bowiem obronić się zarzutem przedawnienia, jeżeli nie jest jednocześnie dłużnikiem rzeczowym. Jeżeli nim jest, a dojdzie do przedawnienia i dłużnik zgłosi taki zarzut, to będzie odpowiadał tylko rzeczowo, a sąd, uwzględniając powództwo, ograniczy, zgodnie z art. 319 kpc, jego odpowiedzialność do obciążonej nieruchomości (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 26.01.2012 r., I ACa 1374/11; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29.05.2015 r., I ACa 151/15).

Zatem zgłoszenie przez pozwaną zarzutu przedawnienia nie uchyla możliwości żądania od niej jako od dłużnika rzeczowego – właściciela nieruchomości obciążonej hipoteką – zaspokojenia roszczenia powoda w granicach obciążenia hipotecznego.

Jednakże przedawnienie roszczenia dotyczy wszelkich należności ubocznych, także tych, do których odnosiła się hipoteka kaucyjna. W uzasadnieniu wyroku z dnia 10.01.2017 r., V CSK 233/16, Sąd Najwyższy wskazał, że – w przypadku wierzytelności zabezpieczonej hipoteką kaucyjną ustanowioną przed dniem 19.02.2011 r., a realizowanej po tej dacie – trudno zgodzić się z poglądem, iż art. 104 ukwh uchylony z dniem 19.02.2011 r. (na mocy ustawy z dnia 26.06.2009 r. o zmianie ukwh) jest normą szczególną w stosunku do art. 77 zd. drugie ukwh, zaś rozszerzenie zakresu zabezpieczenia hipotecznego na mocy art. 102 ukwh i 104 ukwh nie jest równoznaczne z wprowadzeniem dalej idącego wyłączenia skutków przedawnienia niż przewidziane w art. 77 zd. pierwsze ukwh; brak jest uzasadnienia dla tak daleko idącego uprzywilejowania wierzytelności objętych hipoteką kaucyjną. W konsekwencji stanowisko, iż przedawnienie zabezpieczonej wierzytelności nie ma znaczenia dla uprawnień wierzyciela, jest uzasadnione jedynie w zakresie niespłaconego kapitału, natomiast nie ma podstaw w odniesieniu do wierzytelności odsetkowej. Wobec powyższego przedawnienie wierzytelności wobec pozwanej z tytułu umowy kredytu z dnia 19.07.2007 r. może zostać pominięte wyłącznie w zakresie niespłaconego kapitału kredytu.

Wobec braku podstaw do dochodzenia od pozwanej zapłaty odsetek od udzielonego i niespłaconego kredytu zbędna jest ocena zarzutów pozwanej wobec umowy kredytu w zakresie jego oprocentowania. Należy jednakże zauważyć, iż nietrafne jest stanowisko pozwanej, jako umowa miała być nieważna z uwagi na zamieszczenie w niej postanowień mających za przedmiot dowolne, w zależności od zmian parametrów rynku finansowego, zmiany oprocentowania. Uzależnienie oprocentowania kredytów od wskaźników rynkowych typu WIBOR lub LIBOR jest powszechnie stosowane. Zmiana oprocentowania kredytu będąca skutkiem zmiany takich parametrów nie ma charakteru dowolnej.

Przechodząc do oceny wysokości zobowiązania pozwanej z tytułu niespłaconego kapitału kredytu należy ponownie wskazać, iż ocena ta może być wynikiem wyłącznie analizy dokumentów przedłożonych przez powoda.

Stosownie do reguły wyrażonej w art. 6 kc, ciężar wykazania, że zobowiązanie zostało wykonane w całości lub części, spoczywa zawsze na dłużniku, czyli w tej sprawie na pozwanej.

