Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 listopada 2014 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny
w składzie:

Przewodniczący: SSO Aneta Fiałkowska – Sobczyk

Sędziowie: SSO Adam Maciński

SSO Dominika Romanowska

Protokolant: Aneta Łokaj

po rozpoznaniu w dniu 29 października 2014 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa C. D., Z. D., D. D., J. F. (1), J. F. (2), K. K., Z. K., A. K., S. S. i M. S.

przeciwko J. S.

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od każdego z powodów C. D., Z. D., D. D., J. F. (1), J. F. (2), K. K., Z. K., A. K., S. S. i M. S. na rzecz pozwanego J. S. kwoty po 361,70 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. akt I C 268/12

UZASADNIENIE

Powodowie J. F. (2), A. K., D. D., K. K., Z. K., C. D., Z. D., M. S., S. S. i J. F. (1), w imieniu których działał reprezentant grupy – J. F. (2), w pozwie w postępowaniu grupowym wnieśli o zasądzenie od pozwanego J. S. na rzecz każdego z nich kwot po 6 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 13 września 2011r.

W uzasadnieniu swojego stanowiska w sprawie powodowie podali, że pozwany na podstawie ustnej umowy zaoferowała zorganizowanie w dniach od 5 do 14 września 2011 r. wczasów w H., wraz ze zwiedzaniem wybranych miejsc we Francji oraz M., zgodnie z przedstawionym programem. Zawarcie ustnej umowy zorganizowania wycieczki odbyło się z reprezentantem grupy w J., na terenie zamieszkałym przez większość członków grupy.

Kwota należności za wycieczkę została uiszczona w całości w dwóch ratach panu R. , rzekomo współpracującemu z pozwanym. Grupa reprezentowana przez J. F. (2) przekazała (wraz z innymi osobami) kwotę 2 800 euro oraz 11 200 zł. Na dowód czego przez pana R. zostało sporządzone pokwitowanie.

Pozwany – J. S.– organizator wycieczki – zapewniał, że posiada stosowne pozwolenia na prowadzenie tego typu imprez turystycznych i ma zarejestrowaną na swoje nazwisko działalność gospodarczą pod firmą (...)z siedzibą przy ul. (...)w B., o której informacja widniała na stronie internetowej: (...). pl. (...)deklarował, że pisemne umowy dotyczące przedmiotowej wycieczki zostaną przekazane uczestnikom w dniu wyjazdu.

Jednak pozwany nie przekazał uczestnikom pisemnej umowy o świadczenie usługi turystycznej oraz pisemnego potwierdzenia posiadanego ubezpieczenia, które to obowiązki wynikają z art. 14 ust. 1,2,3 i 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych. Ponadto pozwany dopuścił się wielu nieprawidłowości i uchybień w zorganizowanym wyjeździe na szkodę uczestników grupy, do których należą:

1.  podanie nieprawdziwych informacji w programie wycieczki, w tym nie zorganizowanie wynikającego z programu wycieczki noclegu w C. z 12 na 13 września 2011 r., co miało stanowić dodatkową atrakcję wyjazdu;

2.  lekceważące wobec uczestników wycieczki zachowanie przewodniczki polegające na:

a.  narzucaniu przez przewodniczkę podczas podróży wielokrotnego odmawiania modlitw i nakazywanie udziału w tych modlitwach wszystkim uczestnikom wycieczki;

b.  naleganiu przez przewodniczkę na zwiedzania wyłącznie obiektów sakralnych i lekceważenie skarg i próśb uczestników o zwiedzanie również świeckich obiektów, co pozbawiło uczestników możliwości zwiedzenia wielu ciekawych świeckich obiektów architektonicznych,

c.  układanie przez przewodniczkę programu dnia umożliwiającego jej uczestnictwo w mszy i lekceważenie próśb uczestników o zwiedzanie lub wypoczynek, wbrew programowi wycieczki,

d.  nagminne pośpieszanie uczestników wycieczki, zarówno z wyjściem z hotelu, jak i z powrotem do hotelu, spowodowane wyłącznie śpieszeniem się przewodniczki na mszę,

3.  przewożenie uczestników wycieczki w autobusie bez klimatyzacji, co spowodowało przegranie organizmu i narażenie na utratę zdrowia a nawet życia:

a.  o północy w autokarze była temperatura 30°C, nawet nawiew nocą został wyłączony,

b.  kierowca na krótko, na usilne prośby pasażerów włączał nawiew w ciągu dnia,

c.  po powrocie z wycieczki w dniu 14.09.2011 r. konieczne były wizyty niektórych z powodów u lekarzy z uwagi na przegrzanie ich organizmów (problemy z krążeniem krwi, ciśnieniem krwi, zasypianiem, złe samopoczucie, duszności);

4.  długotrwała podróż powrotna – około 30 godzin w pozycji siedzącej, bez klimatyzacji w autokarze;

5.  brak w autobusie barku i kawiarki:

a.  chłodne napoje były jedynie w lodówce nad którą kontrolę posiadał wyłącznie kierowca autokaru;

b.  kierowca sprzedawał chłodne piwo po 5 zł za butelkę i wykorzystywał fakt, że pasażerowie byli spragnieni;

6.  żądanie dodatkowych opłat od pasażerów:

a.  kierowca autobusu na parkingu zbierał po 11 euro rzekomo za wjazd do M., jednak pomimo prośby pasażerów nie okazał żadnego dokumentu wydatkowania tych pieniędzy;

7.  arogancja i opryskliwość kierowców:

a.  kierowcy nie reagowali na prośby pasażerów w zakresie przegrzania autokaru,

b.  kierowcy lekceważyli zgłaszane przypadki złego samopoczucia pasażerów,

c.  kierowcy odnosili się opryskliwie i niegrzecznie wobec pasażerów, szczególnie kobiet.

