Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 września 2018 roku

Sąd Rejonowy w Kłodzku Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Daria Ratymirska

Protokolant: st. sekr. sąd. Karolina Nesterewicz

po rozpoznaniu 4 września 2018 roku w Kłodzku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A. z siedzibą w B.

przeciwko J. B.

o zapłatę 11.854,98 zł

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od strony powodowej (...) S.A. z siedzibą w B. na rzecz pozwanej J. B. kwotę 3.617 zł, tytułem zwrotu kosztów procesu.

(...)

UZASADNIENIE

(...) S.A. w B. wniosła pozew przeciwko J. B. o zapłatę kwoty 11.854,98 zł z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 10.01.2018r. do dnia zapłaty, na podstawie weksla podpisanego w dniu 8.01.2016r.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana wniosła o oddalenie powództwa, zarzucając: brak udowodnienia istnienia i wysokości roszczenia; brak istnienia zobowiązania, wobec jego spełnienia; brak doręczenia pozwanej oświadczenia o wypowiedzeniu umowy; niezgodnego z deklarację wekslową wypełnienia weksla przed skutecznym wypowiedzeniem pozwanej umowy pożyczki z dnia 8.01.2016r., oraz sprzecznie z treścią deklaracji wekslowej, wobec braku uprzedniego, przed wypełnieniem weksla, wezwania pozwanej do zapłaty ewentualnych zaległości w terminie 7 dni; zamieszczenie w umowie postanowień, stanowiących klauzule abuzywne.

Sąd ustalił:

Strony łączyła umowa pożyczki gotówkowej nr (...)- (...) z dnia 8.01.2016r., na podstawie której pozwana uzyskała do dyspozycji pieniądze w kwocie 6000 zł, zobowiązując się do zwrotu pożyczki i zapłaty kwoty 17.856 zł w 48 ratach miesięcznych po 372 zł. W skład całkowitej kwoty do zapłaty wchodził koszt ubezpieczenia w wysokości 9.516 zł, opłata przygotowawcza w kwocie 1.092 zł, wynagrodzenie umowne w wysokości 1.248 zł. W dniu podpisania umowy pozwana wystawiła i przekazała powodowi weksel in blanco, dla zabezpieczenia spłaty zobowiązań z tytułu pożyczki. Ustalono w umowie, że, jeżeli pożyczkobiorca nie zapłaci w terminie pełnych rat pożyczki za co najmniej dwa okresy płatności, pożyczkodawca może wypowiedzieć umowę i wypełnić weksel, po uprzednim wezwaniu do zapłaty zaległych rat w terminie 7 dni (pkt 11 umowy). Ustalono dalej, że, jeżeli pożyczkobiorca nie spłaci w terminie poszczególnych rat pożyczki, niespłacona kwota staje się zadłużeniem przeterminowanym, od którego nalicza się odsetki za każdy dzień opóźnienia w wysokości rocznej stopy równej stopie odsetek maksymalnych za opóźnienie (pkt 13 umowy). W umowie ustalono ponadto, że pożyczkobiorca zobowiązany jest do poniesienia opłat za czynności dodatkowe, związane z realizacją umowy zgodnie z tabelą opłat, w tym za upomnienie pisemne lub wezwanie do zapłaty – 15 zł (pkt 19.4 umowy).

Pismem z dnia 23.11.2017r., nadanym pocztą listem poleconym w dniu 24.11.2017r. i wysłanym na adres pozwanej, tj. Os. (...) w B., wezwał pozwaną do zapłaty zaległych rat pożyczki, wymagalnych w dniach 23.10.2017r. i 23.11.2017r., w łącznej wysokości 744 zł, w terminie 7 dni od otrzymania pisma.

