Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

8 kwietnia 2025 r.

Sąd Rejonowy w Nysie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Sądu Rejonowego Remigiusz Drzewiecki
Protokolant:	sekretarz sądowy Patrycja Szatanik

po rozpoznaniu 18 marca 2025 r. na rozprawie w N.

sprawy z powództwa P. J.

przeciwko J. S.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej J. S. na rzecz powoda P. J. 78 791,40 zł (siedemdziesiąt osiem tysięcy siedemset dziewięćdziesiąt jeden złotych czterdzieści groszy),

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

III.  zasądza od pozwanej J. S. na rzecz powoda P. J. 5228,72 zł (pięć tysięcy dwieście dwadzieścia osiem złotych siedemdziesiąt dwa grosze) tytułem części poniesionych kosztów procesu, wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty,

IV.  nakazuje ściągnąć od powoda P. J. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Nysie 1895,73 zł (tysiąc osiemset dziewięćdziesiąt pięć złotych siedemdziesiąt trzy grosze) tytułem zwrotu wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa kosztów opinii biegłego oraz 941,85 zł (dziewięćset czterdzieści jeden złotych osiemdziesiąt piec groszy) tytułem części kosztów brakującej opłaty sądowej,

V.  nakazuje ściągnąć od pozwanej J. S. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Nysie 6346,55 zł (sześć tysięcy trzysta czterdzieści sześć złotych pięćdziesiąt pięć groszy) tytułem zwrotu wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa kosztów opinii biegłego oraz 3153,15 zł (trzy tysiące sto pięćdziesiąt trzy złote piętnaście groszy) tytułem części kosztów brakującej opłaty sądowej.

UZASADNIENIE

Pismem z 17 grudnia 2018 r., nadanym 29 grudnia 2019 r. wnioskodawca P. J. reprezentowany przez adwokata przy oznaczeniu za uczestniczkę postępowania J. S. złożył wniosek o podział majątku zgromadzonego przez strony w trakcie trwania wspólności ustawowej małżeńskiej i rozliczenie nakładów. Wniósł o ustalenie, że w skład majątku wspólnego wnioskodawcy i uczestniczki postępowania wchodzą ruchomości wymienione w punkcie 1 a-y; ustalenie, iż udziały stron w majątku wspólnym są równe; dokonanie podziału majątku wspólnego stron w ten sposób, iż na własność uczestniczki zostaną przyznane składniki majątku wspólnego od a) do y) z obowiązkiem spłaty wnioskodawcy przez uczestniczkę w tym zakresie. Wnioskodawca domagał się również rozliczenia nakładów poczynionych przez wnioskodawcę z majątku wspólnego małżonków na majątek osobisty uczestniczki w kwocie 85 082,29 zł, na którą to kwotę składają się:

a) nakład pracy własnej wnioskodawcy celem wybudowania nieruchomości uczestniczki – 30 000 zł,

b) zakup materiałów budowlanych w kwocie 38 082,29 zł,

c) zakup betonu na kwotę 10 000 zł – pół kwoty,

d) zakup więźby dachowej i drewna na szalunki 7000 zł

i zasądzenie od uczestniczki postępowania na rzecz wnioskodawcy kwoty 57 541,14 zł.

Wniósł również o rozliczenie nakładów poczynionych przez uczestniczkę z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki w kwocie 33 609,70 zł i zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy kwoty 16 804,85 zł. Domagał się orzeczenia o kosztach wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu wniosku wskazano, że strony zawarły związek małżeński 19.09.2009 r. przed kierownikiem USC w N., przy czym aktualnie został orzeczony rozwód 10.06.2016 r., sygn. akt: I RC 665/16. Zaznaczono, że uczestniczka jest właścicielką nieruchomości, na której w czasie trwania związku małżeńskiego strony wspólnie wybudowały dom. Wnioskodawca nie stał się współwłaścicielem wybudowanej nieruchomości, jednak poczynił spore nakłady na nieruchomość wyłącznie należącą do uczestniczki postępowania. Wnioskodawca podniósł, że w głównej mierze to on zbudował nieruchomość, której właścicielką jest wyłącznie uczestniczka. Zaznaczył, że wszelkie prace budowlane nie rozpoczynały się bez jego udziału, a większość z nich wykonał osobiście. Przyznał, że w pracach na nieruchomości uczestniczki pomagał mu też ojciec i były teść. Wskazał, że wnioskodawca wykonał wykopy pod budowę nieruchomości, rozwoził bloczki fundamentowe, wykonał drogę dojazdową, a także systematycznie dowoził potrzebne kruszywa. Zaraz po zakończeniu własnej pracy zawodowej, wnioskodawca udawał się na budowę celem rozpoczęcia robót. Wyjaśniono, że strony chciały wybudować dom bez zadłużania się w banku, były na dorobku, dlatego to co potrafił wykonać wnioskodawca, wykonywał sam bez pomocy profesjonalnej ekipy budowlanej. Podano, że strony wspólnie poniosły koszt zakupu materiałów budowlanych celem wybudowania nieruchomości należącej do uczestniczki, a sam wnioskodawca zakupił dodatkowo beton za kwotę 10 000 zł, więźbę dachową i drewno na szalunki za kwotę 7000 zł. Zdaniem wnioskodawcy kwoty te należy rozliczyć jako nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki postępowania, w zw. z czym uczestnika powinna być zobowiązana do zwrotu połowy tejże kwoty.

Sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt I Ns 3/20.

