Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 31 stycznia 2023 roku

Sąd Rejonowy w Opolu I Wydział Cywilny

w składzie :

Przewodniczący: sędzia Izabela Sobczak - Plewa

Protokolant: sekretarz sądowy Kamila Bielecka

po rozpoznaniu na rozprawie w 27 stycznia 2023 roku

sprawy z wniosku W. C.

z udziałem M. Z. (1), H. B., M. Z. (2), F. Z., A. Z. (1), N. B., N. B., A. Z., E. Z., K. W., A. Z. (2), A. B., H. Z.

o stwierdzenie nabycia spadku po A. Z. (1)

stwierdza, że spadek po A. Z. (1) zmarłym 20 września 2017 roku w N., ostatnio stale zamieszkałym w N. na podstawie ustawy nabył wnuk K. W. w całości.

Sygn. akt I Ns 345/18

UZASADNIENIE

Wnioskodawca W. C. w dniu 4 czerwca 2018 r. wniósł o stwierdzenie, że spadek po zmarłym w dniu 20 września 2017 r. w N. A. Z. (1), ostatnio zamieszkałym w N. na podstawie ustawy nabyły w całości A. Z. (3) i E. Z., ewentualnie na podstawie art. 670 k.p.c. o ustalenie przez Sąd spadku z urzędu spadkobiercy po zmarłym A. Z. (1). Dodatkowo wnioskodawca wniósł o zasądzenie od uczestników postępowania na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, w tym kosztów opłaty skarbowej w kwocie 33 zł z tytułu uzyskania skróconego odpisu aktu zgonu spadkodawcy oraz kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

W uzasadnieniu wnioskodawca wskazał, że w dniu 20 września 2017 r. zmarł A. Z. (1) ostatnio zamieszkały w N.. Spadkodawca w chwili śmierci pozostawił córki A. Z. (3) i E. Z.. Wnioskodawca nie posiada wiedzy, czy spadkodawca pozostawił testament oraz czy są jeszcze inne osoby uprawnione do dziedziczenia po zmarłym. Wnioskodawca wskazał, że jego legitymacja do występowania z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku wynika z faktu, iż spadkodawca w chwili śmierci był dłużnikiem wnioskodawcy.

W odpowiedzi na wniosek z dnia 16 lipca 2017 r. uczestniczka A. Z. (3) oświadczyła, że odrzuciła spadek po zmarłym A. Z. (1). Wskazała, że do grona spadkobierców ustawowych należą oprócz niej także córki spadkodawcy: E. Z. i A. Z. (2), a także K. W. – syn A. Z. (2). Wskazano, że A. Z. (3) i E. Z. nie mają zstępnych. Podano przy tym, że ww. spadkobiercy ustawowi odrzucili spadek. Wskazano także, że w chwili śmierci spadkodawca posiadał brata, M. Z. (1).

Postanowieniem z dnia 26 lipca 2018 r. Sąd wezwał do udziału w sprawie w charakterze uczestnika M. Z. (1).

Na rozprawie w dniu 4 września 2018 r. uczestnik postępowania M. Z. (1) złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku po zmarłym A. Z. (1). Wskazał, że o śmierci spadkodawcy, będącego jego bratem, dowiedział się nazajutrz po jego śmierci, a o toczącej się sprawie spadkowej dowiedział się 3 września 2018 r. Podał, że nie wiedział, że będzie się odbywać postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku. Wskazał dodatkowo, że o złożeniu oświadczeń o odrzuceniu spadku przez pozostałych spadkobierców dowiedział się w dniu 3 września 2018 r. Uczestnik M. Z. (1) podkreślił, że ma pięcioro dzieci: A. zd. Z., która ma małoletniego syna L.; H. B., która jest matką dwojga małoletnich dzieci: N. i N.; M. Z. (2), który jest ojcem jednego małoletniego dziecka o imieniu H.; A. Z. (1), który nie ma dzieci; F. Z., który nie ma dzieci.

Postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 4 września 2018 r. wezwano do udziału w sprawie w charakterze uczestników postępowania: A. zd. Z., H. zd. Z., M. Z. (2), A. Z. (1) i F. Z.. Uczestnicy H. zd. Z. ( (...)), M. Z. (2), A. Z. (1), F. Z. złożyli oświadczenia o odrzuceniu spadku. Uczestnicy M. Z. (2), A. Z. (1) i F. Z. podali, że o powołaniu do spadku dowiedzieli się w dniu odrzucenia spadku przez ojca, tj. 4 września 2018 r. Uczestniczka H. B. dowiedziała się o tytule powołania do spadku w dniu 12 października 2018 r.

Na rozprawie w dniu 22 stycznia 2019 r. wnioskodawca wniósł o stwierdzenie, że spadek po zmarłym w dniu 20 września 2017 r. w N. A. Z. (1) z mocy ustawy nabył K. W., z uwagi na bezskuteczność złożonego przez niego oświadczenia o odrzuceniu spadku przed rozpoczęciem biegu terminu przewidzianego na złożenie tegoż oświadczenia.

W sprawie ustalono następujący stan faktyczny:

A. Z. (1), syn W. i H. zmarł 20 września 2017 r. w N.. Ostatnim stałym miejscem zamieszkania spadkodawcy był N..

W chwili śmierci spadkodawca był rozwiedziony. Był żonaty jednokrotnie. Miał trójkę dzieci: A. Z. (2), E. Z. oraz A. Z. (3). Nie miał dzieci pozamałżeńskich ani przysposobionych. A. Z. (2) posiada jednego syna K.’a M. W.. E. Z. oraz A. Z. (3) nie mają dzieci. Rodzice spadkodawcy H. Z. i W. Z. zmarli przed spadkodawcą. W chwili śmierci spadkodawca miał jednego brata – M. Z. (1). M. Z. (1) ma pięcioro dzieci: A. B. (zd. Z.), H. B. (zd. Z.), M. Z. (2), A. Z. (1) oraz F. Z.. A. B. ma małoletniego syna L. B.. H. B. ma dwoje małoletnich dzieci: N. P. i (...). M. Z. (2) ma małoletnią córkę H.. Spadkodawca nie sporządził testamentu.

dowód:

- odpis skróconego aktu zgonu spadkodawcy k. 20,

- zapewnienia spadkowe i zeznania uczestnika M. Z. (1) k. 67-68;

A. Z. (2) złożyła w dniu 18.01.2018 r. oświadczenie o odrzuceniu spadku po spadkodawcy A. Z. (1), przed Notariuszem A. S. N., adres kancelarii notarialnej: (...) M. A. L., S., CA (...) (zatwierdzone w formie A. przez Sekretarza S., S. Kalifornia w dniu 25.01.2018r. za numerem (...)),

K. W. złożył w dniu 17.01.2018 r. oświadczenie o odrzuceniu spadku po spadkodawcy A. Z. (1) przed Notariuszem A. S. N., adres kancelarii notarialnej: (...) M. A. L., S., CA (...) (zatwierdzone w formie A. przez Sekretarza S., S. Kalifornia w dniu 25.01.2018r. za numerem (...)),

A. Z. (3) złożyła w dniu 16.01.2018 r. oświadczenie o odrzuceniu spadku po spadkodawcy A. Z. (1) przed Notariuszem E. C., adres kancelarii notarialnej: 770 M. S., R., (...) (zatwierdzone w formie A. przez Sekretarza S., S. Kalifornia w dniu 23.01.2018r. za numerem (...)),

E. Z. złożyła w dniu 20.10.2017 r. oświadczenie o odrzuceniu spadku po spadkodawcy A. Z. (1) przed Notariuszem K. A., adres kancelarii notarialnej: ul. (...),(...)-(...) N. (REPERTORIUM A nr 1588/2017).

dowód:

- oświadczenia spadkowe k. 30-31, 32-49,

- oświadczenie złożone na rozprawie w dniu 4 września 2018 przez uczestnika M. Z. (1) k. 68,

- dokumenty zawarte w aktach spraw tut. Sądu w sprawach o sygn. akt IX N 461/17, IX N 73/18;

Na rozprawie w dniu 4 września 2018 r. uczestnik postępowania M. Z. (1) złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku po zmarłym A. Z. (1). Podał, że o złożeniu oświadczeń o odrzuceniu spadku przez pozostałych spadkobierców dowiedział się w dniu 3 września 2018 r.

