Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 października 2016 r.

Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze w VI Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Andrzej Żuk (spr.)

Sędziowie SO Klara Łukaszewska

SO Andrzej Tekieli

Protokolant Anna Potaczek

przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Kamiennej Górze E. O.

po rozpoznaniu w dniu 18 października 2016 r.

sprawy skazanego E. B. ur. (...) w K.

s. R., I. z domu B.

o wyrok łączny

z powodu apelacji wniesionej przez obrońcę skazanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Kamiennej Górze

z dnia 3 czerwca 2016 r. sygn. akt II K 135/16

I.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok wobec skazanego E. B.,

II.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. A. M. kwotę 147,60 zł w tym 27,60 zł podatku od towarów i usług tytułem nieopłaconej obrony skazanego z urzędu w postępowaniu odwoławczym,

III.  zwalnia skazanego od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze obciążając nimi Skarb Państwa.

Sygn.akt VI Ka 379/16

UZASADNIENIE

E. B. został skazany prawomocnymi wyrokami:

I.  Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze z 4 grudnia 2013 r., w sprawie sygn. akt II K 1794/12, za przestępstwo z art. 288 § 1 kk popełnione w dniu 31 stycznia 2012 r. na karę 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawieszone zostało na okres 3 lat próby; postanowieniem Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze z dnia 6 kwietnia 2016 r. (sygn. akt II Ko 164/16) wykonanie kary pozbawienia wolności zostało zarządzone;

II.  Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze Wydział Zamiejscowy w Kamiennej Górze z 19 grudnia 2013 r., w sprawie sygn. akt VIII K 422/13 za przestępstwo z art. 279 § 1 k.k. popełnione w okresie od 7 do 13 lutego 2013 r. na karę 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 4 lat próby, przy czym postanowieniem Sądu Rejonowego w Kamiennej Górze z dnia 4 kwietnia 2016 r. (Ko 165/16) wykonanie te kary zostało zarządzone;

III.  Sądu Rejonowego dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie z 5 marca 2014 r. w sprawie sygn. akt V K 950/13, za przestępstwo z art. 190 § 1 k.k. popełnione w dniu 24 sierpnia 2013 r. na karę 9 (dziewięciu) miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat próby, przy czym postanowieniem Sądu Rejonowego w Kamiennej Górze z dnia 14 kwietnia 2016 r. (sygn. akt II Ko 167/16) wykonanie tej kary zarządzono;

IV.  Sądu Rejonowego w Kamiennej Górze z 12 października 2015 r. w sprawie sygn. akt II K 432/15 za:

- czyn z art. 62 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii popełniony w dniu 8 października 2014 r. na karę 1 roku pozbawienia wolności;

- czyn z art. 222 § 1 kk, art. 224 § 2 kk i art. 226 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk popełniony w dniu 8 października 2014 r. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności;

- czyn z art. 229 § 1 kk popełniony w dniu 8 października 2014 r. na karę 1 roku pozbawienia wolności;

- czyn z art. 245 kk popełniony w dniu 10 października 2014 r. na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności;

- czyn z art. 59 ust. 1 i 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii popełniony w dniu 24 listopada 2014 r. na karę 3 miesięcy pozbawienia wolności;

którym orzeczona została kara łączna 1 roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności;

V.  Sądu Rejonowego w Kamiennej Górze z 25 lutego 2016 r. w sprawie sygn. akt II K 616/15 za:

- przestępstwo z art. 59 ust. 1 i 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii popełnione w marcu 2015 r. na karę 6 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 godzin w stosunku miesięcznym;

- przestępstwo z art. 62 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii popełnione w marcu 2015 r. na karę 1 roku i 6 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 godzin w stosunku miesięcznym;

którym orzeczona została kara łączna 1 roku i 8 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 godzin w stosunku miesięcznym;

VI.  Sądu Rejonowego w Kamiennej Górze z 13 kwietnia 2016 r. w sprawie sygn. akt II K 52/16 za przestępstwo z art. 244 k.k. popełnione w dniu 18 września 2015 r. na karę 4 (czterech) miesięcy pozbawienia wolności.

