Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

20 października 2015 roku

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Dominika Romanowska

Protokolant: Anna Gniwek

po rozpoznaniu na rozprawie 06 października 2015 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa M. K., G. K. (1), A. K. (1) i S. W.

przeciwko A. K. (2)

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego A. K. (2) na rzecz powódki M. K. kwotę 18.436,03 zł ( osiemnaście tysięcy czterysta trzydzieści sześć złotych trzy gorsze) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 19 czerwca 2014 r. do dnia zapłaty;

II.  zasądza od pozwanego A. K. (2) na rzecz powoda G. K. (1) kwotę 9.776,91 zł ( dziewięć tysięcy siedemset siedemdziesiąt sześć złotych dziewięćdziesiąt jeden gorszy) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 28 marca 2015 r. do dnia zapłaty;

III.  zasądza od pozwanego A. K. (2) na rzecz powódki A. K. (1) kwotę 9.776,91 zł ( dziewięć tysięcy siedemset siedemdziesiąt sześć złotych dziewięćdziesiąt jeden gorszy) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 28 marca 2015 r. do dnia zapłaty;

IV.  oddala dalej idące powództwa;

V.  wzajemnie znosi koszty procesu pomiędzy powodami M. K., G. K. (1) i A. K. (1) a pozwanym A. K. (2).

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 20 sierpnia 2014 r. powodowie M. K., G. K. (1) i A. K. (1) wnieśli o zasądzenie na ich rzecz kwoty 89.299,19 zł na którą składają się następujące kwoty:

- 6.039 zł tytułem zwrotu poniesionych przez powodów kosztów w postaci podatku rolnego od nieruchomości rolnej stanowiącej własność powodów, a znajdującej się we władaniu pozwanego, przy czym powodowie wskazali, że w zakresie podanej sumy 6.039 zł, kwota 3.285,81 zł powinna być zapłacona na rzecz powodów w częściach po 1/3 na każdego z nich, natomiast dalsza kwota 2.753,19 zł winna być zapłacona w 4/6 na rzecz powódki M. K., a na rzecz powodów G. K. (1) i A. K. (1) po 1/6 wraz z odsetkami ustawowymi szczegółowo określonymi w treści pozwu,

- 16.038,67 zł z tytułu szkody związanej z nałożoną na powódkę M. K.przez (...) sankcji w wysokości 16.038,67 zł, przy czym kwota ta winna być zasądzona wyłącznie na rzecz powódki M. K., wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 19 czerwca 2014 r.,

- 67.221,52 zł tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z gruntów rolnych należących do powodów, przy czym w zakresie wskazanej sumy 67.221,52 zł, kwota 36.575,23 zł powinna zostać zapłacona w częściach po 1/3 na rzecz każdego z powodów, natomiast dalsza kwota 30.646,29 zł powinna zostać zapłacona w 4/6 na rzecz powódki M. K., natomiast na rzecz G. K. (1) i A. K. (1) – w częściach po 1/6.

W uzasadnieniu swojego żądania powodowie podali, że powódka M. K.i jej mąż Z. K., jako właściciele gruntów rolnych, w dniu 11 września 2009 r. zawarli z pozwanym umowę dzierżawy gruntów rolnych o łącznej powierzchni 11,71 ha. Natomiast w dniu 31 sierpnia 2010 r. powódka i jej małżonek zawarli z pozwanym kolejną umowę dotyczącą dalszych gruntów rolnych o powierzchni 4,85 ha. Umowy zostały zawarte na okres 10 lat, z trzymiesięcznym okresem wypowiedzenia dla obu stron. Czynsz stanowić miała równowartość należnych pozwanemu pożytków rolnych w postaci dopłat bezpośrednich z (...). Nadto pozwany zobowiązał się opłacać podatek rolny, przekazując pieniądze wydzierżawiającemu najpóźniej na jeden dzień przed terminem zapłaty.

Powodowie wyjaśnili, że (...) r. zmarł mąż powódki M. K., a ojciec powoda G. K. (1)i powódki A. K. (1).– Z. K.. Spadek po Z. K.nabyli na podstawie ustawy wszyscy powodowie w częściach równych (po 1/3 części). W związku z dziedziczeniem, współwłaścicielami wydzierżawionych pozwanemu działek o łącznej powierzchni 7,55 ha została powódka M. K.(udział we współwłasności wysokości 4/6) oraz G. K. (1)i A. K. (1)(po 1/6 części). Działki te wchodziły bowiem w przeszłości w skład majątku wspólnego M. K.i jej małżonka. Natomiast dalsze działki wydzierżawione pozwanemu, mające powierzchnię 9.01 ha były wyłączną własnością spadkodawcy, w związku z czym powodom przysługują jednakowe udziały we współwłasności tej nieruchomości w wysokości 1/3.

Powodowie podali, że pozwany nie realizował zawartych umów i zalegał z zapłatą należnych rat podatku rolnego. W związku z tym powódka M. K. wypowiedziała pozwanemu umowy dzierżawy na podstawie oświadczenia z dnia 15 kwietnia 2012 r., które wywarło skutek najpóźniej z końcem sierpnia 2012 r., co potwierdza również wyrok SO we Wrocławiu z dnia 13 lutego 2014 r. (sygn. akt II Ca 149/13). Pomimo wypowiedzenia umów pozwany w dalszym ciągu korzysta bezumownie z gruntów rolnych należących do powodów. Nie zapłacił on także kwoty zaległego podatku pomimo prawomocnego wyroku sądowego Sąd Rejonowego w Środzie Śląskiej z dnia 25 lipca 2013 r. (sygn. akt I C 801 /12).

Powodowie podnieśli, iż ponieśli szkodę w związku z bezumownym korzystaniem przez pozwanego z gruntów rolnych stanowiących ich własność. Szkoda ta obejmuje zarówno koszty, które powodowie ponoszą na utrzymanie przedmiotowych gruntów rolnych, jak również utracone przez powodów korzyści, których nie otrzymują w związku z tym, że nie mogą uprawiać ziemi. Powodowie wskazali, że ta sytuacja jest mocno obciążająca dla powódki M. K., wdowy po M. K. oraz jej osieroconych dzieci.

Powodowie wskazali, że wskazana w petitum pozwu kwota 6.039 zł stanowi zapłacony przez powodów podatek rolny za IV kwartał 2012 r. I, II, III i IV kwartał 2013 r. i II kwartał 2014 r. wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi odrębnie dla poszczególnych płatności kwartalnych.

Natomiast kwota 16.038,67 zł stanowi sankcję, jaką (...) ((...)) nałożyła na powódkę M. K.na podstawie decyzji z dnia 31 grudnia 2013 r. Nałożenie tej sankcji było związane z tym, że pomimo wypowiedzenia umowy dzierżawy pozwany w 2013 r. złożył kolejny wniosek o przyznanie płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego odnośnie do spornych nieruchomości. Analogiczny wniosek złożyła powódka. W wyniku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego (...)stwierdziła, że użytkownikiem gruntów w 2013 r. był pozwany A. K. (2), w wyniku czego obciążono powódkę sankcją. W niniejszym postępowaniu powódka M. K.domaga się od pozwanego wyrównania tej szkody, powstałej wskutek złożenia przez A. K. (2), w złej wierze (pomimo wypowiedzenia umowy dzierżawy jeszcze w 2012 r.) wniosku o przyznanie płatności za rok 2013.

Z kolei na kwotę 67.221,52 zł składa się między innymi kwota 16.038,67 zł jako równowartość dopłat bezpośrednich dla spornych gruntów za rok 2013 oraz kwota 15.909,23 zł, odpowiadająca wysokości dopłat za rok 2014. Kwoty te zostałyby przyznane powodom, gdyby nie bezprawne działanie pozwanego. Powodowie wskazali, że kwota 16.038,67 zł została w istocie pobrana przez pozwanego z tytułu dopłat bezpośrednich za rok 2013, natomiast kwota 15.909,23 zł ma zostać przyznana powodowi na podstawie złożonego przez niego wniosku o dopłaty za 2014 r.

