Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 maja 2014 r.

Sąd Okręgowy w Świdnicy, II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Jerzy Dydo

Sędziowie: SO Longina Góra

SR Hanna Płonka (del.)

Protokolant: Agnieszka Ingram

po rozpoznaniu w dniu 15 maja 2014 r. w Świdnicy

na rozprawie

sprawy z powództwa R. W.

przeciwko A. K.

o zapłatę 73.000 zł

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Ząbkowicach Śląskich

z dnia 4 października 2013r., sygn. akt I C 432/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że powództwo oddala i zasądza od powoda na rzecz pozwanego 3.600 zł kosztów procesu;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego 6.367 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn.akt II Ca 983/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 4.10.2013r. Sąd Rejonowy w Ząbkowicach Śląskich I Wydział Cywilny zasądził od pozwanego A. K. na rzecz powoda R. W. 73 000 zł z odsetkami ustawowymi i kosztami procesu.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany A. K. w dniu 26 października 2005 roku uczestniczył w licytacji nieruchomości położonej w K. dla której Sąd Rejonowy w Ząbkowicach Śląskich prowadzi Księgę Wieczystą KW (...) i w toku licytacji zaoferował najwyższą cenię. Postanowieniem z dnia 26 października 2005 roku udzielono pozwanemu przybicia powyższej nieruchomości za kwotę 61.440zł.

Pozwany w dniu 3 marca 2006 roku zawarł z Bankiem (...) S.A. umowę kredytu inwestycyjnego, mocą której udzielił A. K. kredytu inwestycyjnego w wysokości 42.300 zł „na zakup gruntów rolnych o powierzchni 12,63 ha od Sądu Rejonowego Wydział I Cywilny. Zabezpieczeniem wierzytelności Banku do czasu ustanowienia hipoteki była kaucja w formie lokaty walutowej stanowiącej własność W. W. w kwocie 12.000 euro.

Postanowieniem z dnia 22 listopada 2005 Sąd Rejonowy przedłużył A. K. termin do uiszczenia ceny nabycia do dnia 19 grudnia 2005 roku, a następnie postanowieniem z 19 grudnia do dnia 28 lutego 2006 roku. Nabywca uiścił cenę nabycia w związku z powyższym dnia 13 lutego 2006 roku Sąd przysądził na jego rzecz własność wylicytowanej nieruchomości.

Powód R. W. i pozwany A. K. dnia 11 kwietnia 2011 roku w Z. sporządzili i podpisali umowę pożyczki, mocą której R. W. udzielił pozwanemu pożyczki w wysokości 273.000 zł na okres od 11 kwietnia 2011 do 30 września 2015 roku. Strony ustaliły w (...) umowy, że spłata nie będzie dokonywana jednorazowo, ale w sześciu transzach : pierwsza 50.000 zł płatna do 30 września 2011 r., druga w wysokości 23.000 płatna do 31 stycznia 2012 r., trzecia do 30 września 2012 r. w wysokości 50.000 zł, czwarta

- 2 -

płatna do 30 września 2013 r. w wysokości 50.000 zł , piąta płatna do 30 września 2014 w wysokości 50.000 zł i szósta płatna do 30 września 2015 r., w wysokości 50.000zł. W (...) umowy pozwany A. K. potwierdził odbiór całej kwoty pożyczki umowy, oprócz stron umowę podpisały osoby obecne przy sporządzaniu umowy M. K. i S. S..

Pozwany nie uiścił dwóch pierwszych rat których terminy płatności minęły w dniu 30 września 2011 r. i 31 stycznia 2012 r., mimo dodatkowego wezwania do zapłaty, które otrzymał 11 maja 2012r. a także kolejnego wezwania przedsądowego z dnia 29 maja 2012r.