dowód:

- oświadczenie złożone na rozprawie w dniu 4 września 2018 r. k. 68;

H. B. w dniu 12 grudnia 2018 r. złożyła przed notariuszem dr G.-Jurgen R. oświadczenie o odrzuceniu spadku po zmarłym spadkodawcy A. Z. (1). H. B. zamieszkuje w Niemczech. Dnia 12 października 2018 r. dowiedziała się z pisma sądowego o swoim tytule powołania do spadku.

dowód:

- oświadczenie spadkowe, akta sprawy;

Na rozprawie w dniu 22 stycznia 2019 r. uczestnicy postępowania A. Z. (1) (syn brata spadkodawcy), F. Z., M. Z. (2) złożyli oświadczenia o odrzuceniu spadku po zmarłym spadkodawcy A. Z. (1). O swoim powołaniu do spadku dowiedzieli się w dniu odrzucenia spadku przez ich ojca – M. Z. (1), tj. w dniu 4 września 2019 r.

dowód:

bezsporne, a nadto

- oświadczenia złożone na rozprawie w dniu 22 stycznia 2019 r.;

Spadkodawca w chwili śmierci był dłużnikiem wnioskodawcy.

dowód:

- kopia orzeczeń w postępowaniu egzekucyjnym k. 10-11.

Sąd zważył, co następuje:

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym spadkodawcy A. Z. (1) zasługiwał na uwzględnienie.

Legitymacja wnioskodawcy nie była kwestionowana, a wynikała ona z posiadanego przez wnioskodawcę interesu prawnego (art. 1025 § 1 k.c.), którym był fakt pozostawania wierzycielem zmarłego.

Powyższy stan faktyczny pozostawał między stronami bezsporny i znajdował pełne potwierdzenie w treści wymienionych wyżej dokumentów oraz zapewnieniach spadkowych i zeznaniach uczestnika postępowania M. Z. (1).

Zarówno treść, jak i autentyczność dokumentów zgromadzonych w materiale dowodowym nie były kwestionowane przez żadną ze stron, a i Sąd nie znalazł podstaw, by czynić to z urzędu tym bardziej, że w całości stanowiły one akty stanów cywilnych dotyczących spadkodawcy jak i spadkobierców. Zeznania M. Z. (1) Sąd ocenił w całości jako wiarygodne, albowiem pozostawały zbieżne z treścią dokumentów znajdujących się w aktach.

Bezsporne pozostawało, że w chwili śmierci spadkodawca pozostawał wdowcem, zaś jego córki – A. Z. (3), E. Z. i A. Z. (2) – złożyły skuteczne oświadczenia o odrzuceniu spadku po zmarłym, w ustawowym terminie przewidzianym w art. 1015 § 1 k.c.

W sprawie należało odnieść się w pierwszej kolejności do oceny skuteczności złożonego przez wnuka A. K.’a M. W. oświadczenia o odrzuceniu spadku po zmarłym spadkodawcy. Wnioskodawca kwestionował skuteczność złożonego przez tego uczestnika oświadczenia o odrzuceniu spadku w dniu 17 stycznia 2018 r., w sytuacji, gdy jego matka A. Z. (2), wyprzedzająca go w kolejności do dziedziczenia po zmarłym, odrzuciła spadek przed notariuszem w dniu 18 stycznia 2018 r.

Zgodnie z art. 922 § 1 k.c. prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do odpowiednich przepisów kodeksu cywilnego dotyczących spadków. Tytułem wejścia w prawa i obowiązki spadkodawcy jest testament bądź ustawa (art. 926 k.c.). Przepisy kodeksu cywilnego pozostawiają spadkobiercom możliwość podjęcia decyzji w zakresie, czy spadek chcą przyjąć, czy odrzucić. Kwestię tę reguluje art. 1015 § 1 k.c., według którego oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Początkiem biegu terminu zawitego, o jakim mowa w przywołanym przepisie jest dzień, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule powołania do spadku i dopiero w tym momencie może dojść do złożenia opisywanego oświadczenia. Zatem odrzucenie spadku z ustawy może nastąpić, gdy spadkodawca dziedziczy spadek na podstawie tego tytułu dziedziczenia. Złożenie oświadczenia o odrzuceniu powoduje skutki przewidziane w art. 1020 k.c., tj. spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Z kolei niezłożenie oświadczenia w terminie jest jednoznaczne z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1015 § 2 k.c.).