Nadto na wzmiankowaną sumę 67.221,52 zł składa się kwota 32.567,72 zł stanowiąca równowartość utraconych przez powodów dochodów z działalności rolnej (uprawy pszenicy) na spornym gruncie w latach 2013 i 2014 r. Obliczając wskazaną kwotę 32.567,72 zł powodowie opierali się na danych (...) Doradztwa Rolniczego we W., zgodnie z którymi średnie dochody netto z jednego hektara działalności rolniczej w zakresie produkcji roślinnej (uprawy pszenicy ozimej), bez dopłat z (...), w 2013 r. wynosiły 727,72 zł, natomiast w 2014 r. – 1.238,93 zł. Kwoty te powodowie odnieśli do spornych nieruchomości o łącznej powierzchni 16,56 ha, co w efekcie dało kwotę 32.567,72 zł tytułem utraconych korzyści związanych z brakiem produkcji rolnej za okres 2013 r. i 2014 r. Ponadto na sumę 67.221,52 zł składa się także kwota 2.705,90 zł stanowiąca równowartość utraconych przez powodów dochodów, które otrzymaliby tytułem zwrotu podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego, który przysługiwałby powodom za rok 2013 i 2014.

Powodowie wyjaśnili, że sposób obliczania konkretnych roszczeń zawartych w pozwie dla poszczególnych powodów związany jest z tym, że wszystkim powodom przysługuje udział po 1/3 we współwłasności nieruchomości o powierzchni 9,01 ha (stanowiącej 54,41 % powierzchni łącznej spornych nieruchomości). Natomiast w odniesieniu do pozostałych działek o powierzchni 7,55 ha (45,59 % powierzchni łącznej nieruchomości) powódce M. K. przysługiwał udział we współwłasności w wysokości 4/6, natomiast jej dzieciom – po 1/3. Wartości te winny być wykorzystane dla obliczenia wysokości roszczeń przysługujących poszczególnym powodom – za wyjątkiem roszczenia odszkodowawczego związanego z sankcją nałożoną przez (...) na powódkę M. K., które przysługuje wyłącznie tej powódce.

W odpowiedzi na pozew z dnia 16 kwietnia 2015 r. (k. 137) pozwany A. K. (2) wniósł o oddalenie powództwa w całości. W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany podał, że umowy dzierżawy z 11 września i 31 sierpnia 2010 r. są wiążące dla stron, w tym dla G. K. (1) i A. K. (1) jako następców prawnych zmarłego Z. K.. Oświadczenie woli o wypowiedzeniu umów, na które powołują się powodowie, nie doprowadziło do rozwiązania stosunku obligacyjnego łączącego strony. Powodowie dochodzili przed Sądem Rejonowym w Środzie Śląskiej w sprawie o sygn. I C 801/12, aby pozwany opuścił i wydał sporne grunty, jednak powództwo to zostało oddalone.

Pozwany podniósł, iż powodowie nie prowadzą i nie prowadzili nigdy gospodarstwa rolnego, jak również nie posiadają żadnych urządzeń ani środków umożliwiających im prowadzenie gospodarstwa rolnego. Nadto z pisma powodów z dnia 30 marca 2015 r. wynika, iż 15 czerwca 2014 r. zawarli kolejną umowę dzierżawy ze S. W., a wydzierżawienie gruntu wyłącza możliwość osobistego prowadzenia działalności rolnej przez właściciela.

Pozwany wskazał następnie, że, wbrew twierdzeniom powodów, opłacał podatek rolny za będące w jego posiadaniu grunty rolne. Z kolei odnosząc się do roszczenia odszkodowawczego związanego z sankcją nałożoną przez (...), pozwany zauważył, iż przy składaniu wniosku o przyznanie płatności powodowie, reprezentowani przez pełnomocnika, mieli pełną świadomość, że w 2013 roku grunty nie znajdowały się w ich posiadaniu. Przy tym, wskazana sankcja polega na dokonaniu potrącenia z innych płatności przyznanych wnioskodawcy. Powodowie nie wskazali żeby dokonywano na ich rzecz jakichkolwiek płatności, a zatem nie byli w stanie wykazać szkody.

Pozwany zarzucił, iż powodowie nie wykazali spełnienia przesłanek (innych niż posiadanie gruntu) do przyznania im płatności bezpośrednich. W szczególności powodowie nie prowadzą działalności rolniczej i nie są w stanie utrzymywać gruntów zgodnie z normami przez cały rok kalendarzowy. Pozwany podniósł nadto, że przyjęta przez powodów metodyka przyjęta przy ustalaniu ewentualnego roszczenia o zwrot utraconych korzyści z produkcji roślinnej jest wadliwa. Roszczenie takie znajduje podstawę w art. 225 w zw. z art. 224 § 2 k.c., regulujących wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy. O wysokości tego wynagrodzenia powinny decydować stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy i czas posiadania rzeczy przez adresata roszczenia.

Z kolei odnosząc się do żądania odszkodowania w zakresie dotyczącym zwrotu części podatku akcyzowego, pozwany wskazał, że powodowie w żaden sposób nie wykazali, aby składali stosowne wnioski o zwrot tego podatku i posiadali odpowiednio udokumentowane koszty z tytułu nabywania oleju napędowego.

W piśmie procesowym z dnia 18 maja 2015 r. powodowie wnieśli o zawiadomienie S. W. o toczącym się procesie w celu wstąpienia przez S. W. (zgodnie ze stanowiskiem powodów aktualnego dzierżawcę spornej nieruchomości) do sprawy w charakterze powoda, co do należności w łącznej kwocie 16.695,20 zł za bezumowne korzystanie przez pozwanego z gruntów w okresie od 15 czerwca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r. Powodowie wskazali, że na sumę tę składa się kwota 7.291,73 zł jako równowartość dopłat bezpośrednich za wskazany okres czasu oraz 9.403,47 zł jako równowartość średnich dochodów netto z jednego hektara działalności rolniczej, bez dopłat otrzymywanych z (...).

Na rozprawie w dniu 28 maja 2015 r. Sąd postanowił zawiadomić o toczącym się postępowaniu S. W., pouczając go o możliwości wstąpienia do udziału w sprawie w charakterze powoda. Z kolei w piśmie z dnia 14 lipca 2015 r. (k. 189) S. W. oświadczył, że wstępuje do sprawy w charakterze powoda co do kwoty 16.695,20 zł.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 11 września 2009 r. Z. K. i M. K. jako właściciele gospodarstwa rolnego położonego w miejscowości P., o powierzchni 19,71 wydzierżawili pozwanemu A. K. (2) grunty rolne o powierzchni 11,71 ha, składające się z działek nr (...). Pozwany zobowiązał się opłacania podatku rolnego od dzierżawionych gruntów i dostarczania pieniędzy wydzierżawiającym najpóźniej na 1 dzień przed terminem zapłaty, zgodnie z nakazem płatniczym. Nadto dopłatę bezpośrednią z (...) mieli pobierać wydzierżawiający.

Dowód:

- umowa dzierżawy z 11 września 2009 r., k. 22

Strony umowy postanowiły, iż umowa może zostać rozwiązana (przez którąkolwiek ze stron) z 3-miesięcznym wypowiedzeniem, najpóźniej do 11 czerwca danego roku z możliwością zbioru przez dzierżawcę plonów – zarówno zboża, kukurydzy, jak i okopowych.

Dowód:

- umowa dzierżawy z 11 września 2009 r., k. 22

W dniu 31 sierpnia 2010 r. Z. K. i powódka M. K. zawarli z pozwanym kolejną umowę dzierżawy dotyczącą dalszych działek rolnych należących do wydzierżawiających (nr 276, 158) o łącznej powierzchni 4,85 ha. Strony postanowiły, że dotację bezpośrednią z (...) pobierają wydzierżawiający. Dzierżawca zobowiązał się do opłaty podatku rolnego za grunty, dostarczając pieniądze wydzierżawiającym najpóźniej 1 dzień przed terminem zapłaty, zgodnie z nakazem.

Dowód:

- umowa dzierżawy z 31 sierpnia 2010 r., k. 24

Strony umowy przyjęły, iż obie strony mogą rozwiązać niniejszą umowę z 3-miesięcznym wypowiedzeniem najpóźniej do 31 maja danego roku.

Dowód:

- umowa dzierżawy z 31 sierpnia 2010 r., k. 7

Z. K.zmarł w dniu (...) r. Spadek po nim, na postawie ustawy, nabyła żona, powódka M. K.oraz dzieci: powodowie A. K. (1)i G. K. (1), po 1/3 części każde z nich.