Tymczasem pozwana nie tylko nie wykazała, ale nawet nie podała, w jakiej części i kiedy spłaciła zobowiązanie z tytułu kredytu. Nie przedłożyła żadnych potwierdzających to dokumentów, przede wszystkim historii rachunku bankowego, z którego następowały potrącenia, potwierdzeń przelewu, informacji Banku o aktualnej wysokości zobowiązania, itp. Pozwana zgłosiła wniosek o zobowiązanie powoda (...) Banku S.A. do złożenia wyciągu z rachunku bankowego. Wniosek ten nie zasługiwał jednakże na uwzględnienie. W imieniu pozwanej w sprawie występuje zawodowy pełnomocnik, który powinien być świadomy zasad prowadzenia procesu cywilnego i występowania w nim w charakterze strony. Sąd w składzie rozpoznającym sprawę uważa, że pozwana jako zastępowana przez zawodowego pełnomocnika powinna wykazać się należytą, samodzielną aktywnością dowodową i w zakresie dowodów z dokumentów powinna je należycie zaoferować i przedłożyć sądowi. Przedstawienie dowodów w rozumieniu art. 3 i 232 kpc oznacza w wypadku osobowych źródeł dowodowych należyte ich oznaczenie, tj. wskazanie imion, nazwisk i adresów świadków, a w przypadku dowodów z dokumentów po prostu ich złożenie do akt sprawy w załączeniu do pisma procesowego albo podczas rozprawy. Pozwana nie może wyręczać się w tym zakresie sądem i za pośrednictwem sądu uzyskiwać dokumenty niezbędne do prowadzenia procesu. Sąd nie zamierza zastępować pełnomocnika pozwanej w sprowadzaniu dowodów. Wprawdzie strony co do zasady mogą wnioskować o zażądanie na rozprawę dowodów znajdujących się w sądach, urzędach i u osób trzecich, ale – z uwagi na zasadę kontradyktoryjności procesu cywilnego – wniosek taki może być usprawiedliwiony tylko wówczas, gdy strona równocześnie wykaże, że sama takich dowodów – mimo starań – nie mogła uzyskać (zob. K. Kołakowski, Dowodzenie w procesie cywilnym. Komentarz do przepisów kodeksu postępowania cywilnego uwzględniający nowelizację z 2000 roku, Warszawa 2000, s. 48). Pozwana podniosła, że z uwagi na przekształcenia podmiotowe i fuzje banków pierwotnych wierzycieli nie ma możliwości przedłożenia odpowiedniego materiału dowodowego oraz że otrzymała z Banku (...) S.A. informację, że otrzymania wyciągów bankowych za okres prowadzenia rachunków jest niemożliwe. Według pozwanej dokumenty te powinny być przechowywane przez bank co najmniej 10 lat. Trzeba przede wszystkim wskazać, że pozwana nie wykazała, iż faktycznie wystąpiła do wskazanego Banku o wydanie historii rachunku bankowego i otrzymała odmowę – nie dołączyła do pisma z dnia 19.11.2018 r. korespondencji prowadzonej z Bankiem ani nie wniosła o umożliwienie jej przedłożenia tej korespondencji w późniejszym terminie. W takich okolicznościach można w ogóle poddać w wątpliwość, czy pozwana w ogóle ubiegała się o wydanie jej takiego dokumentu.

Następnie należy rozróżnić wpłaty dokonywane w celu spłaty kredytu przed wypowiedzeniem umowy, czyli do 04.10.2011 r., oraz w okresie późniejszym. Pozwana podniosła, że spłaciła większą część kredytu należności głównej, a wysokość dochodzonej należności głównej nie uwzględnia dokonywanych przez nią wpłat. Tym samym zarzut pozwanej dotyczy wpłat do 2011 r. Pozwana w ogóle nie podniosła, aby dokonała jakichkolwiek wpłat po wypowiedzeniu kredytu, wystawieniu BTE i wszczęciu postępowania egzekucyjnego. Przedłożenie takich dokumentów za okres ostatnich 3-5 lat nie powinno przedstawiać żadnej trudności. Natomiast, jeżeli chodzi o wysokość zobowiązania kredytowego na etapie wypowiedzenia kredytu i wystawienia BTE, pozwana nie wykazała, aby kiedykolwiek wcześniej zakwestionowała wysokość dochodzonej przez (...) Bank S.A., a następnie (...) S.A., należności. Nie wykazała, aby zakwestionowała wypowiedzenie kredytu, wystąpiła z powództwem o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności albo z jakimkolwiek innym roszczeniem. Oznacza to, że pozwana nie kwestionowała zadłużenia wobec Banku kredytującego lub jego następcy prawnego. Pozwana nie kwestionowała zresztą także zmiany osoby wierzyciela hipotecznego.

