Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 lutego 2022 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu XII Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SO Krzysztof Rudnicki

po rozpoznaniu w dniu 25.02.2022 r.

we Wrocławiu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa N. O. i A. O.

przeciwko (...) S.A. w W.

o ustalenie i zapłatę

I. zasądza od pozwanego na rzecz powodów 59.382,27 zł (pięćdziesiąt dziewięć tysięcy trzysta osiemdziesiąt dwa złote, dwadzieścia siedem groszy) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 01.10.2019 r. do dnia zapłaty;

II. ustala, że pomiędzy stronami nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) zawartej dnia 30.11.2009 r. pomiędzy (...) S.A. w G. (poprzednikiem prawnym pozwanego) a N. O. i A. O.;

III. oddala powództwo w pozostałym zakresie;

IV. zasądza od pozwanego na rzecz powodów 11.834 zł kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

XII C 297 / 20

UZASADNIENIE

Powodowie N. O. i A. O. wystąpili przeciwko pozwanemu (...) S.A. w W. o:

I. zasądzenie od pozwanego 59.382,27 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28.09.2019 r. do dnia zapłaty – z tytułu zwrotu wszystkich świadczeń otrzymanych od powodów przez pozwanego i jego poprzednika prawnego (...) S.A. w okresie od dnia 30.12.2009 r. do dnia 30.03.2012 r. na podstawie umowy kredytu z dnia 30.11.2009 r., nr(...), jako świadczeń nienależnych z uwagi na bezwzględną nieważność ww. umowy w całości;

II. ustalenie nieistnienia między stronami stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu z dnia 30.11.2009 r., nr (...), zawartej między powodami a poprzednikiem prawnym pozwanego ((...) S.A.);

III. zasądzenie od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty;

ewentualnie:

IV. zasądzenie od pozwanego 59.536,26 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od ww. od dnia 28.092.019 r. do dnia zapłaty – z tytułu zwrotu świadczeń powodów w części nienależnie pobranej przez pozwanego i jego poprzednika prawnego w okresie od dnia 30.12.2009 r. do dnia 01.07.2019 r. na podstawie abuzywnych postanowień umowy kredytu z dnia 30.11.2009 r., nr (...), dotyczących zawartej w niej klauzuli waloryzacyjnej;

V. zasądzenie od pozwanego kosztów procesu, jak w pkcie III.

W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali, że w dniu 30.11.2009 r. zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego – (...) S.A. w G. umowę o kredyt denominowany, udzielony w złotych, w kwocie stanowiącej równowartość 157.775,69 CHF (nie wyższej niż 407.000 zł), Podczas spotkań w banku powodom proponowano wyłącznie ten kredyt jako korzystny. W trakcie rozmów nie pokazano powodom wzorca umowy, uniemożliwiając jej analizę. Nie przedstawiono powodom rzetelnej informacji nt. praw i obowiązków wynikających z umowy zawieranej na wzorcu, w szczególności o rzeczywistym zakresie jej ryzyka ekonomicznego. Bank nie poinformował powodów w sposób prosty, klarowny i zrozumiały, a jednocześnie pełny, o ryzyku ekonomicznym wiążącym się z zawarciem umowy kredytu denominowanego do waluty obcej. Umowa kredytu została sporządzona na wzorcu bez możliwości negocjowania jej warunków, miała więc charakter

adhezyjny. Składa się z części szczególnej i części ogólnej.

Przedmiotowo istotne postanowienia umowy kredytu wywodzące się z wzorca tworzą łącznie mechanizm waloryzacji kredytu i rat: § 1 ust. 1 CSU, § 2 ust. 1 pkt 1 CSU, § 4 ust. 1 CSU, § 1 ust. 2 COU, § 1 ust. 3 pkt COU, § 8 ust. 5 COU, § 8 ust. 6 COU, § 13 ust. 1 COU, § 13 ust. 2 i 3 COU w zw. z § 4 ust. 6 CSU, § 15 ust. 7 pkt 2 lit a COU w zw. z § 5 ust. 3 i 7 CSU, § 1 pkt 20.1 OWU.

Powodowie podnieśli, że kwota faktycznie udzielonego im kredytu nie była tożsama z kwotą wskazaną w umowie. Na podstawie samej umowy kredytu powodowie nie byli w stanie określić wysokości udzielonego kredytu. Świadczenie banku zostało przezeń przeliczone do CHF w oparciu o jednostronnie ustalony miernik wartości, tj. kurs kupna tej waluty z Tabeli kursów banku na dzień uruchomienia kredytu. Już w dniu wypłaty powodowie musieli spłacić wyższą kwotę od wypłaconej.

Powodowie wskazali, że dochodzą zwrotu świadczeń spełnionych nienależnie w wykonaniu nieważnej umowy kredytu.

Podnieśli że umowa zawiera w sobie postanowienia prowadzącego do istotnej modyfikacji stosunku prawnego, jakim jest umowa nazwana kredytu bankowego, oraz narusza zasadę swobody umów, ponieważ:

1) jest sprzeczna z właściwością (naturą stosunku) umowy kredytu, a przez to niezgodna z jego definicją z art. 69 ust. 1 pr. bank.,

2) jedna ze stron może dowolnie wpływać na zakres zobowiązań obu stron, co zaprzecza naturze stosunku obligacyjnego w rozumieniu art. 353 ¹ kc,

3) narusza zasadę wzajemności i zachowania ekwiwalentności świadczeń, gdyż świadczenie powodów nie odpowiada świadczeniu pozwanego,

4) narusza zasadę równości stron poprzez uprzywilejowanie banku (jako strony silniejszej) w zakresie stworzenia jednostronnego mechanizmu regulującego wysokość zobowiązań stron,

5) narusza obowiązek informacyjny spoczywający na banku,

a przez to jest nieważna na podstawie art. 58 § 1 kc.

Nieważność umowy kredytu jest także skutkiem wyeliminowania z niej abuzywnych postanowień dotyczących klauzuli waloryzacyjnej.

Powodowie wskazali, że żądają także ustalenia nieistnienia wynikającego z umowy kredytu stosunku prawnego, na podstawie którego mieliby być zobowiązani do spełniania w przyszłości świadczeń na rzecz pozwanego.

Szczegółowe uzasadnienie stanowiska powodów przedstawione jest na k. 3-25 oraz 142-153 akt sprawy.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) S.A. w

W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów kosztów procesu wobec braku interesu prawnego w powództwie o ustalenie oraz niezasadności powództwa o zapłatę, w szczególności wobec nieudowodnienia kwoty dochodzonego roszczenia oraz braku podstaw stwierdzenia nieważności umowy kredytowej, jak również abuzywności kwestionowanych przez powodów zapisów umownych.

Pozwany zaprzeczył, aby łącząca strony umowa była dotknięta wadliwościami opisanymi w pozwie. Podniósł, że z zapisów umowy wynika, że bank udzielił powodom kredytu mieszkaniowego denominowanego w walucie wymienialnej, nie kredytu złotówkowego. Powodowie świadomie zaakceptowali fakt udzielenia im takiego kredytu.

Pozwany zakwestionował ocenę klauzul przeliczeniowych jako abuzywnych. Zaprzeczył, aby dowolnie ustalał kursy walut.

Pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia powodów na podstawie art. 731 kc albo na podstawie art. 118 kc jako dotyczącego świadczeń okresowych.

Szczegółowe uzasadnienie stanowiska pozwanego przedstawione jest na k. 98-120 oraz 163-167.

Sąd ustalił w sprawie następujący stan faktyczny.

Zarządzeniem nr (...) z dnia 25.06.2009 r. Prezes Zarządu (...) S.A. w G. wprowadził nową Instrukcję udzielania przez (...) S.A. kredytu mieszkaniowego (...).

Instrukcja ta przewidywała, że:

- III.1. Zawarcie umowy o kredyt / aneks do umowy. Rejestracja danych i przygotowanie umowy o kredyt / aneksu oraz umów prawnych zabezpieczeń:

1/ poinformowanie klienta o warunkach zawartych w decyzji kredytowej, na podstawie informacji otrzymanej z (...) oraz ustalenie terminu podpisania umowy;

2/ w przypadku kredytów denominowanych w walucie obcej, obowiązuje następujący sposób przeliczania kwoty kredytu do umowy:

a) po kursie kupna danej waluty według Tabeli kursów z dnia złożenia wniosku obowiązującej w Banku w momencie dokonywania przeliczeń kursowych – gdy wnioskodawca

wnioskuje o kwotę kredytu określoną w walucie obcej,

b) po kursie kupna danej waluty według Tabeli kursów z dnia podpisania umowy w pozostałych przypadkach;

3/ w przypadku kredytów wypłacanych jednotranszowo, przeliczona kwota przyznanego kredytu powiększana jest o 3 % bufor, w celu wyeliminowania ryzyka niedokonania transakcji z tytułu różnicy kursowych (np. kredyt na spłatę innego kredytu).

/ dowód: Instrukcja udzielania przez (...) S.A. kredytu mieszkaniowego (...)

(...) – k. 155-158 /

Umowy kredytu były przygotowywane w centrali Banku, nie w Oddziale. Pracownicy Oddziału nie uczestniczyli w przygotowaniu zapisów umów.

/ dowód: zeznania świadka J. Z. – e-protokół z dnia 30.04.2021 r. 00:02:04-00:31:52 k.

