Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 października 2013 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny

w składzie następującym :

Przewodniczący SSO Sławomir Urbaniak

Protokolant Ewa Krajewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 08 października 2013 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa J. D.

przeciwko I. D.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

III.  przyznaje adwokat B. S. do Skarbu Państwa tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu kwotę 4.428 zł (3.600 zł + 828 zł VAT).

I C 602/12

UZASADNIENIE

Powódka J. D. po sprecyzowaniu żądania wniosła o wydanie orzeczenia zastępującego oświadczenie woli na podstawie art. 64 k.c., (w związku z odwołaniem darowizny na podstawie art. 898 par 1 k.c.), którego treścią miało być przeniesienie całości udziału pozwanej I. L. we współwłasności nieruchomości położonej we wsi M., w gminie J., dla której Sąd Rejonowy w Oławie prowadzi księgę wieczystą nr (...).

W uzasadnieniu powódka podała, że 4.09.2007 r. zawarła umowę darowizny zobowiązując się do przeniesienia własności nieruchomości wraz z domem jednorodzinnym na prawach własności ustawowej na M. D. – syna powódki i jego żonę I. D.. W dniu 20.10.2011r. powódka skierowała do syna i synowej pismo z oświadczeniem o odwołaniu darowizny. Syn niezwłocznie zobowiązał się do złożenia oświadczenia o zwrocie przedmiotu darowizny przed notariuszem. Natomiast synowa nie kontaktowała się z powódką. Odwołanie darowizny powódka uzasadniała rażącą niewdzięcznością obdarowanych, którzy, pomimo skierowanych do nich we wrześniu 2010 r. próśb powódki, nie przeprowadzili remontu wspólnie zamieszkiwanego przez nich domu, który stanowił przedmiot darowizny. Ponadto pozwana nie wykazywała zainteresowania powódką, a przyjeżdżając z zagranicy do Polski nie odwiedzała powódki. Nie wyrażała również zgody na przeprowadzenie remontu darowanego jej domu, aby pomóc powódce zamieszkać w godnych warunkach. Od końca 2010 r. powódka ponosi wszelkie opłaty związane z utrzymaniem domu. Pozwana wykazała całkowity brak zainteresowania powódką, Rażąca niewdzięczność polegała na zaniechaniu realizacji obowiązków wynikających ze stosunków rodzinnych, jak i etycznego obowiązku wdzięczności.

W odpowiedzi na pozew pozwana I. D. wniosła o oddalenie powództwa (k.55-56). Przyznała, że wspólnie z M. D. przyjęła darowiznę nieruchomości położonej we wsi M. uczynioną 4.09.2007r. przez powódkę J. D.. W zawartej umowie strony nie dokonały żadnych obciążeń na rzecz powódki, ani nie zobowiązywały się do czynienia świadczeń na rzecz powódki. Pozwana zaprzeczyła aby była niewdzięczna, a szczególnie rażąco niewdzięczna wobec powódki. Zaprzeczyła twierdzeniom powódki i podała, że nawet gdyby przyjąć twierdzenia powódki za prawdziwe to zachowanie pozwanej opisane w pozwie nie stanowi o rażącej niewdzięczności. Wskazywała zatem, że powódka nie udowodniła swojego twierdzenia o rażącej niewdzięczności wymaganej do odwołania darowizny wobec czego powództwo nie zasługiwało na uwzglednienie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka J. D. 4.09.2007 r. w kancelarii notarialnej w O. zawarła umowę darowizny, na mocy której darowała swojemu synowi M. D. i synowej I. D. zabudowaną nieruchomość, składającą się z działki nr (...), o powierzchni 0,03 ha położonej we wsi M., gmina J., powiat (...), dla której Sąd Rejonowy w Oławie prowadzi księgę wieczystą nr (...), postanawiając, że darowizna wejdzie w skład majątku wspólnego syna i synowej. Małżonkowie M. D. i I. D. darowiznę tę przyjęli. Wartość przedmiotu darowizny określona została na kwotę 100.000 zł.

( dowód: umowa darowizny z 4.09.2007r. k. 4-7).

Powódka J. D. skierowała do pozwanej I. D. pismo datowane na 14.09.2011 r., w którym odwołała darowiznę zabudowanej nieruchomości składającej się z działki nr (...) o powierzchni 0,03ha położnej we wsi M., uzasadniając swoje oświadczenie rażącą niewdzięcznością obdarowanych.

W uzasadnieniu swojego oświadczenia wskazała, że w październiku 2010 r. zwróciła się do syna o pomoc w remoncie zamieszkiwanego wspólnie domu jednak syn nie wyraził chęci pomocy. W okresie choroby pozostawił powódkę bez koniecznej opieki. Także synowa, która przebywała w Wielkiej Brytanii nie reagowała na prośby powódki i nie udzieliła potrzebnego wsparcia, nie wykazała zainteresowania osobą powódki, a także remontem darowanego jej domu aby pomóc powódce zamieszkać w godnych warunkach. Pozwana lekceważyła też jej prośby o kontakt. Zachowanie to miało stanowić naruszenie etycznego obowiązku wobec darczyńcy. Działanie to miało dużą intensywność i nasilenie złej woli. W związku powyższym odwołała darowiznę przekazaną na rzecz I. D. i wezwała obdarowanych do zwrotnego przeniesienia własności nieruchomości.