Pismem z 20 stycznia 2020 r. (k. 196) wnioskodawca sprecyzował jakie składniki majątku wspólnego składają się na sprzęt agd. Doprecyzowano też, że rozliczenie nakładów wskazane w pkt 5 wniosku stanowią nakłady poczynione przez uczestniczkę z majątku wspólnego małżonków na nieruchomość należącą do uczestniczki. Dalej podano, że do wniosku zostały załączone imienne faktury wystawione na uczestniczkę, na zakup materiałów zw. z budową domu należącego wyłącznie do uczestniczki, których zakup nastąpił ze środków pochodzących z majątku wspólnego. Zaznaczono, że małżonkowie w dacie budowy domu nie posiadali majątków osobistych, za wyjątkiem nieruchomości gruntowej posiadanej przez uczestniczkę, na której posadowiona została nieruchomość. Wobec powyższego wnioskodawca zmodyfikował oznaczenie łącznej kwoty ruchomości wchodzących w skład majątku wspólnego na 11 199,96 zł oraz wartość przedmiotu sporu na 129 892 zł.

W odpowiedzi na wniosek z 10 marca 2020 r. (k. 208-209) uczestniczka postępowania J. S. zastępowana przez adwokata wniosła o ustalenie, że w skład majątku wspólnego stron wchodzą nabyte w trakcie małżeństwa ruchomości wymienione w punkcie 1 a-w, dokonanie podziału majątku dorobkowego stron poprzez: przyznanie na wyłączną własność uczestniczki postępowania opisanych w pkt 1 lit. a, g, q odpowiedzi na wniosek składników, przyznanie na wyłączną własność wnioskodawcy ruchomości opisanych w pkt 1 lit. b – f, h – p, r – w odpowiedzi na wniosek składników i zasądzenie na rzecz uczestniczki spłaty przysługującego jej udziału w ruchomościach. Domagała się również rozliczenia w niniejszym postępowaniu wydatku o łącznej wartości 5693,28 zł poczynionego z majątku wspólnego stron na majątek osobisty wnioskodawcy w postaci spłaty w trakcie trwania wspólności ustawowej małżeńskiej, kredytu zaciągniętego przez P. J. w (...) przed zawarciem związku małżeńskiego. Wniosła o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu stanowiska uczestnika zakwestionowała wskazany we wniosku skład majątku dorobkowego stron. Uczestniczka zaprzeczyła zarówno zakresowi prac wskazanych we wniosku, które miał samodzielnie wykonać wnioskodawca, jak i ich wartości, gdyż w jej ocenie jest ona znacząco wygórowana. Podkreślono, że prace dokonane przez wnioskodawcę miały jedynie charakter okazjonalny i doraźny, dlatego uczestniczka w całości nie zgodziła się z wyceną nakładu pracy własnej dokonanej przez wnioskodawcę. Uczestniczka nie zgodziła się też z rozliczeniem kwoty, która wg wnioskodawcy miała zostać wydatkowana na zakup betonu towarowego, gdyż mieszanka betonowa została wykonana w całości na miejscu w warunkach budowy. Dalej podkreślono, że dom znajdujący się na działce stanowiącej majątek osobisty uczestniczki, wybudowany został w głównej mierze dzięki pomocy i osobistemu zaangażowaniu rodziców uczestniczki, a zdecydowana większość prac budowlanych została wykonana wyłącznie osobiście przez ojca uczestniczki A. S.. Zaznaczono, że również rodzice uczestniczki ponieśli przeważający koszt zakupu materiałów budowlanych, bo bieżące dochody uzyskiwane wówczas przez strony w żadnej mierze nie pozwalały na pokrycie tak znaczących wydatków.

15 grudnia 2020 r. odbyło się posiedzenie przygotowawcze (k. 268), podczas którego strony ustaliły co do rozliczenia nakładów, że niesporne są nakłady z faktur, a pozostałe na nieruchomość uczestniczki pozostają sporne. Jako niespore strony ustaliły fakt i kwotę nakładów na spłatę kredytu zaciągniętego przez P. J. w (...). W trakcie posiedzenia przygotowawczego pełnomocnik wnioskodawcy oświadczył, iż domaga się 30 000 zł tytułem nakładu pracy własnej wnioskodawcy – w całości, zakup materiałów za 38 082,29 zł + za beton 10 000 zł + zakup więźby dachowej za 7000 zł - podając, iż są to kwoty pomniejszone o połowę. Uczestniczka zakwestionowała powyższe kwoty wskazując, iż kwotę za więźbę płacili rodzice. Nie kwestionowała żadnej faktury przedłożonej przez wnioskodawcę, a odnośnie zakupu materiałów budowlanych, które objęte są fakturami w okresie gdy byli małżonkami, strony nie kwestionowały niezależnie kto z nich widnieje na fakturze.

W zatwierdzonym przez Przewodniczącego planie rozprawy z 15 grudnia 2020 r. (k. 269), w pkt 5 wnioskodawca domagał się rozliczenia 30 000 zł, tytułem nakładu pracy własnej wnioskodawcy w całości, tytułem zakupu materiałów objętych fakturami dołączonymi do wniosku 38 082,29 zł i 16 804,85 zł + za beton 10 000 zł + zakup więźby dachowej za 7000 zł – podając, iż są to kwoty pomniejszone o połowę, przy czym uczestniczka uznaje faktury imienne, wystawione na nią lub wnioskodawcę w trakcie trwania związku małżeńskiego, pozostałe należności kwestionuje. W pkt 6 uczestniczka domagała się rozliczenia nakładu w kwocie 5693,28 zł tytułem spłaty pożyczki zaciągniętej przez wnioskodawcę przed zawarciem związku małżeńskiego, co wnioskodawca uznaje i nie kwestionuje.