Podstawowy tytuł dziedziczenia stanowi testament. W razie jego braku miejsce ma dziedziczenie ustawowe, którego kolejność określa Kodeks cywilny. Według treści art. 931 § 1 i 2 k.c., w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek, którzy dziedziczą w częściach równych. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.

W rozpoznawanej sprawie, wobec braku testamentu, który pozostawiłby A. Z. (1), Sąd ustalił krąg spadkobierców na podstawie ustawy. W konsekwencji skutecznego odrzucenia spadku przez córki spadkodawcy, ich miejsce zajął syn jednej z nich, tj. K. W., będący wnukiem zmarłego. Ocenie podlegała skuteczność złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku przez wskazanego wnuka spadkodawcy. W tym miejscu należy powołać uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2018 r., sygn. III CZP 36/18, w której choć podstawą rozważań była kwestia dziedziczenia testamentowego, to równolegle Sąd dokonał szerokiego omówienia dziedziczenia ustawowego oraz skuteczności złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku przez osobę, w stosunku do której nie rozpoczął jeszcze bieg terminu określony w art. 1015 § 1 k.c. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały wskazał, że termin do złożenia oświadczenia może rozpocząć bieg nie wcześniej niż wtedy, gdy dana osoba uzyska wiedzę o swoim powołaniu do spadku, co z kolei oznacza, że tytuł powołania do dziedziczenia, w związku z którym składa oświadczenie, w momencie jego złożenia musi już istnieć. Ponadto podkreślił, że komentowany termin zawity dla spadkobiercy ustawowego rozpoczyna swój bieg od dnia, w którym dowiedział się on o tym, że spadkobierca powołany do spadku z ustawy w wyższej kolejności niż on sam, nie chce lub nie może dziedziczyć. Jednoznacznie też Sąd Najwyższy podał, że oświadczenia o odrzuceniu spadku nie można skutecznie złożyć antycypująco, niejako na wypadek, że składająca je osoba stanie się spadkobiercą.

Na podstawie tak poczynionych ustaleń, Sąd Najwyższy podjął uchwałę, zgodnie z którą złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez osobę, w stosunku do której nie rozpoczął jeszcze biegu termin określony w art. 1015 § 1 k.c., jest bezskuteczne.

Oświadczenie o odrzuceniu spadku ma być złożone w terminie biegnącym od danego dnia, tj. od dnia w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania do spadku, a tytuł ten stanowi okoliczność istniejącą obiektywnie. W niniejszej sprawie spadkobierca K. W. złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku po zmarłym dziadku, jeszcze zanim zaktualizowała się podstawa jego dziedziczenia ustawowego, tj. przed złożeniem tożsamego oświadczenia przez jego matkę A. Z. (2). Powyższe czyni złożone przez niego oświadczenie o odrzuceniu spadku bezskutecznym. Za przywołaną wyżej uchwałą Sądu Najwyższego na marginesie wskazać należy, że skutki sytuacji, w której osoba składająca oświadczenie o odrzuceniu spadku pozostawała w błędnym przekonaniu co do tytułu, na podstawie którego została do niego powołana, jak i sytuacji, gdy nie złożyła oświadczenia pozostając w błędnym przekonaniu o skuteczności oświadczenia złożonego już wcześniej, mogą być sanowane z powołaniem się na art. 1019 k.c.

Mając na uwadze treść cytowanych wyżej przepisów, przywołane stanowisko Sądu Najwyższego, jak i złożone przez córki spadkodawcy oświadczenia o odrzuceniu spadku oraz nieskutecznie złożone oświadczenie przez K.’a M. W., Sąd orzekł, że spadek w całości nabył wnuk spadkodawcy – K. W..

ZARZĄDZENIE

1.  odnotować w Rep.,

2.  odpis postanowienia z uzasadnieniem doręczyć pełn. uczestników post. – adw. T. G.,

3.  kal. 2 tygodnie