( dowód: oświadczenie o odwołaniu darowizny z dnia 14.09.2011r.k. 9-10).

Pismem z dnia 28.10.2011 r. M. D. oświadczył, że zobowiązuje się do stawienia w wyznaczonym przez powódkę miejscu w celu sporządzenia aktu notarialnego przenoszącego przedmiot umowy darowizny z powrotem na darczyńcę.

( dowód: oświadczenia M. L., k. 11).

Powódka jeszcze przed dokonaniem darowizny opuściła nieruchomość, w której uprzednio zamieszkiwała i która była przedmiotem rzeczonej umowy, pozostawiając w tej nieruchomości pozwaną i jej rodzinę. Powódka przeniosła się do swojej córki przy ul. (...), gdzie mieszka do dziś. Powodem opuszczenia nieruchomości był jej zły stan techniczny. Powódka wówczas nie czyniła żadnych nakładów finansowych na darowaną nieruchomość.

( dowód: zeznania K. C. e-protokół z 18.06.2013r. 03:47-05:04, zeznania M. D., e-protokół z dnia 18.06.2013r.32:25-44:19, przesłuchanie pozwanej I. D. e-protokół z 18.06.2013r. 32:25-44:19, przesłuchanie powódki J. D. e-protokół z 18.06.2013r. 52:46- 01:09:45 ).

Małżonkowie I. i M. D. oraz powódka, po dokonaniu umowy darowizny rozmawiali o przyszłych remontach budynku mieszkalnego posadowionego na darowanej nieruchomości. Pozwana i jej mąż nie składali żadnych zobowiązań co do poczynienia przyszłych remontów.

(dowód: zeznania M. D., e-protokół z dnia 16.04.2013r. 33:08- 39:40, e-protokół z 18.06.2013r. 22:18-32:11, przesłuchanie pozwanej I. D. e-protokół z 18.06.2013r. 32:25-44:19).

Syn pozwanej i mąż powódki M. D. wyjechał do Anglii w 2004r. Następnie w 2006 r. wyjechała pozwana z dziećmi. W 2006 r. po zapaleniu się instalacji elektrycznej na poddaszu darowanej nieruchomości pozwana i jej mąż dokonali odbudowy spalonego poddasza, komina, wykonali instalację elektryczną i założyli centralne ogrzewanie w nieruchomości.

( dowód: zeznania M. D., e-protokół z dnia 16.04.2013r. 33:08- 39:40, e-protokół z 18.06.2013r. 22:18-32:11, przesłuchanie pozwanej I. D. e-protokół z 18.06.2013r. 32:25-44:19).

Małżeństwo pozwanej i M. D. zostało rozwiązane przez rozwód.

Pozwana zawsze utrzymywała poprawne stosunki z powódką, co nie zmieniło się nawet po rozwodzie pozwanej z synem powódki. Ze względu jednak na zamieszkiwanie w znacznej odległości i ze względów finansowych kontakty były ograniczone.

(dowód: zeznania M. K., e-protokół z dnia 16.04.2013r. 06:12-18:43, zeznania I. G., e-protokół z dnia 16.04.2013r. 19:12-23:35, przesłuchanie powódki J. D. e-protokół z 18.06.2013r. 52:46- 01:09:45, przesłuchanie pozwanej I. D. e-protokół z 18.06.2013r. 32:25-44:19).

Sąd zważył, co następuje:

Powódka J. D. domagała się od pozwanej I. D. złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu jej udziału we współwłasności nieruchomości, która została pierwotnie darowana pozwanej i jej byłemu mężowi M. D.. Powódka wskazała, że darowizna została odwołana z uwagi na rażącą niewdzięczność obdarowanej. J. D. podała, że złożyła stosowne oświadczenie woli w tym względzie. W związku tym skutek prawny darowizny upadł i w rezultacie może dochodzić złożenia przez pozwaną zastępczego oświadczenia woli na podstawie art. 64 k.c.

Kwestię odwołania darowizny w sytuacji rażącej niewdzięczności regulują przepisy k.c. Zgodnie z art. 898. § 1 k.c. darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Kluczowym zagadnieniem dla wykładni art. 898 k.c. jest znaczenie pojęcia rażącej niewdzięczności obdarowanego. Z treści tego przepisu wynikają dwie wskazówki, a mianowicie, że niewdzięczność ta ma osiągnąć stopień rażący oraz że ma być skierowana wobec darczyńcy. Niewdzięczność obdarowanego polega na takim jego zachowaniu względem darczyńcy, które nie daje się pogodzić z moralnym nakazem poszanowania osoby świadczącej bezpłatnie jakieś dobro. Przy ocenie natężenia tej niewdzięczności należy brać pod uwagę zarówno kryterium subiektywne (punkt widzenia samego darczyńcy), jak i kryterium obiektywne (perspektywę rozsądnego uczestnika obrotu). Niewdzięczność przybiera zatem stopień rażący, gdy oba powyższe kryteria stosowane łącznie pozwalają uznać dane zachowanie się obdarowanego względem darczyńcy za szczególnie naganne (w świetle tych kryteriów ocenia się, w jakiej mierze uczucia darczyńcy zostały urażone postępowaniem obdarowanego, zob. S. Dmowski, w: E. Bieniek i in., Komentarz… Zobowiązania, t. 2, 2011, s. 970 i n).