Sąd Rejonowy w Kamiennej Górze wyrokiem łącznym z dnia 3 czerwca 2016 r. /sygn. akt II K 135/16/:

1.  na podstawie art. 568a § 1 pkt. 2 k.p.k. w zw. z art. 85 k.k. i 86 § 1 k.k. i art. 89 § 1b k.k. połączył kary pozbawienia wolności orzeczone w wyrokach opisanych w punktach I - IV i VI części wstępnej wyroku łącznego i orzekł wobec E. B. karę łączną 3 (trzech) lat i 4 (czterech) miesięcy pozbawienia wolności;

2.  na podstawie art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej wobec E. B. kary pozbawienia wolności zaliczył okres pozbawienia wolności w od dnia 8 października 2014 r. od godz. 2.30 do dnia 9 października 2014 r. godz. 15.00;

3.  pozostawił bez zmian pozostałe orzeczenia zawarte w wyrokach opisanych w części wstępnej wyroku łącznego;

4.  zasądził od Skarbu Państwa na rzecz A. M. kwotę
295,20 zł;

5.  zwolnił E. B. od ponoszenia kosztów postępowania, obciążając nimi Skarb Państwa.

Apelację od tego wyroku wniósł obrońca skazanego. Powołując się na przepis art. 438 pkt 4 kpk zarzucił rażącą surowość orzeczonej kary łącznej 3 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności przy istnieniu istotnych okoliczności łagodzących w postaci dobrego zachowania skazanego w warunkach izolacji, co sprawia, że kara winna być znacznie łagodniejsza.

Stawiając ten zarzut obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez orzeczenie istotnie niższej kary pozbawienia wolności łączącej wyroki jednostkowe orzeczone wyrokami z pkt I-IV i VI części wstępnej wyroku łącznego.

Sąd Okręgowy zważył,co następuje :

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Skarżący nie kwestionował ustaleń faktycznych, ani też podstawy prawnej orzeczonej kary łącznej. Nie stawiał w szczególności zarzutu pominięcia przy orzekaniu kary łącznej pozbawienia wolności kary ograniczenia wolności orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Kamiennej Górze z 25 lutego 2016 r. w sprawie sygn. akt II K 616/15 (pt 5 części wstępnej wyroku łącznego). Na rozprawie w dniu 18 października 2016 r. skazany jednoznacznie wniósł o "niełączenie kary ograniczenia wolności". Mając na uwadze kierunek apelacji (wyłącznie na korzyść skazanego), Sąd Okręgowy nie był w tej sytuacji uprawniony do zmiany zaskarżonego wyroku poprzez połączenie z karami pozbawienia wolności również wskazanej kary ograniczenia wolności, pomimo że przepisy prawa uzasadniały wydanie wobec skazanego jednej kary łącznej pozbawienia wolności obejmującej również tę karę łączną ograniczenia wolności. Nie dostrzegł jednak Sąd Okręgowy podstaw do zastosowania wobec skazanego w tym zakresie zasady pełnej absorpcji, a zatem połączenie również kary ograniczenia wolności musiałoby skutkować podwyższeniem wymiaru kary łącznej pozbawienia wolności i nastąpiłoby wbrew zarzutom apelacyjnym i wbrew woli skazanego.

Podniesiony i podtrzymany na rozprawie apelacyjnej zarzut rażącej niewspółmierności kary łącznej pozbawienia wolności w ocenie Sądu odwoławczego jest natomiast bezzasadny.

Sąd Rejonowy niewłaściwie określił granice kary łącznej, którą można było wymierzyć po połączeniu kar jednostkowych wymierzonych wyrokami opisanymi w pkt I-IV i VI części wstępnej zaskarżonego wyroku. Granice te wyznaczała najwyższa z kar podlegających łączeniu, czyli kara łączna 1 roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności oraz suma kar, tj. 4 lata i 9 miesięcy pozbawienia wolności. Ten błąd nie skutkował jednak wymierzeniem skazanemu kary rażąco surowej.

Autor apelacji nie wykazał, na czym miałaby polegać niewspółmierność wymierzonej zaskarżonym wyrokiem kary łącznej. Powołał się wyłącznie na dobrą opinię o skazanym z zakładu karnego, w którym przebywa. Pominął jednak to, iż zmiana kary w instancji odwoławczej może nastąpić tylko w takiej sytuacji, gdy kara orzeczona nie daje się akceptować z powodu różnicy o randze zasadniczej, rażącej między nią a karą sprawiedliwą. Zdaniem Sądu Okręgowego, wymierzona w zaskarżonym wyroku kara łączna nie może być uznana za rażąco surową.