217-219 /

W dniu 23.10.2009 r. powodowie złożyli wniosek o kredyt mieszkaniowy (...) na formularzu (...) S.A. w G..

We wniosku powodowie wskazali:

- wnioskowana kwota kredytu – 407.000 PLN – ten wpis został wykreślony i zastąpiony kwotą 348.500 PLN,

- waluta kredytu – CHF,

- okres kredytowania – 360 m-cy,

- system spłat – raty równe,

- dzień spłaty rat – 30.

Wniosek kredytowy powodów przyjął doradca M. A..

Podczas spotkania nie były omawiane zasady ustalania kursów walut przez Bank. Powodowie zostali poinformowani, że nie ma możliwości bezpośredniej spłaty kredytu w CHF. Nie otrzymali oferty kredytu w PLN. Nie zostało ustalone, po jakim kursie kredyt zostanie uruchomiony. Nie były sporządzane symulacje na wypadek zmiany kursu CHF.

/ dowód: wniosek o kredyt z dnia 23.10.2009 r. – k. 126-127; zeznania powodów: N. O.

– e-protokół z dnia 16.07.2021 r. 00:01:30-00:34:40 k. 242-244, A. O. – e-

protokół z dnia 16.07.2021 r. 00:34.51-00:40:04 k. 243-244 /

W dniu 22.08.2008 r. (...) S.A. w G. (...) Placówka Bankowa we W. jako kredytodawca oraz N. O. i A. O. jako kredytobiorca zawarli umowę kredytu mieszkaniowego (...) nr (...).

Umowa składała się z dwóch części: Części Szczególnej Umowy oraz Części Ogólnej Umowy (stanowiącej przyjęty w Banku wzorzec umowny).

Bank udzielił powodom kredytu hipotecznego określonego jako kredyt denominowany udzielony w złotych w kwocie stanowiącej równowartość 157.775,89 CHF, jednak nie więcej niż 407.000 zł (§ 1 ust. 1 CSU).

Kredyt przeznaczony był na finansowanie kosztów nabycia lokalu mieszkalnego położonego w R. przy ul. (...), KW nr (...) (§ 1 ust. 2 CSU).

Kredyt został udzielony na okres od 30.11.2009 r. do 30.10.2039 r. (§ 1 ust. 3 CSU).

Oprocentowanie kredytu wynosiło 4,45 % w stosunku rocznym w chwili podpisania umowy (§ 1 ust. 4 CSU). Marża Banku w dniu udzielenia kredytu wynosiła 4,2 % w stosunku rocznym, zaś jej obniżenie w okresie kredytowania 1 pp z tytułu ustanowienia docelowego zabezpieczenia spłaty (§ 1 ust. 5 i 6 CSU).

Szacunkowy całkowity koszt udzielonego kredytu wynosił 272.369,86 zł (§ 2 ust. 1 CSU).

Prowizja za udzielenie kredytu, pobierana w złotych, wynosiła 3.063,61 CHF, tj. 8.644,28 zł według kursu sprzedaży z dnia podpisania umowy (§ 2 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 2 CSU) – wynosząca 2,12 %.

Zabezpieczenie spłaty kredytu stanowiły (§ 3 ust. 1 CSU):

1. hipoteka kaucyjna do kwoty 667.769,83 zł ustanowiona na lokalu mieszkalnym położonym w R. przy ul. (...), KW nr (...) SR w Oławie,

2. cesja na rzecz Banku praw z umowy ubezpieczenia nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych – suma ubezpieczenia nie mniejsza niż 517.000 zł.

Kredyt miał być uruchomiony jednorazowo w ciągu 5 dni od spełnienia przez kredytobiorców warunków uruchomienia, nie później niż 90 dni od dnia zawarcia umowy (§ 4 ust. 1-4 CSU).

Spłata kredytu miała następować zgodnie z harmonogramem spłat doręczanym kredytobiorcom w równych ratach kapitałowo-odsetkowych, potrącanych z rachunku w PLN nr (...) (§ 5 ust. 1-7 CSU).

Kredytobiorcy oświadczyli, że przed zawarciem umowy otrzymali i zapoznali się z treścią:

- wzoru umowy,

- Ogólnych warunków udzielania przez (...) S.A. kredytu mieszkaniowego (...), stanowiących integralną część umowy,

- wyciągu z Tabeli opłat i prowizji (...) S.A. dla klientów indywidualnych.

- § 1 ust. 1 – kredyt mieszkaniowy (...) jest udzielany w złotych;

- § 1 ust. 2 – w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej kwota kredytu wypłacana w złotych zostanie określona poprzez przeliczenie na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany, według kursu kupna tej waluty zgodnie z Tabelą kursów obowiązującą w Banku w dniu uruchomienia środków;

- § 1 ust. 3 – w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej:

1/ zmiana kursu waluty oraz zmiana wysokości spreadu walutowego wpływa na wypłacane w złotych przez Bank kwoty transz kredytu oraz na spłacane w złotych przez kredytobiorcę kwoty rat kapitałowo-odsetkowych,

2/ ryzyko związane ze zmianą kursu waluty oraz zmianą wysokości spreadu ponosi kredytobiorca, z uwzględnieniem § 13 ust. 3 oraz § 20 ust. 6;

- § 2 ust. 2 pkt 3 – stopa bazowa w przypadku kredytów denominowanych w CHF odpowiada obowiązującej w ostatnim dniu roboczym przed dniem uruchomienia kredytu stawce LIBOR 3M;

- § 2 ust. 3 – stopa bazowa ustalona w umowie o kredyt obowiązuje do przedostatniego dnia włącznie, 3-miesięcznego okresu obrachunkowego; pierwszy okres obrachunkowy liczony jest od dnia uruchomienia kredytu;

- § 4 ust. 1 – zmiana stopy bazowej na stopę obowiązującą w ostatnim dniu roboczym przed dniem zmiany następuje ostatniego dnia każdego 3-miesięcznego okresu obrachunkowego (lub najbliższego dnia roboczego następującego po tym dniu), aż do dnia całkowitej spłaty kredytu, przy czym pierwsza zmiana następuje po 3 miesiącach, licząc od dnia uruchomienia kredytu;

- § 4 ust. 3 – w przypadku kredytów denominowanych do przeliczeń aktualnego salda kredytu na PLN stosuje się średni kurs NBP dla danej waluty, aktualny na ostatni dzień roboczy danego miesiąca;

- § 8 ust. 5 – w przypadku kredytu denominowanego do waluty obcej prowizje pobierane są w złotych, w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej;

- § 8 ust. 6 – do przeliczenia kwot prowizji z waluty obcej na złote, stosuje się kurs sprzedaży danej waluty według Tabeli kursów, obowiązującej w Banku w dniu zapłaty prowizji, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych;

- § 13 ust. 1 – w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej wypłata środków następuje w złotych, w kwocie stanowiącej równowartość wypłacanej kwoty wyrażonej w walucie obcej;

- § 13 ust. 2 – do przeliczeń kwot walut uruchamianego kredytu stosuje się kurs kupna waluty obcej według Tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu wypłaty środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych;

- § 13 ust. 3 – w przypadku kredytów denominowanych, gdy przyznana kwota kredytu na skutek różnic kursowych okaże się na dzień uruchomienia ostatniej transzy kredytu kwotą:

1/ przewyższającą kwotę wymaganą do realizacji celu określonego w CSU, Bank uruchomi środki w wysokości stanowiącej równowartość w walucie kredytu kwoty niezbędnej do realizacji tego celu oraz dokona pomniejszenia salda zadłużenia poprzez spłatę kwoty niewykorzystanej,

2/ niewystarczającą do realizacji celu mieszkaniowego określonego w CSU, kredytobiorca zobowiązany jest do zbilansowania inwestycji ze środków własnych lub ze środków przeznaczonych na dowolny cel;

- § 15 ust. 1 – spłata kredytu powinna nastąpić w terminach i kwotach określonych w

doręczonym kredytobiorcy harmonogramie spłat;

- § 15 ust. 7 – w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej:

1/ harmonogram spłat kredytu wyrażony jest w walucie, w której kredyt jest denominowany,

2/ spłata następuje:

a) w złotych, w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej, przy czym do przeliczeń wysokości rat kapitałowo-odsetkowych spłacanego kredytu stosuje się kurs sprzedaży danej waluty według Tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu spłaty, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych, albo

b) w walucie obcej, z zastrzeżeniem lit c):

- z walutowego rachunku prowadzonego przez Bank, na podstawie pełnomocnictwa do rachunku – poprzez pobranie przez Bank należnych kwot,

- przelewem z walutowego rachunku prowadzonego przez inny Bank,

- bezpośrednią wpłatę gotówkową dokonaną przez kredytobiorcę na rachunek obsługi kredytu,

c) w celu zapewnienia spłaty raty kapitałowo-odsetkowej w dniu wymagalności kredytobiorca zobowiązany jest posiadać na rachunku walutowym kwotę wystarczającą do spłaty pełnej raty.

