Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 marca 2022 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu XII Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SO Krzysztof Rudnicki

Protokolant: Joanna Majerska

po rozpoznaniu w dniu 04.03.2022 r.

we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa M. S. (poprzednio S. (...)) i K. L.

przeciwko (...) S.A. we W.

o zapłatę

I. zasądza od pozwanego na rzecz powodów 240.498,71 zł (dwieście czterdzieści tysięcy czterysta dziewięćdziesiąt osiem złotych, siedemdziesiąt jeden groszy) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 10.03.2020 r. do dnia zapłaty;

II. zasądza od pozwanego na rzecz powodów 11.834 zł kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

XII C 842 / 20

UZASADNIENIE

Powodowie M. L. (obecnie S.) i K. L. wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. we W. 240.498,71 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 10.03.2020 r. do dnia zapłaty, ewentualnie zasądzenie od pozwanego 93.570,09 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 10.03.2020 r., a także zasądzenie od pozwanego kosztów procesu.

Powodowie podali, że zawarli z pozwanym umowę kredytu na kwotę 144.103,44 zł na okres 360 miesięcy. Umowa zawierała mechanizm indeksacji – dwukrotnego przeliczenia należności z PLN na CHF. Pierwsze przeliczenie kredytu na walutę obcą przewidziano przy uruchomieniu kredytu, drugie następować miało w momencie wpłaty każdej raty kredytu – odpowiednio po kursie kupna walut dla CHF ustalanego przez Bank i obowiązującego w Banku w dniu wypłaty środków i kursie sprzedaży obowiązującym w NBP w dniu wpływu środków do Banku.

Umowa została zawarta na zasadzie adhezji. Podważane pozwem postanowienia umowy nie były indywidualnie uzgadniane z powodami, zostały zaczerpnięte z wzorca, który został jednostronnie ustalony przez pozwanego i nie podlegał jakimkolwiek negocjacjom ani zmianom. Powodowie mogli jedynie zaakceptować zapisy o treści zaproponowanej przez pozwanego. Kredyt został uruchomiony w 5 transzach w PLN i powodowie spełniali zobowiązanie w złotych polskich. W dniu 24.02.2017 r. powodowie dokonali całkowitej spłaty kredytu. Uiścili na rzecz pozwanego łącznie 271.858,05 zł, co stanowiło ponad 188 % udostępnionego kapitału kredytu.

Postanowienia umowy nie zostały omówione w sposób umożliwiający zrozumienie istoty ryzyk związanych z jej zawarciem. Powodom nie została przedstawiona rzetelna informacja dotycząca ich praw i obowiązków wynikających z umowy, w szczególności o rzeczywistym zakresie ryzyka związanego z indeksacją kredytu kursem CHF. Nie zostały wyjaśnione kluczowe kwestie związane z mechanizmami ustalania kursu waluty przez Bank.

W ocenie powodów postanowienia kształtujące mechanizm indeksacji kredytu kursem CHF spełniają przesłanki uznania ich za abuzywne w rozumieniu art. 385 ¹ i nast. kc, czego skutkiem jest nieważność umowy kredytu.

Powodowie wskazali, że dochodzą – przy założeniu upadku umowy w całości – zwrotu świadczeń spełnionych w okresie od dnia 10.08.2010 r. do dnia 24.02.2017 r. w kwocie 240.498,71 zł, ewentualnie – w razie uznania umowy za ważną, ale zawierającą niedozwolone postanowienia umowne – zwrotu różnicy między sumą spłaconą a należną z pominięciem tychże postanowień za okres od dnia 10.08.2010 r. do dnia 24.02.2017 r., tj. 93.570,09 zł.

Powodowie wskazali, że domagają się zwrotu świadczeń spełnionych w okresie, kiedy

pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, wobec czego roszczenia wobec pozwanego pozostają wspólne.

Szczegółowe uzasadnienie stanowiska powodów przedstawione jest na k. 4-29 oraz 247-261 akt sprawy.

Pozwany (...) S.A. we W. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powodów kosztów procesu.

Pozwany zakwestionował w całości stanowisko powodów.

Pozwany podniósł, że wypełnił w całości obowiązki informacyjne wobec powodów. Zaprzeczył, aby powodowie nie zostali prawidłowo poinformowani o ryzyku walutowym. Wybór kredytu był ich dobrowolną i świadomą decyzją.

Pozwany wskazał na zasady kalkulacji ryzyka kredytowego, stosowania i ustalania kursów walut. Podniósł, iż nie ustalał kursów kupna CHF w sposób dowolny, oderwany od kursów kształtowanych przez rynek walutowy czy obiektywnych czynników.

Według pozwanego postanowienia umowy wskazane przez powodów nie mają charakteru niedozwolonego w rozumieniu art. 385 ¹ kc. Pozwany wskazał na ustalanie rat według kursu sprzedaży NBP oraz możliwość spłaty kredytu bezpośrednio w CHF.

Pozwany oświadczył, że poza zwrotem kapitału przysługuje mu i będzie dochodzić w razie unieważnienia umowy zwrot wartości uzyskanej przez powodów korzyści polegającej na spłacie udostępnionej kwoty w ratach. Podniósł także zarzut zatrzymania co najmniej kwoty wypłaconego świadczenia, tj. 144.103,44 zł.

Szczegółowe uzasadnienie stanowiska pozwanego przedstawione jest na k. 106-131 oraz 336-339 akt sprawy.

W piśmie procesowym z dnia 17.11.2020 r. (k. 247-261) powodowie zakwestionowali skuteczność zarzutu zatrzymania. Zarzucili przedawnienie roszczenia Banku o zwrot kapitału kredytu oraz ewentualnego roszczenia o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z kapitału.

Sąd ustalił w sprawie następujący stan faktyczny.

W (...) S.A. obowiązywały procedury udzielania kredytów i procedury udzielania informacji o ryzyku walutowym oraz zasady polityki kredytowej. Doradcy kredytowi mieli obowiązek informowania klientów o tym, że zmiana kursy waluty i stopy bazowej może wpłynąć na wysokość raty.

Dokument umowy kredytu był przygotowywany w centrali Banku i drukowany z systemu. Nie było możliwości zmiany zapisów umowy.

/ dowód: procedury udzielania kredytów i udzielania informacji – k. 165-193; zasady polityki

kredytowej – k. 196-219; zeznania świadków: A. K. – e-protokół z dnia

03.12.2021 r. 00:02:18-00:37:17 k. 295-296 i 298, D. S. – e-protokół z dnia

03.12.2021 r. 00:38:42-00:56:47 k. 296-298 /

W 2006 r. K. L. i M. L. zamierzali zaciągnąć kredyt w celu zakupu mieszkania od dewelopera. Zgłosili się do (...) S.A.