Sąd Rejonowy odstąpił od stosowania w niniejszej sprawie zarówno zasady kumulacji kar jak i ich absorpcji. Wykorzystanie zasady mieszanej (asperacji czyli absorpcji częściowej) skutkowało orzeczeniem kary mniej więcej w równej odległości od dolnej i górnej granicy kary łącznej. Zastosowanie tej zasady i następujący w konsekwencji wymiar kary łącznej jest uzasadniony związkiem przedmiotowo-podmiotowym i czasowym poszczególnych czynów oraz innymi okolicznościami mającymi wpływ na wymiar kary łącznej. Zachowanie skazanego w zakładzie karnym nie ma przy tym znaczenia wiodącego, a jedynie stanowi jeden z przejawów jego zachowania po popełnieniu przestępstw.

Sąd Okręgowy nie podziela części argumentacji Sądu Rejonowego zawartej w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Nie znajduje bowiem uzasadnienia - w świetle dyrektyw wymiaru kary łącznej - stanowisko wyrażone na s. 5 uzasadnienia, że "kary jednostkowe, jakie zostały orzeczone bez warunkowego zawieszenia ich wykonania - jednak w warunkach, jakie nie pozwalały przed zmianą przepisów połączyć ich w wyroku łącznym - winny być wobec skazanego wykonane na zasadzie ich sumy czyli kumulacji". Żaden z przepisów kodeksu karnego nie uprawnia takiej interpretacji, podobnie jak i tej wyrażonej dalej o potrzebie całkowitej absorpcji kar orzeczonych z warunkowym zawieszeniem ich wykonania, by nie doszło do "ukrytego zarządzenia ich wykonania". Pomimo jednak tych błędnych założeń, orzeczona kara łączna jest adekwatna do rzeczywistych (a nie dowolnie wymyślonych) dyrektyw kary łącznej, tym bardziej, że sam Sąd I instancji nie zastosował się do swoich założeń. Gdyby to uczynił, to orzeczona kara nie mogłaby być niższa od 4 lat i 11 miesięcy pozbawienia wolności, albowiem taka jest suma kar podlegających wobec skazanego wykonaniu (zarządzono wykonanie wszystkich kar orzeczonych pierwotnie z warunkowym zawieszeniem wykonania).

Zgodnie z dyrektywami wymiaru kary łącznej określonymi w przepisie art. 85a k.k. obowiązującym od dnia 1 lipca 2015 roku, które to przepisy zostały zastosowane prezz Sąd Rejonowy, orzekając karę łączną, Sąd bierze pod uwagę przede wszystkim cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Zgodnie z poglądem prezentowanym w doktrynie, a akceptowanym przez niniejszy Sąd Odwoławczy - inaczej niż Sąd Rejonowy - na gruncie tych przepisów zachowują znaczenie i funkcje zasady oraz dyrektywy wypracowane w doktrynie i orzecznictwie wymiaru kary łącznej, do czasu tej nowelizacji (por. Nowelizacja prawa karnego 2015. Komentarz pod red. W. Wróbla, Krakowski Instytut Prawa Karnego Fundacja 2015, k. 649). Można odróżnić trzy odmienne reguły łączenia kar: zasadę absorpcji, kiedy kara łączna jest równa najniższej spośród kar jednostkowych, zasadę kumulacji - gdy kara łączna jest równa sumie kar jednostkowych oraz pośrednią zasadę asperacji (absorpcji częściowej). Wymierzając karę łączną, trzeba mieć na uwadze, że jest ona swego rodzaju podsumowaniem działalności przestępczej sprawcy w okresie czasu objętym wyrokiem łącznym), tym samym jej surowość powinna wzrastać wraz z liczbą popełnionych przez sprawcę przestępstw. Stanowi to wyraz potępienia w stosunku do postępowania sprawcy, jak również nieopłacalności przestępczej działalności (zob. M. Szewczyk, Glosa do uchw. SN z 20.1.2005 r., I KZP 30/04, OSP 2005, Nr 9, poz. 102; zob. także wyrok SA w Warszawie z 12.7.2000 r., II AKA 171/00, OSA 2001, Nr 2, poz. 5; wyrok SA w Łodzi z 20.9.2001 r., II AKA 154/01, KZS 2002, Nr 12, poz. 70). Sąd nie rozstrzyga ponownie o stopniu społecznej szkodliwości i winie skazanego w zakresie poszczególnych przestępstw, ale musi rozważyć przedmiotowo - podmiotowy związek między przestępstwami, w zakresie których kary podlegają łączeniu. Im bardziej jest on ścisły, w tym większym stopniu powinno się stosować zasadę absorpcji poszczególnych kar. Przez związek ten należy rozumieć podobieństwo rodzajowe zbiegających się przestępstw, motywację i czas popełnienia każdego z nich. Kara łączna nie jest jednak sposobem na premię dla sprawcy większej liczby przestępstw. Ma stanowić całościową ocenę jego zachowań, będąc właściwą, celową z punktu widzenia prewencyjnego, reakcją na popełnione czyny. Nie ma ona służyć ograniczeniu odpowiedzialności karnej, lecz rzeczywistemu oddaniu zawartości kryminalnej czynów, jakich się dopuścił. Popełnienie większej liczby przestępstw zdecydowane uzasadnia odstępstwo od absorpcji kar. Wymierzenie kary przy zastosowaniu całkowitej absorpcji prowadziłoby do premiowania sprawcy popełniającego więcej przestępstw i do praktycznej bezkarności niektórych zachowań zabronionych. Ta zasada, jak i kumulacja kar winny być stosowane wyjątkowo, zaś priorytet ma zasada asperacji, czyli absorpcji częściowej.