- § 22 ust. 1 – niespłacenie przez kredytobiorcę raty kredytu wraz z odsetkami w terminie lub spłacenie jej w niepełnej wysokości powoduje, że należność z tego tytułu staje się zadłużeniem przeterminowanym;

- § 22 ust. 2, 3 i 6 – za każdy dzień utrzymywania się tego zadłużenia Bankowi należne są odsetki naliczane według obowiązującej w dany dniu stopy procentowej wynoszącej czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP od kwoty zaległego kapitału;

- § 23 ust. 1 – umowa może zostać wypowiedziana przez każdą ze stron, z zastrzeżeniem, że okres wypowiedzenia wynosi:

1/ 30 dni – gdy umowę wypowiada Bank,

2/ 3 miesiące – gdy umowę wypowiada kredytobiorca;

- § 23 ust. 2 – Bank może wypowiedzieć umowę kredytu m.in. w przypadku:

1/ niedotrzymania warunków określonych w umowie,

2/ utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej,

3/ zwłoki w spłacie w terminie dwóch pełnych rat kredytu mieszkaniowego, w przypadku kredytu udzielonego w kwocie nieprzekraczającej 80.000 zł;

4/ obniżenia realnej wartości prawnych zabezpieczeń przyjętych od kredytobiorcy o więcej niż 10 % w stosunku do wartości zabezpieczenia przyjmowanego przez Bank w momencie udzielenia kredytu i nieuzupełnienia tego zabezpieczenia w ciągu 30 dni od daty otrzymania pisemnego wezwania bądź niespłacenia przez kredytobiorcę niezabezpieczonej części kredytu w tym terminie,

5/ postępowania egzekucyjnego wszczętego przeciwko kredytobiorcy,

6/ przedłożenia przez kredytobiorcę fałszywych lub stwierdzających nieprawdę dokumentów bądź nierzetelnych oświadczeń.

Uruchomienie kredytu miało nastąpić jednorazowo lub w transzach (§ 2 ust. 1 Ogólnych warunków udzielania kredytu mieszkaniowego (...)):

1/ zawarciu umowy o kredyt mieszkaniowy,

2/ spełnieniu przez kredytobiorcę warunków do uruchomienia kredytu, zawartych w umowie.

Wypłata środków miała nastąpić nie później niż w ciągu 90 dni od daty zawarcia umowy o kredyt oraz w okresie nie dłuższym niż 5 dni roboczych od daty złożenia przez kredytobiorcę pisemnego wniosku (na wzorze bankowym) o wypłatę środków (§ 2 ust. 2 Ogólnych warunków).

Wypłata kolejnej transzy kredytu miała nastąpić w okresie nie dłuższy niż 5 dni roboczych od daty złożenia przez kredytobiorcę pisemnego wniosku (na wzorze bankowym) o wypłatę środków (§ 2 ust. 3 Ogólnych warunków).

Powodowie nie otrzymali wcześniej umowy do zapoznania się. Przeczytali ją podczas wizyty w Banku, mieli na to odpowiednio dużo czasu. Zostali poinformowani, że umowa jest standardowa, jej treść nie podlega zmianom, że umowa jest bezpieczna dla obu stron.

W dniu 11.12.2009 r. strony umowy kredytu nr (...) zawarły aneks nr (...) do tej umowy, którym zmieniły oprocentowanie kredytu na 4,05167 %, marżę Banku na 3,80 %.

W dniu 12.12.2011 r. strony umowy kredytu nr (...) zawarły aneks nr (...) do tej umowy, którym zmieniły oprocentowanie kredytu na 2,55667 %, marżę Banku na 2,55 %.

/ dowód: umowa o kredyt mieszkaniowy nr (...)z dnia 30.11.2009 r.

– k. 30-37; Ogólne warunki udzielania przez (...) S.A. kredytu

mieszkaniowego (...)– k. 38-43; aneks nr (...) z dnia 11.12.2009 r. – k. 44;

aneks nr (...) z dnia 12.12.2011 r. – k. 45; zeznania powodów: N. O.

– e-protokół z dnia 16.07.2021 r. 00:01:30-00:34:40 k. 242-244, A. O. – e-

protokół z dnia 16.07.2021 r. 00:34.51-00:40:04 k. 243-244 /

W dniu 15.12.2009 r. powodowie złożyli w Bank wniosek o wypłatę transzy / kredytu mieszkaniowego na podstawie umowy o kredyt nr (...) z dnia 30.11.2009 r. – w dniu 17.12.2009 r. w kwocie 407.000 zł – na rachunek nr (...) należący do zbywców nieruchomości J. i A. P..

W dniu 17.12.2009 r. (...) S.A. uruchomił kredyt w kwocie 157.775,69 CHF, z czego:

- 150.579,01 CHF, co stanowiło równowartość 407.000,00 PLN (zastosowany kurs 2,7029) – zgodnie z celem wskazanym w umowie,

- 7.196,68 CHF – wcześniejsza spłata kapitału wynikająca z różnic kursowych.

/ dowód: zaświadczenie z dnia 26.07.2019 r. – k. 49-52; wniosek z dnia 15.12.2009 r. – k. 129 /

Po pewnym czasie (...) S.A. dopuścił spłatę kredytów powiązanych z walutą obcą bezpośrednio w tej walucie. W tym celu zawierane były aneksy do umów kredytu.

/ dowód: zeznania świadka J. Z. – e-protokół z dnia 30.04.2021 r. 00:02:04-00:31:52 k.

217-219 /

W dniu 16.03.2012 r. powodowie złożyli wniosek o zmianę waluty spłaty kredytu hipotecznego.

W dniu 23.03.2012 r. strony umowy kredytu nr (...) zawarły porozumienie do tej umowy, na mocy którego do treści umowy wprowadziły następujące zapisy:

- § 1 ust. 1 – w odniesieniu do kredytu denominowanego lub indeksowanego do waluty innej niż waluta polska kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych bezpośrednio w tej walucie; dokonywać w walucie spłaty całości lub części kredytu, przed terminem określonym w umowie; wykonanie ww. uprawnień nie będzie wiązało się z żadnymi dodatkowymi kosztami;

- § 1 ust. 2 – kredytobiorca w związku z wykonywaniem uprawnień, o których mowa w ust. 1, nie będzie zobowiązany do wykonania żadnych dodatkowych zobowiązań względem Banku, polegających w szczególności na zobowiązaniu do nabycia waluty przeznaczonej na spłatę rat kredytu, jego części lub całości od określonego podmiotu;

- § 2 ust. 1 – w celu dokonywania spłat bezpośrednio w walucie kredytu Bank otwiera i prowadzi Rachunek Obsługi Kredytu nr (...);

- § 2 ust. 2 – Rachunek Obsługi Kredytu jest prowadzony wyłącznie w celu dokonywania spłat kredytu i odsetek;

- § 3 ust. 1 – w odniesieniu do kredytu indeksowanego do waluty innej niż waluta polska zobowiązanie kredytobiorcy do spłaty wyrażone będzie w walucie obcej, do jakiej kredyt jest indeksowany, a ostateczna wysokość tego zobowiązania określona zostanie po wypłacie całej kwoty kredytu oraz po przeliczeniach na walutę po bezgotówkowym kursie kupna danej waluty, zgodnie z Tabelą kursów obowiązującą w banku w dniach i momentach poszczególnych uruchomień środków, zgodnie z zasadami określonymi w ust. 3;

- § 3 ust. 2 – w odniesieniu do kredytów denominowanych w walucie obcej kwota kredytu

wypłacana w złotych zostanie określona poprzez przeliczenie na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany, według bezgotówkowego kursu kupna tej waluty, zgodnie z Tabelą kursów, obowiązującą w Banku w dniu uruchomienia środków w momencie dokonywania przeliczeń kursowych;

- § 3 ust. 3 – zasady określania sposobów i terminów ustalania kursów wymiany walut dla kredytów denominowanych lub indeksowanych do waluty obcej są następujące:

1) kurs wymiany walut, na podstawie którego wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych jest kursem tabelowym wyliczanym według następujących zasad:

2) kursy kupna i sprzedaży walut ustalane są procentowo w odniesieniu do kursów poszczególnych walut na rynku międzybankowym w momencie tworzenia tabeli, w granicach dopuszczalnych wartości odchyleń procentowych zaakceptowanych przez Bank,

3) tabela kursów jest zestawieniem kursów średnich, kursów kupna i sprzedaży Banku dla walut obcych oraz kursów średnich NBP, przygotowanym w każdy dzień roboczy,

4) pierwsza tabela kursów ustalana jest na początek każdego dnia roboczego, a ostatnia tabela wprowadzana w godzinach popołudniowych,

5) ostatnia tabela popołudniowa obowiązuje do wprowadzenia pierwszej tabeli następnego dnia roboczego,

6) w przypadku znacznych zmian kursów w ciągu dnia dopuszcza się kolejne zmiany tabeli kursów, przed wprowadzeniem ostatniej tabeli popołudniowej,

7) tabela zawiera oddzielne kursy dla operacji bezgotówkowych i gotówkowych;

- § 3 ust 4 – zasady przeliczania na walutę spłaty kredytu są następujące:

1) w przypadku spłaty kredytu w złotych spłata następuje w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej, przy czym do przeliczeń wysokości rat kapitałowo-odsetkowych spłacanego kredytu stosuje się bezgotówkowy kurs sprzedaży danej waluty według ostatniej tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu spłaty,

2) spłata zaległej raty kapitałowo-odsetkowej wykonywana jest z datą wpływu środków, przy czym w przypadku kredytów denominowanych lub indeksowanych, spłacanych w złotych w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej, do przeliczeń spłacanej zaległej kwoty, stosuje się bezgotówkowy kurs sprzedaży danej waluty według ostatniej tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu spłaty;