Po przedstawieniu swoich danych zostali poinformowani o braku zdolności kredytowej do otrzymania kredytu w złotych polskich. Otrzymali propozycję kredytu indeksowanego do CHF. Kredyt miał zostać wypłacony i spłacany w złotych polskich.

Nie było mowy o stosowanych przez Bank zasadach ustalania kursów walut ani o wyniku przeliczenia kwoty kredytu na CHF. Warunki umowy, w szczególności kursy CHF, nie podlegały negocjacjom. Nie była omawiana kwestia zabezpieczenia przed ryzykiem związane z zaciągnięciem kredytu powiązanego z walutą obcą. Nie były sporządzane symulacje kredytu na wypadek zmian kursów.

W dniu 23.06.2006 r. M. L. i K. L. złożyli na formularzu Banku skierowany do (...) S.A. we W. wniosek o kredyt na sfinansowanie zakupu i remontu lokalu mieszkalnego w N. przy ul. (...), KW nr (...).

We wniosku wskazali na parametry kredytu:

- wartość inwestycji – 140.137,40 PLN,

- wnioskowana kwota kredytu do wypłaty – 140.137,40 PLN,

- prowizja przygotowawcza za udzielenie kredytu – 2.161,11 PLN,

- ubezpieczenie kredytu – 0,44 %, okres 6 m-cy,

- ubezpieczenie wkładu własnego – 3,92 %,

- waluta kredytu – CHF,

- wnioskowana kwota kredytu łącznie z prowizjami i opłatami – 144.074,46 PLN,

- okres kredytowania – 360 m-cy,

- raty równe,

- wnioskowana liczba transz kredytu – 5, okres wypłaty transz –7 m-cy,

- karencja – 6 m-cy,

- koszt ubezpieczenia na życie – 576,30 PLN,

- koszt ubezpieczenia na wypadek utraty pracy lub czasowej niezdolności do pracy – 0,00 PLN.

/ dowód: wniosek kredytowy z załącznikami – k. 110-116; zeznania powodów: M. S.

– e-protokół z dnia 04.02.2022 r. 00:02:56-00:20:29 k. 310-311 i 313, K. L. –

e-protokół z dnia 04.02.2022 r. 00:20:30-00:27:41 k. 311 i 313 /

/ dowód: ocena wniosku o kredyt hipoteczny – k. 117-119 /

W dniu 12.07.2006 r. K. L. i M. L. oraz (...) S.A. we W. zawarli umowę kredytu hipotecznego nominowanego do CHF nr (...).

Kredyt przeznaczony był na sfinansowanie nabycia i remontu lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w N., KW nr (...) (§ 1).

Bank udzielił powodom kredytu w kwocie 144.103,44 zł, nominowanego do waluty CHF, wg kursu kupna walut dla CHF obowiązującego w Banku w dniu uruchomienia całości kredytu lub jego poszczególnych transz – w przypadku wypłaty kredytu w transzach; kredyt został udzielony na okres 360 miesięcy i miał być wypłacany w złotych polskich; okres kredytowania rozpoczął się w dniu podpisania umowy (§ 2 ust. 1).

Informacje o okresie kredytowania, kwocie kredytu w CHF, wysokości kursu ustalonego przez Bank w dniu uruchomienia kredytu, wysokości oprocentowania oraz wysokości i terminach płatności rat miały zostać określone w „Harmonogramie spłat”, przekazywanym kredytobiorcom co 6 miesięcy, na kolejny 6-miesięczny, przy czym pierwszy harmonogram miał zostać przekazany kredytobiorcom niezwłocznie po uruchomieniu kredytu (§ 2 ust. 2).

Prowizja Banku została zawarta w kwocie kredytu i wynosiła 2.161,55 zł (§ 2 ust. 3).

Oprocentowanie kredytu miało być zmienne, jednakże nie wyższe niż czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne) obowiązującej w dniu, za który naliczane było oprocentowanie; oprocentowanie kredytu równało się sumie stopy bazowej obowiązującej w dniu uruchomienia kredytu lub jego pierwszej transzy oraz stałej marży Banku wynoszącej 1,80 % w stosunku rocznym; oprocentowanie kredytu wyliczone zgodnie z tą zasadą na dzień podjęcia decyzji kredytowej wynosiło 3,47 % w stosunku rocznym (§ 2 ust. 4).

Za obowiązującą w dniu uruchomienia kredytu lub jego pierwszej transzy została przyjęta stopa bazowa w wysokości stawki LIBOR 6M dla CHF ustalanej dwa dni przed dniem, w którym stopa bazowa ma obowiązywać, o godz. 11 czasu londyńskiego i ogłaszanej na stronach informacyjnych Reuters; w przypadku braku notowań stawki LIBOR 6M dla danego dnia do wyliczenia stopy procentowej stosowane były notowania z dnia poprzedzającego, w którym było prowadzone notowanie stawki LIBOR 6M; stopa bazowa zaokrąglana była do

dwóch miejsc po przecinku (§ 2 ust. 5).

Bank zobowiązał się do uruchomienia kredytu w 5 transzach, w drodze przelewu środków, w okresie 13 miesięcy, licząc od dnia zawarcia umowy; pierwsza transza obejmowała m.in. (§ 3 ust. 1):

a) 2.161,55 zł tytułem prowizji Banku na rachunek nr (...),

b) 534,06 zł tytułem opłaty za ubezpieczenie kredytu na rachunek nr (...),

c) 384,02 zł tytułem opłaty za ubezpieczenie wkładu własnego w (...) S.A. na rachunek (...),

d) 576,41 zł tytułem składki ubezpieczenia na życie na okres jednego roku od dnia podpisania umowy.

Kredyt miał być wypłacony w złotych polskich przy jednoczesnym przeliczeniu wysokości wypłacanej kwoty (transzy) na CHF wg kursu kupna walut dla CHF ustalanego przez Bank i obowiązującego w Banku w dniu wypłaty środków (§ 3 ust. 2).

Bank miał uruchomić kredyt nie później niż w terminie 5 dni roboczych od dnia, w którym kredytobiorcy spełnili ostatni z warunków (§ 3 ust. 3):

a) ustanowili prawne zabezpieczenia spłaty kredytu zgodnie z § 11 ust. 1 i 6 z wyłączeniem postanowień § 11 ust. 1 lit. a,

b) udokumentowali wniesienie minimalnego wkładu własnego,

c) przedłożyli pisemną dyspozycję wypłaty środków,

d) potwierdzili złożenie we właściwym US deklaracji dotyczącej podatku od ustanowienia hipoteki oraz opłacenia podatku od czynności cywilnoprawnych z tego tytułu,

e) przedłożyli potwierdzenia przez zbywcę przelewu wierzytelności na Bank z tytułu wniesionych wkładów na poczet budowy lokalu.