Na rozprawie 9 marca 2021 r. do sprawy wstąpił nowy pełnomocnik uczestniczki i oświadczył (k. 296/II), iż strona nie uznaje faktur wskazanych w pkt 5 posiedzenia przygotowawczego. Na tej samej rozprawie pełnomocnicy stron oświadczyli, że uczestniczka wystawi na sprzedaż ruchomości wspólne na portalu (...) za ceny z posiedzenia przygotowawczego, a jeżeli przez miesiąc nie zostaną sprzedane to strony obniżą ich wartość o 20%.

Na rozprawie 4 lipca 2023 r. (k. 492/II) pełnomocnik uczestniczki oświadczył, że uczestniczka zbyła wszystkie ruchomości objęte podziałem i przelała 50 % uzyskanej ceny wnioskodawcy.

Na rozprawie 7 września 2023 r. (k. 548)pełnomocnik wnioskodawcy oświadczył, że wnioskodawca otrzymał połowę środków ze sprzedaży ruchomości stanowiących majątek wspólny stron. Uczestniczka postępowania oświadczyła, że na chwilę obecną nie ma żadnych składników majątku wspólnego podlegających podziałowi do rozliczenia. Następnie strony i ich pełnomocnicy zgodnie oświadczyli, iż nie ma żadnych składników majątku wspólnego stanowiących majątek stron do podziału. Postanowieniem wydanym na rozprawie 7 września 2023 r. (k. 547) na podstawie art. 201 k.p.c. podjęto sprawę w trybie postępowania procesowego jako sprawę z powództwa P. J. przeciwko J. S. o zapłatę. Postanowienie uprawomocniło się 15 września 2023 r. Sprawa została zarejestrowana pod nową sygnaturą akt: I C 810/23.

Na rozprawie 26 października 2023 r. (k. 560) pełnomocnik powoda wniósł o zasądzenie kwot wskazanych w planie rozprawy i orzeczenie o kosztach według norm przepisanych. Powód podtrzymał stanowisko pełnomocnika. Pełnomocnik pozwanej wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie zwrotu kosztów postępowania od powoda.

Na rozprawie 18 marca 2025 r. (k. 635) powód i jego pełnomocnik podtrzymali żądanie pozwu w całości wnosząc nadto o orzeczenie o kosztach zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. Pozwana i jej pełnomocnik podtrzymali dotychczasowe stanowisko wnosząc nadto o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód P. J. i pozwana J. S. 19 września 2009 r. w G., zawarli związek małżeński, który został zarejestrowany w Urzędzie Stanu Cywilnego w N. za nr (...). Wyrokiem Sądu Okręgowego w Opolu z dnia 10 czerwca 2016 r. w sprawie o sygn. akt I RC 665/16 związek małżeński stron został rozwiązany przez rozwód bez orzekania o winie. Wyrok ten uprawomocnił się 2 lipca 2016 r.

Dowody: bezsporne, wyrok Sądu Okręgowego w Opolu z 10.06.2016 r., sygn. akt I RC 665/16 k. 10, zaświadczenia z systemu pesel2-sad stron k. 188-191.

W trakcie trwania małżeństwa stron na nieruchomości gruntowej położonej w G. pod nr 13, dz. nr 678/2 ark. mapy 1, należącej do majątku osobistego pozwanej, strony wybudowały dom jednorodzinny. Małżonkowie na zakup materiałów budowalnych potrzebnych i wykorzystanych do budowy domu w trakcie trwania małżeństwa wydatkowali łącznie kwotę 77 287,77 zł. Środki te pochodziły z majątku wspólnego stron, w tym z prezentów ślubnych. Pozwolenie na budowę Nr 355/10 zostało wydane 11 maja 2010 r. przez Starostę (...). Dziennik budowy Nr 272/10 dla przedmiotowej budowy wolnostojącego budynku wraz z budową przyłącza wodociągowego i kanalizacji sanitarnej oraz energetycznej kablowej w G. został wydany 26 maja 2010 r. Prace przy obiekcie rozpoczęto 30 czerwca 2010 r. Stan surowy zamknięty powstał w latach 2010 – 2015. Inwestorami ujętymi w projekcie budowlanym oraz dzienniku budowy są J. i P. J.. Kierownikiem budowy został inż. A. D.. Roboty prowadzone były systemem gospodarczym. Głównym wykonawcą robót był A. S. – ojciec pozwanej, który posiadał własną firmę budowlaną oraz niezbędny sprzęt. A. S. przy robotach wspierał się swoim pracownikiem. Na budowie okazjonalnie, nieregularnie pomagał powód, który wykonywał prace pomocnicze i przygotowawcze. Na budowę przyjeżdżał po pracy ok. godz. 17 oraz czasami w weekendy. Powód przygotowywał zaprawę, podawał, przewoził, pomagał przy załadunku materiałów budowlanych, montowaniu więźby dachowej, kładł panele, gładź, wykończył jedną łazienkę, zewnętrzną elewację, elewację natryskową, malował, wykonał ocieplenie jednej ściany. Na terenie budowy wykonywana była tylko zaprawa. Wylewanie stropów odbyło się z betoniarki, tzw. gruszki z pompą. A. S. zamówił i zapłacił za betonowanie domu. Skorzystał z tego, że w tamtym czasie wykonywał również betonowanie na innej budowie. Ojciec pozwanej zamówił też więźbę dachową z zaprzyjaźnionego tartaku z N.. Koszty więźby dachowej wykorzystanej w budowie domu stron pokrył A. S.. Niektóre prace na budowie wykonywał również T. J. – ojciec powoda, czy brat pozwanej.