Dowód:

- postanowienie Sądu Rejonowego w Środzie Śląskiej z dnia 3 czerwca 2011 r. (sygn. akt I Ns 144/11), k. 12

W skład spadku wchodziło prawo własności działek będących przedmiotem dzierżawy na rzecz pozwanego. Obecnie współwłaścicielami działek nr (...) o powierzchni łącznej 7,55 ha są powodowie M. K. (udział w wysokości 4/6), G. K. (1) (udział 1/6) oraz A. K. (1) (udział 1/6). Natomiast współwłaścicielami działek nr (...) o łącznej powierzchni 9,01 ha są powodowie M. K., G. K. (1) i A. K. (1) w równych częściach (udział po 1/3).

Dowód:

- wydruk treści księgi wieczystej nr (...) z dnia 15 lipca 2014 r., k. 26 – 29

- wydruk księgi wieczystej nr (...) z dnia 15 lipca 2014 r., k. 30 - 32

- wypisy z rejestru gruntów z 29 listopada 2012 r., k. 33, 35

W dniu 16 kwietnia 2012 r. powódka M. K. wysłała pozwanemu listem poleconym dwa oświadczenia zatytułowane „wypowiedzenie umowy dzierżawy”, w których wskazała, że z dniem 10 czerwca 2012 r. wypowiada pozwanemu umowę z dnia 11 września 2009 r. (dotyczącą gruntów rolnych o powierzchni 11,71 ha), a z dniem 31 maja 2012 r. – wypowiada umowę z dnia 31 sierpnia 2010 r. (grunty o powierzchni 4,85 ha). W treści oświadczeń powódka wskazała, że dzierżawca nie dokonał zapłat podatku za IV kwartał 2011 r., I kwartał 2012 r. i jest zobowiązany do zapłaty podatku za II i III kwartał 2012 r. Powódka wskazała na, wynikającą z umów dzierżawy, możliwość zbioru przez dzierżawcę plonów w okresie ich dojrzewania agrotechnicznego oraz zobowiązała dzierżawcę do przekazania dzierżawionego gruntu w stanie niepogorszonym i nadającym się do zasiewów w terminach agrotechnicznych. Powódka wskazała nadto, że wskazany areał objęty umową dzierżawy jest przedmiotem podziału majątku spadkowego po zmarłym wydzierżawiającym Z. K..

Dowód:

- wypowiedzenia umów dzierżawy datowane na 15 kwietnia 2012. r. wraz z potwierdzeniami nadania w dniu 16 kwietnia 2012 r., k. 36 - 39

Pozwany nie wydał powodom spornych nieruchomości i w dalszym ciągu uprawiał grunty rolne będące własnością powodów.

Okoliczności bezsporne

Pozwany pobrał płatności bezpośrednie z (...) w 2013 r. w wysokości 16.038,67 zł oraz w 2014 r. w wysokości 15.909,23 zł i nie rozliczył się z tego tytułu z powodami.

Okoliczności bezsporne, nadto:

- pismo (...) z dnia 7 lipca 2015 r., k. 185

- przesłuchanie pozwanego A. K. (2), e-protokół rozprawy z dnia 6 października 2015 r., 00:30:28 – 00:54:45

- decyzja nr (...) w sprawie przyznania płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, k. 59 – 60

Powódka M. K. również wniosła do (...) o przyznanie jej płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego za rok 2013. Organ administracyjny odmówił jednak powódce przyznania płatności, po ustaleniu w postępowaniu wyjaśniającym, że w roku 2013 użytkownikiem spornych działek był A. K. (2). Nadto na powódkę nałożono sankcję w łącznej wysokości 16.038,67 zł, która miała być potrącona z płatności realizowanych przez (...) z (...) Funduszu Rolniczego (...) lub (...) Funduszu Rolniczego (...) oraz krajowych środków publicznych przeznaczonych na współfinansowanie wydatków realizowanych z tych funduszy w ciągu 3 kolejnych lat kalendarzowych.

Dowód:

- decyzja nr (...) w sprawie przyznania płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, k. 59 – 60

Pozwany nie przekazał powodom środków pieniężnych na zapłatę podatku rolnego za IV kwartał 2012 r. I, II, III i IV kwartał 2013 r. i II kwartał 2014 r. Pozwany nie wpłacił również wskazanych rat podatku bezpośrednio do Gminy K.. Powodowie zapłacili Gminie kwotę 1.078 zł tytułem podatku należnego za IV kwartał 2012 r., kwotę 951 zł za I kwartał 2013 r., kwotę 1.079 zł za II kwartał 2013 r., kwotę 1.079 zł za III kwartał 2013 r., kwotę 1.079 zł za IV kwartał 2013 r. oraz 773 zł za II kwartał 2014 r.

Dowody:

- dowody wpłat dokonanych przez powódkę M. K., k. 56 – 58

- decyzje w sprawie ustalenia wymiaru podatku za 201, 2013 i 2014 r., k. 53 – 55

- dowód wpłat podatku dokonanych przez pozwanego za I i IV kwartał 2014 r., k. 143 – 144

- zaświadczenie z Urzędu Gminy K. z dnia 28 kwietnia 2015 r., k. 170

Pismem datowanym na dzień 6 czerwca 2014 r. powódka M. K. wezwała pozwanego A. K. (2) do wydania spornych działek oraz zapłaty w terminie 7 dni kwoty 81.409,57 zł, na którą składała się miedzy innymi kwota 6.039 zł tytułem należnego podatku rolnego za IV kwartał 2012 r., I, II, III i IV kwartał 2013 r., oraz II kwartał 2014 r. oraz kwoty 16.038,67 zł i 15.909,23 zł tytułem pobranych przez pozwanego dopłat bezpośrednich za 2013 i 2014 r.

Dowód:

- wezwanie do zapłaty i wydania nieruchomości datowane na 6 czerwca 2014 r. wraz z poleceniem nadania przesyłki poleconej, k. 61

- pismo Poczty Polskiej z 30 lipca 2014 r. w przedmiocie daty doręczenia pozwanemu przesyłki poleconej, k. 63

W dniu 15 czerwca 2014 r. powodowie M. K., G. K. (1) oraz małoletnia A. K. (1) (reprezentowana przez przedstawiciela ustawowego M. K.) zawarli z powodem S. W. umowę dzierżawy dotyczącą działek nr (...) w obrębie P. o powierzchni całkowitej 16,58 ha. Wydzierżawiający oddali powodowi S. W. grunty w dzierżawę na okres jednego roku, od 15 czerwca 2014 r. do 14 czerwca 2015 r. Czynsz ustalono na kwotę 1.000 zł za cały okres dzierżawy. Dzierżawca zobowiązał się do ponoszenia kosztów związanych dzierżawą i eksploatacją przedmiotu dzierżawy oraz opłacania podatków od dzierżawionych gruntów. Dopłatę bezpośrednią z (...) miał zgłaszać i pobierać wydzierżawiający.

Dowód:

- umowa dzierżawy z 15 czerwca 2014 r.

W dniu 20 lipca 2014 r. powód S. W. jako dzierżawca oraz współpowodowie jako wydzierżawiający zawarli aneksy do umowy dzierżawy z dnia 15 czerwca 2014 r., w których postanowili, że grunt zostaje oddany w dzierżawę na okres 10 lat (do 14 czerwca 2014 r.) Z kolei w dniu 10 października strony wprowadziły kolejny aneks do umowy dzierżawy, przyjmując, że „czynsz dzierżawy ustalają na 16.500 zł za rok, za cały przedmiot dzierżawy, płatne do 30 grudnia danego roku dzierżawy, po opuszczeniu gruntów przez A. K. (2) zam. (...), który był poprzednim dzierżawcą, a obecnie użytkuje bezumownie”. Pozostałe postanowienia umowy nie uległy zmianie.

Dowód:

- aneksy do umowy dzierżawy datowane na 20 lipca 2014 r. i 10 października 2014 r., k. 167 – 169

Obecnie sporna nieruchomość wciąż pozostaje w posiadaniu pozwanego, który uniemożliwia powodowi S. W. wykonywanie zabiegów agrotechnicznych i uprawianie spornego gruntu.