- § 3 ust. 5 – w przypadku kredytu denominowanego lub indeksowanego do waluty obcej, gdy uruchomienie środków następuje w złotych, Bank stosuje do przeliczenia zadłużenia bezgotówkowy kurs kupna danej waluty według obowiązującej tabeli kursów ustalany zgodnie z zasadami określonymi w ust. 3 i 4;

- § 4 – w przypadku kredytu denominowanego lub indeksowanego do waluty innej niż polska wprowadza się dodatkowo następujące zasady dotyczące spłat:

1) gdy kwota do dyspozycji na rachunku obsługi kredytu jest niewystarczająca na pobranie

raty kapitałowo-odsetkowej lub gdy powstała zaległość, wówczas Bank na podstawie pełnomocnictwa pobierze pozostałą część raty ze złotowego rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub z rachunku walutowego,

2) spłata kredytu w złotych następuje w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej, przy czym do przeliczeń wysokości rat kapitałowo-odsetkowych spłacanego kredytu stosuje się bezgotówkowy kurs sprzedaży danej waluty według ostatniej tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu spłaty ustalany zgodnie z zasadami określonymi w § 3 ust. 3 i 4,

3) w przypadku, gdy kredytobiorca wskaże w CSU walutę kredytu jako walutę spłaty, a dokona wpłaty na rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy lub rachunek obsługi kredytu w złotych z dyspozycją na spłatę raty, Bank zrealizuje dyspozycję zgodnie z kolejnością opisaną w punkcie 1 w sposób określony w punkcie 2,

4) w przypadku deklaracji spłaty w walucie kredytu kredytobiorca poza sposobami określonymi w umowie może dokonać spłaty również przelewem bankowym bezpośrednio na walutowy rachunek obsługi kredytu lub na rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy w walucie wskazany w CSU lub porozumieniu.

/ dowód: porozumienie z dnia 23.03.2012 r. – k. 47-48 i 132; wniosek o zmianę waluty spłaty

kredytu hipotecznego – k. 130-131 /

W okresie od dnia 30.12.2009 r. do dnia 01.07.2019 r. powodowie spłacili na rzecz (...) S.A. w G., następnie (...) S.A. w W. tytułem spłaty odsetek i kapitału:

- 30.637,99 CHF + 37.512,81 CHF, w tym 34.646,62 PLN + 23.716.36 PLN,

- w okresie od dnia 15.05.2008 r. do dnia 15.03.2012 r. oraz 13.11.2015 r. – 102.578,58 PLN,

- w okresie od dnia 16.04.2012 r. do dnia 13.11.2015 r. oraz od dnia 15.12.2015 r. do dnia 15.02.2018 r. – 39.977,57 CHF.

/ dowód: zaświadczenie z dnia 26.07.2019 r. – k. 49-52; zestawienie operacji – k. 121-125 /

Od dnia 02.01.2014 r. A. O. prowadzi działalność gospodarczą F. (...). Przedmiot tej działalności obejmuje: 66.19.Z Pozostała działalność wspomagająca usługi finansowe, z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów emerytalnych, 66.19.Z, 64.99.Z, 66.22.Z, 66.29.Z.

/ dowód: wydruk z CEiIDG – k. 133 /

Pismem z dnia 10.09.2019 r. powodowie skierowali do pozwanego reklamację i wezwanie do zapłaty:

- 243.741,06 zł z tytułu nienależnie pobranych świadczeń z umowy kredytu z dnia 30.11.2009 r. w okresie od dnia 30.12.2009 r. do dnia 01.07.2019 r. w związku z zastosowaniem w umowie niedozwolonych klauzul umownych,

- ewentualnie: 59.382,27 zł oraz 49.922,81 CHF z tytułu nienależnie pobranych świadczeń z umowy kredytu z dnia 30.11.2009 r. w okresie od dnia 30.12.2009 r. do dnia 01.07.2019 r. w związku z zastosowaniem w umowie niedozwolonych klauzul umownych,

- ewentualnie: 59.536,36 zł z tytułu nienależnie pobranych świadczeń z umowy kredytu z dnia 30.11.2009 r. w okresie od dnia 30.12.2009 r. do dnia 01.07.2019 r. w związku z zastosowaniem w umowie niedozwolonych klauzul umownych.

/ dowód: reklamacja z dnia 10.09.2019 r. – k. 56-61 /

Pismem z dnia 27.09.2019 r., odpowiadając na pismo otrzymane dnia 16.09.2019 r., pozwany poinformował, że umowa kredytu z dnia 30.11.2007 r. jest realizowana w sposób prawidłowy. Zakwestionował stanowisko powodów, podnosząc, iż umowa kredytu nie jest dotknięta wadami zarzucanymi przez powodów.

/ dowód: pismo z dnia 27.09.2019 r. – k. 62 /

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo zasługuje na uwzględnienie prawie w całości.

Powodowie dochodzą ustalenia nieistnienia stosunku prawnego kredytu, jako znajdującego źródło w nieważnej umowie oraz zwrotu świadczeń spełnionych w wykonaniu tej umowy jako

świadczeń nienależnych.

Sąd dokonał ustaleń stanu faktycznego sprawy na podstawie materiału dowodowego obejmującego przedłożone przez strony dokumenty dotyczące przedmiotu i treści łączącego strony stosunku kredytowego, w niewielkim zakresie zeznania świadka J. Z., a także zeznania obojga powodów. Świadek J. Z. nie uczestniczył osobiście w przygotowaniu umowy kredytu zawartej przez małżonków O., przedstawił jedynie ogólne reguły stosowane przy zawieraniu umów kredytu w (...) S.A.

Zbędne dla rozstrzygnięcia sprawy okazało się prowadzenie dowodu z opinii biegłego na okoliczności wnioskowane przez obie strony (art. 235 ² § 1 pkt 2 kpc).

Powodowie zażądali ustalenia nieistnienia stosunku prawnego kredytu (wobec nieważności umowy kredytu) oraz zwrotu spełnionych świadczeń jako nienależnych. Wysokość dokonanych spłat kredytu wynika z zestawień pochodzących od pozwanego Banku. Z uwagi na ostateczny kształt roszczenia powodów zbędne stało się rozliczenie kredytu z pominięciem mechanizmu indeksacji jako kredytu w PLN z oprocentowaniem umownym opartym o stawkę LIBOR (tzw. odfrankowienie kredytu).

Pozbawione znaczenia dla rozstrzygnięcia były okoliczności zgłaszane przez pozwanego w odpowiedzi na pozew (s. 3 – k. 99). Tzw. „rynkowy” charakter kursów Banku (pkt (i) i (vi) nie ma żadnego znaczenia, jeżeli nie został opisany w umowie kredytu, nie ma też znaczenia, jak wyglądała powszechna sytuacja w bankowości (pkt ii, iii), albowiem w procesie cywilnym ocenia się konkretny stosunek prawny pomiędzy konkretnymi stronami. Nie ma też potrzeby ustalania, w jaki sposób dokonywane są rozliczenia transakcji walutowych, jakie czynniki ekonomiczne wpływają na kursy walut, itp. (pkt iv, v). Mechanizm działania kredytu denominowanego (pkt vii) jest doskonale znany Sądowi i pełnomocnikom stron. Ocena charakteru umowy jako kredytu denominowanego (pkt viii) to ocena prawna, należąca wyłącznie do Sądu. Określenie wysokości wierzytelności pozwanego (pkt ix) nie jest przedmiotem postępowania, jako że to powodowie dochodzą roszczeń przeciwko pozwanemu, a nie odwrotnie. To, jak powinno kształtować się świadczenie powodów w razie wyeliminowania klauzul denominacyjnych, tj. czy przeliczenie powinno nastąpić po innym kursie (pkt x i xi) również stanowi wyłącznie kompetencję Sądu, biegły może najwyżej dokonać samego tylko wyliczenia, ale nie może się wypowiadać „jak powinno być”. Z przedstawionych w dalszej części uzasadnienia względów brak jest podstaw do rozliczenia kredytu z uwzględnieniem przeliczeń walutowych według kursu średniego NBP.

Ocena ważności umowy z dnia 30.11.2009 r. wymaga odniesienia się do ogólnych reguł stosunku kredytu bankowego.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29.08.1997 r. – Prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Natomiast według art. 69 ust. 2 pr. bank. umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności:

1) strony umowy;

2) kwotę i walutę kredytu;

3) cel, na który kredyt został udzielony;

4) zasady i termin spłaty kredytu;

4a) w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat

kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu;

5) wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany;

6) sposób zabezpieczenia spłaty kredytu;

7) zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu;

8) terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych;

9) wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje;

10) warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Ponadto stosownie do art. 69 ust. 3 pr. bank. w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych oraz dokonać przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie; w tym przypadku w umowie o kredyt określa się także zasady otwarcia i prowadzenia rachunku służącego do gromadzenia środków przeznaczonych na spłatę kredytu oraz zasady dokonywania spłaty za pośrednictwem tego rachunku.

Prawo bankowe nie definiuje pojęć kredytu indeksowanego i kredytu denominowanego. Charakter tych umów wykształcił się w praktyce obrotu. Kredyt denominowany oznacza kredyt wyrażony w walucie obcej (w tym wypadku CHF), którego wartość podlega przeliczeniu na złote polskie według kursu z dnia wydania decyzji kredytowej, z dnia zawarcia umowy, z dnia wypłaty (uruchomienia) kredytu albo z innej jeszcze daty; wartość wyrażona w walucie obcej stanowi podstawę do ustalenia wysokości rat spłaty kredytu wskazywanych w harmonogramach płatności, które to raty z kolei każdorazowo podlegają przeliczeniu na złote polskie według kursu z dnia płatności raty, z dnia poprzedzającego dzień płatności raty albo z innej jeszcze daty.