W okresie prowadzonych robót budowalnych, od wiosny do jesieni, w tym przy żniwach powód pomagał też rodzicom w polu. W latach 2009 – 2015 r. powód pracował nawet na 2, 3 etaty. W czasie budowy powód pracował w firmie (...), dodatkowo był koordynatorem produkcji w N. oraz wykonywał prace polowe u swojego ojca. Łącznie powód zarabiał wtedy do 5000 zł. Pozwana zarabiała ok. 2.500 zł.

Dowody: dokumenty rachunkowo-rozliczeniowe k. 15-186, dziennik budowy Nr 272/10 z 26.05.2010 r. włożony luzem do tomu II akt, projekt budowlany z dokumentacją formalno-prawną z 23.03.2010 r. włożony luzem do tomu II akt, dwa kosztorysy inwestorskie z lutego 2010 r. k. 226-251, częściowo zeznania J. J. (2) k. 293-294 (poza ciągłą obecnością powoda na budowie i robieniem „wszystkiego”), częściowo zeznania T. J. k. 294-295 (poza płaceniem przez powoda za więźbę dachową) k. 294-295, zeznania A. D. k. 295, zeznania A. S. k. 296-297, częściowo przesłuchanie powoda k. 320-321 (tylko fakty niesporne), przesłuchanie pozwanej k. 321-323, zawiadomienie o zamiarze rozpoczęcia robót budowlanych z 20.05.2010 r. k. 464.

Wartość nakładów poczynionych z majątku wspólnego stron na nieruchomość stanowiącą majątek osobisty pozwanej w (...), w zakresie ułamkowym co do wartości tej nieruchomości, przy ustaleniu najpierw ułamkowego udziału tych nakładów w wartości domu wg cen rynkowych z daty jego budowy, a następnie obliczając ten sam ułamkowy udział w wartości domu wg aktualnych cen rynkowych przy przyjęciu tych nakładów z faktur przedłożonych przez powoda (k. 15-186) wyniosła 163 266,30 zł. Kwoty nakładów poniesionych przez strony na nieruchomość pozwanej potwierdzone fakturami wyniosły 77 287,77 zł, udział nakładów w koszcie odtworzenia budynku wg cen rynkowych z daty budowy 25,95 %; wartość domu wg aktualnych cen rynkowych 629 157,24 zł.

Dowody: opinia biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości I. M. z 25.07.2024 r. k. 577-608, dokumenty rachunkowo-rozliczeniowe k. 15-186.

Wartość prac powoda w okresie 2009-2015 r. na nieruchomości pozwanej położonej w G. (dz. nr 678/2, am-1) w zakresie budowy domu wyniosła 2851,53 zł.

Dowody: opinia biegłego sądowego z zakresu budownictwa I. M. z 21.05.2022 r. k. 354-289, opinia uzupełniająca biegłego sądowego z zakresu budownictwa I. M. z 13.02.2023 r. k. 433-435, druga opinia uzupełniająca, ustna biegłego sądowego z zakresu budownictwa I. M. z 4.07.2023 r. k. 492, przesłuchanie pozwanej k. 321-323, zeznania świadka A. D. k. 295, zeznania świadka A. S. k. 296-297.

Pozwana spłaciła w trakcie trwania małżeństwa stron pożyczkę zaciągniętą przez powoda w (...) przed zawarciem związku małżeńskiego z pozwaną. Spłata została dokonana z majątku wspólnego w kwocie 5693,28 zł.

Dowody: bezsporne, 13 potwierdzeń wpłat w (...) k. 212-224.

Pismami z 29 marca 2019 r., 12 kwietnia 2019 r., 27 maja 2019 r. powód podejmował nieskuteczne próby polubownego rozwiązania sporu między stronami dot. podziału majątku wspólnego i rozliczenia nakładów dokonanych przez powoda na nieruchomość będącą wyłączną własnością pozwanej.

Dowody: pismo powoda z 27.05.2019 r. k. 11, pismo powoda z 12.04.2019 r. k. 12, pismo powoda z 29.03.2019 r. k. 13.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części, tj. zasądzonych 78 791,40 zł z dochodzonych pierwotnie z tego tytułu 101 887,14 zł, co stanowi 77 %.

P. J. najpierw w sprawie o podział majątku stron domagał się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanej, uprzednio uczestniczki J. S. łącznie kwoty 101 887,14 zł, w tym 30 000 zł tytułem kosztów własnej pracy na budowie domu na nieruchomości stanowiącej majątek osobisty pozwanej, 38 082,29 zł i 16 804,85 zł tytułem kosztów materiałów budowlanych, 10 000 zł wydatków za beton i 7000 zł za materiały na więźbę dachową. Warto zaznaczyć, iż w niniejszej sprawie w toku postępowania okazało się, że strony nie mają już czym się dzielić, albowiem dokonały nieformalnego podziału całego majątku wspólnego, poprzez sprzedaż jego składników i wzajemny podział środków uzyskanych z ich sprzedaży. Sprawa o podział majątku wspólnego polega co do zasady na podziale majątku wspólnego. Natomiast strony dobrowolnie się tymi składnikami majątku wspólnego czyli ruchomościami podzieliły wraz z pieniędzmi uzyskanymi ze sprzedaży. W związku z tym, że pozostały do rozliczenia tylko nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki w postaci budowy domu jednorodzinnego na nieruchomości stanowiącej majątek osobisty uczestniczki to sprawa na dalszym etapie podlegała rozpoznaniu w postępowaniu procesowym. Sąd miał na uwadze, iż zostały jeszcze zgłoszone roszczenia uczestniczki/pozwanej, które sąd badał w ramach zarzutu potrącenia. Zmiana trybu postępowania nastąpiła prawomocnym postanowieniem.

