Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 marca 2013 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział IV Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Anna Bałazińska – Goliszewska

Sędziowie SSO Joanna Żelazny

SSR del. do SO Marta Minkisiewicz – Kasprzak (spr.)

Protokolant Justyna Gdula

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej Tadeusza Kaczana

po rozpoznaniu w dniu 21 marca 2013 r.

sprawy J. P.

oskarżonego z art.190§1 kk w zw. z art. 64§1 k.k., z art. 278§1 i 5 kk oraz art. 275§5 kk w zw. z art. 11§2 kk oraz z art. 157§3 kk

na skutek apelacji wniesionej przez oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Trzebnicy

z dnia 29 października 2012 r. sygn. akt II K 549/12

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Trzebnicy do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt IV Ka 58/13

UZASADNIENIE

J. P. został oskarżony o to, że:

I.  w dniu 1 lipca 2012 roku, w miejscowości K., gm. W., groził swojej byłej żonie A. P. pozbawieniem życia, które to groźby wzbudziły u wymienionej uzasadnioną obawę, że zostaną spełnione, przy czym czynu tego dopuścił się będąc uprzednio karany wyrokiem Sądu Rejonowego w Trzebnicy z dnia 19 grudnia 2011 roku w sprawie II K 799/11 za czyn z art. 207 § 1 k.k., na karę 1 roku pozbawienia wolności, którą odbywał w okresie od 20 czerwca 2011 roku do 9 maja 2012 roku, tj. o czyn z art. 190 § 1 k.k. w związku z art. 64 § 1 k.k.;

II.  w dniu 10 lipca 2012 roku, na drodze pomiędzy miejscowością P. a K., gm. W., groził byłej żonie A. P. pozbawieniem życia, które to groźby wzbudziły u wymienionej uzasadnioną obawę, że zostaną spełnione, przy czym czynu tego dopuścił się będąc uprzednio karany wyrokiem Sądu Rejonowego w Trzebnicy z dnia 19 grudnia 2011 roku w sprawie II K 799/11 za czyn z art. 207 § 1 k.k., na karę 1 roku pozbawienia wolności, którą odbywał w okresie od 20 czerwca 2011 roku do 9 maja 2012 roku, tj. o czyn z art. 190 § 1 k.k. w związku z art. 64 § 1 k.k.,

III.  w dniu 10 lipca 2012 roku, na drodze pomiędzy miejscowością P. a K., gm. W., dokonał zaboru w celu przywłaszczenia mienia w postaci telefonu komórkowego marki N. (...) oraz torebki z zawartością portfela z pieniędzmi w kwocie 204 złotych, dowodu osobistego, karty bankomatowej Banku Spółdzielczego oraz kosmetyków, o łącznej wartości 1314 złotych, czym działał na szkodę A. P., tj. o czyn z art. 278 § 1 k.k. i art. 278 § 5 k.k. i art. 275 § 1 k.k. w związku z art. 11 § 2 k.k.;

IV.  w dniu 10 lipca 2012 roku, na drodze pomiędzy miejscowością P. a K., gm. W., dokonał uszkodzenia ciała A. P., w ten sposób, że szarpał za ręce powodując u wymienionej obrażenia ciała w postaci: złamania wieloodłamowego dostawowego trzonu paliczka podstawnego palca IV ręki lewej i trzonu paliczka podstawnego palca III ręki lewej wymagającego repozycji i unieruchomienia ich drutami K., które to obrażenia naruszają czynności narządów ciała na czas powyżej dni 7, przy czym czynu tego dopuścił się będąc uprzednio karany wyrokiem Sądu Rejonowego w Trzebnicy z dnia 19 grudnia 2011 roku w sprawie II K 799/11 za czyn z art. 207 § 1 k.k., na karę 1 roku pozbawienia wolności, którą odbywał w okresie od 20 czerwca 2011 roku do 9 maja 2012 roku , tj. o czyn z art. 157 § 1 k.k. w związku z art. 64 § 1 k.k.