Regulacje dotyczące kredytu denominowanego lub indeksowanego do waluty obcej zostały wprowadzone do art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 pr. bank. z dniem 26.08.2011 r. na mocy ustawy z dnia 26.07.2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe i niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 165, poz. 984 – tzw. ustawy antyspreadowej). Nie oznacza to jednak, iż przed tą datą zawarcie lumowy kredytu tego rodzaju było niedopuszczalne. Przeciwnie, możliwość zawarcia umowy kredytu zawierającej tego rodzaju postanowienia mieściła się w ramach ogólnej swobody kontaktowania przewidzianej w art. 353 ¹ kc (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 29.04.2015 r., V CSK 445/14; z dnia 22.01.2016 r., I CSK 1049/14).

Łącząca strony umowa kredytu z dnia 30.11.2009 r. nie jest nieważna tylko dlatego, że jej przedmiotem jest kredyt denominowany do CHF. Natomiast można dopatrzyć się wadliwości tej umowy z uwagi na wadliwość jej konkretnych postanowień.

Jak wynika z art. 69 ust. 1 pr. bank., essentialia negotii umowy kredytu stanowią: oddanie przez bank do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie ściśle określonej kwoty środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel oraz zobowiązanie kredytobiorcy do korzystania z oddanych do dyspozycji środków pieniężnych na warunkach określonych w umowie, do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz do zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytu stanowi odrębny typ umowy nazwanej. Jest to umowa konsensualna, dwustronnie zobowiązująca, odpłatna. Istotą kredytu jest oddanie środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy (co odróżnia kredyt od pożyczki pieniężnej polegającej na przeniesieniu środków pieniężnych na własność) oraz konieczność określenia celu umowy (w przypadku pożyczki wobec przeniesienia własności cel nie ma znaczenia). Uwzględniając powyższe, należy rozważyć istotę łączącego strony zobowiązaniowego stosunku prawnego znajdującego swe źródło w umowie kredytu z dnia 30.11.2009 r.

Według § 1 ust. 1 tej umowy (...) S.A. udzielił powodom kredytu denominowanego w złotych w kwocie stanowiącej równowartość 157.775.89 CHF, nie więcej jednak niż w kwocie 407.000 zł. Wypłata kredytu miała nastąpić w złotych, w kwocie stanowiącej równowartość wypłacanej kwoty wyrażonej w walucie obcej (§ 13 ust. 1 COU). Z kolei spłata kredytu miała nastąpić również w złotych, z rachunku złotowego kredytobiorców (§ 5 ust. 3 i 4 CSU) w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej (§ 7 ust. 2 a COU). Powołane postanowienia wskazują zatem, że strony zawarły umowę, mocą której Bank zobowiązał się przekazać do dyspozycji powodów nieokreśloną kwotę złotych polskich stanowiącą równowartość określonych w umowie franków szwajcarskich. Oznaczenie równowartości sumy kredytu w obu walutach nie została jednakże oznaczona w dniu zawarcia umowy kredytu, ale odłożona na przyszłość. Wartość kredytu miała zostać ustalona przy zastosowaniu kursu kupna (aktualna tabela kursów) obowiązującego w Banku w dniu wypłaty środków (§ 13 ust. 2 COU). Dodatkowo w § 1 ust. 1 umowy wskazano, że kwota kredytu nie może być wyższa niż 407.000 zł (zatem niezależnie od wzajemnego stosunku kwot w CHF i PLN).

Tak skonstruowana umowa nie nosi cech umowy kredytu oznaczonych w art. 69 ust. 1 prawa bankowego, a w konsekwencji jest nieważna na podstawie art. 58 § 1 kc.

Przede wszystkim brak jest w istocie jednoznacznego i stanowczego określenia w umowie sumy pieniężnej oddanej do dyspozycji kredytobiorców. Z jednej strony bowiem umowa stanowi o udzieleniu kredytu w złotych polskich, ale suma kredytu w walucie polskiej nie została wskazana. Z drugiej strony umowa określa sumę kredytu jako równowartość sumy wyrażonej we frankach szwajcarskich, ale sama w sobie nie określa tego przeliczenia, w szczególności daty umowy jako daty przeliczenia, tylko w ogólnych warunkach odsyła do określenia tej równowartości w dniu wypłaty środków z kredytu, czyli do daty w istocie w umowie kredytu nieskonkretyzowanej. Co więcej, także składając dyspozycję wypłaty kredytu, powodowie nie wiedzieli, kiedy nastąpi wypłata i przeliczenie, skoro Bank miał uruchomić kredyt w ciągu 5 dni (§ 4 ust. 1 CSU).

Zachodzi zatem istotna i zasadnicza sprzeczność pomiędzy określeniem kredytu jako

udzielonego w złotych polskich a oznaczeniem przedmiotu umowy kredytu, jakim jest oddanie do dyspozycji kredytobiorcy oznaczonej sumy pieniężnej. Wbrew stanowisku prezentowanemu przez pozwanego sumą tą nie była suma 157.775,89 CHF – (...) S.A. takiej kwoty nie wypłacił ani zbywcy nieruchomości ani powodom.

Nie jest też prawdą, że powodowie wystąpili o kredyt w CHF. Powodowie wskazali we wniosku kredytowym, że ubiegają się o udzielenie im kredytu w kwocie 407.000 zł (wykreślonej potem w formularzu wniosku i zastąpionej kwotą 378.500 zł).

Wbrew stanowisku pozwanego nie można spornej umowy kwalifikować jako umowy kredytu walutowego. Wszystkie operacje dokonywane były w PLN, zarówno na etapie wypłaty kredytu, jak i przez pewien czas – do aneksowania umowy – na etapie spłaty rat. Kredyt w walucie polskiej denominowany lub indeksowany w innej walucie niż polska, jest kredytem w złotych; kredyt denominowany to kredyt udzielony w walucie polskiej, zaś rozliczany w walucie obcej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1911.2019 r., II CSK 483/18, dotyczący tego samego typu kredytu (...); wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 26.02.2020 r., I ACa 422/19). Decydujące znaczenie winno mieć zatem ustalenie sumy kredytu w PLN, a nie w CHF. Można zresztą zwrócić uwagę, że hipoteka kaucyjna zabezpieczająca spłatę kredytu zostało wyrażona w walucie polskiej, a nie w CHF.

Z umowy kredytu nie wynika jednoznacznie, według jakiego kursu (z jakiej daty) zostało dokonane przeliczenie wnioskowanej przez powodów sumy w PLN na sumę w CHF.

W sytuacji, gdy wartość kredytu wyrażona została we franku szwajcarskim, natomiast wypłata kredytu oraz realnie spłacane raty opiewały na wartości w złotych polskich, kredytobiorca nigdy nie spłaca nominalnej kwoty kredytu, bowiem z uwagi na różnice kursowe zawsze będzie to inna kwota, co więcej, podlegająca stałej zmianie przy każdej zmianie harmonogramu płatności. Cecha ta stanowi znaczące odejście od ustawowej konstrukcji kredytu, której elementem przedmiotowo istotnym jest obowiązek kredytobiorcy dokonania zwrotu otrzymanej od banku sumy pieniężnej.

W ocenie Sądu nie zachodziły żadne okoliczności uniemożliwiające dokonanie w umowie przeliczenia walutowego według stanu z dnia zawarcia umowy i wskazanie sumy kredytu w obu walutach, tj. CHF i PLN.

Co do zasady samo przeliczenie kredytu wyrażonego nominalnie w złotych polskich według oznaczonego kursu waluty obcej i odwrotnie można uznać za dopuszczalne i zgodne z ustawą. Według art. 358 ¹ § 2 kc strony umowy, w szczególności umowy kredytu, mogą zastrzec, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego miernika wartości (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25.03.2011 r., IV CSK 377/10; z dnia 18.05.2016 r., V CSK 88/16; z dnia 08.12.2006 r., V CSK 339/06). Tenże miernik może być rozumiany jako wskaźnik w ogóle mający inny charakter albo jako waluta obca w stosunku do waluty zobowiązania – skoro ustawodawca dopuszcza miernik waloryzacji inny niż pieniądz, to znaczy, że dopuszcza także inny pieniądz (walutę) niż pieniądz polski (waluta polska). Świadczenie pieniężne może zatem zostać zwaloryzowane według przewidzianego w umowie kryterium – przeciętnego wynagrodzenia, stopy inflacji, kursu złota, średniej ceny zboża albo jakichkolwiek innego wskaźnika gospodarczego, a także przeliczenie świadczenia pieniężnego wyrażonego nominalnie w złotych polskich może nastąpić według kursu innej waluty. Odnoszenie kredytu do waluty obcej jest postacią takiej właśnie waloryzacji umownej. Waloryzacja świadczenia pieniężnego zmierza do urealnienia jego wartości poprzez odwołanie do obiektywnych, niezależnych od stron transakcji kryteriów. Także w przypadku umów kredytu takie urealnienie może znaleźć zastosowanie. Waloryzacja kwoty nominalnej kredytu jest niezależna od ustaleń dotyczących odsetek umownych (kapitałowych), które w przypadku umowy kredytu stanowią wynagrodzenie banku za wykorzystanie przez kredytobiorcę udostępnionych mu środków pieniężnych, w przeciwieństwie do odsetek za opóźnienie pełniących właśnie funkcję waloryzacyjną obok funkcji represyjnej.