Zgodnie bowiem z art. 201 k.p.c. przewodniczący bada, w jakim trybie sprawa powinna być rozpoznana oraz czy podlega rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu odrębnym, i wydaje odpowiednie zarządzenia. W wypadkach przewidzianych w ustawie przewodniczący wyznacza posiedzenie niejawne w celu wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym (§1). Jeżeli sprawę wszczęto lub prowadzono w trybie niewłaściwym, sąd rozpozna ją w trybie właściwym lub przekaże właściwemu sądowi do rozpoznania w takim trybie. W wypadku przekazania stosuje się odpowiednio przepisy § 2 i 3 artykułu poprzedzającego. Każda jednak strona może żądać powtórzenia czynności sądu dokonanych bez jej udziału (§2). Trzeba mieć na uwadze, iż co do zasady rozliczenie wydatków, nakładów i innych świadczeń z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie, a także rozliczenie długów jednego z małżonków zaspokojonych z majątku wspólnego następuje w postępowaniu nieprocesowym wówczas, gdy toczy się postępowanie o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej przewidziane w przepisach art. 567 k.p.c. (vide: tak też wyr. SA w Łodzi z 26.6.2015 r., I ACa 1676/14, L.). Przyjmuje się, że postępowanie podziałowe wchodzi w rachubę wtedy, gdy przedmioty majątkowe należące do majątku wspólnego jako obiekt podziału w sensie fizycznym jeszcze istnieją lub/i nie zostały dobrowolnie, zgodnie zbyte przez byłych małżonków. Jeżeli tego rodzaju majątku nie ma, to brak jest podstaw do rozliczenia wydatków i nakładów w trybie postępowania nieprocesowego, bo nie ma również podstaw do prowadzenia postępowania o podział majątku wspólnego. Co istotne do rozpoznania roszczeń z tytułu zwrotu wydatków i nakładów, a także długów, o których mowa w przepisie art. 45 k.r.o., właściwy jest wówczas tryb procesowy, z tym że materialnoprawną podstawą rozstrzygania pozostaje przepis art. 45 k.r.o. jako lex specialis w stosunku do przepisów kodeksu cywilnego o zwrocie nakładów na cudzą rzecz lub o bezpodstawnym wzbogaceniu (tak wyr. SA w Katowicach z 8.1.2014 r. V ACa 592/13, L.. Podobnie w post. SN z 9.1.1984 r., III CRN 315/83, L.) (vide: K. Gromek, Prawo rodzinne dla sędziów i pełnomocników, Wyd. 3, Warszawa 2022, Legalis).

Sprawa sprowadzała się do dwóch kwestii spornych, a to oceny faktu, zasadności i wysokości zwrotu nakładów: 1. tytułem pracy osobistej powoda na potrzeby budowy domu stanowiącego majątek osobisty pozwanej, 2. z majątku wspólnego na zakup materiałów budowlanych na ww. nieruchomość, w tym betonu i więźby dachowej.

Ustalając stan faktyczny Sąd miał na względzie regulację przepisu art. 6 k.c., zgodnie z którym ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne (ciężar dowodu). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Odpowiednikiem proceduralnym normy materialnoprawnej jest art. 232 zd. 1 k.p.c., zgodnie z którym strony są obowiązane wykazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. To strona powodowa określa żądanie pozwu, zakreślając i definiując podstawę faktyczną powództwa. Zdaniem Sądu strona powodowa sprostała ciążącemu na niej obowiązkowi udowodnienia istotnych dla siebie faktów, z których wywodzi korzystne dla siebie skutki prawne w zakresie uwzględnionego powództwa. Sąd dokonał swobodnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego z zastosowaniem art. 233 § 1 k.p.c., zgodnie z zasadami logicznego rozumowania, wiedzy i doświadczenia życiowego.