Dowód:

- przesłuchanie pozwanego A. K. (2), e-protokół rozprawy z dnia 6 października 2015 r., 00:30:28 – 00:54:45

- przesłuchanie powoda S. W., e-protokół rozprawy z dnia 6 października 2015 r., 00:20:51 – 00:30:28

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

W niniejszej sprawie powodowie M. K., G. K. (1) i A. K. (1) podnosili wobec pozwanego A. K. (2) szereg roszczeń, związanych z użytkowaniem przez pozwanego gruntów należących do powodów. W treści pozwu powodowie podali, że domagają się wyrównania szkody (w rozumieniu art. 361 § 2 k.c.) w związku z bezumownym korzystaniem przez pozwanego z ich nieruchomości. Natomiast w kolejnym piśmie procesowym z dnia 18 maja 2015 r. powodowie podali, że ich roszczenie znajduje podstawę również w art. 224 § 2 i art. 225 k.c., regulujących roszczenia pieniężne właściciela wobec posiadacza rzeczy, nie mającego tytułu prawnego. Natomiast na rozprawie w dniu 6 października 2015 r. powódka M. K. wskazywała, że domaga się między innymi zwrotu podatku, sankcji nałożonej przez (...) oraz świadczenia za to, że pozwany „nieprawnie użytkował pole powódki”. Powód G. K. (1) wskazywał z kolei, że w razie wydania gruntów przez pozwanego, powód mógłby te grunty samodzielnie użytkować.

Biorąc pod uwagę zarysowane stanowisko powodów w ocenie Sądu doszedł do przekonania, że w zakresie żądania zwrotu zapłaconego podatku od nieruchomości rolnych oraz świadczenia odpowiadającego wysokości pobranych przez pozwanego dopłat bezpośrednich podstawę prawną żądania powodów M. K., G. K. (1) i małoletniej A. K. (1) stanowią przepisy art. 224 § 2 i art. 225 k.c. Zgodnie z art. 224 § 2 zd. 1 k.c., od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Natomiast zgodnie z art. 225 k.c., obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy.

Żądanie powodów obejmowało, we wskazanym zakresie, wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy przez pozwanego, który - w ocenie powodów – pozostawał w złej wierze od daty wypowiedzenia mu umowy (umów dzierżawy). Wynagrodzenie to miało odpowiadać wcześniejszym świadczeniom obciążającym powoda z tytułu umowy dzierżawy (zapłata świadczenia na poczet podatku od nieruchomości) oraz dopłatom bezpośrednim, które miały przypadać wydzierżawiającemu. Przy tym wskazać należy, że ocena wskazanych roszczeń z punktu widzenia art. 224 i n. k.c. jest związana także z tym, że przepisy te stanowią podstawowy środek ochrony (obok roszczenia windykacyjnego – o zwrot rzeczy), przysługującego właścicielowi wobec posiadacza rzeczy nie posiadającego tytułu prawnego. Tymczasem powodowie w silny sposób akcentowali, że ich roszczenia – w sensie faktycznym – są związane z tym, że pozwany nie wydał im przedmiotu dzierżawy, pomimo że był do tego zobowiązany po wypowiedzeniu mu umowy dzierżawy.

Natomiast pozostałe roszczenia powodów mają już ściśle odszkodowawczy charakter. Powodowie wskazywali bowiem, że utracili korzyści które mogliby uzyskać z tytułu prowadzonej działalności rolniczej w oparciu o sporne nieruchomości, w tym w postaci zwrotu podatku akcyzowego za olej napędowy stosowany w maszynach rolniczych. Nadto powódka M. K. domagała się wyrównania szkody związanej z nałożeniem na nią sankcji przez (...). W tym zakresie żądanie powodów znajduje podstawę w art. 361 k.c., zgodnie z którym zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynika (§ 1). W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (§ 2).

Odnosząc się do roszczeń o wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości powodów, spornym było, czy pozwany w istocie użytkował te grunty bez tytułu prawnego. Pozwany podnosił bowiem, że umowa nie została skutecznie wypowiedziana. Przy tym w toku procesu pozwany przedstawił dokument zatytułowany jako umowa dzierżawy, datowany na 25 stycznia 2012 r., pod którym widnieją podpisy M. K. i A. K. (2) (k. 216). Rozstrzygnięcie tych kwestii miało pierwszoplanowe znaczenie dla niniejszego postępowania, gdyż roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości nie przysługuje, gdy w istocie posiadacz jest uprawniony do władania sporną nieruchomością. W takim wypadku dochodzić można co najwyżej świadczeń mających podstawę w umowie łączącej strony. Nadto przyjęcie, że strony wciąż łączyła umowa dzierżawy, przesądziłoby o nieskuteczności roszczeń odszkodowawczych, gdyż w takim wypadku zachowanie pozwanego polegające na niewydaniu nieruchomości powodom nie byłoby bezprawne.

W ocenie Sądu powódka M. K. w sposób skuteczny wypowiedziała umowy dzierżawy z dnia 11 września 2009 r. oraz 31 sierpnia 2010 r. Przy tym Sąd orzekający w niniejszej sprawie miał na uwadze, że na podstawie prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Środzie Śląskiej z dnia 25 lipca 2013 r. (sygn. akt I C 901/12), powództwo M. K. i G. K. (1) w zakresie żądania wydania spornej nieruchomości przez A. K. (2) zostało oddalone. Orzeczenie to nie musi oznaczać jednak, że strony wiązała umowa dzierżawy. W szczególności wskazać należy, że z uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu, II Wydziału Cywilnego Odwoławczego z dnia 13 lutego 2014 r. (sygn. akt II Ca 1419/13) wynika, że roszczenie o wydanie rzeczy zostało oddalone jedynie z tego powodu, że źle określono osoby, na których rzecz miało nastąpić wydanie nieruchomości (nie uwzględniono małoletniej A. K. (1), która również jest współwłaścicielem spornej nieruchomości). Natomiast zdaniem Sądu Okręgowego we Wrocławiu, II Wydziału Cywilnego, umowy dzierżawy zostały przez powódkę M. K. skutecznie wypowiedziane.

Rzecz jasna ocena prawna wyrażona w uzasadnieniu wyroku z dnia 13 lutego 2014 r. nie wiąże Sądu orzekającego w niniejszej sprawie, gdyż ta cecha przysługuje zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. jedynie rozstrzygnięciom zawartym w sentencji wyroku, a nie w jego uzasadnieniu (por. postanowienie SN z dnia 3 czerwca 2009 r., IV CSK 511/08, L.), tym niemniej Sąd orzekający w niniejszej sprawie podziela stanowisko wyrażone w uzasadnieniu wyroku z dnia 13 lutego 2014 r. w przedmiocie skuteczności wypowiedzenia umowy dzierżawy, jak również, częściowo, argumentację leżącą u podstaw tego stanowiska. W szczególności wskazać należy, że powódka M. K. wysłała wypowiedzenia umów dzierżawy listami poleconymi nadanymi w dniu 16 kwietnia 2012 r., a zatem przyjąć należy, że oświadczenia te dotarły do pozwanego w sposób umożliwiający zapoznanie się z ich treścią przed dniem 31 maja 2012 r., o którym mowa w umowie dzierżawy z dnia 31 sierpnia 2009 r., a tym bardziej przed dniem 11 czerwca, o którym mowa w umowie dzierżawy z dnia 31 sierpnia 2010 r. Zgodnie zaś z art. 61 § 1 zd. 1 k.c., oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią.

To prawda, że postanowienia umów dzierżawy dotyczące wypowiedzenia umowy (postanowienia mają analogiczną treść, co uzasadnia ich łączną analizę) zostały sformułowane nie do końca jasno, gdyż może budzić wątpliwości – w świetle analizy ograniczającej się jedynie do językowego badania treści tych konkretnych postanowień – czy w terminach określonych w umowach dzierżawy miało zostać złożone oświadczenie o rozwiązaniu umowy za wypowiedzeniem, czy też koniecznym było żeby przed tymi terminami upłynął trzymiesięczny okres wypowiedzenia. W ocenie Sądu nie można jednak ograniczać analizy jedynie do tych postanowień, gdyż na podstawie art. 65 § 1 i 2 k.c., w ustaleniu intencji stron umowy składających zgodne oświadczenia woli należy brać pod uwagę takie wartości i dyrektywy wykładni jak wspólny cel stron zawierających umowę, kontekst w jakim zostało złożone interpretowane postanowienie (także w znaczeniu „kontekstu wewnętrznego” – innych postanowień składających się na treść umowy) czy też ustalone zwyczaje.