Jednakże prawidłowa, dopuszczalna i zgodna z prawem waloryzacja świadczenia wymagałaby jednoznacznego, precyzyjnego oznaczenia miernika waloryzacji przewidzianego w treści umowy. Oznacza to, że przeliczenie sumy kredytu w PLN na CHF lub w CHF na PLN powinno zostać dokonane od razu, według uzgodnionego przez strony kursu, nie zaś odroczone w czasie na dzień nieznany w chwili zawarcia umowy i pozostawione swobodzie Banku.

W umowie kredytu nie został opisany mechanizm ustalania kursów kupna i sprzedaży CHF. Metoda kształtowania kursu nie została uzgodniona w ramach indywidualnej, jednostkowej umowy. Stosowanie w ogóle do jakichkolwiek przeliczeń kursu ustalanego przez Bank – bez jednoznacznego i pełnego przedstawienia w umowie kredytu metody wyliczania tego kursu poddającej się weryfikacji – może być traktowane jako niedozwolone postanowienie umowne, sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy kredytobiorcy. Miernik waloryzacji stosowany do przeliczenia świadczenia pieniężnego winien mieć charakter obiektywny, niezależny od woli jednej ze stron. Natomiast mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22.01.2016 r., I CSK 149/14, OSNC 2016/11/134; z dnia 13.12.2018 r., V CSK 559/17), inaczej mówiąc jest nieuczciwy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.02.2019 r., II CSK 19/18). Ponadto, zastosowanie innego kursu dla przeliczenia kredytu uruchamianego – kursu kupna oraz innego kursu dla przeliczenia kredytu spłacanego – kursu sprzedaży prowadzi do uzyskania przez bank dodatkowej korzyści finansowej wynikłej z różnicy między tymi kursami. Na tym polega istota tzw. spreadu walutowego.

Rozbieżność stosowanych kursów stanowi korzyść wyłącznie dla banku udzielającego kredytu, a nie dla kredytobiorcy będącego konsumentem. Sytuacje tego rodzaju legły zresztą u podstaw dokonania nowelizacji prawa bankowego ustawą tzw. antyspreadową z dnia 26.07.2011 r.

Zakładając przeliczenie według średniego kursu NBP, kwota kredytu wyrażona w CHF – służąca pokryciu założonego celu kredytowania, tj. sfinansowania zakupu lokalu mieszkalnego, powinna wynosić:

- według kursu z dnia zawarcia umowy – 30.11.2009 r. – 407.000 PLN : 2,7476 = 148.129,27 CHF, a wraz z prowizją (2,12 %) = 151.269,61 CHF;

- według kursu z dnia uruchomienia kredytu – 17.12.2009 r. 407.000 PLN : 2,7758 = 146.624,39 CHF, a wraz z prowizją – 149.732,83 CHF.

Stosując swoje kursy kupna – niższe od kursu średniego NBP – Bank spowodował zwiększenie zobowiązania kredytobiorców wyrażonego w walucie denominacji o ok. 6.000 – 8.000 CHF.

Niezrozumiałe jest przy tym, dlaczego prowizja za udzielenie kredytu mogła zostać od razu przeliczona (niezależnie nawet od samego kursu przeliczenia), zaś suma kredytu już nie.

O ile suma w PLN może zostać uznana objętą porozumieniem stron, to wskazanie sumy kredytu wyłącznie w CHF, bez sprecyzowania, jaka jest suma w PLN na etapie zawarcia umowy kredytu, należy uznać za nieobjęte tymże porozumieniem i pochodzące wyłącznie od Banku. Określenie sumy kredytu w CHF stanowi natomiast podstawę ustalenia wysokości rat wyrażonych nominalnie, w kolejnych harmonogramach jedynie w walucie CHF. Oznacza to, że określenie zasadniczego zobowiązania kredytobiorcy pochodziło wyłącznie od drugiej strony umowy, co jest niedopuszczalne. Tym samym umowa wadliwie określała zobowiązanie kredytobiorcy do zwrotu otrzymanej sumy, a przez to nie zawierała prawidłowo oznaczonych wszystkich niezbędnych elementów umowy kredytu przewidzianych w art. 69 ust. 1 prawa bankowego. To zaś może uzasadniać stwierdzenie nieważności tej umowy.

Celem umowy było sfinansowanie zakupu lokalu mieszkalnego na rynku wtórnym, czyli wykonanie rozliczenia pomiędzy kredytobiorcami a osobą trzecią, niewątpliwie mającego charakter złotowy. Pozwany nie wykazał ani nie próbował wykazać, aby kredytobiorcy zobowiązani byli do świadczenia na rzecz zbywcy w CHF.

Postanowienia umowy kredytu dotyczące mechanizmu denominacji nie zostały indywidualnie uzgodnione, przeciwnie pochodzą z wzorca opracowanego przez Bank. Bank nie wykazał przy tym, aby przesłał kredytobiorcom projekt umowy w celu wprowadzenia swoich uwag i propozycji, co mogłoby wskazywać na indywidualne uzgodnienie jej postanowień. Złożenie wniosku kredytowego o określonej treści nie jest przy tym tożsame z indywidualnym uzgodnieniem postanowień umowy kredytu, zwłaszcza, jeżeli opracowanie treści umowy nie nastąpiło przy złożeniu wniosku. Jak zeznał świadek J. Z., umowy były przygotowywane w centrali (...) S.A.

Nietrafne jest powoływanie się na „wybór oferty” kredytu walutowego. Sporządzenie przez

pracownika banku lub pośrednika kredytowego symulacji kredytu czy też wstępne sprawdzenie zdolności kredytowej nie jest złożeniem oferty. Świadome dokonanie wyboru byłoby możliwe dopiero wówczas, gdyby po zweryfikowaniu wniosku i zdolności kredytowej oraz wydaniu decyzji kredytowej wnioskującym przedstawiono dwie konkretne propozycje z konkretnymi warunkami (kwota kredytu, oprocentowanie, wysokość raty, itp.) i wówczas dokonaliby oni wyboru. Małżonkowie O. złożyli jeden wniosek dotyczący kredytu denominowanego.

Następnie należy podzielić argumentację powodów w zakresie abuzywnego charakteru postanowień umowy kredytu, w szczególności postanowień § 1 ust. 1 CSU, § 2 ust. 1 CSU, § 4 ust. 1 CSU, § 1 ust. 2 COU, 1 ust. 3 pkt 2 COU, § 8 ust. 5 i 6 COU, § 13 ust. 1, 2 i 3 COU, § 15 ust. 7 pkt 2 a COU.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy; nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie , jeżeli zostały sformułowany w sposób jednoznaczny. Przepis art. 385 ¹ § 2 kc wskazuje, że jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Wreszcie stosownie do art. 385 ² kc oceny zgodności postanowienia z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Nie budzi wątpliwości fakt, iż powodowie, zawierając umowę o kredyt hipoteczny z (...)Polska S.A., występowali w charakterze konsumentów w rozumieniu art. 22 ^{( 1)} kc, albowiem zaciągnęli kredyt w celu zakupu lokalu przeznaczonego na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych.

Powodowie wykazali także, że postanowienia umowy o kredyt (...), ukształtowanej z użyciem wzorca pochodzącego od tego Banku (Części ogólnej umowy), nie zostały z nimi indywidualnie uzgodnione, w szczególności w zakresie dotyczącym klauzul przeliczeniowych.

W ocenie Sądu, za rażąco sprzeczne z interesem konsumenta oraz sprzeczne z dobrymi obyczajami należy uznać posługiwanie się przez (...) S.A. po pierwsze kursami kupna/sprzedaży CHF ustalanymi jednostronnie przez Bank, pochodzącymi z jego Tabeli kursów, po drugie zaś różnymi kursami dla różnych przeliczeń, o czym stanowią przywołane zapisy COU. W dacie uruchomienia kredytu Bank stosował kurs kupna waluty według Tabeli kursów z dnia wypłaty środków, zaś w dacie spłaty rat kapitałowo-odsetkowych stosował kurs sprzedaży waluty według Tabeli kursów z dnia spłaty. Kursy zakupu i sprzedaży ustalane były przez Bank, który nie wskazał ani w samej umowie kredytu ani w jej ogólnych warunkach metody wyliczania tych kursów, poddającej się weryfikacji. Nawet, jeżeli tabele kursowe były sporządzane na podstawie wyjściowych danych transakcyjnych z rynku międzybankowego, niezależnych od banku (np. z systemów Thomson / Reuters, Bloomberg itp.), to i tak metody ustalania kursów nie były uzgadniane w ramach indywidualnych, jednostkowych umów. Określenie wysokości należności obciążającej konsumenta z odwołaniem do tabel kursów ustalanych jednostronnie przez bank, bez wskazania obiektywnych kryteriów, jest nietransparentne, pozostawia pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarcza kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz narusza równorzędność stron (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 11.12.2019 r. V CSK 382/18; z dnia 30.09.2020 r., I CSK 556/18; z dnia 02.06.2021 r., I CSKP 55/21).