W piśmie z dnia 10.12.2017r. strona powodowa zawarła oświadczenie o wypowiedzeniu umowy pożyczki wraz z wezwaniem do wykupu weksla, wobec niepłacenia zobowiązań umownych, zgodnie z kalendarzem spłat. Jednocześnie poinformowano pozwaną o wypełnieniu weksla in blanco oraz wysokości długu równej 12.611,40 zł, w tym kwota 10.416 zł, tytułem niespłaconej pożyczki, kwota 56,42 zł, tytułem odsetek maksymalnych; kwota 2083,20 zł, obliczona na podstawie pkt 11.2 b) umowy (postanowienie umowy przewidywało, że pożyczkodawca może wpisać na wekslu kwotę w wysokości do 20% z pozostałej do zapłaty całkowitej kwoty do zapłaty, tytułem poniesionych kosztów windykacji, nie więcej jednak, niż faktycznie poniesione przez pożyczkodawcą koszty tej windykacji); kwota 55,78 zł, tytułem umownych odsetek dziennych, obliczonych na podstawie pkt 13.1 umowy.

Dowód:

umowa pożyczki z załącznikiem nr 1 - Szczególne warunki ubezpieczenia na życie pożyczkobiorców (k-77 i nast., 85-86);

weksel, deklaracja wekslowa (k-4, 84);

wezwanie do zapłaty (k-70-73);

wypowiedzenie umowy pożyczki wraz z wezwaniem do wykupu weksla (k-5).

Sąd zważył:

Pozwana podpisała weksel in blanco w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego, na zabezpieczenie wierzytelności z tytułu udzielonej przez powoda pożyczki, co wynika z deklaracji wekslowej. Składając do dyspozycji powoda weksel in blanco, pozwana wyraziła zgodę na jego wypełnienie w razie nieuregulowania w terminie należności, wynikających z w.w. umowy, wymagalnych i płatnych zgodnie z warunkami umowy, na sumę odpowiadającą zadłużeniu. W chwili przedstawienia weksla do zapłaty (dochodzenia roszczeń z weksla) weksel ten miał wszystkie cechy ważności (art. 101 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936r. Prawo wekslowe [Dz.U.1939.37.282 ze zm.]). Wystawiony przez pozwaną weksel in blanco zabezpieczał spłatę pożyczki, udzielonej przez powoda. Jeżeli więc zabezpieczone roszczenie nie zostało należycie wykonane (pożyczka nie została zwrócona w terminie), powód mógł wypełnić weksel, zgodnie z deklaracją, na sumę odpowiadającą kwocie zadłużenia pozwanej.

Wystawienie weksla gwarancyjnego ma na celu zabezpieczenie stosunku podstawowego, przydając wierzytelności, wynikającej z tego stosunku, dodatkową podstawę, w postaci zobowiązania wekslowego, w celu ułatwienia jej dochodzenia. Łączność ta przejawia się m.in. w tym, że zaspokojenie jednego powoduje wygaśnięcie drugiego oraz, że bezpodstawność roszczenia cywilnoprawnego pociąga za sobą bezpodstawność roszczenia opartego na wekslu. Skoro weksel jedynie zabezpiecza wierzytelność cywilną, to dłużnikowi przysługują przeciwko roszczeniu wekslowemu te wszystkie zarzuty, jakie przysługują mu przeciwko roszczeniu cywilnemu.