Członkowie grupy podczas wycieczki zgłaszali swoje skargi i żądania, co jednak nie było brane pod rozwagę przez pozwanego. Ponadto po powrocie z wycieczki została skierowana do pozwanego zgodnie z art. 16b ust. 3 ustawy o usługach turystycznych pisemna reklamacja w dniu 7 października 2011 r. przesyłką poleconą, której jednak pozwany nie podjął.

Po zwrocie pisemnej reklamacji, został ono do pozwanego dwukrotnie wysłana przesyłką zwykłą w dniach 29.10.2011 r. i 07.11.2011 r. Pozwany odebrał przesyłkę i po rozmowie telefonicznej przybył do Kancelarii pełnomocnika powodów, gdzie przyznał, że zorganizował wycieczkę, jednak żądania członków grupy uznał za wygórowane.

Przy czym według ustaleń telefonicznych w Departamencie (...) , (...) Urzędu Marszałkowskiego Województwa (...), pozwany ma orzeczony zakaz prowadzenia i organizowania wycieczek. Zatem pozwany zorganizował wycieczkę turystyczną wbrew posiadanemu zakazowi prowadzenia tego typu działalności.

W odpowiedzi na pozew pozwany J. S. wniósł o oddalenie powództwa w całości.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany wskazał, że powództwo jest całkowicie bezzasadne, bowiem pozwany nie był organizatorem wyjazdu do H. w dniach od 5 do 14 września 2011 r.

Prawdą jest, że pozwany jest przedsiębiorą i prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą (...). Jednak pozwany prowadzi tylko i wyłącznie transport lądowy pasażerski i jest właścicielem autobusów. Pozwany nie prowadzi biura podróży, nie organizuje wyjazdów ani wczasów, nie jest również agentem turystycznym.

Pozwany nie zawierał też umów ustnych czy pisemnych na zorganizowanie wycieczki do H. z powodami. Przy czym pozwany nie posiada biura, nie kontaktował się z powodami nie był na żadnym spotkaniu z uczestnikami grupy z J., nie był również uczestnikiem wyjazdu.

Pozwany potwierdził jedynie, że jest właścicielem autokaru marki m.o numerach rejestracyjnych (...), który został wynajęty na przejazd na trasie B.– Hiszpania. Oznacza to, że podstawił na miejsce sprawny technicznie autokar z dwoma kierowcami.

Przy czym pozwany nigdy nie ogłaszał się w internecie jako biuro podróży ani agencja turystyczna, a prowadząc jedynie usługi przewozowe, pozwany nie musi posiadać ubezpieczenia zgodnie z ustawą o usługach turystycznych.

Pozwany również nigdy nie układał programu wyjazdu do H. dołączonego do pozwu. Na przedłożonym załączniku nie ma ani pieczątki firmowej pozwanego, jego podpisu, a nawet jego numeru telefonu.

Jednocześnie pozwany wskazał, że pod koniec lipca 2011 r. zgłosił się do niego pan S. P.(w pozwie błędnie oznaczony jako R. ). Jest to prywatna osoba, która nie prowadzi działalności gospodarczej ale często podróżuje z zaprzyjaźnioną grupą osób. Pan S. P.chciał wynająć autokar na przejazd do H. . Autokar został wynajęty ale pozwanemu nie wiadomo jaką kwotę pieniędzy i od kogo pan P.zbierał. Była to grupa niezorganizowana, która chciała jechać do H.. Przy czym większość uczestników wyjazdu pochodziła z B., natomiast grupa która wniosła pozew była dodatkową grupą z J.. Pozwany nie posiada wiedzy, jak osoby te uzyskały informację o wyjeździe do H..

Przy czym pan S. P., który pokwitował odbiór pieniędzy od powodów nigdy nie był pracownikiem pozwanego ani jego pełnomocnikiem.

Idąc dalej pozwany wskazał, że zarzuty zgłoszone w pozwie również są nieprawdziwe, w szczególności autobus podstawiony przez pozwanego był sprawny technicznie z poprawnie działającą klimatyzacją. Nadto powodowie nie przedstawili żadnych dowodów na swoje hospitalizowani czy leczenie. Natomiast uczestnicy wycieczki powinni zdawać sobie sprawę, iż podróż autokarem do H. będzie długa (kilkanaście godzin) w pozycji siedzącej, a temperatury na południu Europy są o kilkanaście stopni wyższe niż w Polsce w okresie letnim.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Grupa przyjaciół z B. od kilku lat organizowała wspólne spotkania i wyjazdy. W roku 2006 postanowili, że chcieliby odwiedzić strony swoich przodków na kresach i zorganizowali pierwszą wspólną wycieczkę do L.. Organizacją tego wyjazdu zajął się S. P.. Zebrał grupę zaprzyjaźnioną grupę chętnych osób i zwrócił się do J. S., który prowadził firmę transportową, aby udostępnił podróżującym autokar. J. S. był kierowcą tego autokaru i uczestniczył w wyjeździe.

(dowód: zeznania świadka J. C., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 29:22- 38:23; zeznania świadka K. J., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 38:23- 46-51; zeznania świadka A. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 46:51- 56:14; zeznania świadka S. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 56:14- 01:05:20; zeznania świadka E. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:05:20- 01:14:12; zeznania świadka J. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:14:12- 01:17:38; zeznania świadka B. S., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:17:38- 01:24:28; przesłuchanie pozwanego J. S., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 00:49:47- 01:11:37);

Wracając z tej wycieczki członkowie grupy uzgadniali szczegóły następnego wyjazdu. Kolejnym razem pojechali do W.i do G. W tej wycieczce uczestniczyła też M. M. (1)jako przewodnik. Przy czym wycieczka do W.miała charakter pielgrzymki.