Kara łączna orzeczona wobec E. B. nie może zatem - wbrew wnioskowi skarżącego - być "istotnie niższa" od orzeczonej. Pomimo bowiem istnienia okoliczności przemawiających za absorpcją kar, istnieje cały szereg okoliczności przeciwnych, tj. takich, w świetle których uzasadniona byłaby kumulacja kar podlegających łączeniu, czego zdaje się nie dostrzegać obrońca skazanego.

Przede wszystkim trzeba podkreślić liczbę kar podlegających łączeniu. Nie była to przecież liczba minimalna. Łączeniu podlegało 5 kar pozbawienia wolności - wszystkie bez warunkowego zawieszenia wykonania. Przy tym jedna z tych kar była karą łączną za 5 przestępstw - orzeczoną zresztą w postępowaniu Sądu Rejonowego w Kamiennej Górze II K 432/15 również z zastosowaniem zasady asperacji. Kara łączna stanowi podsumowanie ponaddwuletniej działalności przestępczej skazanego, w toku której popełniał on czyny różne rodzajowo. Naruszał wiele dóbr chronionych prawem, popełniając przestępstwa przeciwko mieniu, przeciwko wolności, przeciwko działalności instytucji państwowych, przeciwko wymiarowi sprawiedliwości, wreszcie przestępstwa z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Pomiędzy tymi czynami nie było żadnego związku o charakterze przedmiotowym lub podmiotowym. W tej sytuacji poprawne zachowanie w zakładzie karnym (też nie wzorowe, skoro nigdy nie był on nagradzany) oraz wymiar orzekanych kar bliższych dolnym granicom zagrożenia ustawowego nie mogą zdecydować o potrzebie obniżenia kary łącznej.

Przewaga okoliczności niekorzystnych dla skazanego E. B. przemawiała za określeniem wysokości kary łącznej w oparciu o zasadę asperacji, jak uczynił to Sąd I instancji. Karę orzeczoną zaskarżonym wyrokiem Sąd Odwoławczy uznał za adekwatną i sprawiedliwą. Kara taka będzie odpowiednia z punktu zasad wyrażonych w nowym przepisie art. 85a kodeksu karnego, spełni cele zarówno prewencji indywidualnej, jak i generalnej. Taka kara nie stanowi przy tym nieuprawnionego promowania E. B. jako niepoprawnego sprawcy przestępstw skierowanych przeciwko różnym dobrom chronionym, jednocześnie uwzględnia jego obecną postawę w jednostce penitencjarnej.

Przy wymiarze kary łącznej skazanemu nie zostały przekroczone granice swobodnego uznania sędziowskiego, zatem nie można mówić o rażącej niewspółmierności kary w rozumieniu art. 438 pkt 4 k.p.k. Skoro nie została wykazana taka nietrafność orzeczenia o karze, która uzasadniałaby jego zmianę - to zaskarżony wyrok należało utrzymać w mocy.

Na podstawie art. 29 Ustawy – Prawo o Adwokaturze Sąd Okręgowy zasądził od Skarbu Państwa na rzecz obrońcy skazanego z urzędu – adw. A. M. kwotę 147,60 zł tytułem kosztów nieopłaconej obrony z urzędu w postępowaniu odwoławczym, w tym 27,60 zł podatku od towarów i usług.

Na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. Sąd Okręgowy stwierdził, że skazany nie jest w stanie ponieść kosztów postępowania odwoławczego, dlatego zwolnił go od nich, obciążając nimi Skarb Państwa.