Sąd doszedł do przekonania, iż przy ustaleniu wysokości kapitału kredytu możliwe jest posłużenie się wskaźnikiem kursowym w postaci średniego kursu Narodowego Banku Polskiego (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14.07.2017 r., II CSK 803/16). Kurs ten należy uznać za wskaźnik obiektywny, jako że ustalanie tego kursu następuje na podstawie danych pochodzących z notowań kursowych banków komercyjnych (10 banków). Kurs średni NBP ma także podstawę normatywną wynikającą z art. 358 § 2 i 3 kc, a przed zmianą tego przepisu dokonaną w 2008 r., np. z art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20.07.2001 r. o kredycie konsumenckim, a także z art. 24 ust. 3 ustawy z dnia 29.08.1997 r. o Narodowym Banku Polskim.

Kurs średni franka szwajcarskiego wynosił:

- w dniu 19.07.2007 r., tj. w dacie wypłaty I transzy kredytu – 2, 2606 zł, czyli wypłacona transza 100 000 zł stanowiła równowartość 44 236, 04 CHF,

- w dniu 14.09.2007 r., tj. w dacie wypłaty II transzy kredytu – 2, 2972 zł, czyli wypłacona transza 100 000 zł stanowiła równowartość 43 531, 26 CHF,

co oznacza, że łączne zobowiązanie wyrażone w walucie denominacji powinno wynosić 87 767, 30 CHF.

W wypowiedzeniu kredytu z dnia 04.10.2011 r. (...) Bank wskazywał na sumę 83 100, 10 CHF kapitału. Również wskazana w BTE z dnia 19.01.2012 r. suma 309 979, 99 zł kapitału przy uwzględnieniu wskazanego przez Bank kursu 3,7302 wynosiła 83 100, 10 zł.

Na dzień wystawienia BTE, tj. 19.01.2012 r., średni kurs CHF wynosił 3, 5912 zł, co oznacza, że kapitał kredytu w kwocie 83 100, 10 CHF stanowił równowartość 298 429, 07 zł. Ta suma wyznacza granicę odpowiedzialności pozwanej.

Wobec powyższego Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda 298 429, 07 zł, z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej do nieruchomości położonej w P., gmina Ż., powiat (...), województwo (...), stanowiącej działkę gruntu nr (...), o pow. 0,1492 ha, dla której Sąd Rejonowy w Kartuzach prowadzi księgę wieczystą nr (...).

W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu.

Wobec częściowego uwzględnienia powództwa o kosztach procesu należało orzec zgodnie z wyrażoną w art. 100 kpc zasadą ich stosunkowego rozdzielenia.

Powód wygrał sprawę w 59, 98 % (uzyskał zasądzenie 298 429, 07 zł z żądanych 497 579, 03 zł – w zakresie, w jakim powód cofnął pozew, również uważany jest za przegrywającego sprawę).

Koszty procesu po stronie powoda objęły: opłatę do pozwu – 24 879 zł, wynagrodzenie pełnomocnika ustalone na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych – 10 800 zł, opłatę skarbową od pełnomocnictwa – 17 zł, opłatę od zażalenia – 4 000 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w postępowaniu zażaleniowym ustalone zgodnie z § 10 ust. 2 pkt 2 w zw. z § 2 pkt 7 tegoż rozporządzenia – 5 400 zł, tj. łącznie 45 096 zł, z czego 59, 98 % wynosi 27 048, 58 zł. Koszty procesu po stronie pozwanej objęły wynagrodzenie pełnomocnika ustalone na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie – 10 800 zł oraz opłatę skarbową od pełnomocnictwa – 17 zł, tj. łącznie 10 817 zł, z czego 40, 02 % wynosi 4 328, 96 zł. Różnica między wskazanymi kwotami wynosi 22 719, 62 zł i przypada powodowi, przy czym na tek samej zasadzie, co należność główna podlegać może zaspokojeniu wyłącznie z nieruchomości pozwanej.

Mając powyższe okoliczności na uwadze Sąd podjął rozstrzygnięcia zawarte w sentencji wyroku.