Odnosząc te ogólne uwagi do okoliczności niniejszej sprawy, należy wskazać, że w praktyce obrotu przyjęte jest raczej określanie terminu, w którym strona powinna złożyć oświadczenie woli, a nie terminu, do którego musi upłynąć określony okres czasu (na przykład okres wypowiedzenia), tak żeby oświadczenie stało się skuteczne. Zdaniem Sądu można tu mówić o pewnym ustalonym zwyczaju, a przyjęcie odmiennej konstrukcji byłoby czymś nietypowym i poniekąd sztucznym. Oczywiście, strony mogą dowolnie ukształtować wiążące je postanowienia umowne (w granicach przysługujących im swobody umów wyznaczonej przede wszystkim bezwzględnie wiążącymi przepisami prawnymi i zasadami współżycia społecznego), tym niemniej, w okolicznościach niniejszej sprawy nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, że strony w istocie tak uczyniły. Żaden z zaoferowanych dowodów nie wskazuje na to, żeby intencją stron przy zawieraniu umowy dzierżawy było uzależnienie skuteczności ich wypowiedzenia od upływu trzymiesięcznego okresu czasu do końca maja czy też do 11 czerwca danego roku. Zdaniem Sądu, gdyby stronom umowy zależało na tym, żeby skutek w postaci wypowiedzenia był znany drugiej stronie we wcześniejszym okresie roku kalendarzowego (czy gospodarczego), to wskazałyby w umowie dzierżawy, że oświadczenie o rozwiązaniu umowy przez stronę powinny być złożone przykładowo do końca lutego czy marca danego roku (z dalszym, odpowiednim okresem wypowiedzenia).

Dodatkowo, w obu umowach dzierżawy strony przewidziały, że pomimo rozwiązania umowy, dzierżawca uprawniony jest do zbioru zasianych plonów – zarówno zboża, kukurydzy, jak i okopowych. W istocie postanowienie to znajduje racjonalne uzasadnienie przy zastosowaniu obu sposobów rozumienia postanowień o wypowiedzeniu umowy. Dzierżawca może zasiać zboża czy inne rośliny nie tylko na wiosnę danego roku, lecz również jesienią wcześniejszego roku (przed wypowiedzeniem). Strony muszą zatem określić, co stanie się z tymi zasiewami niezależnie od tego czy skutek wypowiedzenia ma nastąpić przed końcem maja danego roku czy też w miesiącach późniejszych (w sierpniu czy wrześniu). O ile bowiem żniwa zbożowe przypadają najczęściej na lipiec czy sierpień, to kukurydza lub buraki zbierane są często dopiero jesienią, czasami późną jesienią, co jest okolicznością powszechnie znaną.

Nie ma zatem żadnych podstaw do twierdzenia, że strony umów dzierżawy w momencie ich zawierania dały wyraz temu, że zależy im na tym, żeby wiadomość o wypowiedzeniu umowy dotarła do drugiej strony wcześniej niż w maju (czy czerwcu) danego roku. Co więcej, ewentualne decyzje co do sposobu uprawy roli czy zastosowanych zasiewów podejmowane są, przynajmniej ostatecznie, dopiero po zbiorze plonów (zasianych na wiosnę bądź też jesienią ubiegłego roku). Określenie terminu wypowiedzenia na maj czy czerwiec danego roku miało zatem również swoje uzasadnienie gospodarcze, przez zapewnienie stronom odpowiedniego czasu na podjęcie odpowiednich decyzji i przyjęcie planów co do działalności prowadzonej w przyszłości (także ewentualnie znalezienie kolejnego dzierżawcy w przypadku wypowiedzenia umowy przez wydzierżawiającego).

W ocenie Sądu powódce M. K. przysługiwała możliwość wypowiedzenia umowy dzierżawy, pomimo że w chwili składania tego oświadczenia była jedynie współwłaścicielem gruntów (i jego współdzierżawcą). Należy jednak zauważyć, że w momencie składania oświadczenia woli o wypowiedzeniu współpowodowie G. K. (1) i A. K. (1) byli jeszcze małoletni (co wynika z numerów PESEL powodów), a zatem w obrocie cywilnoprawnym byli reprezentowaniu przez swojego przedstawiciela ustawowego w osobie matki, M. K.. Dodatkowo należy zauważyć, iż M. K. niezależnie od statusu dzierżawcy była również współwłaścicielem rzeczy, natomiast pozwany odmawiał spełnienia świadczeń związanych z jej utrzymaniem (przekazywania pieniędzy na podatek rolny), o czym dalej. Okoliczności te potwierdziły się w dalszym okresie, gdy pozwany nie uiszczał żadnego wynagrodzenia za użytkowanie gruntów. Tymczasem zgodnie z art. 209 k.c., każdy ze współwłaścicieli może wykonywać wszelkie czynności i dochodzić wszelkich roszczeń, które zmierzają do zachowania wspólnego prawa. Dodać należy wreszcie, że w żadnej z umów dzierżawy strony nie określiły, że oświadczenie o wypowiedzeniu umowy potrzebuje dla swojej skuteczności zgody wszystkich współdzierżawców, pomimo że w przypadku obu umów od momentu ich zawarcia zachodziła wielość osób po stronie wydzierżawiającego (w osobie M. K. i jej małżonka, Z. K.).

Nie ma przy tym znaczenia fakt sporządzenia przez powódkę M. K. i pozwanego dokumentu datowanego na styczeń 2012 r., gdyż dokument ten potwierdzał jedynie postanowienia wcześniejszych umów dzierżawy, zawartych przed śmiercią Z. K.. W istocie strony nie musiały sporządzać tego dokumentu, gdyż prawa Z. K. z tytułu umowy dzierżawy przeszły na mocy ustawy (dziedziczenia ustawowego) na rzecz jego współmałżonki oraz dzieci. Dokument ten miał jedynie potwierdzać wcześniejsze ustalenia i został sporządzony z inicjatywy pozwanego, który mylnie sądził, że śmierć Z. K. skutkuje wygaśnięciem zobowiązania i dlatego zaproponował sporządzenie kolejnego dokumentu, w istocie powielającego postanowienia wcześniejszych umów, co wynika z przesłuchania pozwanego. Natomiast wypowiedzenie umów dzierżawy zostało złożone przez powódkę M. K. w kwietniu 2012 r., a zatem dopiero po sporządzeniu tego dokumentu. Nie można zatem przyjąć, żeby strony zawarły jakąś inną umowę dzierżawy, która nie została wypowiedzenia, bądź postanowiły zawrzeć kolejną umowę – po wypowiedzeniu poprzednich dzierżaw. Przy tym Sąd nie rozpatrywał zarzutu powódki M. K., zgodnie z którym nie podpisywała ona umowy ze stycznia 2012 r., skoro istnienie tego dokumentu i tak nie miało znaczenia dla wyniku niniejszej sprawy.

W konsekwencji uznać należy, że oświadczenie o wypowiedzeniu umowy z dnia 16 kwietnia 2012 r. było skuteczne. Pozwany był zobowiązany wydać grunty powodom jako wydzierżawiającym i współwłaścicielom. Nie uczynił jednak tego, pomimo otrzymanego wypowiedzenia, w związku z czym należy traktować go jako posiadacza gruntów w złej wierze, co najmniej od września 2012 r. Pozwany mógł jedynie zebrać zasiane zboża, kukurydzę czy buraki, a następnie wydać grunty powodom. Ponieważ tego nie uczynił, zobowiązany jest do świadczenia wynagrodzenia za dalszy okres czasu, w którym sporne grunty pozostawały w jego posiadaniu, pomimo braku tytułu prawnego.