W toku trwania niniejszego procesu A. K. wytoczył R. W. przed Sądem Okręgowym w Świdnicy powództwo o unieważnienie umowy z dnia 11 kwietnia 2011r. podnosząc, że „ umowa jest nieważna” z przyczyn „art. 388 k.c. nad to że umowa ma charakter pozorny gdyż nigdy nie była zrealizowana”, powyższa umowa była formą wyzysku A. K. przez kontrahenta wreszcie „że umowa ta była sprzeczna z zasadami życia społecznego i naruszała art. 58 § 2 k.c. w związku z 388 § 1 k.c.” Sąd Okręgowy w Świdnicy orzeczeniem z dnia 13 grudnia 2012 r. i Sąd Apelacyjny we Wrocławiu orzeczeniem z 23 kwietnia 2013 r. oddalając powództwo A. K. i jego apelację od tego orzeczenia wskazały na niezasadność podstaw prawnych przyjętych za podstawę żądań, dokonały też bardzo wnikliwej oceny żądań powoda w tamtej sprawie, a także możliwości formułowania żądań w odniesieniu do przedstawionego przez powoda stanu faktycznego. Powyższe orzeczenie stało się prawomocne.

W toku trwania powyższego procesu A. K. wytoczył R. W. kolejny proces o zapłatę 91 350 zł podnosząc, że pozwany w tym procesie korzystał bez umownie z nieruchomości A. K. za co powinien zapłacić kwotą dochodzoną pozwem. Wyrokiem z dnia 9 kwietnia 2013 r. Sąd Okręgowy w Świdnicy oddalił powództwo sporządzając uzasadnienie orzeczenia, a apelacja od powyższego wyroku została prawomocnie odrzucona.

Po wytoczeniu przez pozwanego powodowi sprawy o unieważnienie umowy (Sąd Okręgowy I C 2049/12) tut. Sąd postanowieniem z dnia 16 października 2012 r.

Sygn.akt II Ca 983/13

- 3 -

postępowanie na wniosek A. K. zawiesił postępowanie, podejmując postępowanie dnia 2 lipca 2013 r. po prawomocnym zakończeniu powyższej sprawy. Po podjęciu postępowania pozwany po za wnioskiem o odraczanie dwóch kolejnych rozpraw wdał się w merytoryczny spór z powodem.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że strony łączyła umowa pożyczki z dnia 11.04.2011 r, a zatem roszczenie powoda opiera się na przepisie art.720 kc i następnych. Pozwany nie spłacił wymagalnych rat pożyczki, powództwo było więc zasadne. Wcześniejsze próby „unieważnienia umowy” w innym procesie zakończyły się fiaskiem z przyczyn braku konsekwencji pozwanego w wykazaniu podstaw nieważności umowy. Sąd Rejonowy uznał, że nie można prowadzić rozważań hipotetycznych okoliczności, które mogłyby ewentualnie powodować nieważność umowy , zwłaszcza, że jedna strona stoi na stanowisku jej obowiązywania, a druga (pozwany) nie potrafi wskazać wad umowy.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art.98 kpc.

Apelację od wyroku Sądu pierwszej instancji złożył pozwany zaskarżając wyrok w całości i zarzucił:

- nieuwzględnienie zarzutów zgłoszonych w sprzeciwie od nakazu zapłaty; - odmowa zawieszenia postępowania do czasu rozpoznania sprawy zawisłej przed Sądem Okręgowym w Świdnicy w I Wydziale Cywilnym.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o „uchylenie” zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa.

Sąd Okręgowy w postępowaniu apelacyjnym dodatkowo ustalił:

W dniu 11.04.2011 r. w S. strony podpisały dokument zatytułowany „umowa pożyczki”. Podpisując ten dokument pozwany nie zamierzał zaciągać u powoda pożyczki, a powód mu jej udzielać. Podpisaniu umowy nie towarzyszyło przekazanie jakichkolwiek pieniędzy pozwanemu przez powoda. Nie wiadomo czy

- 4 -

strony podpisując umowę pożyczki miały zamiar ukryć pod tą umową inna czynność prawną.

(d. zeznania świadków M. K. k. 187, S. W. k. 187; nagranie z przebiegu rozprawy k. 119 A. K.k.205; zeznania stron k.206 i nagranie z przebiegu rozprawy k.208).