Takich wspólnych wyjazdów zaprzyjaźnionej grupy z B. było co najmniej 4.

Za każdym razem uczestnicy korzystali z autokaru należącego do firmy (...). Głównym organizatorem tych wyjazdów był S. P..

(dowód: zeznania świadka J. C., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 29:22- 38:23; zeznania K. J., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 38:23- 46-51; zeznania świadka A. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 46:51- 56:14; zeznania świadka S. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 56:14- 01:05:20; zeznania świadka E. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:05:20- 01:14:12; zeznania świadka J. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:14:12- 01:17:38; zeznania świadka B. S., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:17:38- 01:24:28; zeznania świadka M. M. (1) k. 283-284; przesłuchanie pozwanego J. S., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 00:49:47- 01:11:37);

W taki sam sposób powstał pomysł wyjazdu na kolejną wycieczkę do H.. Organizacją tego wyjazdu też zajmował się również S. P.. On ustalił termin wyjazdu. Zwrócił się wówczas do swojej znajomej rezydentki w H. aby zorganizowała noclegi i przygotowała ramowy program wycieczki.

(dowód: zeznania świadka J. C., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 29:22- 38:23; zeznania świadka K. J., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 38:23- 46-51; zeznania świadka A. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 46:51- 56:14; zeznania świadka S. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 56:14- 01:05:20; zeznania świadka E. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:05:20- 01:14:12, zeznania świadka J. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:14:12- 01:17:38; zeznania świadka B. S., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:17:38- 01:24:28; zeznania świadka M. M. (1) k. 283-284; częściowo zeznania powodów: A. K., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 39:48-48:53; M. S., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 31:18-39:48; S. S., e-protokół z 16.10.2014.r 00:46-19:58 przesłuchanie pozwanego J. S., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 00:49:47- 01:11:37);

Na przygotowanych folderach reklamowych wycieczka określona została jako „wczasy w H.” termin: od 5 do 14 września 2011 r. W szóstym dniu wycieczki zaplanowane zostało zwiedzanie świątyni pokutnej S. (...), a w ósmym dniu wycieczki zaplanowany był nocleg w C.. Na ulotkach wskazano również, że wszelkie informacje i zapisy prowadzi S. P.oraz umieszczony został jego telefon kontaktowy.

( dowód: ulotka reklamowa – k. 11; zeznania świadka S. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 56:14- 01:05:20; zeznania świadka M. M. (1) k. 283-284; przesłuchanie powodów J. F. (2), e-protokół z dnia 3.06.2014r. 01:557-21:10; K. K., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 22:17- 31:18; A. K., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 39:48-48:53; M. S., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 31:18-39:48; S. S., e-protokół z 16.10.2014.r 00:46-19:58);

O wycieczce przez wspólnych znajomych dowiedzieli się również mieszkańcy J. i rozprowadzili wiadomości wśród dalszych swoich przyjaciół i rodziny. Ostatecznie zebrała się grupa 13 osób z J. i okolic zainteresowanych tym wyjazdem. A. K. zebrała pieniądze od tej grupy i przekazała S. P.

(dowód: zeznania świadka R. B. (1), e-protokół z dnia 6.03.2014r. 02:02- 29:22; zeznania świadka S. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 56:14- 01:05:20; przesłuchanie powodów J. F. (2), e-protokół z dnia 3.06.2014r. 01:557-21:10; K. K., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 22:17- 31:18; A. K., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 39:48-48:53; M. S., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 31:18-39:48; S. S., e-protokół z 16.10.2014.r 00:46-19:58);

S. P. zebrał pieniądze od pozostałych uczestników – mieszkańców B. .

Żadna z osób uczestniczących w wycieczce nie podpisywała jakiejkolwiek umowy o świadczeniu usługi turystycznej.

(dowód: pokwitowania przyjęcia kwoty 1300 euro z 21.08.2011r. – k. 12, zeznania świadka R. B. (1), e-protokół z dnia 6.03.2014r. 02:02- 29:22; zeznania świadka J. C., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 29:22- 38:23; zeznania świadka K. J., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 38:23- 46-51; zeznania świadka A. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 46:51- 56:14; zeznania świadka S. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 56:14- 01:05:20; zeznania świadka E. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:05:20- 01:14:12; zeznania świadka J. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:14:12- 01:17:38; zeznania świadka B. S., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:17:38- 01:24:28; zeznania świadka M. M. (1) k. 283-284; przesłuchanie powodów J. F. (2), e-protokół z dnia 3.06.2014r. 01:557-21:10; K. K., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 22:17- 31:18; A. K., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 39:48-48:53; M. S., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 31:18-39:48; S. S., e-protokół z 16.10.2014.r 00:46-19:58);

Z pieniędzy przekazanych przez uczestników wycieczki cześć została przeznaczona na transport. S. P.skontaktował się z pozwanym J. S.w celu zorganizowania transportu do H.. Pozwany udostępnił swój autokar marki M.o numerze (...), który został wynajęty na podstawie ustnego porozumienie na obsługę tej wycieczki wraz z dwom kierowcami, którzy byli zatrudnieni przez pozwanego.

(dowód zeznania świadka S. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 56:14- 01:05:20; zeznania świadka M. C., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:24:28- 01:35:59, zeznania świadka M. M. (1) k. 283-284; przesłuchanie pozwanego J. S., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 00:49:47- 01:11:37);

Pozwany prowadzi firmę (...) (...) z siedzibą w B.i jest właścicielem kilku autobusów.