Z inicjatywy pozwanej pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy pożyczki nr (...) z dnia 8.01.2016r., na podstawie której pozwana uzyskała do dyspozycji pieniądze w kwocie 6000 zł, zobowiązując się do zwrotu pożyczki i zapłaty kwoty 17.856 zł w 48 ratach miesięcznych po 372 zł. W skład całkowitej kwoty do zapłaty wchodził koszt ubezpieczenia w wysokości 9.516 zł, opłata przygotowawcza w kwocie 1.092 zł, wynagrodzenie umowne w wysokości 1.248 zł. Zawarta pomiędzy stronami umowa, określona jako umowa pożyczki, pod względem prawnym stanowi kredyt konsumencki w rozumieniu ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (Dz.U. z 2011 roku, Nr 126, poz. 715). Zgodnie bowiem z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim przez umowę o kredyt konsumenckie rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 złotych albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności umowę pożyczki (art. 3 ust. 2 pkt 1). Umowa o kredyt konsumencki winna zostać zawarta w formie pisemnej. Umowa powinna być sformułowana w sposób jednoznaczny i zrozumiały (art. 29 ust. 1 i 3). Treść umowy o kredyt konsumencki została uregulowana w art. 30 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym umowa powinna określać m.in. rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń, przyjętych do jej obliczenia, informację o innych kosztach, które konsument zobowiązany jest ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności opłatach, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, jeżeli są znane kredytodawcy oraz warunki na jakich koszty te mogą ulec zmianie, skutki braku płatności, sposób zabezpieczenia i ubezpieczenia spłaty kredytu, jeżeli umowa je przewiduje. Zawarta pomiędzy stronami umowa pożyczki spełniała powyższe wymogi i nakładała na pożyczkobiorcę obowiązek zwrotu pożyczonej kwoty. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dostarczył dowodów wywiązania się przez pożyczkobiorcę z warunków umowy. Pozwana nie przedstawiła dowodu zapłaty kwoty ustalonej, zgodnie z zawartą umową pożyczki.

Bezspornym było, że pozwana dokonała wpłat, z tytułu zawartej umowy, w łącznej kwocie 8.140 zł. Powód twierdził, że pozwana zaprzestała regularnej spłaty rat pożyczki wymagalnych w dniach 23.10.2017r. i 23.11.2017r. W sytuacji, gdy zachowanie się dłużnika w wykonaniu zobowiązania ma polegać na daniu lub czynieniu, przeprowadzenie przez wierzyciela dowodu na fakt niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, o ile nie jest niemożliwe, to na pewno jest bardzo utrudnione. Dlatego w takich sytuacjach przyjmuje się, że to dłużnik, broniąc się przed zarzutem niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, powinien przedstawić dowód spełnienia świadczenia. Podnosząc zarzut braku istnienia zobowiązania, wobec jego spełnienia, pozwana winna była okoliczności te udowodnić (art. 6 kc). Nie przedstawiła jednakże dowodu na spełnienie świadczenia zgodnie z zawartą umową, gdzie zobowiązała się do zapłaty w miesięcznych ratach po 372 zł w terminie do 23 dnia każdego miesiąca. Dołączone do sprzeciwu potwierdzenia zapłaty na rzecz powoda dotyczą mniejszych kwot, niż ustalone raty, przy czym powód, jako wierzyciel, mógł zaliczyć dokonane wpłaty, zgodnie z przepisami art. 451 kc, na związane z tym długiem zaległe należności uboczne oraz na zalegające świadczenia główne. W tej sytuacji, skoro pozwana nie zapłaciła w terminie pełnych rat pożyczki za co najmniej dwa okresy płatności, pożyczkodawca mógł wypowiedzieć umowę i wypełnić weksel, po uprzednim wezwaniu do zapłaty zaległych rat w terminie 7 dni (pkt 11 umowy). Powód wykazał, że pismem z dnia 23.11.2017r., nadanym pocztą listem poleconym w dniu 24.11.2017r. (k-70-73) i wysłanym na prawidłowy adres pozwanej, tj. Os. (...) w B., wezwał pozwaną do zapłaty w terminie 7 dni od otrzymania pisma. Zarazem powód nie wykazał, kiedy pozwana pismo to otrzymała, a więc nie wykazał daty, w której – zgodnie z umową – mógł wypowiedzieć umowę i wypełnić weksel ( po uprzednim wezwaniu do zapłaty zaległych rat w terminie 7 dni). Wprawdzie istnieje domniemanie doręczenia przesyłki, wynikające z dowodu jej nadania, jednakże - wobec braku dowodu doręczenia w.w. pisma pozwanej - trudno uznać, aby termin do zapłaty minął bezskutecznie już w dniu 10.12.2017r., kiedy to powód sporządził oświadczenie o wypowiedzeniu umowy i zawiadomił o wypełnieniu weksla (k-5).