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja jest zasadna.

Wprawdzie zarzuty apelacji nie zostały sprecyzowane poprzez wskazanie jakie konkretnie przepisy prawa procesowego czy też materialnego zostały naruszone, ale nie powinno ulegać wątpliwości, że skarżący zarzucił nieważność umowy pożyczki, która była podstawą żądania pozwu. Na zarzut nieważności umowy pożyczki pozwany powołał się wyraźnie w sprzeciwie od nakazu zapłaty i zarzuty z sprzeciwu podtrzymał w apelacji. W tym miejscu należy zauważyć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem SN sąd II instancji, rozpoznający sprawę w granicach apelacji powinien wziąć pod uwagę, w granicach zaskarżenia, wszystkie naruszenia prawa materialnego, popełnione przez sąd I instancji niezależnie od tego, czy zostały wymienione w apelacji (tak SN w wyroku z 2001r I CKN 179/99 OSN 2002 nr 4 poz.54 i z 15.09.2001 350/00 Lex Polonica…. Uchwała 7 sędziów SN z 31.01.2008 III CZP 49/07 OSNC 2008 nr 6 poz.55).

Oznacza to, że gdyby nawet w apelacji nie został podniesiony zarzut nieważności umowy pożyczki Sąd Rejonowy miał obowiązek dokonać oceny ważności tej umowy i to w przedmiotowej sprawie, a nie czekać na rozstrzygnięcie innego procesu o stwierdzenie nieważności umowy. W wytoczeniu takiego odrębnego procesu o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego lub prawa na podstawie art.189 kpc pozwany nie miał interesy prawnego. Nie było więc podstaw do zawieszenia postępowania w sprawie, a podniesiony w tym zakresie zarzut apelacji nie jest trafny. Rozpoznając sprawę Sąd Rejonowy nie przeprowadził żadnego dowodu osobowego na okoliczność nieważności umowy. Oddalenie wniosków dowodowych zgłoszonych w sprzeciwie od nakazu o przesłuchanie świadków i stron było bezzasadne i w konsekwencji nie pozwoliło Sądowi

Sygn.akt II Ca 983/13

- 5 -

Rejonowemu na prawidłową ocenę zarzutu nieważności umowy pożyczki. Nie było przy tym przeszkód, aby przeprowadzić wnioskowane przez pozwanego dowody z przesłuchania świadków i stron, bo nie zachodziły ograniczenia dowodowe przewidziane w art.247 kpc. Umowa pożyczki nie wymaga bowiem formy szczególnej zastrzeżonej pod rygorem nieważności. Przewidziana w art.720§2 kc forma pisemna dla pożyczki, której wartość wynosi 500 zł została zastrzeżona dla celów dowodowych. Ponadto zgodnie z utrwalonym orzecznictwem SN możliwe jest powoływanie dowodów zmierzających do stwierdzenia nieważności czynności prawnej orzecz.SN z 25.05.1948 CIII 214/48 PN 1949 oraz uchwała Izby Cywilnej z 21.07.1954r I CO 22/54 OSN 1955 nr I poz I) oraz jej pozorności. W orzeczeniu z 18 marca 1966r (II CR 123/66 OSNCP 1967 nr 2 poz.22) Sąd Najwyższy stwierdził, że uchwała Izby Cywilnej z 21.07.1954r (I CO 22/54 OSN 1955 nr I poz 1, według której „pozorność czynności prawnej stwierdzonej dokumentem może być udowodniona za pomocą zeznań świadków i przesłuchania stron, również między uczestnikami te czynności”, jest aktualna również pod rządem nowego Kodeksu postępowania cywilnego. Ograniczenia z art.247 kpc nie dotyczą kwestii prawdziwości dokumentu. Dowód bowiem w tych wypadkach kieruje się nie przeciwko osnowie dokumentu, lecz przeciwko samemu dokumentowi jako środkowi dowodowemu.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy zobowiązany był przeprowadzić postępowanie dowodowe w zakresie zgłoszonych w sprzeciwie od nakazu zapłaty osobowych środków dowodowych. Przeprowadzone dowody z przesłuchania świadków M. K., S. W.,A. K. i przesłuchania stron wskazują jednoznacznie, że strony podpisując w dniu 11.04.2011r dokument zatytułowany „umowa pożyczki” nie miały w istocie zamiaru zawierania umowy pożyczki w rozumieniu art.720§1 kc. Pozwany nie miał zamiaru zaciągać u powoda pożyczki, a ten jej mu udzielać. Nie zostały również przekazane żadne pieniądze w związku z podpisaniem tego dokumentu. Należy zatem uznać, że „umowa pożyczki” była umową pozorną w rozumieniu art.83§1 kc. Strony umowy nie miały zamiaru zawierając tą umowę wywołać skutków prawnych odpowiadających umowie