Stan faktyczny niniejszej sprawy Sąd ustalił w oparciu o dowody wyszczególnione pod konkretnymi elementami stanu faktycznego, które nie budziły wątpliwości sądu, z różnych źródeł dowodowych. Sąd oparł się na dokumentach dołączonych przez obie strony postępowania, w tym na dokumentach rachunkowo-księgowych, dzienniku budowy, projekcie budowalnym oraz częściowo na zeznaniach świadków i przesłuchaniu stron postępowania. Treść przedmiotowych dokumentów nie została skutecznie zakwestionowana przez żadną ze stron postępowania, jak również co do zasady nie budziła ona zastrzeżeń Sądu, gdyż dokumenty te zostały sporządzone przez uprawnione do tego osoby i nie wykazywały oznak przerobienia, podrobienia czy chociażby próby zniekształcenia ich zawartości. Stąd też w ocenie Sądu stanowiły one wiarygodny materiał dowodowy nadający się do poczynienia na jego podstawie ustaleń faktycznych. Zeznania świadków co do zakresu wykonywanych przez powoda prac na nieruchomości były zbieżne ze sobą poza nielicznymi wyjątkami. Najbardziej obiektywnym przez co miarodajnym świadkiem, albowiem niepowiązanym więzami rodzinnymi z żadną ze stron był kierownik budowy A. D., który stanowczo zeznał, że powód wykonywał prace pomocnicze, przyjeżdżał po południu, po pracy, sporadycznie pomagać. Koresponduje to z zeznaniami pozostałych świadków, w tym A. S.. Świadek J. J. (2) była jedynie bezpośrednim świadkiem wykonywania przez brata czynności pomocniczych i przygotowawczych jak robienie zaprawy, noszenie bloczków, jeżdżenie taczką, zrzucanie żwiru, kładzenie kafelek, paneli, gładzi i malowanie czy montowanie belek. Potwierdziła jednak, że widziała na budowie A. S., jego pracownika Pana M. oraz swojego tatę. Co do czasu pracy powoda na budowie ww. nieruchomości to wskazała, że brat pracował do godz. 16 w innej pracy, a na budowie był po pracy ok. 17. Jednocześnie podała, że brat pracował w P., dodatkowo też w N. na popołudnia albo nocne zmiany.

Odnośnie nakładów na materiały budowlane to fakt, data i wysokość ich poniesienia co do kwoty 77 287,77 zł zostały wykazane przedłożonymi fakturami i rachunkami. Sąd ustalił, że środki pieniężne, za które kupowane były materiały budowlane na budowę domu w G. stanowiącego majątek osobisty pozwanej pochodziły z majątku wspólnego stron, w tym z prezentów ślubnych, co zostało potwierdzone w zeznaniach A. S. i przesłuchaniu pozwanej. (...) budowalne nabywane były w trakcie trwania wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej więc na podstawie art. 31 § 1 k.p.c. przyjmuje się, że weszły do majątku wspólnego stron. Pochodzenie środków pieniężnych na materiały budowlane na ww. dom pozwanej z majątku wspólnego stron zostało także przyznane przez samą pozwaną w trakcie posiedzenia przygotowawczego 15 grudnia 2020 r., podczas którego pozwana, wtedy uczestniczka wyraźnie nie kwestionowała żadnej faktury przedłożonej przez wnioskodawcę, a odnośnie zakupu materiałów budowlanych, które objęte są fakturami w okresie gdy byli małżonkami, obie strony nie kwestionowały ich niezależnie kto z nich widnieje na fakturze. Pozwana wtedy uczestniczka nadto w zatwierdzonym planie rozprawy w pkt 5 zaznaczyła, że uznaje faktury imienne, wystawione na nią lub wnioskodawcę w trakcie trwania związku małżeńskiego. Dopiero na dalszym etapie postępowania zmieniła zdanie, która to modyfikacja w ocenie Sądu nie została należycie uzasadniona.

W dalszej kolejności Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa - szacowania nieruchomości, rzeczoznawstwa majątkowego i wyceny przedsiębiorstw na okoliczność wyceny wartości prac wnioskodawcy w okresie 2009 – 2015 r. na przedmiotowej nieruchomości należącej do pozwanej poprzednio uczestniczki, położnej w (...) w dwóch wersjach wg wskazanej ilości prac wskazanych przez wnioskodawcę i wskazanych przez świadków uczestniczki obecnie pozwanej. Wydana opinia nie została skutecznie podważona przez żadną ze stron, a biegła w dwóch opiniach uzupełniających odpowiedziała na stawiane zarzuty. Opinie biegłego sądowego zostały wydane przez bezstronnego, obiektywnego biegłego sądowego w zakresie swojej specjalności jako wymagająca wiadomości specjalnych i posiadają istotny walor dowodowy w sprawie. W ocenie Sądu są one spójne, rzetelne i pełne w zakresie, w jakim możliwe było wydanie opinii, udzielenie odpowiedzi na zadane pytania na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego. Odnośnie zarzutów biegły wyjaśnił w opiniach uzupełniających przyjętą metodę i sposób wyceny. Sąd przyjął, że wartość prac P. J. wynosiła 2851,53 zł wg. wariantu w oparciu o zeznania kierownika budowy A. D., świadka A. S. oraz samej pozwanej. Sąd uznał, co zresztą powód sam wskazywał, że powód pracował na terenie budowy dopiero po godzinach swojej pracy, więc fizyczną niemożliwością było, żeby wykonywał większość prac na tej budowie. W świetle powyższych zeznań świadków, czy nawet siostry powoda, pracował on do godz. 16 w innej pracy, przyjeżdżał ok. godz. 17, więc w dni robocze pozostawało tylko kilka godzin do wykonania spornej pracy na budowie. Z osobowych źródeł dowodowych wynika, że powód często pomagał też rodzicom w okresie budowy domu, w pracy w polu, od wiosny do jesieni. Nadto pracował na dwa czy nawet trzy etaty w różnych miejscach, w tym na zmiany popołudniowe i nocne. Jak już wspomniano istotne były w tym zakresie zeznania kierownika budowy, który stanowczo zeznał, że powód wykonywał prace pomocnicze, przyjeżdżał po południu, po pracy, sporadycznie pomagać.

Warto wspomnieć, iż powód też nie kwestionował, że ojciec pozwanej również wykonywał dużą część prac na tej budowie, z racji tego, że A. S. posiadał firmę budowlaną, dysponował potrzebnym sprzętem itd. Ponadto inne osoby wykonywały tam pracę, w tym pracownik A. S., czy brat pozwanej. Zeznania świadków są dość zgodne w tym zakresie.