Pozwana podniosła w niniejszej sprawie zarzut abuzywności postanowień, zawartych w umowie. Umowa przewidywała, że na całkowity koszt pożyczki składa się kwota pożyczki powiększona m.in. o koszt ubezpieczenia w wysokości 9.516 zł.

Przepis art. 76 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wyraża podstawową zasadę ochrony konsumentów, stanowiąc, że władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami, zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony określa ustawa.

W myśl art. 385 ¹ § 1 kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Istotnym w niniejszej sprawie było, że w konkretnym przypadku postanowienie wzorca, dotyczące wysokości kosztów ubezpieczenia, znacznie przekraczających kwotę udzielonej do dyspozycji pozwanej pożyczki, należy zakwalifikować, jako klauzulę abuzywną.

Zgodnie z treścią przepisu art. 385 ¹ § 1 kc do uznania danego postanowienia umownego za niedozwolone i wyeliminowania go z praktyki stosowania, konieczne jest stwierdzenie łącznego występowania czterech przesłanek. Mianowicie: 1) postanowienie nie zostało uzgodnione indywidualnie, 2) ukształtowane w ten sposób prawa i obowiązki stron pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami, 3) powyższe prawa i obowiązki rażąco naruszają interesy konsumenta, 4) postanowienie umowy nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron.

Funkcja art. 385 ¹ § 1 kc sprowadza się z jednej strony do tego, że regulacja w nim zawarta stanowi normę interpretacyjną, a z drugiej do tego, że treść tego przepisu powoduje powstanie swoistego "domniemania abuzywności", tj. że dana klauzula umowna jest zakazanym postanowieniem umownym ( wyrok SA w Warszawie z dnia 4 kwietnia 2013 roku, VI ACA 1324/12).

Za nie uzgodnione indywidualnie ustawodawca określił te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy, przejętych z wzorca umowy, zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta ( art. 385 ¹ § 3 kc). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje ( art. 385 ¹ § 4 kc). Powód okoliczności tej nie wykazał. Specyfika sposobu zawarcia przedmiotowej umowy pożyczki zarazem jednoznacznie wskazuje na brak rzeczywistego wpływu konsumenta na treść umowy pożyczki.

Komentatorzy wskazują, że przez „dobre obyczaje" w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc należy rozumieć pozaprawne reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami. W swoim orzecznictwie zarówno Sąd Najwyższy, jak i sądy powszechne przyjmują, że za sprzeczne z dobrymi obyczajami należy w pierwszej kolejności uznać wprowadzenie klauzul godzących w równowagę kontraktową stron, zaś "rażące naruszenie interesów konsumenta" polega na nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 r., I CK 832/04). Działanie wbrew "dobrym obyczajom" w rozumieniu powołanego wyżej przepisu w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku (uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 27 maja 2009 r., VI ACA 1473/08). Sprzeczne z dobrymi obyczajami są zatem np. działania wykorzystujące niewiedzę, brak doświadczenia konsumenta, naruszenie równorzędności stron umowy, działania zmierzające do dezinformacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Chodzi więc o działanie potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania (uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 stycznia 2011 r., VI ACA 771/10). Jeżeli chodzi o rażące naruszenie interesów konsumenta, to przyjmuje się, że występuje ono wówczas, jeżeli postanowienie umowne poważnie, znacząco odbiega od sprawiedliwego wyważenia praw i obowiązków stron. W wyroku z dnia 13 lipca 2005 r. ( I CK 832/04, Pr. Bank. 2006, nr 3, s.8) Sąd Najwyższy stwierdził, że rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy przyjąć, że kwestionowane przez pozwaną postanowienia zawartej umowy nie zostały z nią uzgodnione indywidualnie. Konsument nie miał zatem wpływu na treść postanowienia umowy i nie było ono z nim uzgadniane (okoliczności przeciwnej powód nie wykazał). Przedmiotowe postanowienia nie dotyczą także głównych świadczeń stron, gdyż należą do nich tylko takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia ( essentialia negotii).