(dowód: wyciąg (...) k.57, przesłuchanie pozwanego J. S., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 00:49:47- 01:11:37);

Pozwany ma orzeczony zakaz prowadzenia i organizowania wycieczek. Zakaz wydany został przez Marszałka Województwa (...) na 3 lata do dnia 6.11.2012r. za brak wpisu do rejestru prowadzonej działalności i związany był z organizowaniem innego wyjazdu w formie zielonej szkoły do P..

(dowód: decyzja z 21.10.2009r. – k. 220-222, przesłuchanie pozwanego J. S., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 00:49:47- 01:11:37);

W trakcie spotkań grupy osób z B. uczestnicy jeszcze przed wyjazdem dokonali pewnych zmian w programie wycieczki Program wycieczki był też modyfikowany na bieżąco w trakcie pobytu, po konsultacjach z uczestnikami.

(dowód: zeznania świadka M. M. (1) k. 283-284; zeznania świadka E. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:05:20- 01:14:12; zeznania świadka S. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 56:14- 01:05:20; przesłuchanie powoda S. S., e-protokół z 16.10.2014.r 00:46-19:58);

S. P.przed wyjazdem do H. rozchorował się na serce i nie mógł w nim uczestniczyć. Przekazał zebrane pieniądze M. M. (1), która przejęła funkcje kierowniczki wycieczki. Ona dalej pieniądze przekazała rezydentce w H., która opłaciła noclegi.

(dowód: zeznania świadka M. M. (1) k. 283-284; zeznania świadka S. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 56:14- 01:05:20);

W wycieczce uczestniczyło 48 osób oraz przewodniczka i dwaj kierowcy, w tym 13 osób z J.. Pozwany nie był uczestnikiem tego wyjazdu.

(okoliczność bezsporna)

Przy pierwszym spotkaniu a autokarze wszystkich uczestników przewodniczka tej wycieczki po wejściu do autobusu przywitała uczestników w imieniu firmy (...), należącej do J. S..

(dowód: zeznania świadka R. B. (1), e-protokół z dnia 6.03.2014r. 02:02- 29:22; zeznania świadka M. M. (2) k. 283-284, przesłuchanie powodów J. F. (2), e-protokół z dnia 3.06.2014r. 01:557-21:10; K. K., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 22:17- 31:18; A. K., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 39:48-48:53; M. S., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 31:18-39:48; S. S., e-protokół z 16.10.2014.r 00:46-19:58);

Podróż autokarem uczestnicy rozpoczynali modlitwą. Odbywały się również modlitwy wieczorne i czasami inicjowane były też modlitwy w ciągu dnia, podczas jazdy autokarem.

Grupa mieszkańców z J. nie była świadoma sakralnego charakteru tej wycieczki . Nie wszyscy byli zainteresowani uczestnictwem w modlitwach i zgłaszali przewodniczce sprzeciw. Niektórzy z uczestników wycieczki spożywali alkohol w czasie podróży.

(dowód: zeznania świadka R. B. (1), e-protokół z dnia 6.03.2014r. 02:02- 29:22; zeznania świadka J. C., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 29:22- 38:23; zeznania świadka K. J., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 38:23- 46-51; zeznania świadka A. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 46:51- 56:14; zeznania świadka S. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 56:14- 01:05:20; zeznania świadka E. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:05:20- 01:14:12; ,zeznania J. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:14:12- 01:17:38; zeznania świadka B. S., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:17:38- 01:24:28; zeznania świadka M. M. (1) k. 283-284; przesłuchanie powodów J. F. (2), e-protokół z dnia 3.06.2014r. 01:557-21:10; K. K., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 22:17- 31:18; A. K., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 39:48-48:53; M. S., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 31:18-39:48; S. S., e-protokół z 16.10.2014.r 00:46-19:58);

W trakcie podróży były przerwy na stacjach benzynowych. Kierowcy serwowali też za odpłatnością kawę, herbatę i wodę. Napoje były przechowywane w lodówce, która znajdowała się koło kierowców.

(dowód: zeznania świadka R. B. (1), e-protokół z dnia 6.03.2014r. 02:02- 29:22; zeznania świadka J. C., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 29:22- 38:23; zeznania świadka K. J., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 38:23- 46-51; zeznania świadka A. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 46:51- 56:14; zeznania świadka E. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:05:20- 01:14:12; zeznania świadka J. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:14:12- 01:17:38; zeznania świadka B. S., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:17:38- 01:24:28; zeznania świadka M. M. (1) k. 283-284; zeznania świadka M. C., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:24:28- 01:35:59; przesłuchanie powodów J. F. (2), e-protokół z dnia 3.06.2014r. 01:557-21:10; K. K., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 22:17- 31:18; A. K., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 39:48-48:53; M. S., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 31:18-39:48; S. S., e-protokół z 16.10.2014.r 00:46-19:58);

Część pasażerów zgłaszała uwagi co do działania klimatyzacji. Z tyłu autokaru było zbyt ciepło dla niektórych uczestników wycieczki. Największy problem z temperaturą był po przyjedzie do H.. Temperatura na zewnątrz przekraczała 35°C, a klimatyzacja mogła schłodzić pojazd najwyżej o 10°C, a skutki jej działania odczuwane były dopiero po przejechaniu kilkunastu kilometrów Na krótkich trasach klimatyzacja się nie sprawdzała Gorąco w środku było też w chwili podstawienia autokaru. Na prośby pasażerów włączany był nawiew. Temperatura w autokarze czasami dochodziła nawet do 30°C.