Na dalszym etapie Sąd dopuścił z urzędu dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości celem ustalenia wartości nakładów poczynionych z majątku wspólnego stron na nieruchomość stanowiącą majątek osobisty pozwanej w (...) w zakresie ułamkowym co do wartości tej nieruchomości w świetle uchwały Sądu Najwyższego, sygn. akt: III CZP 46/80, przy przyjęciu tych nakładów z faktur przedłożonych przez powoda k. 15-186, oraz w drugim wariancie przy przyjęciu wartości tych nakładów z faktur przedłożonych przez powoda k. 15-186 oraz w zakresie zakupu betonu, więźby oraz drewna na szalunki. Zgodnie z ww. uchwałą w sytuacji, gdy małżonkowie w czasie trwania wspólności ustawowej wspólnie zbudowali dom na gruncie wchodzącym w skład majątku odrębnego jednego z nich, wartość nakładów określa się w ten sposób, że najpierw ustala się ułamkowy udział nakładów małżonków w wartości domu według cen rynkowych z czasu jego budowy, a następnie oblicza się ten sam ułamkowy udział w wartości domu według cen rynkowych z chwili podziału majątku wspólnego. Wartość nakładów poczynionych z majątku wspólnego stron na nieruchomości stanowiącą majątek osobisty pozwanej w (...), w zakresie ułamkowym co do wartości tej nieruchomości, przy ustaleniu najpierw ułamkowego udziału tych nakładów w wartości domu wg cen rynkowych z daty jego budowy, a następnie obliczając ten sam ułamkowy udział w wartości domu wg aktualnych cen rynkowych przy przyjęciu tych nakładów z faktur przedłożonych przez powoda (k. 15-186) wyniosła 163 266,30 zł. Uprzednio ustalono, że kwoty nakładów poniesionych przez strony na nieruchomość pozwanej potwierdzone fakturami wyniosły 77 287,77 zł, udział nakładów w koszcie odtworzenia budynku wg cen rynkowych z daty budowy 25,95 %; wartość domu wg aktualnych cen rynkowych 629 157,24 zł. Ostatecznie po tej opinii biegłej Sąd zasądził na rzecz powoda kwotę stanowiącą procent w jakim ww. nakłady w postaci udokumentowanych materiałów budowlanych kupowanych przez strony z majątku wspólnego stanowią o wartości domu. Następnie w związku z tym, że środki na zakup materiałów jak i same materiały należały do majątku wspólnego stron, powód mógł domagać się zwrotu połowy ich wartości, tj. 81 633,15 zł.

Jednocześnie Sąd nie uwzględnił kosztów więźby dachowej, ani betonu, których zakup nie został udokumentowany fakturą, ani żadnym innym dokumentem. W tym zakresie pozostawały sprzeczne ze sobą relacje pozwanej i jej ojca A. S. oraz powoda i jego ojca T. J.. Sąd w tym zakresie dał wiarę zeznaniom A. S., który w głównej mierze wykonywał roboty budowalne zw. z budową tego domu, prowadził własną firmę budowlaną oraz różne inne budowy. W ocenie Sądu były to zeznania najbardziej wiarygodne. A. S. korzystał z tego, że w tamtym okresie wykonywał również betonowanie na innej budowie dlatego opłacił i zamówił betoniarkę z betonem, który został wylany na potrzebny budowy domu jego córki i zięcia. Odnośnie finansowania betonu na budowę przez powoda należało uznać, iż gołosłowne twierdzenia samego powoda w tym temacie są niewystarczające. Odnośnie więźby dachowej Sąd dał wiarę A. S., który twierdził, że zamówił więźbę dachową z zaprzyjaźnionego tartaku z N., które to koszty więźby dachowej wykorzystanej w budowie domu stron pokrył ten świadek. Twierdzenia powoda nie zostały w części dot. sfinansowania betonu i więźby dachowej dostatecznie wykazane, dlatego Sąd nie mógł ich uwzględnić.

Zgodnie z art. 31 § 1 k.r.o. z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. W świetle art. 31 § 2 k.r.o. do majątku wspólnego należą w szczególności: pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków; dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków; środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków; kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, środki zgromadzone na koncie (...) w rozumieniu art. 2 pkt 5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) (...) z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie ogólnoeuropejskiego indywidualnego produktu emerytalnego ( (...)) (Dz.Urz. UE L 198 z 25.07.2019, str. 1) oraz na subkoncie (...) w rozumieniu art. 2 pkt 9 ustawy z dnia 7 lipca 2023 r. o ogólnoeuropejskim indywidualnym produkcie emerytalnym (Dz.U. poz. 1843) każdego z małżonków.