W przypadku uruchomienia kredytu w transzach warunkiem uruchomienia kolejnej transzy było szczegółowe rozliczenie dotychczas wypłaconych poprzednio środków (§ 3 ust. 4).

Zmiana oprocentowania kredytu miała następować co 6 miesięcy, począwszy od dnia uruchomienia kredytu lub jego pierwszej transzy (dni zmiany oprocentowania); zmiana oprocentowania następować miała poprzez zmianę wysokości stopy bazowej będącej częścią składową oprocentowania na stopę bazową obowiązującą w dniu dokonania zmiany oprocentowania; ustalenie wysokości stopy bazowej na kolejne 6-miesięczne okresy kredytowania następować miało w dniach zmiany oprocentowania; zmiana wysokości stopy bazowej powodowała zmianę wysokości oprocentowania o taką samą liczbę punktów procentowych (§ 4 ust. 1).

Stopa procentowa ustalona we wskazany sposób obowiązywała od dnia, w którym dokonano zmiany; Bank zobowiązał się pisemnie zawiadomić kredytobiorcę oraz poręczycieli o zmianie oprocentowania przesyłając aktualny harmonogram spłat (§ 4 ust. 2).

Stopa oprocentowania zmieniona w związku ze zmianą wysokości odsetek maksymalnych, obowiązywała od dnia zmiany wysokości odsetek maksymalnych. Bank miał powiadamiać kredytobiorcę o zmianie tego oprocentowania w cyklicznej korespondencji kierowanej do kredytobiorcy (§ 4 ust 3).

Zmiana oprocentowania kredytu nie stanowiła zmiany umowy i nie wymagała aneksu (§ 4 ust. 4).

Od kredytu naliczane miały być odsetki od faktycznego zadłużenia kredytobiorcy, z zastrzeżeniem postanowień § 5 ust 8 i 9 umowy (§ 4 ust. 5).

Kredytobiorcy zobowiązali się do spłaty udzielonego kredytu w 353 równych ratach kapitałowo-odsetkowych w terminie do 10 dnia miesiąca (§ 5 ust. 1).

Bank udzielił kredytobiorcom karencji w spłacie kapitału w okresie od dnia uruchomienia kredytu lub jego pierwszej raty do dnia płatności raty nr 7 (§ 5 ust. 2).

Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych miała zostać ustalona po przeliczeniu kwoty wypłaconego kredytu na CHF, stosownie do postanowień umowy (§ 5 ust. 3).

Raty kredytu wraz z należnymi odsetkami płatne były w złotych, w kwocie stanowiącej równowartość CHF, na rachunek kredytu nr (...) (§ 5 ust. 4).

Kwota wpłaty raty w złotych przeliczana miała być na CHF wg kursu sprzedaży obowiązującego w NBP na dzień przed datą wpływu środków do Banku (§ 5 ust. 5).

W przypadku wpłaty przed terminem wymagalności określonym w harmonogramie spłaty kwota spłaty księgowana była na nieoprocentowanym rachunku (§ 5 ust. 6).

Za czynności związane z obsługą kredytu, a zwłaszcza sporządzeniem zmian w harmonogramie spłat, a także za inne czynności wykonywane przez Bank na wniosek kredytobiorcy miały być pobierane opłaty zgodnie z obowiązującą tabelą opłat i prowizji Banku dla kredytów/pożyczek hipotecznych; tabela opłat i prowizji obowiązująca na dzień zawarcia umowy została przekazana kredytobiorcy wraz z egzemplarzem umowy kredytowej (§ 7).

Od niespłaconej w terminie raty kredytu Bank pobierał odsetki w wysokości dwukrotności aktualnej stopy oprocentowania standardowego dla tego kredytu (§ 9 ust. 2 i 3).

Zabezpieczenie kredytu stanowiły (§ 11 ust. 1):

a) hipoteka kaucyjna do wysokości 288.206,88 zł na kredytowanej nieruchomości,

b) weksel in blanco z wystawienia kredytobiorcy wraz z deklaracją wekslową,

c) cesja praw z polisy ubezpieczenia przedmiotu zabezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych,

d) wskazanie Banku jako pierwszego uposażonego z tytułu ubezpieczenia na życie kredytobiorców potwierdzonego polisami nr (...) wystawionymi przez (...)S.A., do wysokości całkowitego zadłużenia z tytułu umowy kredytu.

Umowa sporządzona została w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach po jednym dla

Banku i kredytobiorców (§ 13 ust. 1).

Zmiany umowy mogły nastąpić za pisemną zgodą stron pod rygorem nieważności z wyłączeniem: zmiany harmonogramu spłaty, zmiany stopy oprocentowania, zmiany nru rachunku bankowego (§ 13 ust. 2).

Do spraw nieuregulowanych umową znajdowały zastosowanie postanowienia Regulaminu udzielania kredytów/pożyczek hipotecznych przez (...) S.A., który stanowił integralną część umowy, oraz przepisy prawa bankowego i kodeksu cywilnego (§ 13 ust. 3).

Kredytobiorcy oświadczyli że przed zawarciem umowy doręczono im Regulamin udzielania kredytów/pożyczek hipotecznych oraz informacyjny egzemplarz umowy; ponadto potwierdzili fakt zapoznania się z tymi dokumentami i zgodzili się na przestrzeganie ich postanowień.

Umowa kredytu była już przygotowana do podpisania przez powodów, nie podlegała negocjacjom.

/ dowód: umowa kredytu nr (...) z dnia 12.07.2006 r. – k. 36-38 i 120-124; Regulamin

udzielania kredytów/pożyczek hipotecznych przez (...) S.A. – k.

39-40 i 161-164; zeznania powodów: M. S. – e-protokół z dnia 04.02.2022

r. 00:02:56-00:20:29 k. 310-311 i 313, K. L. – e-protokół z dnia 04.02.2022 r.

00:20:30-00:27:41 k. 311 i 313 /

(...) S.A. (poprzednio (...) S.A.) pozyskiwał środki na finansowanie akcji kredytowych m.in. z kredytów udzielanych przez inne instytucje finansowe, np. (...) S.A.

/ dowód: umowy kredytowa – k. 220-225 /

Kredyt udzielony powodom został uruchomiony w pięciu transzach:

- 19.07.2006 r. – 43.103,44 PLN = 17.227,59 CHF – po kursie 2,5020;

- 09.10.2006 r. – 39.000,00 PLN = 16.189,29 CHF – po kursie 2,4090;

- 11.10.2006 r. – 26.000,00 PLN = 10.883,21 CHF – po kursie 2,3890;

- 30.11.2006 r. – 26.000,00 PLN = 11.111,11 CHF – po kursie 2,3400;

- 20.12.2006 r. – 10.000,00 PLN = 4.304,78 CHF – po kursie 2,3220.