W tej sprawie powódka powoływała się na kilka okoliczności, które miały lec u podstaw złożonego oświadczenia woli o odwołaniu darowizny. Wskazywała przede wszystkim na kwestię niezrealizowania remontu, który został obiecany przez pozwanych i miał dotyczyć budynku, który na tej nieruchomości jest posadowiony. Powódka powoływała się też na to, że pozwana nie opiekowała się nią po dokonaniu darowizny, jak również nie interesowała się jej losem.

Należy mieć na uwadze, że w samym oświadczeniu powódki o odwołaniu darowizny, które ma kluczowe znaczenie dla oceny czy mamy do czynienia z rażącą niewdzięcznością obdarowanego, powódka powoływała się na fakt, że pozwana I. D. nie dokonała remontu nieruchomości opisanej w pozwie i nie odwiedzała powódki po wyjeździe do Anglii.

Odnosząc się do tych kwestii należy też zwrócić uwagę na fakt, że ostatecznie powódka, która była przesłuchiwana przed Sądem stwierdziła, iż w istocie odwołała darowiznę dlatego, że nie został przeprowadzony remont darowanego budynku mieszkalnego. Z tego można wywieść wniosek, że powódka nie przywiązywała istotnej wagi do odwiedzin i kontaktów z pozwaną, bądź uznawała, że tego rodzaju kontakty i ich częstotliwość które w istocie miały miejsce uznawała za wystarczające. W rezultacie więc nie możemy mówić o niewdzięczności, a tym bardziej o rażącej niewdzięczności ze strony pozwanej w przywołanym zakresie.

Odnosząc się natomiast do kwestii remontu domu mieszkalnego to po pierwsze trzeba zwrócić uwagę na fakt, iż z materiału zgromadzonego w sprawie, który należy uznać za wiarygodny, nie wynika, że w istocie pozwana i jej były małżonek zaciągnęli takie zobowiązanie wobec powódki. Nie wynika to przede wszystkim z treści aktu notarialnego umowy darowizny, w którym nieruchomość zabudowana została darowana pozwanej. Nie potwierdzili tego również słuchani w toku postępowania świadkowie.

Nadto, nie sposób w ocenie Sądu zasadnie twierdzić, że nawet gdyby pozwana zobowiązała się do wykonania tego remontu to niezrealizowanie zobowiązania mogłoby być uznane za rażącą niewdzięczność w stosunku do powódki. Podkreślić bowiem trzeba, że rażąca niewdzięczność obdarowanego musi być okazana względem darczyńcy. Dlatego też, zdaniem Sądu, w sytuacji z którą mamy do czynienia nie można mówić o niewdzięczności wobec powódki, albowiem działanie pozwanej, a ściślej mówiąc zaniechanie którego się rzekomo dopuściła, nie może być uznane za skierowane przeciwko samej powódce.

Dodatkowo powódka J. D. twierdziła, że nigdy nie pozostawała w żadnym konflikcie z pozwaną. Okoliczność tę potwierdziła pozwana słuchana przed Sądem, jak i wielu świadków słuchanych w tym postępowaniu.

W związku z powyższym, w ocenie Sądu, nie sposób przyjąć, ażeby zaistniały przesłanki odwołania darowizny na skutek rażącej niewdzięczności obdarowanej Zatem brak było podstaw do uwzględnienia żądania powódki i dlatego ostatecznie powództwo zostało oddalone.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc. Zgodnie z dyspozycją powołanego przepisu strona przegrywająca sprawę winna zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Zgodnie z art. 108 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398, z późn. zmianami) zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi. Do niezbędnych kosztów procesu w niniejszej sprawie należy zaliczyć wynagrodzenie należne pełnomocnikowi pozwanej ustalone na podst. na podstawie § 6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu - Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm. oraz opłatę od pełnomocnictwa 17 zł.

Ponieważ koszty pomocy prawnej udzielone powódce nie zostały uregulowane Sąd przyznał pełnomocnikowi pozwanej ustanowionemu z urzędu te koszty od Skarbu Państwa w wysokości ustalonej na podstawie powołanego wyżej przepisu wraz z 23% stawką VAT (3.600zł +828 zł).

Z. 1) odnotować uzasadnienie,

2) odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powódki,

3) kal. 14 dni

W-w, 5.11.2013 r.