Treść klauzuli umowy kredytu zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem ustalającej cenę zakupu i sprzedaży waluty obcej powinna, na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów, umożliwić właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej stosowanego w celu obliczenia kwoty rat kredytu, w taki sposób, aby konsument miał możliwość w każdej chwili samodzielnie ustalić kurs wymiany stosowany przez przedsiębiorcę (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 18.11.2021 r., C-212/20).

Trafnie wskazali powodowie, że przeliczenie kredytu najpierw według niższego kursu kupna, następnie według wyższego kursu sprzedaży, powoduje, że już w chwili wypłaty kredytu kredytobiorca miałby spłacić znacznie wyższą sumę od otrzymanej. Stanowi to istotne zaburzenie równowagi kontraktowej na skutek zastosowania niedozwolonych postanowień umownych.

Małżonkowie O. nie otrzymali informacji zawierających bliższe dane, kalkulacji oraz prognoz, odpowiednio zindywidualizowanych i rozłożonych w czasie. Tym samym pozwany Bank nie określił w sposób precyzyjny, kompleksowy i jednoznaczny, na czym polega kwestionowany mechanizm przeliczeniowy oraz związane z nim ryzyko. Bank nie przeprowadził w tym zakresie rzetelnej symulacji. Nie wykonał więc obowiązku informacyjnego w sposób ponadstandardowy (zgodnie z oczekiwaną od niego jako podmiotu profesjonalnego podwyższoną starannością z art. 355 § 2 kc), dający kredytobiorcom pełne rozeznanie co do istoty transakcji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.11.2019 r., II CSK 483/18). Wymóg informacyjny musi zostać wykonany w sposób umożliwiający przeciętnemu konsumentowi uzyskanie wiadomości o możliwości wzrostu lub spadku wartości waluty obcej, w której kredyt został zaciągnięty, oraz pozwalający na oszacowanie istotnych konsekwencji warunku umownego dotyczącego denominacji dla przyszłych zobowiązań finansowych związanych ze spłatą kredytu (zob. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 14.03.2019 r., C-118/17). Nie ma przy tym znaczenia odebranie od kredytobiorców oświadczenia o standardowej treści, że zostali poinformowani o ponoszeniu ryzyka wynikającego ze zmiany kursu waluty oraz są tego ryzyka świadomi. Co więcej oświadczenie takie mogłoby zostać odebrane dopiero po zapoznaniu się z treścią samej umowy, a nie na etapie złożenia wniosku kredytowego.

Umowa kredytu z dnia 30.11.2009 r. nie zawiera przy tym żadnego mechanizmu chroniącego kredytobiorcę przed niekontrolowanymi zmianami kursów, wykraczającymi poza standardowe, rynkowe fluktuacje, prowadzącymi do zawyżenia spłaty kredytu, czyli istotnego pogorszenia sytuacji kredytobiorców w okresie kredytowania. Oznacza to, że ryzyko kursowe po stronie kredytobiorców ma nieograniczony charakter. Stan taki jest w sposób wręcz oczywiście sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interes konsumentów. Co więcej, z samej umowy wynika, że to kredytobiorcy ponosili ryzyko zmian kursu walut (§ 1 ust. 3 pkt 2 COU).

Wadliwe klauzule przeliczeniowe podlegają pominięciu – art. 385 ¹ § 1 i 2 kc. Jeżeli jednak dotyczą głównych świadczeń stron, umowa bez uwzględnienia tychże klauzul nie może być w ogóle wykonywana, co z kolei oznacza, iż jest ona nieważna na podstawie art. 58 § 1 kc. W aktualnym orzecznictwie sądowym przyjmowane jest stanowisko, iż klauzule przeliczeniowe dotyczą głównego świadczenia stron umowy kredytu w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 11.12.2019 r., V CSK 382/18; z dnia 30.09.2020 r., I CSK 556/18).

Kontrola klauzuli dotyczącej głównego świadczenia stron z punktu widzenia art. 385 ¹ k.c. możliwa jest, gdy kwestionowana klauzula nie została sformułowana w sposób jednoznaczny. Sytuacja taka zachodzi w rozpoznawanej sprawie, jako że na podstawie postanowień umowy kredytu kredytobiorcy nie byli w stanie oszacować kwoty, jaką mieli obowiązek w przyszłości świadczyć tytułem spłaty kredytu, a zasady przewalutowania określał jednostronnie Bank.

Przedmiotem zobowiązania kredytobiorców nie był zwrot sumy 157.775,69 CHF (której przecież nie otrzymali), tylko jej równowartości w PLN i to według nieprawidłowego kursu sprzedaży. Z kolei wskazana we wniosku kredytowym kwota 407.000 PLN wraz z prowizjami i opłatami nie została jednoznacznie wskazana w samej umowie kredytu, zatem również nie wyznacza umówionego zobowiązania kredytobiorców. Suma 157.775,69 CHF nie była ani świadczeniem Banku ani świadczeniem kredytobiorców. Wobec istnienia takich rozbieżności i braku jednoznaczności postanowień umowy dotyczących głównych świadczeń stron stosownie do art. 385 ¹ § 1 i 2 kc postanowienia te podlegają pominięciu, co musi prowadzić jednak do upadku całej umowy. To zaś uzasadnia stwierdzenie jej nieważności.

W aktualnym orzecznictwie sądowym prezentowany jest pogląd, że art. 385 ¹ § 2 k.c. wyłącza stosowanie art. 58 § 3 k.c., co uzasadnia stanowisko, że nieuczciwe postanowienia indeksacyjne nie powinny być zastępowane innym mechanizmem przeliczeniowym opartym na przepisach kodeksu cywilnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.11.2019 r., II CSK 483/18). W takiej sytuacji co do zasady wykluczona jest możliwość zmiany przez sąd treści nieuczciwych warunków zawartych w umowie. Działania sądu w razie stwierdzenia klauzuli abuzywnej mają mieć charakter sankcyjny, co oznacza osiągnięcie skutku zniechęcającego profesjonalnych kontrahentów zawierających umowy z konsumentami do zamieszczania w umowach z nimi nieuczciwych postanowień umownych. Skutek ten nie mógłby zostać osiągnięty, gdyby umowa mogła zostać uzupełniona w niezbędnym zakresie przez sąd krajowy przez wprowadzenie do umowy warunków uczciwych. Kontrahent konsumenta niczym by bowiem nie ryzykował, narzucając nieuczciwe postanowienia umowne, skoro mógłby liczyć na to, że sąd uzupełni umowę przez wprowadzenie uczciwych warunków, które powinny być przez niego zaproponowane od razu. W konsekwencji zastąpienie przez sąd klauzul abuzywnych np. kursem średnim waluty obcej z dnia wymagalności roszczenia ogłaszanym przez NBP, należy wykluczyć, jako sprzeczne z celem założonym w art. 6 ust. 1 Dyrektywy Rady nr 93/13/EWG z dnia 05.04.1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Ryzyko przedsiębiorcy stosującego abuzywne klauzule byłoby bowiem w razie ich eliminacji ze stosunku umownego niewielkie i nie zniechęcałoby przedsiębiorców do stosowania nieuczciwych klauzul w przyszłości. Jeżeli sąd krajowy uzna, że zgodnie z odpowiednimi przepisami obowiązującego prawa utrzymanie w mocy umowy bez zawartych w niej nieuczciwych postanowień nie jest możliwe, art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13 nie stoi na przeszkodzie stwierdzeniu, że ta umowa nie może dalej obowiązywać bez takich warunków i wtedy sąd powinien orzec jej unieważnienie (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 03.10.2019 r., C-260/18). Wola konsumenta, który uważa, iż stwierdzenie nieważności całej umowy nie jest dla niego niekorzystne, przeważa nad wdrożeniem systemu ochrony, takiego jak zastąpienie nieuczciwego postanowienia i utrzymanie umowy w mocy (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 03.10.2019 r. C-260/18).

W aktualnym orzecznictwie sądowym dominujące jest stanowisko wskazujące na nieważność umów kredytu denominowanego do CHF zawierających klauzule przeliczeniowe tożsame z kwestionowanymi przez powodów postanowieniami umowy kredytu. Stanowisko takie dotyczy w szczególności oceny umów kredytów typu (...) zawieranych z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bankiem (...) S.A. w G. (wyroki: Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 19.06.2019 r., I ACa 250/19; Sądu Apelacyjnego w Gdańsku: z dnia 08.09.2021 r., I ACa 392/21, z dnia 13.10.2021 r., I ACa 225/21; Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 07.11.2019 r., I ACa 1296/18; Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 03.11.2021 r., I ACa 541/21).

Reasumując powyższe, usprawiedliwione jest stanowisko powodów co do nieważności umowy kredytu (...) nr (...)z dnia 30.11.2009 r.

Zgodnie z art. 189 kpc powód może żądać ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, jeżeli ma w tym interes prawny.

Powództwo o ustalenie stosunku prawnego lub prawa może zostać uwzględnione wtedy, gdy spełnione są dwie przesłanki merytoryczne: interes prawny oraz wykazanie prawdziwości twierdzeń powoda o tym, że dany stosunek prawny lub prawo rzeczywiście istnieje. Pierwsza z tych przesłanek warunkuje określony skutek tego powództwa, decydując o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda, wykazanie zaś istnienia drugiej z tych przesłanek decyduje o kwestii zasadności powództwa (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.06.2001 r., II CKN 898/00).