W tej sytuacji w dalszej kolejności należało przyjąć, że przedmiotowe postanowienie umowy, dotyczące wysokości kosztów ubezpieczenia ustalonej w kwocie 9.516 zł, przy kwocie pożyczki w wysokości 6.000 zł oraz okresie spłaty, rozłożonej na 48 miesięcy, kształtowało prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, zakładało ogromną dysproporcję świadczeń, rażąco naruszając interesy konsumenta i jako takie spełniają przesłanki abuzywności, a w konsekwencji są wyłączone z umowy ( art. 385 ³ KC) i nie wiążą pozwanej. Niezależnie od tego, powód nie wykazał, że przekazał w.w. składkę ubezpieczeniową do Zakładu ubezpieczeń.

Bezzasadne pozostaje żądanie zapłaty kwoty 2.083 zł, z tytułu poniesionych kosztów windykacji. Wysokość opłat windykacyjnych powinna odzwierciedlać faktyczne koszty, jakie przedsiębiorca poniósł w związku z ich dokonaniem. Jak wynika z oświadczenia o wypowiedzeniu umowy z dnia 10.12.2017r. (k-5), powyższa kwota została obliczona na podstawie pkt 11.2 b) umowy - postanowienie to przewidywało, że pożyczkodawca może wpisać na wekslu kwotę w wysokości do 20% z pozostałej do zapłaty całkowitej kwoty do zapłaty, tytułem poniesionych kosztów windykacji, nie więcej jednak, niż faktycznie poniesione przez pożyczkodawcę koszty tej windykacji. Powód nie wskazał sposobu wyliczenia tej kwoty, jak również nie przedstawił dowodów na fakt, że stanowi ona rzeczywiście poniesiony koszt windykacji (art. 6 kc). Nie mogą to być w żadnej mierze arbitralnie ustalone przez przedsiębiorcę koszty, nie znajdujące faktycznego uzasadnienia w poczynionych nakładach. Koszt ten nie może abstrahować od podjętych działań. Koszty windykacji, których powód domaga się w niniejszej sprawie w wysokości 2.083 zł, nie odzwierciedlają nakładów rzeczywiście poniesionych przez powoda, co w sposób rażący narusza interesy konsumentów i może przynosić powodowi nieuzasadnione korzyści (art. 385 ¹§1 kc). Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów już wielokrotnie rozstrzygnął, że takie postanowienia – dające możliwość obciążenia strony niewspółmiernymi kosztami do wykonanej czynności, to niedozwolone klauzule umowne (por. wyroki Sądu Okręgowego - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 9 października 2006 r. XVII AmC 101/05, z dnia 6 sierpnia 2009 r. XVII AmC 624/09; z dnia 15 czerwca 2012 r. XVII AmC 5345/11; z dnia 16 stycznia 2013 r. XVII AmC 2973/11; z dnia 16 stycznia 2013 r. XVII AmC 2972/11; z dnia 6 września 2012 r. XVII AmC 5380/11). Zdaniem Sądu, koszty windykacji powinny być pokryte przez powoda z odsetek za opóźnienie, ale niezależnie od tego dochodzona przez powoda kwota jest rażąco wygórowana, nieuzasadniona i niewykazana co do wysokości.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów, Sąd oddalił powództwo.

Orzeczenie w pkt II wyroku oparto na przepisach art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015, poz. 1804 ze zm.). W skład kosztów procesu, które powód, jako przegrywający sprawę, powinien zwrócić pozwanej, wchodzi wynagrodzenie pełnomocnika, będącego radcą prawnym, w stawce minimalnej, uzależnionej od wartości przedmiotu sporu, oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa (3600 zł + 17 zł).