W tym miejscu wskazać należy, że wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy obejmuje to wszystko, co uzyskałby właściciel, gdyby ją wynajął, wydzierżawił lub oddał do odpłatnego korzystania na podstawie innego stosunku prawnego (por. System Prawa Prywatnego; Tom 3 – Prawo Rzeczowe pod redakcją Tomasza Dybowskiego, Edward Gniewek, Wydawnictwo C.H. Beck, Instytut Nauk Prawniczych PAN, Warszawa 2003 r., s. 513). Dodać należy, że zasadniczo chodzi tutaj o stosowanie średniej stawki rynkowej. Nie można wszakże wykluczyć stosowania w uzasadnionych (dowiedzionych) sytuacjach odrębnych, indywidualnych stawek wynagrodzenia. Na marginesie trzeba zaś zauważyć, że pomocnicze stosowanie dla ustalenia wysokości wynagrodzenia za korzystanie z cudzej rzeczy stawek wielkości „czynszu” najmu lub dzierżawy (czy rat wynagrodzenia leasingowego) nie może nas prowadzić do najmniejszego nawet zbliżenia „stosunku bezumownego korzystania z cudzej rzeczy” (nieistniejącego przecież) do stosunku najmu, dzierżawy, leasingu czy innego stosunku zobowiązaniowego (por. Edward Gniewek [w:] System ..., s. 513).

Przechodząc od tych uwag ogólnych do okoliczności niniejszej sprawy, wskazać należy, że powodowie nie zaoferowali dowodów wskazujących wprost na typowe stawki obowiązujące w dzierżawie gruntów rolnych, jak również nie wnosili o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego na tę okoliczność. Tym niemniej nie oznacza, to że powodowie nie zdołali wykazać wysokości swojego roszczenia, szczególnie biorąc pod uwagę sposób skonstruowania żądania przez powodów, zawierającego różne roszczenia o charakterze w znacznej mierze odszkodowawczym, a nie jedynie w zakresie wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy. W niniejszej sprawie powodowie domagali się między innymi zapłaty kwot odpowiadających podatkowi za sporne nieruchomości, opłaconemu przez powodów oraz kwoty odpowiadającej dotacjom bezpośrednim do gruntów użytkowanych przez pozwanego. W ocenie Sądu kwoty te odpowiadają (czy mogą odpowiadać) stawkom występującym w praktyce obrotu, co potwierdza już chociażby fakt, że stawki takie zostały przyjęte przez strony w umowach dzierżawy z dnia 11 września 2009 r. i 31 sierpnia 2010 r. Pozwany miał użytkować nieruchomości powodów, natomiast wydzierżawiającym miało przysługiwać świadczenie odpowiadające wysokości dopłaty do nieruchomości (która zgodnie z odrębnymi przepisami przysługuje aktualnemu użytkownikowi czy posiadaczowi gruntu) oraz należnego podatku rolnego.

Bez dowodu z opinii biegłego nie jest możliwym stwierdzenie, czy stawki te w okresie objętym żądaniem pozwu ściśle odpowiadały średniej rynkowej wysokości czynszu nieruchomości rolnych o danej wielkości, właściwościach glebowych i innych oraz na danym obszarze kraju. Tym niemniej, wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości nie musi ściśle odpowiadać wartościom średnim. Natomiast zdaniem Sądu określanie wysokości czynszu dzierżawnego w kwocie odpowiadającej dopłatom bezpośrednim i równowartości należnego podatku rolnego ma swoje uzasadnienie gospodarcze w tym, że z jednej strony zapewnia wydzierżawiającemu świadczenie pieniężne o wysokości mającej realne znaczenie ekonomiczne i niezależne od aktualnego, rocznego rezultatu gospodarczego (w znacznej mierze zależnego od warunków pogodowych), a z drugiej strony umożliwia dzierżawcy osiąganie zysków z prowadzonej działalności rolnej. Podkreślić przy tym należy, że nie chodzi o uprawnienie do pobierania dopłaty (legitymacja w tym zakresie określona jest odrębnymi przepisami), lecz o zobowiązanie dzierżawcy do świadczenia czynszu w określonej wysokości, równej wysokości dopłaty bezpośredniej (czy dopłat bezpośrednich). W konsekwencji Sąd uznał, że dochodzone przez powodów roszczenia pieniężne odpowiadające wysokości dopłat za 2013 r. oraz 2014 r. oraz kwocie podatku opłaconego przez powodów odpowiadają wynagrodzeniu za korzystanie z gruntów powodów za okres czasu objęty powództwem.

Powodowie wykazali wysokość dopłat bezpośrednich otrzymanych przez pozwanego w kwocie 16.038,67 zł za rok 2013 oraz w kwocie 15.909,23 zł za 2014 rok. Nie zaoferowali oni co prawda dokumentów, z których kwoty te wynikały bezpośrednio (jak można wnosić nie dysponowali takimi dokumentami, gdyż decyzje o przyznaniu dopłat zostały wydane na rzecz pozwanego). Tym niemniej pozwany nie negował wysokości tych kwot, a wtoku swojego przesłuchania wskazywał, że dopłaty wynosiły „w granicach 15.000 zł”. Nadto z pisma (...) z dnia 7 lipca 2015 r. (k. 185) wynika, że pozwany w latach 2013 i 2014 otrzymał płatności do spornych działek. Z kolei z decyzji (...) z dnia 31 grudnia 2013 r. (k. 59) wynika, że na powódkę nałożono sankcję w wysokości 16.038,67 zł za nieuprawnione złożenie wniosku o przyznanie dotacji za rok 2013. Tymczasem z treści decyzji oraz art. 58 ust. 3 rozporządzenia Komisji Europejskiej z 30 listopada 2009 r. nr (...) (Dz.U. L 316 z 2 grudnia 2009 r.) wynika, że sankcja ta odpowiadała wysokości dopłat, jakie przysługiwały dla spornej nieruchomości. Przy tym nie chodzi o sankcję w znaczeniu grzywny, która powinna zostać uiszczona przez powódkę M. K. na rzecz Skarbu Państwa (czy innego podmiotu publicznego), lecz o kwotę o której mają zostać zmniejszone ewentualne dalsze świadczenia pobierane przez powódkę z związku z prowadzoną działalnością rolniczą w ciągu 3 kolejnych lat kalendarzowych. Co istotne jednak w tym miejscu, nałożenie tej sankcji potwierdza, że w istocie wysokość dopłaty otrzymanej przez pozwanego w (...)., wynosiła 16.038,67 zł. Natomiast w świetle wyżej opisanych okoliczności uznać należy również, iż dopłata otrzymana przez pozwanego w 2014 r. wynosiła 15.909,23 zł.

Z kolei fakt braku zwrotu powodom opłaconego przez nich podatku rolnego nie budzi większej wątpliwości w świetle twierdzeń stron oraz zaoferowanych dokumentów. Pozwany powoływał się co prawda na zapłatę podatku, jednak z zaoferowanych przez niego dokumentów (k. 143 – 144) wynika, że opłacał podatek za trzy pierwsze kwartały 2012 r. oraz I, III i IV kwartał 2014 r. Tymczasem powodowie dochodzą zwrotu płatności za IV kwartał 2012 r. I, II, III i IV kwartał 2013 r. i II kwartał 2014 r., a więc za inne okresy czasu niż podawane przez pozwanego. W tym kontekście bez znaczenia jest czy pozwany w istocie tych płatności skutecznie dokonał, czy też zostały one przekazane na jego konto podatkowe. Powodowie nie dochodzą bowiem kwot za okresy, na które wskazują dokumenty zaoferowane przez pozwanego. Nadto Sąd nie wziął pod uwagę jednego potwierdzenia wpłaty na k. 143 akt (na kwotę 800 zł), gdyż z przedstawionej kserokopii nie wynika za jaki okres czasu płatność została dokonana.

Natomiast wysokość wpłat dokonanych przez powodów wynika z zaoferowanych przez nich dowodów wpłaty oraz decyzji podatkowych. Nie ma przy tym znaczenia, że kwoty podawane na dowodach wpłaty są w kilku wypadkach nieznacznie niższe od kwot wynikających z decyzji (dotyczy to I kwartału 2013 r. i II kwartału 2014 r.), skoro powodowie dochodzą w niniejszym postępowaniu zwrotu tych niższych, wpłaconych na rzecz Gminy kwot tytułem podatku rolnego od nieruchomości. Łącznie, w okresie czasu objętym powództwem, powodowie uiścili kwotę 6.039 zł (1.078 zł + 951 zł + 1.079 zł + 1.079 zł+ 1.079 zł + 773 zł) tytułem podatku rolnego, która to kwota nie została im zwrócona przez pozwanego.