Zgodnie z art. 43 § 1 k.r.o. oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Stosownie do art. 45 § 1 k.r.o. każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, na orzecznictwo Sądu Najwyższego, który rozpatrywał kwestię doliczenia nakładu w postaci osobistej pracy na majątek osobisty (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z 10 lipca 1976 r., sygn. akt: III CRN 126/76, OSNCP 1977, Nr 4, poz. 73; postanowienie Sądu Najwyższego z 10 lipca 1976 r., sygn. akt: III CRN 156/76, OSNC 1977, Nr 4, poz. 73; K. Osajda (red. serii), M. Domański, J. Słyk (red. tomu), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. Wyd. 11, Warszawa 2024; K. Pietrzykowski (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. Wyd. 8, Warszawa 2023). Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z 10 lipca 1976 r., sygn. akt: III CRN 126/76 korzyść majątkowa, o którą następuje wzrost wartości majątku odrębnego dzięki usługom świadczonym osobiście przez małżonka, określona sumą zaoszczędzonych wydatków z majątku odrębnego, stanowi w pojęciu art. 45 § 1 k.r.o. nakład poczyniony z majątku wspólnego na majątek odrębny ulegający zwrotowi przy podziale majątku wspólnego. Jest to inna konfiguracja osobowa niż w niniejszej sprawie, aczkolwiek na tle powyższego orzeczenia sformułowano w doktrynie słuszną koncepcję, iż art. 45 k.r.o. może znaleźć zastosowanie w sytuacji, gdy osobista praca jednego z małżonków świadczona jest na rzecz majątku osobistego drugiego małżonka, prowadząc do wzrostu wartości tego majątku. Zależy to jednak od okoliczności konkretnego przypadku (vide: E. Skowrońska-Bocian [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. J. Wierciński, Warszawa 2014, art. 45). Co prawda przepis art. 45 § 1 zd. 3 k.r.o. przewiduje istotne ograniczenie omawianego roszczenia, mianowicie nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, a wyjątkowo można żądać zwrotu takich nakładów, o ile zwiększyły one wartość majątku wspólnego w chwili ustania wspólności. W ocenie Sądu o ile budowany dom i czynione na niego nakładu miały na celu zaspokojenie potrzeb założonej przez strony rodziny, to jednocześnie dokonane nakłady zwiększyły wartość majątku pozwanej w chwili ustania wspólności. Z tej przyczyny rozliczenie nakładów w tej sytuacji było możliwe, a jego podważanie jest w ocenie Sądu sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Zatem do kwoty 81 633,15 zł tytułem zwrotu połowy nakładów z majątku wspólnego na materiały budowlane na dom pozwanej, proporcjonalnie zaktualizowanych i zwaloryzowanych Sąd doliczył wartość osobistej pracy powoda na budowę domu pozwanej w wysokości 2851,53 zł. Natomiast odjął od tej kwoty uznany przez powoda na początku sprawy spłacony dług sprzed zawarcia związku małżeńskiego w kwocie 5693,28 zł. Dało to kwotę 78 791,40 zł, tj. 77 % tego co powód żądał ostatecznie. Tak naprawdę w istocie większość roszczenia powoda została uwzględniona, przy czym powód sformułował żądanie wg wartości nominalnej jednak w ocenie Sądu orzeczenie w ten sposób byłoby niesprawiedliwe dla powoda i skutkowało jego pokrzywdzeniem skoro na przestrzeni lat wartości i ceny wzrosły. Sąd przyjął więc wartości w jakiej nakłady przyczyniły się do wartości budowy tego domu zgodnie z ostatnią opinią biegłej, która nie była kwestionowana przez strony.

Sąd nie zasądził odsetek od należności głównej, albowiem ani powód ani jego pełnomocnicy nie zażądali odsetek.

Orzeczenie w przedmiocie kosztów procesu uzasadnia art. 100 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu. Powództwo uwzględniono w 77 % i w takiej proporcji Sąd dokonał stosunkowego ich rozdzielenia. Powód poniósł w tej sprawie następujące koszty: 1000 zł opłaty sądowej, 5400 zł koszty wynagrodzenia pełnomocnika w stawce minimalnej zgodnie z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2023.1964 t.j.), 2000 zł na biegłego i dwie opłaty skarbowe od pełnomocnictwa po 17 zł. Łącznie 8434 zł. Pozwana poniosła analogiczne koszty zastępstwa procesowego 5400 zł i 6 opłat skarbowych pełnomocnictw po 17 zł (102 zł) skarbowej od pełnomocnictwa, bo pełnomocnicy pozwanej w toku sprawy się zmieniali. Łącznie 5502 zł. Powodowi należało się 77 % poniesionych kosztów, czyli 77 % z 8434 zł, tj. 6494,18 zł. Pozwanej należało się 23 % z 5502 zł, tj. 1265,46 zł. W związku z powyższym Sąd zasądził różnicę między tymi kwotami wynoszącą 5228,72 zł na rzecz powoda od pozwanej.

Natomiast powód poniósł tylko 2000 zł zaliczki tytułem kosztów na biegłego sądowego, a Skarb Państwa poniósł dodatkowo koszty na wynagrodzenie biegłego w łącznej wysokości 824228 zł. Te koszty sąd rozdzielił na zasadzie art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2005 Nr 167 poz. 1398 ze zm.) w zw. z art. 100 k.p.c. stosownie do wyniku procesu, czyli powoda obciążono kosztami w 23 % tej kwoty, tj. 1895,73 zł, bo w takiej proporcji powód przegrał sprawę, a w 77% pozwaną, tj. 6346,55 zł.

Pełna opłata sądowa od pisma inicjującego postępowanie, w tym przypadku pozwu w zw. z tym, że sprawa przeszła do trybu procesowego i stała się sprawą o zapłatę winna wynosić 5095 zł, zaś powód uiścił tylko 1000 zł, więc 4095 zł trzeba było rozdzielić stosownie do wyniku procesu na zasadzie art. 100 k.p.c. w zw. art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Z tej przyczyny od powoda nakazano ściągnąć 941,85 zł tj. 23 %, a od pozwanej 3153,15 zł tj. 77 %.