- 6 -

pożyczki. Na podstawie zeznań świadków jak również całkowicie sprzecznych ze sobą zeznań stron nie można przy tym ustalić jak była w istocie causa tej umowy, czy pod tą umową została ukryta inna czynność prawna. Żeby tak było strony musiałyby mieć wspólny, świadomie i swobodnie podjęty zamiar ukrycia innej czynności prawnej pod „umową pożyczki”. Z zeznań powoda wynika, że pozwany miał wobec niego jakieś długi z tytułu wcześniejszych pożyczek, spłaty rat kredytu zaciągniętego przez pozwanego na zakup ziemi na przetargu, zniszczenia zasiewów rzepaku, rozliczenia dopłat do upraw rolniczych. Nawet gdy uznać, że tak faktycznie było, to nie sposób dokładnie ustalić zakresu i tytuły tych zobowiązań. Ich istnienie nie zostało poparte żadnymi dowodami, poza zeznaniem samego powoda. W momencie podniesienia w sprzeciwie od nakazu zapłaty zarzutu nieważności umowy, powód winien zgłosić stosowne wnioski dowodowe wskazujące konkretnie istnienie jakiś zobowiązań, skoro wiedział, że faktycznie do zawarcia umowy pożyczki nie doszło. Należy zauważyć, że wiarygodność zeznań powoda również budzi wątpliwości. Nie było bowiem podstaw do twierdzenia, że istniały przeszkody prawne uniemożliwiające mu zakup ziemi na przetargu, powód nie orientował się w szczegółach pożyczki, którą – jak twierdził – miał za powoda spłacać. Na podstawie zeznań powoda nie można przyjąć, że umowa pożyczki w istocie ukrywała sprzedaż ziemi. Zresztą nie było by to również możliwe ze względu na formę szczególną dla umowy sprzedaży nieruchomości (art.158 kc). Nie ma również podstaw do przyjęcia, że „umowa pożyczki” była w istocie uznaniem przez pozwanego długu. Mimo całkowicie niewiarygodnych zeznań pozwanego Sąd Okręgowy nie ma podstaw do ustalenia causy „umowy pożyczki”. Wprawdzie nikt rozsądny nie podpisuje bez powodu umowy pożyczki na 273 000 zł, ale wobec pozorności tej umowy, to na powodzie spoczywał ciężar dowodu w zakresie wykazania co ewentualnie kryło się pod ta umową, czy i w jakiej wysokości i z jakiego tytułu pozwany miał do powoda dług. Brak dowodów w tym zakresie powoduje, że roszczenie powoda oparte na nieważnej umowie pożyczki musi być oddalone.

W tej sytuacji Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok na podstawie art.386§1 kpc oddalając powództwo. O kosztach procesu za I i II instancję Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art.98 kpc. Na te koszty składają się wynagrodzenie adwokackie w kwocie 3600 zł za pierwszą instancję oraz opłata od apelacji

Sygn.akt II Ca 983/13

- 7 -

i wynagrodzenie adwokackie ((...) stawki minimalnej), opłata skarbowa od pełnomocnictwa za postępowanie apelacyjne.