Łącznie na rzecz powodów zasądzeniu podlegała kwota stanowiąca sumę dopłat bezpośrednich za lata 2013 i 2014 oraz opłaconego przez powodów podatku rolnego. Na marginesie zauważyć należy, że kwoty te podlegałyby zasądzeniu również wtedy, gdyby przyjąć, że umowy dzierżawy nie zostały wypowiedziane i wciąż wiążą strony. W takim wypadku obowiązek zapłaty tych kwot wynikałby z umów dzierżawy. Nie można w żadnym zakresie zgodzić się ze stanowiskiem pozwanego, zgodnie z którym fakt przysługiwania legitymacji do pobierania dopłaty bezpośredniej przez posiadacza (użytkownika gruntu) oznacza, że wydzierżawiającemu nie należą się żadne świadczenia na podstawie umowy dzierżawy. Czym innym jest bowiem pobieranie dopłaty, a czym innym zapłata czynszu (ustalonego umownie w wysokości tej dopłaty), co nie narusza zdaniem Sądu żadnych bezwzględnie wiążących przepisów prawnych.

Zasądzając kwoty określone w sentencji wyroku na rzecz poszczególnych powodów Sąd miał na uwadze, iż powodowie są, po śmierci Z. K., współwłaścicielami nieruchomości rolnych, przy czym ich udziały we współwłasności różnią się. W przypadku działek nr (...) o powierzchni łącznej 7,55 ha powódce M. K. przysługuje udział w wysokości 4/6, a pozostałej dwójce powodów udział 1/6. Natomiast współwłasność działek nr (...) o łącznej powierzchni 9,01 ha przysługuje powodom w równych częściach (po 1/3). Z powyższego wynika również, że wielkość działek będących przedmiotem współwłasności w częściach równych wynosi 54,41 % całości gruntów (9,01 ha / 16,56 ha). Natomiast wielkość pozostałych działek, w których współwłasności powódce M. K. przysługuje udział w wysokości 4/6, wynosi 45,59 % całości gruntów. Przy tym Sąd dał wiarę powodom, że działka nr (...) o powierzchni 0,49 ha w istocie nie była przedmiotem dzierżawy, pomimo że uczyniono o niej wzmiankę w umowie z 31 sierpnia 2010 r. Przemawia za tym zarówno suma gruntów podanych w obu umowach dzierżawy (16,56 ha), odpowiadająca sumie działek (...) (bez działki nr (...)), jak również treść decyzji z (...) z 31 grudnia 2013 r. (k. 59) oraz pisma z (...) z 7 lipca 2015 r. (k. 185), w których nie ma mowy o działce nr (...). Nadto pozwany nie kwestionował wskazanej przez powodów okoliczności.

W związku z tym Sąd wziął pod uwagę udziały we współwłasności przysługujące powodom w stosunku do poszczególnych „kategorii” działek oraz procentową powierzchnię dwóch „kategorii” działek w stosunku do całość spornych gruntów. W konsekwencji zasądzeniu na rzecz powódki M. K. przysługiwała kwota 2.909,88 zł (1/3 · 54,41 % · 16.038,67 zł) w odniesieniu do gruntów, w których powódce przysługiwał udział w wysokości 1/3 oraz 4.874,68 zł (45,59 % · 4/6 · 16.038,67 zł) w stosunku do gruntów, w których powódce przysługiwał udział w wysokości 4/6 z całej kwoty 16.038,67 zł stanowiącej równowartość dopłaty do spornych gruntów za 2013 rok. Natomiast z zakresu równowartości dopłaty za rok 2014 w wysokości 15.909,23 zł zasądzeniu na rzecz powódki M. K. podlegała kwota 2.885,40 zł (1/3 · 54,41 % · 15.909,23 zł) w odniesieniu do gruntów, w których powódce przysługiwał udział w wysokości 1/3 oraz 4.835,34 zł (45,59 % · 4/6 · 15.909,23 zł) w stosunku do gruntów, w których powódce przysługiwał udział w wysokości 4/6. Z kolei z tytułu równowartości uiszczonego podatku w łącznej wysokości 6.039 zł powódce M. K. przysługiwała kwota 1.095,27 zł (1/3 · 54,41 % · 6.039 zł) w odniesieniu do gruntów, w których powódce przysługiwał udział w wysokości 1/3 oraz 1.835,46 zł (45,59 % · 4/6 · 6.039 zł) w stosunku do gruntów, w których powódce przysługiwał udział w wysokości 4/6. Łącznie daje to kwotę 18.436,03 zł, którą zasądzono na rzecz powódki M. K. w punkcie pierwszym sentencji wyroku (2.909,88 zł + 4.874,68 zł + 2.885,40 zł + 4.835,34 zł + 1.095,27 zł + 1.835,46 zł).

Dalsze rachunki można odnieść łącznie do powodów G. K. (2) oraz A. K. (1), którym przysługiwały jednakowe udziały we współwłasności poszczególnych gruntów. I tak na rzecz wskazanych powodów należało zasądzić kwoty po 2.908,88 zł (1/3 · 54,41 % · 16.038,67 zł) w odniesieniu do gruntów, w których przysługiwał im udział w wysokości 1/3 oraz 1.218,67 zł (45,59 % · 1/6 · 16.038,67 zł) w stosunku do gruntów, w których powodom przysługiwał udział w wysokości 1/6 z całej kwoty 16.038,67 zł stanowiącej równowartość dopłaty do spornych gruntów za 2013 rok. Natomiast z zakresu równowartości dopłaty za rok 2014 w wysokości 15.909,23 zł zasądzeniu na rzecz powodów podlegała kwota 2.885,40 zł (1/3 · 54,41 % · 15.909,23 zł) w odniesieniu do gruntów, w którym powodom przysługiwał udział w wysokości 1/3 oraz 1.208,83 zł (45,59 % · 1/6 · 15.909,23 zł) w stosunku do gruntów, w których udział wynosił 1/6. Z kolei z tytułu równowartości uiszczonego podatku w łącznej wysokości 6.039 zł powodom przysługiwała kwota 1.095,27 zł (1/3 · 54,41 % · 6.039 zł) w odniesieniu do gruntów, w których powodom przysługiwał udział w wysokości 1/3 oraz 458,86 zł (45,59 % · 1/6 · 6.039 zł) w stosunku do gruntów, w których powodom przysługiwał udział w wysokości 1/6. Łącznie daje to kwotę 9.776,91 zł, które zasądzono na rzecz powodów A. K. (1) i G. K. (1) w punkcie drugim oraz trzecim sentencji wyroku (2.909,88 zł + 1.218,67 zł + 2.885,40 zł + 1.208,83 zł + 1.095,27 zł + 458,86 zł).

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 455 w zw. z art. 481 k.c. Zgodnie z art. 455 k.c., jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Natomiast w myśl art. 481 § 1 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. W okolicznościach niniejszej sprawy powódka M. K. wezwała pozwanego A. K. (2) do zapłaty kwoty 81.409,57 zł, na którą składała się miedzy innymi kwota 6.039 zł tytułem należnego podatku rolnego oraz kwoty 16.038,67 zł i 15.909,23 zł tytułem pobranych przez pozwanego dopłat, wyznaczając pozwanemu termin 7-dniowy na dokonanie zapłaty. Wezwanie zostało doręczone pozwanemu w dniu 11 czerwca 2014 r., a zatem odsetki zasądzono od dnia 19 czerwca 2014 r. (dzień po upływie wyznaczonego terminu zapłaty). Wyjaśnić w tym miejscu należy, że świadczenie z tytułu zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy nie ma charakteru świadczenia okresowego. Dlatego też podlegało oddaleniu żądanie powodów w zakresie zasądzenia na ich rzecz odsetek od kwot opłaconego przez powodów podatku rolnego - w zakresie odsetek sprzed daty wezwania pozwanego o zapłatę tej kwoty.