/ dowód: zaświadczenie (...) S.A. z dnia 07.12.2019 r. – k. 41;

dyspozycje wypłaty – k. 125-129; harmonogramy spłat – k. 130-131 i 135-158;

potwierdzenia przelewu – k. 132-134 /

Powodowie spłacali kredyt w złotych polskich, przeliczając raty po kursie średnim NBP. Nie występowali o aneksowanie umowy w celu dokonywania wpłat w walucie indeksacji.

W okresie od dnia 09.08.2006 r. do dnia 24.02.2017 r. powodowie spłacili na rzecz pozwanego Banku 271.858,05 zł, co zostało przeliczone przez Bank na 73.333,31 CHF.

W okresie od dnia 10.08.2010 r. do dnia 24.02.2017 r. powodowie spłacili 240.498,71 zł.

W lutym 2017 r. powodowie postanowili rozliczyć się z kredytu i dokonali wpłat:

- w dniu 22.02.2017 r. – 175.250 zł,

- w dniu 24.02.2017 r. – 2.525 zł.

/ dowód: zaświadczenie z dnia 07.12.2019 r. – k. 41-43; rozliczenie umowy kredytowej z dnia

02.03.2017 r. – k. 44; zaświadczenie z dnia 30.09.2020 r. – k. 159-160; zeznania

powodów: M. S. – e-protokół z dnia 04.02.2022 r. 00:02:56-00:20:29 k.

310-311 i 313, K. L. – e-protokół z dnia 04.02.2022 r. 00:20:30-00:27:41 k.

311 i 313 /

Wyrokiem z dnia 08.04.2021 r., XI C 1556/20, prawomocnym z dniem 16.04.2021 r., Sąd Okręgowy w Krakowie rozwiązał małżeństwo powodów przez rozwód bez orzekania o winie.

Powódka powróciła do nazwiska rodowego S..

/ dowód: wydruk z bazy PESEL-SAD – k. 315; kopia wyroku SO z dnia 08.04.2021 r., XI C

1556/20 – k. 320-321 /

Pismem z dnia 04.02.2020 r. działająca w imieniu powodów firma (...) S.A. skierowała do pozwanego Banku reklamację dotyczącą umowy o kredyt nr (...) z dnia 12.07.2006 r. w zakresie nienależnie pobranych od powodów rat kredytowych w kwocie 244.841,78 zł w okresie od dnia 10.02.2010 r. do dnia 24.02.2017 r. z uwagi na nieważność umowy, ewentualnie w zakresie zwrotu nienależnie pobranych rat kapitałowo-odsetkowych w wyższej wysokości niż rzeczywiście powinni spłacić w okresie od dnia 10.02.2010 r. do dnia 24.02.2017 r. w związku z zawarciem w treści umowy niedozwolonych postanowień umownych w kwocie 94.274,34 zł, domagając się niezwłocznej zapłaty wskazanej kwoty.

Pismem z dnia 09.03.2020 r., w odpowiedzi na reklamację doręczoną dnia 10.02.2020 r., pozwany odmówił uznania roszczenia powodów za zasadne.

/ dowód: reklamacja z dnia 04.02.2020 r. – k. 45-48; pismo z dnia 09.03.2020 r. – k. 49-50 /

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w całości.

Sąd dokonał ustaleń stanu faktycznego sprawy na podstawie materiału dowodowego obejmującego przedłożone przez strony dokumenty dotyczące przedmiotu i treści łączącego strony stosunku kredytowego, w niewielkim zakresie zeznania świadków – A. K. i D. S. nie kojarzyły osób powodów, ich zeznania wskazały jedynie na pewne ogólne reguły stosowane w Banku bądź ich własny sposób obsługi klientów, a także zeznania powodów.

Zbędne dla rozstrzygnięcia sprawy okazało się prowadzenie dowodu z opinii biegłego na okoliczności wnioskowane przez obie strony (art. 235 ² § 1 pkt 2 kpc).

Powodowie zażądali zwrotu świadczeń spełnionych na rzecz pozwanego z tytułu spłaty kredytu udzielonego umową z dnia 12.07.2006 r. jako nienależnych wobec nieważności tej umowy. Wysokość dokonanych spłat kredytu wynika z zestawień pochodzących od pozwanego Banku. Z uwagi na kształt roszczenia powodów zbędne stało się rozliczenie kredytu z pominięciem mechanizmu indeksacji jako kredytu w PLN z oprocentowaniem umownym opartym o stawkę LIBOR (tzw. odfrankowienie kredytu). Pozbawione znaczenia dla rozstrzygnięcia były okoliczności zgłaszane przez pozwanego w odpowiedzi na pozew (pkt V a-f). Zgłoszony tam wniosek zmierzał do wykazania relacji kursów pozwanego Banku do kursów innych banków, oceny kryteriów ustalania kursów, stosowania się do wewnętrznych regulacji i obowiązujących przepisów, a także ustalenia, czy Bank miał możliwość stosowania jednego rodzaju kursu do uruchomienia kredytu i jego spłaty. Tzw. „rynkowy” charakter kursów Banku nie ma żadnego znaczenia, jeżeli nie został opisany w umowie kredytu, nie ma też znaczenia, jak wyglądała sytuacja w innych bankach, albowiem w procesie cywilnym ocenia się konkretny stosunek prawny pomiędzy konkretnymi stronami. To, czy Bank stosował się do wewnętrznych regulacji i obowiązujących przepisów, nie należy do materii opiniowania, jako że nie stanowi wiedzy specjalnej, tylko element oceny prawnej, należącej wyłącznie do Sądu. Wewnętrzne regulacje i dokumenty Banku, jeżeli nie zostały przez obie strony zgodnie powiązane z umową kredytu, pozbawione są znaczenia. Natomiast na pytanie, czy Bank mógł stosować jeden kurs do uruchomienia kredytu i jego spłaty, należy odpowiedzieć, że oczywiście tak, jako że nie obowiązuje żaden przepis prawa, który by tego zakazywał. Nie ma podstaw do przeliczenia kredytu wg kursu kupna Banku z dnia zawarcia umowy i kursu sprzedaży NBP dla spłaty rat, jako że mechanizm stosowania różnych kursów jest z założenia wadliwy, tak samo nie ma podstaw do zastosowania kursu sprzedaży NBP dla obu operacji. Z przedstawionych w dalszej części uzasadnienia względów brak było również podstaw do rozliczenia kredytu z uwzględnieniem przeliczeń walutowych według kursu średniego NBP.

Także zbędne dla rozstrzygnięcia były dokumenty żądane przez powodów w pkcie II.2 pozwu, tj. prognozy zmian kursu CHF.