(dowód: zeznania świadka R. B. (1), e-protokół z dnia 6.03.2014r. 02:02- 29:22; zeznania świadka J. C., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 29:22- 38:23; zeznania świadka K. J., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 38:23- 46-51; zeznania świadka A. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 46:51- 56:14; zeznania świadka E. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:05:20- 01:14:12; zeznania świadka J. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:14:12- 01:17:38; zeznania świadka B. S., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:17:38- 01:24:28; zeznania świadka M. M. (1) k. 283-284; zeznania świadka M. C., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:24:28- 01:35:59; przesłuchanie powodów J. F. (2), e-protokół z dnia 3.06.2014r. 01:557-21:10; K. K., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 22:17- 31:18; A. K., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 39:48-48:53; M. S., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 31:18-39:48; S. S., e-protokół z 16.10.2014.r 00:46-19:58; przesłuchanie pozwanego J. S., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 00:49:47- 01:11:37);

Skargi odnośnie klimatyzacji powodowie kierowali do kierowców. Zgłosili również ten problem telefonicznie pozwanemu J. S.. Pozwany był w tym samym czasie na wycieczce z inną grupą jako kierowca i przebywał w tej samej miejscowości co powodowie. Odwiedził kierowców i spotkał się z powodami w Hotelu w C. w celu wyjaśnienia problemów ale do konstruktywnych ustaleń nie doszło.

( dowód: zeznania świadka świadka M. C., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:24:28- 01:35:59, przesłuchanie pozwanego J. S., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 00:49:47- 01:11:37);

W drodze powrotnej nadal był problem z nadmierną temperaturą w autobusie. Przy czym podróż do Polski trwała ok. 30 godzin dla niektórych uczestników było to bardzo uciążliwe.

( dowód: zeznania świadka M. C., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:24:28- 01:35:59; zeznania świadka M. M. (1) k. 283-284; przesłuchanie powodów J. F. (2), e-protokół z dnia 3.06.2014r. 01:557-21:10; K. K., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 22:17- 31:18; A. K., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 39:48-48:53; M. S., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 31:18-39:48; S. S., e-protokół z 16.10.2014.r 00:46-19:58; przesłuchanie pozwanego J. S., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 00:49:47- 01:11:37);

W programie wycieczki przewidywano zwiedzanie wielu obiektów sakralnych. Przewodniczka natomiast tak starała się organizować zwiedzanie aby zdążać na wybrane przez siebie msze święte.

Uczestnicy zwiedzali także obiekty świeckie np. płaczące fontanny. Program przewidywał jeden dzień zwiedzania i jeden dzień wolnego. Członkowie wycieczki mogli sami podróżować do wybranych miejsc w swoim wolnym czasie.

Zwiedzanie wnętrza Katedry S. (...), które było przewidziane w pierwotnym programie wycieczki nie odbyło się. Nie zostały wcześniej zakupione bilety, a by je otrzymać trzeba było stać w długiej kolejce. Przewodniczka zrezygnowała więc z tej atrakcji i uczestnicy zwiedzili katedrę tylko z zewnątrz obchodząc ja dwukrotnie dookoła.

Zrezygnowano również - za sugestią rezydentki – z wizyty w S. T., w zamian zwiedzając M..

Przy zmianie programu zrezygnowano również z noclegu w C.. Uczestnicy wycieczki w drodze powrotnej jechali bezpośrednio z B. do kraju.

(dowód: karta noclegów – k. 14; zeznania świadka R. B. (1), e-protokół z dnia 6.03.2014r. 02:02- 29:22; zeznania świadka M. M. (1) k. 283-284; zeznania świadka J. C., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 29:22- 38:23; zeznania świadka K. J., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 38:23- 46-51; zeznania świadka A. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 46:51- 56:14; zeznania świadka E. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:05:20- 01:14:12; zeznania świadka J. P., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:14:12- 01:17:38; zeznania świadka B. S., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:17:38- 01:24:28; przesłuchanie powodów J. F. (2), e-protokół z dnia 3.06.2014r. 01:557-21:10; K. K., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 22:17- 31:18; A. K., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 39:48-48:53; M. S., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 31:18-39:48; S. S., e-protokół z 16.10.2014.r 00:46-19:58);

Kierowca autobusu zbierał od uczestników po 11 euro na wyjazd do M..

( dowód: zeznania świadka R. B. (1), e-protokół z dnia 6.03.2014r. 02:02- 29:22; zeznania świadka M. M. (2) k. 283-284; zeznania świadka M. C., e-protokół z dnia 6.03.2014r. 01:24:28- 01:35:59; przesłuchanie powodów J. F. (2), e-protokół z dnia 3.06.2014r. 01:557-21:10; K. K., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 22:17- 31:18; A. K., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 39:48-48:53; M. S., e-protokół z dnia 3.06.2014r. 31:18-39:48; S. S., e-protokół z 16.10.2014.r 00:46-19:58).

Sąd zważył co następuje:

Powodowie J. F. (2), A. K., D. D., K. K., Z. K., C. D., Z. D., M. S., S. S. i J. F. (1), w imieniu których działał reprezentant grupy – J. F. (2), w pozwie w postępowaniu grupowym wnieśli o zasądzenie od pozwanego J. S. na rzecz każdego z nich kwot po 6 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 13 września 2011 r. podając, że źródłem roszczeń wszystkich powodów jako uczestników wspólnej wycieczki jest nienależyte wykonanie umowy o świadczenie usług turystycznych.