Wyrokiem z dnia 29 października 2012 r. w sprawie o sygn. akt II K 549/12 Sąd Rejonowy w Trzebnicy:

I.  uznał oskarżonego J. P. za winnego zarzucanego mu czynu opisanego w punkcie I części wstępnej wyroku, tj. występku z art. 190 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 190 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. wymierzył mu karę 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności;

II.  uznał oskarżonego J. P. za winnego zarzucanego mu czynu opisanego w punkcie II części wstępnej wyroku, tj. występku z art. 190 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 190 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. wymierzył mu karę 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności;

III.  uznał oskarżonego J. P. za winnego zarzucanego mu czynu opisanego w punkcie III części wstępnej wyroku, tj. występku z art. 278 § 1 i 5 k.k. oraz art. 275 § 5 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i za to na podstawie art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył mu karę 8 (ośmiu) miesięcy pozbawienia wolności;

IV.  uznał oskarżonego J. P. za winnego tego, że w dniu 10 lipca 2012 roku, na drodze pomiędzy miejscowością P. a K., gm. W., działając nieumyślnie dokonał uszkodzenia ciała A. P., w ten sposób, że chcąc wyrwać pokrzywdzonej torebkę szarpał ją za ręce, powodując u wymienionej obrażenia ciała w postaci: złamania wieloodłamowego dostawowego trzonu paliczka podstawnego palca IV ręki lewej i trzonu paliczka podstawnego palca III ręki lewej wymagające repozycji i unieruchomienia ich drutami K., które to obrażenia naruszają czynności narządów ciała na czas powyżej dni 7, tj. występku z art. 157 § 3 k.k. i za to na podstawie art. 157 § 3 k.k. wymierzył mu karę 3 (trzech) miesięcy pozbawienia wolności;

V.  na podstawie art. 85 k.k. i 86 § 1 k.k. połączył oskarżonemu orzeczone w punktach I - IV kary pozbawienia wolności i wymierzył mu łączną karę 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności;

VI.  na podstawie art. 63 § 1 k.k. w zw. z art. 265 k.p.k. na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności zaliczył oskarżonemu okres zatrzymania i aresztowania w sprawie od dnia 10 lipca 2012 r. do dnia 29 października 2012 r.;

VII.  na podstawie art. 46 § 2 k.k. orzekł od oskarżonego na rzecz pokrzywdzonej A. P. nawiązkę w kwocie 1000 zł;

VIII.  zwolnił oskarżonego od kosztów procesu przejmując je na rachunek Skarbu Państwa.

Powyższy wyrok zaskarżył w osobiście sporządzonej apelacji oskarżony J. P. wskazując w uzasadnieniu apelacji, iż wymierzona mu kara pozbawienia wolności jest w jego odczuciu zbyt wysoka i wniósł o wymierzenie kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Niezależnie od podniesionego przez apelującego zarzutu niewspółmierności kary należało przyjąć, że Sąd I instancji dopuścił się mającego istotny wpływ na treść wyroku naruszenia przepisów prawa procesowego, to jest art. 387 § 1 i § 2 k.p.k., polegającego na uwzględnieniu pod nieobecność oskarżyciela wniosku oskarżonego o wydanie wyroku bez przeprowadzenia postępowania dowodowego oraz skazanie go za popełnienie przestępstwa z art. 157 § 3 k.k., mimo istnienia ujemnej przesłanki procesowej z art. 17 § 1 pkt 10 k.p.k., polegającej na braku wniosku o ściganie pochodzącego od pokrzywdzonej, co stanowi bezwzględną podstawę odwoławczą określoną w art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k.

Postępowanie przygotowawcze w niniejszej sprawie prowadzone było w formie dochodzenia i Sąd I instancji, zgodnie z art. 469 k.p.k., rozpoznawał sprawę w trybie uproszczonym. Z protokołu rozprawy z dnia 29 października 2012 r. wynika, że oskarżyciel publiczny nie stawił się, co zgodnie z art. 477 k.p.k. nie tamowało toku rozprawy.

Na rozprawie w tym dniu oskarżony J. P. po odczytaniu aktu oskarżenia przyznał się jedynie do jednego z czterech zarzucanych mu aktem oskarżenia czynów i odmówił składania wyjaśnień, ale wniósł o dobrowolne poddanie się karze i wymierzenie kar w wysokości, jakie zostały ostatecznie orzeczone.

Zgodnie z art. 387 § 1 zd. 1 k.p.k. do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej oskarżony, któremu zarzucono występek, może złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzania postępowania dowodowego. W myśl § 2 tego artykułu Sąd może uwzględnić wniosek oskarżonego o wydanie wyroku skazującego, gdy okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości i cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości; uwzględnienie takiego wniosku jest możliwe jedynie wówczas, gdy nie sprzeciwią się temu prokurator, a także pokrzywdzony należycie powiadomiony o terminie rozprawy oraz pouczony o możliwości zgłoszenia przez oskarżonego tego wniosku.