Powodowie zażądali zwrotu świadczeń spełnionych na rzecz pozwanego Banku w wykonaniu nieważnej w ich ocenie umowy kredytu nominowanego do CHF nr (...)

z dnia 12.07.2006 r.

Zgodnie z art. 405 kc w zw. z art. 410 § 1 kc kto spełnił świadczenie nienależne, obowiązany jest do jego zwrotu. Zgodnie zaś z art. 410 § 2 kc świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Ocena zasadności roszczenia powodów uzależniona jest zatem od przesądzenia kwestii ważności umowy kredytu. Powodowie zakwestionowali tę umowę, powołując się na jej sprzeczność z przepisami prawa bankowego oraz zawarcie w treści umowy postanowień niedozwolonych w rozumieniu art. 385 ¹ i nast. kc.

Uprawnione jest stanowisko powodów co do zawarcia w treści umowy z dnia 12.07.2006 r. niedozwolonych postanowień umownych w zakresie odnoszącym się do indeksacji kredytu do waluty CHF, co skutkowało nieważnością tejże umowy.

Powodowie zawarli z pozwanym umowę kredytu typu indeksowanego (waloryzowanego) do waluty CHF opiewającego na kwotę 144.103,44 zł. Stosownie do postanowień umowy kwota kredytu w CHF miała zostać określona według kursu kupna tej waluty zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu uruchomienia kredytu lub transzy kredytu. Stosowany do przeliczenia walut przy wypłacie kredytu kurs CHF został ustalony jednostronnie według Tabeli kursów obowiązującej w Banku. Z kolei spłata rat kapitałowo-odsetkowych miała być dokonywana w złotych, po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży NBP, ogłaszanego dzień przed wpłatą środków.

Wobec powyższego w chwili zawarcia umowy kwota kredytu będąca podstawą wyliczenia rat nie została ściśle oznaczona. Docelowa suma kredytu w CHF miała dopiero wynikać z harmonogramu spłat. Uruchomienie kredytu miało nastąpić w transzach po spełnieniu kilku warunków formalnych. Aczkolwiek warunki te mogły być spełnione przez kredytobiorców dość szybko, nawet tego samego dnia lub w ciągu kilku dni, to jednak w chwili zawarcia umowy nie można było jednak jednoznacznie ustalić daty, w jakiej uruchomienie kredytu miało nastąpić. Co więcej, nie można było określić dat wypłaty poszczególnych transz kredytu. Poszczególne transze były przy tym przeliczane według różnych kursów, czyli na podstawie pierwszej lub każdej kolejnej wypłaty przed ostatnią z nich kredytobiorcy także nie byli w stanie oszacować salda kredytu. Dodatkowo Bank miał uruchomić kredyt w ciągu 5 dni roboczych od spełnienia warunków uruchomienia kredytu, czyli nawet wykazując ich wypełnienia i składając dyspozycję wypłaty kredytu, kredytobiorcy nie wiedzieli, kiedy to nastąpi. Umowa – zakładając przeliczenie kredytu na walutę indeksacji – odsyła do daty, która w chwili zawarcia umowy pozostawała nieoznaczoną.

Pozwany w toku procesu w żaden sposób nie wyjaśnił ani nawet nie próbował wyjaśnić,

dlaczego nie było możliwe dokonanie jednoznacznego i wiążącego przeliczenia PLN na CHF w dniu zawarcia umowy kredytu i według – uzgodnionego przez strony – kursu z tego dnia. Nic nie stało na przeszkodzie, aby w umowie kredytu dokonać przeliczenia waluty według określonego kursu, w szczególności średniego kursu NBP, albo jakiegokolwiek innego kursu – uzgodnionego z powodami.

Umowa kredytu z dnia 12.07.2006 r. pozostawiała Bankowi swobodę w zakresie wyrażenia w CHF kwoty kredytu oddanej do dyspozycji kredytobiorców, a w konsekwencji wysokości rat spłaty kredytu. Zapis o przeliczeniu sumy kredytu na CHF według kursu z dnia uruchomienia kredytu (transzy) jest zapisem pochodzącym od Banku, a nie od powodów. Nie było to z pewnością postanowienie indywidualnie uzgodnione, jako że pochodzi z wzorca umownego. Sama umowa została opracowana w centrali Banku i przekazywana do podpisania w oddziale. Z zeznań powodów wynika, że nie było możliwości negocjacji postanowień umownych. Jak zeznali świadkowie A. K. i D. S., nie można było dokonać zmian w wygenerowanym w systemie Banku dokumencie umowy. W umowie kredytu nie został również szczegółowo opisany mechanizm ustalania kursów kupna i sprzedaży CHF. Metoda kształtowania kursu nie została uzgodniona w ramach indywidualnej, jednostkowej umowy. Stosowanie w ogóle do jakichkolwiek przeliczeń kursu ustalanego przez Bank – bez jednoznacznego i pełnego przedstawienia w umowie kredytu metody wyliczania tego kursu poddającej się weryfikacji – może być traktowane jako niedozwolone postanowienie umowne, sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy kredytobiorcy. Miernik waloryzacji stosowany do przeliczenia świadczenia pieniężnego winien mieć charakter obiektywny, niezależny od woli jednej ze stron. Natomiast mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22.01.2016 r., I CSK 149/14, OSNC 2016/11/134; z dnia 13.12.2018 r., V CSK 559/17), inaczej mówiąc jest nieuczciwy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.02.2019 r., II CSK 19/18). Ponadto, zastosowanie innego kursu dla przeliczenia kredytu uruchamianego – kursu kupna oraz innego kursu dla przeliczenia kredytu spłacanego – kursu sprzedaży prowadzi do uzyskania przez bank dodatkowej korzyści finansowej wynikłej z różnicy między tymi kursami. Na tym polega istota tzw. spreadu walutowego.

Zakładając przeliczenie walut PLN/CHF wg średniego kursu NBP, zobowiązanie powodów wyniosłoby:

- według kursu z dnia złożenia wniosku kredytowego – 23.06.2006 r. – 2,6249 = 54.898,64 CHF;

- według kursu z dnia zawarcia umowy kredytu – 12.07.2006 r. – 2,5703 = 56.064,83 CHF;

- według kursów z dnia uruchomienia kolejnych transz:

- 19.07.2006 r. – 43.103,44 PLN – 2,5635 = 16.824,68 CHF,

- 09.10.2006 r. – 39.000,00 PLN – 2,4674 = 15.806,11 CHF,

- 11.10.2006 r. – 26.000,00 PLN – 2,4477 = 10.622,22 CHF,

- 30.11.2006 r. – 26.000,00 PLN – 2,3972 = 10.845,99 CHF,

- 20.12.2006 r. – 10.000,00 PLN – 2,3770 = 4.206,98 CHF,

tj. łącznie 58.305,98 CHF.