Zgodnie z art. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym postępowanie grupowe jest sądowym postępowaniem cywilnym, w którym roszczenia jednego rodzaju są dochodzone przez co najmniej dziesięć osób. Roszczenia wszystkich tych osób muszą być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej (ust.1). przepis art. 2 tej ustawy stanowi natomiast, że postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy gdy wysokość roszczenia każdego członka została ujednolicona - przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Z przepisów tych wynika zatem, że tylko wspólność podstawy dochodzonych roszczeń uzasadnia możliwość połączenia roszczeń w jednym postępowaniu grupowym. Podmioty z grupy cechuje określona więź o charakterze podmiotowym i przedmiotowym. Więź podmiotowa dotyczy osób z grupy, które zostały poszkodowane wskutek jednego zachowania sprawcy. Osoby te dochodzą w postępowaniu grupowym roszczeń od jednego podmiotu (naruszyciela). Natomiast wspólność przedmiotowa jest związana z rodzajem naruszenia, które sprawia, że uzasadnione i możliwe jest wspólne dochodzenie roszczeń przez grupę. Więź istniejąca pomiędzy członkami grupy musi być oparta na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

Wskazane powyżej przesłanki wymienione w art 1 ust 1. ustawy zostały spełnione. Roszczenia dochodzone były przez grupę liczącą 10 osób. Wytoczone powództwo obejmowało roszczenia jednego rodzaju i dotyczyło zapłaty sumy zadośćuczynienia za doznaną szkodę niemajątkową. Roszczenia oparte zostały na takiej samej podstawie faktycznej związanej ze wspólnym wyjazdem powodów na wycieczkę do H. w dniach 5-14 września 2011r.

Powodowie złożyli też odpowiednie oświadczenia o przystąpieniu do grupy w postępowaniu grupowym przeciwko pozwanemu zapłatę oraz wyrazili zgodę na powołanie J. F. (2) na reprezentanta grupy. Postanowieniem z dnia 13.056.2013r. (k. 115). Sąd ustalił ostatecznie skład grupy rozpoznawczej..

W niniejszym postępowaniu powodowie domagali się zasądzenia kwoty po 6 000 zł na rzecz każdego z uczestników grupy tytułem odszkodowania za nienależyte wykonanie umowy o świadczenie usług turystycznych. W szczególności zarzucali, że powodowie zostali wprowadzeni w błąd co do warunków wycieczki, standardu, programu zwiedzania. Wskazywali na również na fakt, że narażeni zostali na stres wywołany niekomfortową jazdą przy wadliwie działającej klimatyzacji, co doprowadziło do naruszenia ich dóbr osobistych w postaci utraty zdrowia. Co do programu wycieczki uczestnicy podawali, że w obiegu były dwa różne programy wczasów, przede wszystkim podnosili jednak, że jak się okazało przedmiotowy wyjazd miał być pielgrzymką, czego powodowie nie mogli nawet przypuszczać. Podczas wyjazdu powodowie byli narażeni na lekceważące zachowania przewodniczki M. M. (1) i naleganie na zwiedzanie wyłącznie obiektów sakralnych, co pozbawiło powodów możliwości zwiedzania wielu ciekawych świeckich obiektów architektonicznych. Program wycieczki zawierał też nieprawidłowe informacje o noclegu w C. w 8 dniu wycieczki. Zarzucali też, że pozwany nie zawarł z żadnym z nich umowy ubezpieczenia uczestników wycieczki.

Powodowie zatem, swoje roszczenie opierali na odpowiedzialności pozwanego jako organizatora wczasów za nienależyte wykonanie umowy związanej z usługą turystyczną. Zakres odpowiedzialności organizatorów za tego rodzaju usługi regulowany jest ustawą o usługach turystycznych. Zgodnie z art. 11a tej ustawy organizator turystyki odpowiada za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy o świadczenie usług turystycznych, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest spowodowane wyłącznie: (1) działaniem lub zaniechaniem klienta; (2) działaniem lub zaniechaniem osób trzecich, nieuczestniczących w wykonywaniu usług przewidzianych w umowie, jeżeli tych działań lub zaniechań nie można było przewidzieć ani uniknąć, albo (3) siłą wyższą.

Roszczenie powodów, jak to wynika z charakteru ich zarzutów, ma charakter niematerialny. W majątku poszkodowanych nie doszło z tego tytułu do jakiegokolwiek uszczerbku. Szkoda polegała na tym, że wyjazd nie sprostał ich oczekiwaniom i powodowie narażeni byli na różnego rodzaju dyskomfort. Przyjemność oczekiwana w związku z podróżą (urlopem), a nieuzyskana w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania zawartej umowy, pozostaje wyłącznie w sferze wrażeń i uczuć, jest więc zjawiskiem czysto psychicznym, pozbawionym elementu majątkowego lub komercyjnego. Jest to tzw. szkoda w postaci tzw. „zmarnowanego urlopu" .

Zasady odpowiedzialności prawnej za tego rodzaju szkodę budziły prawne wątpliwości. Ostatecznie zostało to usystematyzowane w przepisach unijnych (europejskich) oraz w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Problematyka szeroko rozumianej umowy o podróż oraz odpowiedzialności z tego tytułu stała się przedmiotem dyrektywy nr 90/314/EWG z dnia 13 czerwca 1990 r. w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek, implementowanej przez wszystkie państwa Unii Europejskiej, także przez Polskę, co nastąpiło ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych, a ściślej nowelą do tej ustawy, wprowadzoną ustawą z dnia 8 grudnia 2000 r. Podstawowe znaczenie w tym zakresie miało uchwalenie właśnie art. 11a, będącego odpowiednikiem art. 5 ust. 1 i 2 dyrektywy nr 90/314, statuującego odpowiedzialność organizatora imprezy turystycznej (podróży) za szkody wyrządzone klientowi (konsumentowi) w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Idąc jednak dalej Trybunał Sprawiedliwości w orzeczeniu z dnia 12 marca 2002 r. dokonał wykładni tego przepisu i orzekł, że art. 5 dyrektywy 90/314 powinien być wykładany w sposób obejmujący pojęciem szkody także uszczerbek niemajątkowy w postaci „zmarnowanego urlopu". Trybunał uznał, że brak specyfikacji w art. 5 dyrektywy 90/314 rodzajów uszczerbków podlegających kompensacji - jako zabieg celowy - stwarza podstawy do szerokiej interpretacji pojęcia szkody. Sąd ten zwrócił bowiem uwagę , że podstawowym bodźcem pobudzającym konsumenta do korzystania z imprezy turystycznej jest osiągnięcie korzyści niematerialnej (przyjemności wypoczynku, spokoju, relaksu, poczucia komfortu itp.); nieuzyskanie jej na skutek zaniedbań organizatora, a więc utrata przyjemności (zmarnowanie urlopu) jest często jedynym uszczerbkiem poniesionym przez konsumenta. Kontynuacją tej linii orzeczniczej była przyjęta przez Sąd Najwyższy uchwała z dnia 19.11.2010r. (III CZP 79/10)., w której Sąd Najwyższy stwierdził, że przepis art. 11a ust. 1 ustawy z 29.8.1997 r. o usługach turystycznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 223, poz. 2268 ze zm.) może być podstawą odpowiedzialności organizatora turystyki za szkodę niemajątkową klienta w postaci tzw. zmarnowanego urlopu.