Na podstawie art. 387 § 2 k.p.k. Sąd I instancji przychylił się do wniosku oskarżonego o wydanie wyroku skazującego uznając, że okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości a cele rozprawy zostaną osiągnięte mimo nie przeprowadzenia rozprawy w całości. Nie dostrzegł jednak, że warunkiem akceptacji wniosku oskarżonego jest brak sprzeciwu nie tylko pokrzywdzonej obecnej na rozprawie, ale również oskarżyciela, który na rozprawę się nie stawił i który nie odniósł się w żaden sposób do wniosku oskarżonego. Tymczasem Sąd postanowił zaakceptować wniosek oskarżonego czyniąc w protokole rozprawy niezgodny z rzeczywistością zapis, iż „prokurator i pokrzywdzony wyrażają zgodę na powyższy wniosek”.

Brak możliwości wyrażenia przez oskarżyciela sprzeciwu wobec wniosku oskarżonego powoduje wystąpienie negatywnej przesłanki, uniemożliwiającej procedowanie w trybie art. 387 k.p.k. Możliwość uwzględnienia wniosku oskarżonego jest uzależniona od spełnienia wszystkich warunków wymienionych w art. 387 § 1 i 2 k.p.k. Brak którejkolwiek z przesłanek wskazanych w tym przepisie stanowi przeszkodę do wydania wyroku w tym trybie. Wydanie wyroku w trybie art. 387 § 1 i 2 k.p.k. możliwe jest zatem tylko wtedy, gdy nie sprzeciwią się temu prokurator i pokrzywdzony. Niedopuszczalne jest przy tym domniemywanie braku sprzeciwu prokuratora, o którym mowa w art. 387 § 2 k.p.k., tym bardziej, że ani chęć złożenia przez oskarżonego wniosku o dobrowolne poddanie się karze ani treść tego wniosku nie była mu znana.

W niniejszej sprawie jedynie pokrzywdzona taką zgodę wyraziła, natomiast oskarżyciel w związku z jego niestawiennictwem na rozprawie pozbawiony został możliwości wyrażenia sprzeciwu wobec wniosku oskarżonego. Stwierdzone uchybienie proceduralne bez wątpienia mogło mieć istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku.

Abstrahując od powyższego należy podnieść, iż stanowisko oskarżonego nieprzyznającego się do większości ze stawianych mu zarzutów i odmawiającego składania wyjaśnień obligowało Sąd do takiego przeprowadzenia przewodu sądowego, w którym nastąpiłoby wyjaśnienie okoliczności zarzucanych oskarżonemu czynów. Jest rzeczą oczywistą, że Sąd Rejonowy w razie spełnienia ustawowych przesłanek z art. 387 k.p.k. uprawniony był do wydania wyroku w trybie przewidzianym tym przepisem, nie mniej jednak uwzględniając postawę oskarżonego winien był uczynić to w sytuacji, gdy rzeczywiście okoliczności popełnienia zarzucanych temu oskarżonemu przestępstw nie będą budziły wątpliwości. Jest to bowiem jedna z przesłanek warunkujących dopuszczalność akceptacji wniosku oskarżonego o dobrowolne poddanie się karze i jakkolwiek podlega ona ocenie Sądu orzekającego, to równocześnie ocena ta nie może mieć charakteru dowolnego i zmierzać wyłącznie do szybkiego zakończenia sprawy, ograniczenia społecznych kosztów procesu i pominięcia z tego powodu istniejących wątpliwości co do winy wnioskodawcy. Oświadczenie oskarżonego, odmawiającego złożenia wyjaśnień, o chęci dobrowolnego poddania się karze w zasadzie niczego nie wyjaśnia, a w każdym razie – wobec późniejszego zaskarżenia wyroku - budzi wątpliwości co do zrozumienia przez oskarżonego instytucji dobrowolnego poddania się karze.

Niezależnie od powyższego Sąd Odwoławczy dostrzegł również, że procedowanie Sądu I instancji obarczone jest błędem stanowiącym bezwzględną przyczynę odwoławczą z art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 10 k.p.k.