Interes prawny w rozumieniu art. 189 kpc oznacza potrzebę prawną, wynikającą z sytuacji prawnej, w jakiej znajduje się powód. Może wynikać z bezpośredniego zagrożenia prawa powoda lub zmierzać do zapobieżenia temu zagrożeniu. Interes prawny występuje także wtedy, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa, mająca charakter obiektywny. Powód musi udowodnić, że ma interes prawny w wytoczeniu powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu, który przynajmniej potencjalnie stwarza zagrożenie dla jego prawnie chronionych interesów, a sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego praw przez definitywne zakończenie istniejącego między stronami sporu lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu w przyszłości takiego sporu, tj. obiektywnie odpadnie podstawa jego powstania. Takie cechy roszczenia o ustalenie z art. 189 kpc są utrwalone w orzecznictwie (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 30.10.1990 r., I CR 649/90; z dnia 08.05.2000 r., V CKN 29/00; z dnia 04.10.2001 r., I CKN 425/00; z dnia 01.04.2004 r., II CK 125/03; z dnia 18.06.2009 r., II CSK 33/09; z dnia 18.03.2011 r., III CSK 127/10; z dnia 09.02.2012 r., III CSK 181/11, OSNC 2012/7-8/101; z dnia 14.03.2012 r., II CSK 252/11; z dnia 29.03.2012 r., I CSK 325/11; z dnia 19.09.2013 r., I CSK 727/12). Inaczej mówiąc, przez interes prawny w procesie cywilnym należy rozumieć obiektywną w świetle obowiązujących przepisów prawnych, to jest wywołaną rzeczywistym narażeniem lub zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzebę uzyskania określonej treści wyroku (T. Rowiński, Interes prawny w procesie cywilnym i w postępowaniu nieprocesowym, Warszawa 1971, s. 26). Osoba zainteresowana może dochodzić roszczenia o ustalenie, jeśli nie może uzyskać jakiejkolwiek innej ochrony, w jakikolwiek inny sposób, niż poprzez uzyskanie i przedłożenie wyroku ustalającego istnienie lub nieistnienia prawa lub stosunku prawnego. O istnieniu interesu prawnego w rozumieniu art. 189 kpc decyduje faktyczna, konkretna potrzeba ustalenia. Potrzeba ta zaś niewątpliwie występuje wówczas, kiedy ustalenie prowadzi do definitywnego rozwiązania problemów powoda i chroni jego również na przyszłość przed posunięciami strony przeciwnej.

Biorąc pod uwagę fakt, iż sporna umowa kredytu została zawarta na okres od 30.11.2009 r. do 30.10.2039 r., należy uznać, że zachodzi niepewność sytuacji prawnej powodów wymagająca wiążącego rozstrzygnięcia. Ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wskutek nieważności umowy kredytu zwalnia powodów z obowiązku dalszego uiszczania kolejnych rat kredytu i otwiera drogę do ostatecznego rozliczenia kredytu.

Uzasadnione jest skonstruowanie roszczenia jako ustalenia nieistnienia stosunku prawnego

kredytu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 06.11.2015 r., II CSK 56/15), albowiem kredyt długoterminowy jest stosunkiem prawnym o charakterze trwałym (ciągłym), niekonsumującym się jednorazowo przez samo zawarcie umowy.

W tej sprawie spełnione zostały przesłanki ustalenia nieistnienia stosunku kredytu na podstawie art. 189 kpc, tj. posiadanie przez powodów interesu prawnego w żądaniu takiego ustalenia oraz zaistnienie nieważności umowy stanowiącej źródło tegoż stosunku prawnego w postaci jej sprzeczności z prawem (art. 58 § 1 kc).

Zgodnie z art. 405 kc w zw. z art. 410 § 1 kc kto spełnił świadczenie nienależne, obowiązany jest do jego zwrotu. Zgodnie zaś z art. 410 § 2 kc świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

W konsekwencji stwierdzenia nieważności umowy kredytu powodowie mogą domagać się zwrotu świadczenia nienależnie spełnionego w wykonaniu tejże umowy, tj. zwrotu kwot uiszczonych na rzecz pozwanego i jego poprzednika prawnego. Powodowie ograniczyli żądanie do okresu od 30.12.2009 r. do 30.03.2012 r.

Sąd zasądził zatem od pozwanego na rzecz powodów 59.382,27 zł.

Na podstawie art. 481 § 1 kc odsetki za opóźnienie w zapłacie tej należności przypadają od dnia 01.10.2019 r. Powodowie wezwali pozwanego do zapłaty pismem z dnia 10.09.2019 r. Pismo to, jak wynika z odpowiedzi pozwanego z dnia 30.09.2019 r., wpłynęło do Banku w dniu 16.09.2019 r. Należy przypomnieć, że zobowiązanie do zwrotu świadczenia nienależnego należy do tzw. zobowiązań bezterminowych, w których termin spełnienia świadczenia nie jest z góry oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, wobec czego spełnienie winno nastąpić niezwłocznie po wezwaniu do wykonania zgodnie z art. 455 kc. Niezwłoczne spełnienie świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 455 kc oznacza z reguły spełnienie go w terminie 14 dni (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28.05.1991 r., II CR 623/90; wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 20.03.2012 r., I ACa 191/11). Zatem pozwany, nie spełniając świadczenia na skutek ww. wezwania, popadł w opóźnienie po 14 dniach od jego doręczenia, tj. od dnia 01.10.2019 r.

Następnie Sąd ustalił, że pomiędzy stronami nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) zawartej dnia 30.11.2009 r. pomiędzy (...) S.A. w G. (poprzednikiem prawnym pozwanego) a N. O. i A. O..

W pozostałym zakresie powództwo (w zakresie odsetek od dnia 28.09.2019 r. do dnia 30.09.2019 r.) podlegało oddaleniu.

Za nietrafny należy uznać zarzut przedawnienia roszczenia. Ponieważ zobowiązanie do

zwrotu świadczenia nienależnego jest zobowiązaniem bezterminowym, którego wymagalność zależy od wezwania do zapłaty, zastosowanie znajduje art. 120 kc, zgodnie z którym, jeżeli wymagalność zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Należy zatem rozważyć, kiedy powodowie mogli najwcześniej skierować do pozwanego wezwanie do zapłaty. W ocenie Sądu Okręgowego stan taki zaistniał wówczas, gdy pojawiły się w opinii publicznej, w prasie, itp. szerzej prezentowane poglądy co do możliwych wadliwości umów kredytów indeksowanych lub denominowanych do CHF, czy też po wejściu w życie ustawy antyspreadowej, a zatem około 2011 r. W takim wypadku do dnia wniesienia pozwu nie minął okres 10 lat. Termin przedawnienia roszczeń restytucyjnych konsumenta wobec przedsiębiorcy opartych na postanowieniach nieuczciwych rozpoczyna swój bieg od chwili, gdy powziął on wiedzę co do nieuczciwego charakteru warunków umownych (por. wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej: z dnia 09.07.2020 r., C-698/18 i C-699/18; z dnia 22.04.2021 r., C-485/19), albo w chwili, kiedy umowa stała się trwale bezskuteczna, czyli kiedy konsument stanowczo wyraził wolę jej unieważnienia (zob. uchwałę składu Sądu Najwyższego z dnia 07.05.2021 r., III CZP 6/21, OSNC 2021/9/56). Można jeszcze dodać, iż według niektórych prezentowanych w doktrynie i orzecznictwie poglądów nawet sama spłata pożyczki lub kredytu nie jest świadczeniem okresowym, gdyż spłacający spełnia jedno z góry oznaczone świadczenie tworzące jedną całość, ale tylko rozłożone w czasie, nie zaś szereg świadczeń równorzędnych (zob. B. Kordasiewicz w: System Prawa Cywilnego. Tom 2. Prawo cywilne – część ogólna, W-wa 2002, s. 548-549; wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 10.09.1970 r., I CR 329/70, PUG 70/12, oraz z dnia 02.10.1998 r., III CKN 578/98; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 17.01.2018 r., I ACa 705/17). Skoro spłata kredytu nie jest świadczeniem okresowym, to rozliczenie tej spłaty w wyniku stwierdzenia nieważności umowy tym bardziej nie może mieć takiego charakteru. Z tych przyczyn roszczenie kredytobiorcy przedawnia się w ogólnym sześcio- lub wcześniej dziesięcioletnim terminie przewidzianym w art. 118 kc – z uwzględnieniem dyspozycji art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13.04.2018 r. o zmianie kodeksu cywilnego. Całkowicie chybione było odwołanie się pozwanego do art. 731 kc regulującego przedawnienie roszczeń z umowy rachunku bankowego, a nie z innego stosunku prawnego, jakim jest stosunek kredytu.

Na podstawie art. 100 zd. drugie kpc powodom przysługuje zwrot kosztów procesu w całości. Koszty te obejmują: opłatę sądową od pozwu – 1.000 zł, wynagrodzenie pełnomocnika ustalone zgodnie z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych – 10.800 zł oraz opłatę skarbową od pełnomocnictw – 34 zł, tj. łącznie 11.834 zł. Stosownie do art. 98 § 1 ¹ kpc do tychże kosztów należy doliczyć odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty. Ponieważ sprawę należy uznać za typową sprawę o roszczenia z tytułu tzw. „kredytu frankowego”, brak jest podstaw do zastosowania dwukrotnej stawki zastępstwa.

Mając powyższe na uwadze, Sąd podjął rozstrzygnięcia zawarte w sentencji wyroku.