A zatem co do zasady istnieją podstawy do dochodzenia zadośćuczynienia z powodu doznanych szkód niematerialnych. Należy jednak przypomnieć, że zgodnie z cytowanym art. 11a odpowiedzialność za tego rodzaju szkodę ponosi jedynie organizator turystyki. Podstawę odpowiedzialności organizatora turystyki, a zarazem podstawę ochrony praw konsumenckich turysty stanowi umowa o podróż zawarta z organizatorem imprezy turystycznej. Kwestia sporna dotyczyła oceny, czy pozwany był organizatorem zorganizowanego wyjazdu w dniach 5-14 września 2011 r.

Definicje organizatora formułuje wskazana dyrektywa 90/314. W art. 2 ust. 2 tej dyrektywy termin „organizator imprezy turystycznej” oznacza „podmiot, który zawodowo organizuje imprezy turystyczne i sprzedaje je lub oferuje na sprzedaż, zarówno w sposób bezpośredni, jak i za pośrednictwem punktu sprzedaży detalicznej”. Organizator imprezy turystycznej nie musi prowadzić sprzedaży przygotowanej przez niego oferty, lecz czyni to poprzez punkty sprzedaży. Przez punkt sprzedaży detalicznej rozumie się podmiot, który sprzedaje lub oferuje sprzedaż usług zestawionych przez organizatora w formie imprezy. Polski ustawodawca uściśla to pojęcie odwołując się przy tym do zbiorczego pojęcia przedsiębiorcy. Na gruncie ustawy o usługach turystycznych organizatorem turystyki jest przedsiębiorca organizujący imprezę turystyczną. Przedsiębiorca ten występuje we własnym imieniu jako usługodawca względem klientów tj. osób zawierających umowę o świadczeniu imprez turystycznych lub uprawnionych do korzystania z tych imprez. Polskie określenie „organizatora turystyki”, nie obejmuje pośredników, agentów, przewodników, pilotów wycieczek, hotelarzy czy przewoźników zaangażowanych w cały sektor szeroko rozumianych usług turystycznych. Pojęcie przedsiębiorcy zostało zdefiniowane w ustawie z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Na podstawie tejże ustawy działalność gospodarcza prowadzona w zakresie organizowania imprez turystycznych oraz pośredniczenia na zlecenie klientów w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych jest działalnością regulowaną i wymaga uzyskania wpisu w rejestrze organizatorów turystyki i pośredników turystycznych. Organizator turystki w ramach swojej działalności zobowiązany jest do przygotowania programu imprezy turystycznej oraz do zawarcia umowy z dostawcami poszczególnych elementów oferowanego pakietu usług, w tym: zawiera umowy z poszczególnymi dostawcami usług; realizuje i rozlicza zamówione usługi; przygotowuje pisemną informację o rodzaju imprezy, tzw. materiały promocyjne; dokonuje sprzedaży imprez turystycznych agentom i pośrednikom turystycznym. Zgodnie z art. 14 ust. 1 umowę o podróż zawiera się w formie pisemnej, jest to forma dla celów dowodowych ( ad probationem art. 74 par 1 kc), a jej treść nie może odbiegać od oferty znajdującej się w materiałach promocyjnych.