Dalsze żądania powodów podlegały oddaleniu. W ocenie Sądu powódce M. K. nie przysługiwało roszczenie o zasądzenie na jej rzecz kwoty odpowiadającej wysokości sankcji nałożonej na podstawie decyzji (...) z dnia 31 grudnia 2013 r. W zachowaniu pozwanego polegającym na złożeniu wniosku o przyznanie dopłaty nie sposób dopatrzeć się bezprawności, skoro to powód był posiadaczem (i użytkownikiem) spornych gruntów, a zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 2007 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego (Dz.U. 2007, nr 35, poz. 217 ze zm.), rolnikowi przysługuje jednolita płatność obszarowa na będące w jego posiadaniu grunty rolne. Inną kwestią jest obowiązek zapłaty czynszu na rzecz wydzierżawiających w wysokości pobranej dopłaty, który obciążał dzierżawcę. Dodać należy również, że zasadny okazał się zarzut pozwanego, zgodnie z którym pozwana nie wykazała szkody, którą miałaby ponieść w związku z nałożeniem na nią sankcji. Powódka nie jest bowiem zobowiązana do zapłaty jedynie jakiejś kary pieniężnej a jedynie w przypadku pobierania przez nią świadczeń z (...) czy innych funduszy rolniczych nałożona sankcją kwota zostałaby potrącona z przyznanego świadczenia, co ma zastosowanie przez okres 3 lat kalendarzowych od nałożenia sankcji. Tymczasem powódka nie wykazała, żeby pobierała jakieś dodatkowe świadczenia, które zostały zmniejszone ze względu na nałożoną sankcję. Natomiast sama potencjalna możliwość pobierania takich świadczeń w przyszłości przez powódkę M. K. (w 2016 r.) nie została w dostatecznym stopniu wykazana. W szczególności powodowie wskazują, że wydzierżawili sporną nieruchomość powodowi S. W., co oznacza co najmniej tyle, iż nie jest pewne, że będą w najbliższej przyszłości zajmować się uprawą spornego gruntu.

Wyjaśnić w tym miejscu należy, że jakkolwiek utracone korzyści (np. w postaci utraconych zysków z prowadzonej działalności) mieszczą się w zakresie pojęcia szkody podlegającej wyrównaniu w prawie cywilnym, to na poszkodowanym spoczywa ciężar udowodnienia, że w istocie prawdopodobieństwo uzyskania tych korzyści byłoby znaczne, gdyby nie wystąpiło działanie sprawcy. W doktrynie prawa cywilnego oraz w orzecznictwie wskazuje się, że „szkoda w postaci lucrum cessans ma charakter hipotetyczny, ponieważ w ramach tego pojęcia poszukujemy odpowiedzi na pytanie, jak kształtowałby się stan praw i interesów poszkodowanego, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę (zob. A. Szpunar, Uwagi, s. 292 i nast.). Nie ulega wątpliwości, iż należy tu uwzględniać tylko takie następstwa w majątku poszkodowanego, które oceniając rzecz rozsądnie, według doświadczenia życiowego, w okolicznościach danej sprawy dałoby się przewidzieć, iż wzbogaciłyby majątek poszkodowanego. W wyr. z 21.6.2002 r. (IV CKN 382/00, L.) SN przyjął, iż w razie dochodzenia naprawienia szkody w postaci utraconych korzyści, musi być ona przez żądającego odszkodowania wykazana z tak dużym prawdopodobieństwem, że praktycznie w świetle doświadczenia życiowego można przyjąć, że utrata korzyści rzeczywiście miała miejsce (podobnie SA w Katowicach w wyr. z 21.6.2013, V ACa 201/13, L.)” – P. M., komentarz do art. 361 k.c., teza 8, w: Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. G., P. M., W. 2015).

Tymczasem powodowie nie zdołali wykazać, że w przypadku wydania im spornych nieruchomości przez pozwanego prawdopodobieństwo uzyskania przez powodów korzyści z prowadzenia działalności rolnej byłoby znaczne. Jak już wskazywano, powodowie zawarli umowę ze S. W., co oznacza, iż nie jest pewnym, czy mieliby oni zamiar w istocie prowadzić gospodarstwo samodzielnie. Pamiętać przy tym należy, że samodzielne prowadzenie gospodarstwa wyklucza możliwość czerpania alternatywnych korzyści na podstawie umowy dzierżawy czy z innego tytułu prawnego. Gdyby powodowie otrzymali gospodarstwo już w 2012 r. to nie przysługiwałoby im wobec pozwanego roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości, które zostało zasądzone w niniejszym postępowaniu. Z wyjaśnień powodów wynika, że nie posiadają oni maszyn niezbędnych do produkcji rolnej, w pracy zawodowej nie zajmują się rolnictwem, a w przeszłości rolę uprawiał jedynie małżonek powódki M. K., Z. K.. Nie można zatem uznać, że powodowie wykazali, że uzyskiwaliby dalsze dochody z prowadzenia gospodarstwa (poza wynagrodzeniem z tytułu umowy dzierżawy czy innego tytułu umożliwiającego osobie trzeciej korzystanie z nieruchomości rolnych powodów za stosowną opłatą). Podobnie ma się rzecz z możliwością zmniejszenia kosztów w związku ze zwrotem podatku akcyzowego na zakup oleju napędowego – która to okoliczność mogłaby być brana pod uwagę, jedynie w przypadku wysokiego prawdopodobieństwa prowadzenia działalności rolniczej przez powodów. Dodać należy jeszcze, że sam zwrot podatku nie może być rozpatrywany w kategoriach dodatkowego dochodu, a jedynie w ramach kalkulacji kosztów w ostatecznym rozrachunku wpływających na dochodowość gospodarstwa.

Powództwo S. W. podlegało oddaleniu w całości, jako niewykazane, zarówno co do zasady, jak i co do wysokości. Z zaoferowanego materiału dowodowego wynika, że powód, zawierając umowę dzierżawy z współpowodami, wiedział o tym, że pozwany nie zamierza wydać właścicielom spornej nieruchomości, w związku z czym prowadzenie działalności rolniczej przez powoda może okazać się problematyczne. Powód w toku swojego przesłuchania jako strony wskazał, że jest spowinowacony ze współpowodami (był zięciem zmarłego Z. K.). Sama umowa dzierżawy została zawarta w czerwcu 2014 r., a zatem w czasie trwania sporu pomiędzy powodami a pozwanym A. K. (2). Z kolei w treści aneksu do umowy dzierżawy z dnia 10 czerwca 2014 r. (k. 169) S. W. oraz współpowodowie M. K. i G. K. (1) wskazali, że czynsz dzierżawny wynosi obecnie 1.000 zł rocznie, a po opuszczeniu przedmiotu dzierżawy przez A. K. (2) – 16.500 zł. Ta okoliczność również świadczy o tym, że S. W. liczył się z możliwością niewydania gruntów przez pozwanego a umowę dzierżawy traktował jedynie jako pewną szansę uzyskania zysku (bądź wręcz jako formę pomocy rodzinie bez uzyskiwania istotnego dochodu, na co sam powód wskazywał w toku swojego przesłuchania). Nie można zatem uznać, żeby powód S. W. udowodnił, że w momencie zawierania umowy dzierżawy istniało znaczne prawdopodobieństwo uzyskania przez niego korzyści w kwocie dochodzonej powództwem.

Niezależnie od tego, wskazać należy, że na sumę dochodzoną przez powoda składa się kwota 7.291,73 zł jako równowartość dopłat bezpośrednich za okres od czerwca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r. oraz 9.403,47 zł jako równowartość średnich dochodów netto z jednego hektara działalności rolniczej, bez dopłat otrzymywanych z (...). Tymczasem z § 3 umowy dzierżawy z 15 czerwca 2014 r. wynika, że dopłatę bezpośrednią z (...) miał zgłaszać i pobierać wydzierżawiający (k. 165) . A zatem kwota dopłaty miała ostatecznie trafiać do wydzierżawiających, chociażby w postaci czynszu, a nie do powoda S. W., abstrahując od tego, kto pobierałby dopłatę z (...).

Na rzecz powodów zasądzono łącznie kwotę 37.989,85 zł, a zatem powodowie M., K., G. K. (1) i A. K. (1) wygrali sprawę w 43 % (37.989,85 zł / 89.299,19 zł), przy czym obie strony poniosły jedynie koszty w postaci wynagrodzenia pełnomocnika (powodowie byli zwolnieni od kosztów sądowych w całości. Biorąc to pod uwagę Sąd zniósł na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c. koszty procesu pomiędzy powodami M. K., G. K. (1) i A. K. (1) a pozwanym A. K. (2).