W każdym wypadku zobowiązanie powodów byłoby wyraźnie niższe od zobowiązania oznaczonego ostatecznie przez pozwanego (59.715,98 CHF). Stosując swoje kursy kupna – niższe od kursu średniego NBP – Bank spowodował zwiększenie zobowiązania kredytobiorców wyrażonego w walucie waloryzacji o 1.400-5.000 CHF.

Co więcej, każda z rat została przeliczona przez Bank według innego kursu.

Umowa nie zawiera przy tym żadnego mechanizmu chroniącego kredytobiorców przed zaburzeniem równowagi kontraktowej na skutek zmian kursów.

Następnie należy zwrócić uwagę na wskazywane przez Bank wartości dokonanej już spłaty kredytu. Z zaświadczeń Banku z dnia 07.12.2019 r. (k. 41-43) i z dnia 30.09.2020 r. (k. 159-160) wynika, że w okresie od dnia 09.08.2006 r. do dnia 24.02.2017 r. powodowie spłacili 271.858,05 zł, co ma odpowiadać 73.333,31 CHF. Odnosząc to do wysokości zobowiązania kredytowego, można zauważyć, że spłata wyrażona w złotych polskich stanowi 188,65 % nominalnej kwoty kapitału kredytu, natomiast spłata wyrażona we frankach szwajcarskich stanowi już tylko 122,80 % salda kredytu ustalonego przez Bank po wypłacie wszystkich transz. Zestawienie to wskazuje, że zastosowanie podwójnej indeksacji na etapie wypłaty kredytu oraz na etapie jego spłaty według różnych kursów doprowadziło do zawyżenia salda kredytu i zaburzenia równowagi kontraktowej. Wymiar już dokonanej spłaty w walucie kredytu (spłaty) oraz w walucie waloryzacji powinien być w miarę zbliżony, tymczasem ww. różnice są wyraźne i na niekorzyść powodów.

Powyższe wyliczenia dokonane zostały jedynie szacunkowo, dla zobrazowania określonej tendencji, jednak już choćby takie pobieżne szacunki wskazują, że umowa kredytu z dnia 12.07.2006 r. z uwagi na zastosowany mechanizm indeksacyjny prowadzi do skutków dla powodów rażąco niekorzystnych. Przyjęte w umowie warunki indeksacji skutkują nieusprawiedliwioną dysproporcją praw i obowiązków stron umowy na niekorzyść powodów, powodującą niekorzystne ukształtowanie ich sytuacji ekonomicznej oraz ich nierzetelne traktowanie (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 03.02.2006 r., I CK 297/05; z dnia 29.08.2013 r., I CSK 660/12; z dnia 30.09.2015 r., I CSK 800/14; z dnia 27.11.2015 r., I CSK 945/14; z dnia 15.01.2016 r., I CSK 125/15, OSNC-ZD 2017/1/9).

Z uwagi na zastosowanie kursu kupna (niższego) do przeliczenia kredytu wypłaconego oraz kursu sprzedaży (wyższego) do spłaty kredytu, zobowiązanie kredytobiorcy staje się wyższe już w dniu wypłaty, gdyby kredyt miał zostać od razu spłacony. Suma kapitału w PLN do spłaty jest w takim przypadku z założenia wyższa od sumy kapitału udostępnionego.

Zastosowanie różnego kursu w zależności od tego, czy przeliczenie dotyczy wypłaconego kredytu czy też wysokości raty w dniu przewidzianym w harmonogramie lub dniu wpłaty należy uznać za naruszające interes konsumenta w sposób rażący, a niezależnie od tego za postanowienie umowne dotknięte sprzecznością z zasadami współżycia społecznego na zasadach ogólnych, a w konsekwencji nieważnością w rozumieniu art. 58 § 2 kc. Na potrzeby indeksacji kredytu do waluty obcej należało przyjąć kurs ustalany według tej samej jednolitej metody – albo każdorazowo kurs kupna, albo każdorazowo kurs sprzedaży albo jakąś postać kursu uśrednionego lub kursu niezależnego od stron umowy, np. kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski. Rozbieżność stosowanych kursów stanowi korzyść wyłącznie dla banku udzielającego kredytu, a nie dla kredytobiorcy będącego konsumentem. Sytuacje tego rodzaju legły zresztą u podstaw dokonania nowelizacji prawa bankowego ustawą tzw. antyspreadową z dnia 26.07.2011 r. Nie ma przy tym znaczenia zastosowanie do przeliczenia rat kursu sprzedaży NBP.

Trzeba przypomnieć, iż dla oceny abuzywności postanowień umownych miarodajna jest chwila zawarcia umowy (uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20.06.2018 r., III CZP 29/17, OSNC 2019/1/2).

Indeksacja kredytu nie została indywidualnie uzgodniona. We wniosku kredytowym powodowie wskazali, że wnoszą o przyznanie im kredytu w kwocie 140.347,40 zł do wypłaty, a 144.074,46 zł łącznie z prowizją i składkami ubezpieczeniowymi. To, że kredyt miał być wyrażony ostatecznie w walucie CHF, wynika z samego formularza pochodzącego od Banku. Złożenie wniosku kredytowego o określonej treści nie jest przy tym tożsame z indywidualnym uzgodnieniem postanowień umowy kredytu.

Możliwość samej zmiany kursu waluty jest oczywista, natomiast powodowie nie wyrazili swobodnie zgody na stosowanie kursów ustalanych przez Bank. Brak jest też dowodów wskazujących, że ryzyko kursowe, immanentnie związane z istotą kredytu typu indeksowanego, zostało kredytobiorcom jednoznacznie, precyzyjnie i wyczerpująco przedstawione. Świadkowie – doradcy kredytowi nie kojarzyli tych konkretnych klientów i tej konkretnej umowy kredytu.

Nietrafne jest powoływanie się przez pozwanego na dokonany przez powodów „wybór oferty” kredytu indeksowanego. Sporządzenie przez pracownika banku lub pośrednika kredytowego symulacji kredytu czy też wstępne sprawdzenie zdolności kredytowej nie jest złożeniem oferty. Analitycy pozwanego Banku ocenili konkretny wniosek kredytowy powodów i wydali akceptację dla kredytu indeksowanego. Świadome dokonanie wyboru byłoby możliwe dopiero wówczas, gdyby po zweryfikowaniu wniosku i zdolności kredytowej wnioskującym przedstawiono dwie konkretne propozycje z konkretnymi warunkami (kwota kredytu, oprocentowanie, wysokość raty, itp.) i wówczas dokonaliby oni wyboru.

Z kolei na indywidualne uzgodnienie wskazywałoby przesłanie kredytobiorcom projektu

umowy ze wskazaniem, żeby się z nią zapoznali i przedstawili swoje uwagi i ewentualnie proponowane zmiany.