Przenosząc te rozważania na grunt niniejszej sprawy należało w tym kontekście ocenić czy pozwany J. S.był organizatorem wspólnego wyjazdu do H.. Sąd po dokonaniu oceny zebranego materiału dowodowego, w tym przede wszystkim po analizie zeznań wszystkich świadków i dołączonych dokumentów doszedł do wniosku, że pozwany takim organizatorem wycieczki nie był. Co prawda świadek powoda - R. B. (2)zeznawał, że organizatorem wyjazdu był pozwany, ale wskazał jednocześnie, że jego wiedza na ten temat pochodzi od żony, która załatwiała wszystkie formalności związane z wyjazdem. Zeznania te nie mogą być uznane za wiarygodne, tym bardziej, ze stają w sprzeczności z pozostałym materiałem dowodowym. To, że J. S.nie był organizatorem wyjazdu potwierdzają wszyscy świadkowie pozwanego, a nawet potwierdza to powód S. S.zeznając, że o wyjedzie poinformował go osobiście S. P., mówiąc, że taki wyjazd organizuje, co skłoniło go do zapisania się na tę wycieczkę. Potwierdziła to też powódka A. K., która z kolei zeznała, że po otrzymaniu ulotki informacyjnej zadzwoniła i dowiedziała się, że S. P.organizuje ten wyjazd. Natomiast powodowie J. F. (2), K. K., A. K., M. S.swoje twierdzenia o tym, że organizatorem wyjazdu był pozwany wywodzili jedynie z faktu, że przy spotkaniu uczestników w autokarze przewodniczka M. M. (1)dokonała powitania uczestników wyjazdu wycieczki w imieniu firmy (...), pod którą to nazwą pozwany posiada zarejestrowana działalność gospodarczą. Nazwą tej firmy opatrzony był też autokar, którym podróżowali. Powód S. S.w innej części swoich zeznań zapytany dlaczego uważa, iż to pozwany jest organizatorem tej wycieczki wyjaśnił, że wniosek taki wypływa z faktu, iż pozwany reagował na skargi podróżujących odnośnie niesprawnie działającej w autokarze klimatyzacji oraz przyjął zarzuty co do sposobu realizacji programu przez przewodniczkę. Takie wnioski zostały jednak wyprowadzone przez powodów błędnie i nie mają podstaw faktycznych. Istotnie przywitanie gości w autokarze nastąpiło w imieniu firmy (...), co potwierdza też kierowca M. C.i przewodniczka wycieczki Mara M., niemniej jednak wynikało to z faktu, że firma ta udzielała środka komunikacji, którym podróżowali uczestnicy. Również i to, że pozwany uczestniczył w spotkaniu z przedstawicielem grupy i kierowcami w hotelu w H., w którym zakwaterowani byli uczestnicy wycieczki nie może potwierdzać tego, że pozwany jest organizatorem całego wyjazdu. Ta wizyta, jak w sposób logiczny i przekonywujący wyjaśnił pozwany, spowodowana była skargami jakie kierowane były wobec kierowców odnośnie niesprawnej klimatyzacji w autokarze. Zrozumiałym wydaje się zatem, że będąc w tym samym czasie i miejscu pozwany, który ten środek transportu udostępnił podróżującym, chciał wyjaśnić sytuację. Również zeznania świadka M. C., który przyznał, że to pozwany był organizatorem wczasów wynika z faktu, że świadek jako kierowca autobusu wykonywał w ramach umowy zlecenia pracę dla pozwanego. Wszyscy świadkowie jaki i strony przyznali jednak, że nigdy z pozwanym umowy o świadczeniu usług turystycznych, ani w formie pisemnej ani ustanej nie zawierali. O wyjeździe do H., jak zgodnie wskazywali, dowiadywali się od znajomych tzw. „drogą pantoflową”. Większość z nich kojarzyła też osobę S. P.jako osobę odpowiedzialną za załatwianie wszystkich formalności. Wykazane zostało też, że telefon kontaktowy na rozprowadzonej ulotce reklamowej należał do S. P.. On też w imieniu całej grupy zebrał pieniądze na wycieczkę, które następnie przekazał M. M. (1), a ona z kolei dalej rezydentowi w H. na opłacenie noclegów. S. P.osobiście rozliczał się z J. S.za koszt wynajęcia autokaru. Tylko dlatego, że stan jego zdrowia mu na to nie pozwalał nie był obecny na wyjeździe do B.. S. P.organizował wszystkie dotychczasowe wyjazdy, nigdy nie korzystał z biur podróży, co najwyżej nawiązywał kontakty z agentami turystycznymi w danym kraju. Tworząc nieformalną grupę znajomych podróżowali wielokrotnie wcześniej.

Zaznaczyć należy, że obecnie częstą formą uprawniania turystyki jest indywidualna jej organizacja przez potencjalnych turystów, przy wykorzystaniu częściowo pośredników turystycznych do dokonania rezerwacji hotelu, czy wynajęcia samochodu. W przepadku zawarcia umowy z o świadczenie pojedynczych elementów imprezy turystycznej, wskazana ustawa o usługach turystycznych regulująca organizację imprez turystycznych nie ma zastosowania, mamy do czynienia jedynie z umową zlecenia lub umową podobną do zlecenia (art. 750 k.c.) dotyczącą poszczególnych usług. Tak jest np. przy wynajęciu środka komunikacji wraz z obsługą. Zleceniobiorca wykonuje wtedy przewóz i ponosi pełną odpowiedzialność w razie wyrządzenia szkody na osobie lub mieniu pasażera. Jednak rozszerzony zakres odpowiedzialności obejmujący właśnie szkody niemajątkowe związane z nieuzyskanie pełnej satysfakcji odnoszący się do organizatorów turystyki nie ma zastosowania to tego rodzaju podmiotów.

Mając zatem na uwadze, że pozwany nie był „organizatorem turystyki” w rozumieniu powyższych przepisów, żądanie zasądzenia od niego zadośćuczynienia za „nieudane wczasy w H.” było bezzasadne, dlatego też oddalono powództwo w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 105 §1 k.p.c. i w zw. z §2 ust. 1 i 2 oraz §6 pkt. 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Przy czym na poniesione przez pozwanego koszty procesu składają się koszty zastępstwa procesowego. Natomiast mając na uwadze treść art. 98 k.p.c., Sąd nie uwzględnił przy zasądzaniu kosztów procesu wydatków radcy prawnego mającego swoją siedzibę w S., reprezentującego pozwanego zamieszkałego w B., na dojazdy na rozprawę do W. ze S. uznając, że nie były one niezbędne w rozumieniu art. 98 k.p.c.

Przepis art. 98§2 k.p.c. stanowi bowiem, że do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie (…).

Tym samym, jak należy rozumieć, jeśli strona jest reprezentowana przez radcę prawnego, koszty przejazdu radcy prawnego na rozprawę, nie należą do niezbędnych kosztów procesu.

Szczególnie, że przepis art. 98§3 k.p.c. stanowi, że do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.