Wskazać należy, że aby mogło nastąpić orzekanie w przedmiocie procesu, muszą być spełnione warunki procesowe pozwalające na przeprowadzenie postępowania karnego. Jedną z ujemnych przesłanek procesowych jest, zgodnie z art. 17 § 1 pkt 10 k.p.k., brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej. Jest on konsekwencją trybów warunkowych ścigania z oskarżenia publicznego, a więc zależnych od spełnienia przez określony podmiot warunku statuowanego w ustawie. Brak spełnienia tego warunku nie pozwala na wszczęcie postępowania karnego, a ujawnienie tego braku w toku postępowania obliguje do umorzenia procesu (art. 9 § 1 in fine k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 10 k.p.k.).

Sąd meriti na rozprawie w dniu 29 października 2012 r. na podstawie art. 399 § 1 k.p.k. uprzedził strony o możliwości zmiany kwalifikacji prawnej czynu zarzucanego oskarżonemu w punkcie IV aktu oskarżenia (z art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.) poprzez przyjęcie, że czyn ten wyczerpuje znamiona przestępstwa z art. 157 § 3 k.k. i w punkcie IV części dyspozytywnej wyroku uznał oskarżonego za winnego popełnienia tego czynu.

Natomiast zgodnie z art. 157 § 5 k.k. ściganie przestępstwa określonego w art. 157 § 3 k.k., jeżeli pokrzywdzonym jest osoba najbliższa, następuje na jej wniosek. Pokrzywdzona A. P. jest byłą żoną oskarżonego a zatem mieści się w kręgu osób dla oskarżonego najbliższych w rozumieniu tego przepisu. Złożenie przez osobę uprawnioną wniosku o ściganie w przypadku przestępstw wnioskowych stanowi przesłankę, która musi istnieć, aby postępowanie było dopuszczalne, inaczej rzecz ujmując, brak wniosku stanowi przeszkodę procesową.

Akta sprawy wskazują, że pokrzywdzona A. P. nie złożyła wniosku o ściganie przestępstwa określonego w art. 157 § 3 k.k., mimo iż w tym trybie następuje ściganie tego czynu. Protokoły jej przesłuchania z postępowania przygotowawczego nie wskazują także, by i wtedy żądała ścigania oskarżonego za uszkodzenie jej ciała.

W takim wypadku – w razie uprzedzenia stron o możliwości zmiany kwalifikacji prawnej czynu – przy toczącym się postępowaniu dotyczącym przestępstwa względnie wnioskowego konieczne było zwrócenie się do pokrzywdzonej o złożenie oświadczenia, czy składa wniosek o ściganie, a w razie nie złożenia przez nią wniosku, postępowanie należało umorzyć.

Zaniechanie tych działań prowadzi do zaistnienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej z art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 10 k.p.k. Względność ujemnej przesłanki procesowej wobec możliwości złożenia wniosku o ściganie aż do upływu okresu przedawnienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2000 r., V KKN 29/00, Lex nr 45430 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 2008 r., II KK 17/08, Lex nr 435375), nie implikuje umorzenia postępowania odnośnie czynu z art. 157 § 3 k.k., ale uzasadnia w tym zakresie przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Reasumując, wystąpienie bezwzględnej przyczyny odwoławczej - art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 10 k.p.k. (brak wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej) oraz naruszenie prawa procesowego (art. 387 § 1 i 2 k.p.k.) musiało doprowadzić do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

W toku ponownego rozpoznania sprawy Sąd Rejonowy zobowiązany będzie do uzyskania stanowiska pokrzywdzonej co do złożenia wniosku o ściganie czynu z art. 157 § 3 k.k., a w zależności od niego, do dalszego procedowania zgodnie z obowiązującymi przepisami, nie tracąc z pola widzenia kierunku wniesionej przez oskarżonego apelacji. W zakresie postępowania dowodowego Sąd Rejonowy – w zależności od stanowiska oskarżonego- winien będzie przeprowadzić bezpośrednio jedynie te z nich , które okażą się niezbędne do poczynienia prawidłowych ustaleń.

Z oczywistych, określonych wyżej powodów, Sąd Okręgowy nie ustosunkował się do apelacji oskarżonego kwestionującego wymiar kary, traktując ją w świetle swojego rozstrzygnięcia jako przedwczesną.