Wadliwe klauzule przeliczeniowe podlegają pominięciu – art. 385 ¹ § 1 i 2 kc. Jeżeli jednak dotyczą głównych świadczeń stron, umowa bez uwzględnienia tychże klauzul nie może być w ogóle wykonywana, co z kolei oznacza, iż jest ona nieważna na podstawie art. 58 § 1 kc. W aktualnym orzecznictwie sądowym przyjmowane jest stanowisko, iż klauzula indeksacyjna dotyczy głównego świadczenia stron umowy kredytu w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc (zob. wyroki: Sądu Najwyższego z dnia 11.12.2019 r., V CSK 382/18; z dnia 30.09.2020 r., I CSK 556/18).

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29.08.1997 r. – Prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Skoro w samej umowie kredytu nie została wiążąco wskazana suma kredytu w CHF, będąca podstawą wyliczenia rat, czyli umowa kredytu pozostawiała bankowi swobodę w zakresie wyrażenia w CHF kwoty kredytu oddanej do dyspozycji kredytobiorców, a w konsekwencji wysokości rat spłaty kredytu, to znaczy że umowa ta wadliwie określała zobowiązanie kredytobiorców do zwrotu otrzymanej sumy, a przez to nie zawierała prawidłowo oznaczonych wszystkich niezbędnych elementów umowy kredytu przewidzianych w art. 69 ust. 1 prawa bankowego. To zaś uzasadnia stwierdzenie nieważności tej umowy.

Co do zasady samo przeliczenie kredytu wyrażonego nominalnie w złotych polskich według oznaczonego kursu waluty obcej można uznać za dopuszczalne i zgodne z ustawą. Według art. 358 ¹ § 2 kc strony umowy, w szczególności umowy kredytu, mogą zastrzec, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego miernika wartości (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25.03.2011 r., IV CSK 377/10; z dnia 18.05.2016 r., V CSK 88/16; z dnia 08.12.2006 r., V CSK 339/06). Tenże miernik może być rozumiany jako wskaźnik w ogóle mający inny charakter albo jako waluta obca w stosunku do waluty zobowiązania – skoro ustawodawca dopuszcza miernik waloryzacji inny niż pieniądz, to znaczy, że dopuszcza także inny pieniądz (walutę) niż pieniądz polski (waluta polska). Świadczenie pieniężne może zatem zostać zwaloryzowane według przewidzianego w umowie kryterium – przeciętnego wynagrodzenia, stopy inflacji, kursu złota, średniej ceny zboża albo jakichkolwiek innego wskaźnika gospodarczego, a także przeliczenie świadczenia pieniężnego wyrażonego nominalnie w złotych polskich może nastąpić według kursu innej waluty. Indeksacja kredytu do waluty obcej jest postacią takiej właśnie waloryzacji umownej. Waloryzacja świadczenia pieniężnego zmierza do urealnienia jego wartości poprzez odwołanie do obiektywnych, niezależnych od stron transakcji kryteriów. Także w przypadku umów kredytu takie urealnienie może znaleźć zastosowanie. Waloryzacja kwoty nominalnej kredytu jest niezależna od ustaleń dotyczących odsetek umownych (kapitałowych), które w przypadku umowy kredytu stanowią wynagrodzenie banku za wykorzystanie przez kredytobiorcę udostępnionych mu środków pieniężnych, w przeciwieństwie do odsetek za opóźnienie pełniących właśnie funkcję waloryzacyjną obok funkcji represyjnej.

Regulacje dotyczące kredytu indeksowanego do waluty obcej zostały wprowadzone do art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 pr. bank. z dniem 26.08.2011 r. na mocy ustawy z dnia 26.07.2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe i niektórych innych ustaw (tzw. ustawy antyspreadowej). Nie oznacza to jednak, iż przed tą datą zawarcie umowy kredytu tego rodzaju było niedopuszczalne. Przeciwnie, możliwość zawarcia umowy kredytu zawierającej tego rodzaju postanowienia mieściła się w ramach ogólnej swobody kontaktowania przewidzianej w art. 353 ¹ kc (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 29.04.2015 r., V CSK 445/14; z dnia 22.01.2016 r., I CSK 1049/14).

Jednakże prawidłowa, dopuszczalna i zgodna z prawem waloryzacja świadczenia wymagałaby jednoznacznego, precyzyjnego oznaczenia miernika waloryzacji przewidzianego w treści umowy. Oznacza to, że przeliczenie sumy kredytu w PLN na CHF musiałoby zostać dokonane od razu, według uzgodnionego przez strony kursu, nie zaś odroczone w czasie na dzień nieznany w chwili zawarcia umowy i pozostawione swobodzie Banku.

Nie ma żadnego znaczenia, czy kurs ustalany przez pozwanego miał tzw. „rynkowy” charakter, jeżeli nie został opisany w umowie kredytu; nie ma też znaczenia, jak wyglądała sytuacja w innych bankach, albowiem w procesie cywilnym ocenia się konkretny stosunek prawny pomiędzy konkretnymi stronami. Wbrew stanowisku pozwanego nie ma też podstaw do przyjęcia, że musiał stosować dwa różne kursy dla różnych operacji.

Treść klauzuli umowy kredytu zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem ustalającej cenę zakupu i sprzedaży waluty obcej, do której kredyt jest indeksowany, powinna, na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów, umożliwić właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej stosowanego w celu obliczenia kwoty rat kredytu, w taki sposób, aby konsument miał możliwość w każdej chwili samodzielnie ustalić kurs wymiany stosowany przez przedsiębiorcę (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 18.11.2021 r., C-212/20).

W świetle aktualnego orzecznictwa nie powinno budzić wątpliwości, iż postanowienia wprowadzające mechanizm indeksacyjny mają charakter niedozwolony, uznaje się bowiem, iż określenie wysokości należności obciążającej konsumenta z odwołaniem do tabel kursów ustalanych jednostronnie przez bank, bez wskazania obiektywnych kryteriów, jest nietransparentne, pozostawia pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarcza kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz narusza równorzędność stron (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 11.12.2019 r. V CSK 382/18; z dnia 30.09.2020 r., I CSK 556/18; z dnia

02.06.2021 r., I CSKP 55/21).

Nie ma przy tym możliwości oddzielenia klauzuli kursowej (czyli ściśle rodzaju stosowanych kursów) od samej klauzuli indeksacyjnej, bowiem są one powiązane między sobą, a także z pozostałymi postanowieniami umowy. Umowa dotyczyła kredytu indeksowanego, dodatkowo jej istotnym elementem było też oprocentowanie bazujące na wskaźniku odnoszącym się do waluty CHF.

Konsekwencją powyższych wadliwości jest eliminacja postanowień indeksacyjnych, prowadząca do upadku umowy kredytu w całości.

W aktualnym orzecznictwie sądowym prezentowany jest pogląd, że art. 385 ^{( 1)} § 2 k.c. wyłącza stosowanie art. 58 § 3 k.c., co uzasadnia stanowisko, że nieuczciwe postanowienia indeksacyjne nie powinny być zastępowane innym mechanizmem przeliczeniowym opartym na przepisach kodeksu cywilnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.11.2019 r., II CSK 483/18). W takiej sytuacji co do zasady wykluczona jest możliwość zmiany przez sąd treści nieuczciwych warunków zawartych w umowie. Działania sądu w razie stwierdzenia klauzuli abuzywnej mają mieć charakter sankcyjny, co oznacza osiągnięcie skutku zniechęcającego profesjonalnych kontrahentów zawierających umowy z konsumentami do zamieszczania w umowach z nimi nieuczciwych postanowień umownych. Skutek ten nie mógłby zostać osiągnięty, gdyby umowa mogła zostać uzupełniona w niezbędnym zakresie przez sąd krajowy przez wprowadzenie do umowy warunków uczciwych. Kontrahent konsumenta niczym by bowiem nie ryzykował, narzucając nieuczciwe postanowienia umowne, skoro mógłby liczyć na to, że sąd uzupełni umowę przez wprowadzenie uczciwych warunków, które powinny być przez niego zaproponowane od razu. W konsekwencji zastąpienie przez sąd klauzul abuzywnych np. kursem średnim waluty obcej z dnia wymagalności roszczenia ogłaszanym przez NBP, należy wykluczyć, jako sprzeczne z celem założonym w art. 6 ust. 1 Dyrektywy Rady nr 93/13/EWG z dnia 05.04.1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Ryzyko przedsiębiorcy stosującego abuzywne klauzule byłoby bowiem w razie ich eliminacji ze stosunku umownego niewielkie i nie zniechęcałoby przedsiębiorców do stosowania nieuczciwych klauzul w przyszłości. Jeżeli sąd krajowy uzna, że zgodnie z odpowiednimi przepisami obowiązującego prawa utrzymanie w mocy umowy bez zawartych w niej nieuczciwych postanowień nie jest możliwe, art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13 nie stoi na przeszkodzie stwierdzeniu, że ta umowa nie może dalej obowiązywać bez takich warunków i wtedy sąd powinien orzec jej unieważnienie (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 03.10.2019 r., C-260/18, K. D., J. D. c/a (...) AG). Wola konsumenta, który uważa, iż stwierdzenie nieważności całej umowy nie jest dla niego niekorzystne, przeważa nad wdrożeniem systemu ochrony, takiego jak zastąpienie nieuczciwego postanowienia i utrzymanie umowy w mocy (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 03.10.2019 r. C-260/18).

Reasumując powyższe, usprawiedliwione jest stanowisko powodów co do nieważności umowy kredytu nr (...) z dnia 12.07.2006 r. W takiej sytuacji nie zachodzi potrzeba dokonywania oceny relacji stron z punktu widzenia roszczeń zgłoszonych jako ewentualne.

W konsekwencji przesłankowego stwierdzenia nieważności umowy kredytu powodowie mogą domagać się zwrotu świadczenia nienależnie spełnionego w wykonaniu tejże umowy, tj. zwrotu kwot przekazanych pozwanemu. Powodowie ograniczyli to żądanie do sumy spłat dokonanych w okresie od dnia 10.08.2010 r. do dnia 24.02.2017 r. w kwocie 240.498,71 zł.

Skoro powodowie nie dokonali podziału majątku wspólnego, w szczególności podziału wierzytelności o zwrot świadczenia nienależnego, roszczenie pozostaje ich wspólnym prawem.

Zobowiązanie do zwrotu świadczenia nienależnego należy do tzw. zobowiązań bezterminowych, w których termin spełnienia świadczenia nie jest z góry oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, wobec czego spełnienie winno nastąpić niezwłocznie po wezwaniu do wykonania zgodnie z art. 455 kc. Niezwłoczne spełnienie świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 455 kc oznacza z reguły spełnienie go w terminie 14 dni (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28.05.1991 r., II CR 623/90; wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 20.03.2012 r., I ACa 191/11).

Na podstawie art. 481 § 1 kc odsetki za opóźnienie w zapłacie żądanej kwoty przypadają od dnia 10.03.2020 r. Przed wniesieniem pozwu powodowie skierowali do Banku reklamację zawierającą wezwanie do zapłaty, która została doręczona dnia 10.02.2020 r. W dniu następnym po dniu wystosowania odpowiedzi (09.03.2020 r.) pozwany Bank znajdował się już w stanie opóźnienia.

Brak jest podstaw do uwzględnienia zarzutu zatrzymania. Stosownie do art. 496 i 497 kc prawo zatrzymania powstaje m.in. w przypadku nieważności umowy wzajemnej, kiedy to każda ze stron zobowiązana jest do zwrotu otrzymanego świadczenia drugiej. Tymczasem umowa kredytu nie jest umową wzajemną w rozumieniu przywołanych przepisów. Jest to umowa dwustronnie zobowiązująca i odpłatna, ale świadczenie kredytobiorcy nie jest ekwiwalentem świadczenia kredytodawcy, jak cena sprzedaży czy wynagrodzenie za wykonanie usługi (wynagrodzeniem takim są co do zasady odsetki umowne/kapitałowe). Kredytobiorca zwraca otrzymane do jego dyspozycji środki pieniężne, nie zaś spełnia w zamian za nie innego rodzaju świadczenie. W sprawach o zwrot świadczenia z kredytu nie znajduje zastosowania prawo zatrzymania przewidziane w przywołanych przepisach (por. wyroki Sądu Apelacyjnego w Warszawie: z dnia 04.12.2019 r., I ACa 442/18; z dnia 20.10.2021 r., I ACa 155/21). Ponadto oświadczenie o skorzystaniu z prawa zatrzymania powinno zostać złożone bezpośrednio powodom, a nie ich pełnomocnikowi procesowemu, jako że umocowanie pełnomocnika procesowego nie obejmuje przyjmowania w imieniu zastępowanej strony oświadczeń materialnoprawnych (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 13.01.2020 r., I ACa 1250/18).

Na podstawie art. 98 kpc powodom jako wygrywającym sprawę przysługuje zwrot kosztów procesu obejmujących: opłatę sądową od pozwu – 1.000 zł, wynagrodzenie pełnomocnika procesowego ustalone zgodnie z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych – 10.800 zł oraz opłatę skarbową od pełnomocnictw – 34 zł, tj. łącznie 11.834 zł. Stosownie do art. 98 § 1 ¹ kpc do tychże kosztów należy doliczyć odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Mając powyższe na uwadze, Sąd podjął rozstrzygnięcia zawarte w sentencji wyroku.