Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 marca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Dorota Witek

po rozpoznaniu w dniu 26 marca 2013 r. w Jeleniej Górze

na rozprawie

sprawy z powództwa K. R.

przeciwko S. (...)-W.

o zapłatę 140.000 zł

1.  zasądza od pozwanej S. (...) -W.na rzecz powoda K. R.kwotę 90.000 zł (dziewięćdziesiąt tysięcy złotych) odraczając obowiązek zapłaty tej kwoty do dnia 30 października 2015 r. z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności liczonymi do dnia zapłaty;

2.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

3.  zasądza od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa kwotę 3.500 zł tytułem części kosztów sądowych od ponoszenia których powód był zwolniony, w pozostałej części kosztami tymi obciąża Skarb Państwa;

4.  w pozostałym zakresie koszty postępowania wzajemnie znosi.

Sygn. akt I C 965/11

UZASADNIENE

Powód małoletni K. R., reprezentowany przez przedstawiciela ustawowego matkę J. P., wniósł o zasądzenie od pozwanej S. (...)-W.kwoty 140 000 zł tytułem zachowku wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu oraz zasądzenie kosztów postępowania.

Uzasadniając swoje żądanie, podniósł, że na mocy postanowienia Sądu Rejonowego (...)o sygnaturze akt I Ns 1256/10 spadek po zmarłym J. H.nabyła matka spadkodawcy S. W.. Podstawą postanowienia był testament notarialny, zgodnie z którym wydziedziczona została córka spadkodawcy – J. P.. Nie został natomiast wydziedziczony syn J. P., powód K. R., co uprawnia go do otrzymania zachowku po zmarłym dziadku. W skład spadku po zmarłym J. H.wchodziło gospodarstwo rolne, czyli zabudowana nieruchomość obejmująca działkę gruntu nr (...), położona w P.nr (...), gmina J., która nie posiadała urządzonej księgi wieczystej, nieruchomość gruntowa objęta działkami gruntu nr (...), położona w P., gmina J., dla której Sąd Rejonowy (...)prowadził księgę wieczystą Kw nr (...)oraz udział 15/20 części nieruchomości gruntowej objętej działką gruntu nr (...), o pow. 5,47 ha, położonej w P., gmina J., dla której Sąd Rejonowy (...) prowadził księgę wieczystą Kw nr (...), a których łączna wartość rynkowa wynosiła 630 000 zł. Biorąc pod uwagę fakt, iż na podstawie ustawy spadek po zmarłym J. H.nabyłoby jego troje dzieci, a udział każdego z nich wynosiłby kwotę 210 000 zł, zaś zachowek należny małoletniemu powodowi wynoszący 2/3 wartości udziału spadkowego winien wynosić 140 000 zł.

Pozwana S. W. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

W uzasadnieniu potwierdziła skład masy spadkowej po zmarłym J. H., nabycie po zmarłym spadku w całości oraz fakt wydziedziczenia przez spadkodawcę J. P., matki małoletniego powoda. Zakwestionowała jednak uprawnienie powoda do zachowku, co argumentowała właściwą wykładnią testamentu spadkodawcy (art. 948 k.c.) i zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.), podkreślając zarazem, że J. H. nigdy nie widział swego wnuka (powoda), a jago matkę wydziedziczył. Nadto, gdyby J. P. była uprawniona do zachowku otrzymałaby połowę wartości udziału spadkowego, który by jej przypadł przy dziedziczeniu ustawowym, zaś małoletni powód – 2/3 wartości udziału spadkowego, co pozostawało rażąco sprzeczne z wolą spadkodawcy. Pozwana podważyła również wartość nieruchomości, wskazywała na długi spadkowe w postaci kosztów pogrzebu, na obciążenie nieruchomości hipotekami przymusowymi do kwoty 27 907 zł i 4 673,94 zł oraz na ponoszone przez siebie nakłady na rzecz nieruchomości.

Pozwana wskazała także iż własnym kosztem dokonywała remontów w budynku mieszkalnym .

Na rozprawie z dnia 19 marca 2013 r. S. W. podała, że koszty pogrzebu spadkodawcy, które poniosła wyłącznie pozwana, wyniosły 5 000 zł. Wniosła także o obniżenie, na podstawie art. 1082 k.c. w zw. z art. 216 k.c., spłaty zachowku o co najmniej 1/3 albo o odroczenie spłaty całej kwoty do końca 2015 r. albo o rozłożenie zachowku na raty po 500 zł miesięcznie biorąc pod uwagę wysokie koszty utrzymania.

Sąd ustalił, następujący stan faktyczny:

W 1985 r. S. W. wraz z mężem przekazali J. H. gospodarstwo rolne, w skład którego wchodziła zabudowana nieruchomość obejmująca działkę gruntu nr (...), nieruchomość obejmująca działkami gruntu nr (...) oraz udział 15/20 części nieruchomości gruntowej objętej działką gruntu nr (...) położone w P., gmina J., w zamian za co otrzymali rentę.

(dowód: przesłuchanie pozwanej – e-protokół rozprawy z dnia 19 marca 2013 r. od godz. 00:18:00 do godz. 00:32:00).

J. H.w testamencie notarialnym z dnia 5 października 2010 r., sporządzonym przed asesorem notarialnym I. K., zastępcą notariusza A. Z.(rep. (...)nr (...)), powołał do dziedziczenia całości spadku swoją matkę S. (...)-W., a na wypadek gdyby nie mogła lub nie chciała dziedziczyć – swojego syna Ł. H.. Testator wydziedziczył natomiast swoją córkę J. P., gdyż nie utrzymywała z nim kontaktów oraz swojego syna A. H., gdyż postępował uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.

(dowód: testament notarialny rep. (...)nr (...) k. 7).

J. H. zmarł dnia 15 października 2010 r. W chwili śmierci był rozwodnikiem, nie zawarł kolejnego związku małżeńskiego. Pozostawił troje dzieci: syna Ł. H., syna A. H. oraz córkę J. P., matkę powoda.

(dowód: przesłuchanie przedstawiciela ustawowego powoda – J. P. – e-protokół rozprawy z dnia 19 marca 2013 r. od godz. 00:16:53 do godz. 00:18:00).

W chwili śmierci J. H.był właścicielem gospodarstwa rolnego, w skład której wchodziła: zabudowana nieruchomość obejmująca działkę gruntu nr (...), położona w P.nr (...), gmina J., która nie posiadała urządzonej księgi wieczystej, nieruchomość gruntowa objęta działkami gruntu nr (...), o łącznej pow. 2,92 ha, położona w P., gmina J., dla której Sąd Rejonowy (...)prowadził księgę wieczystą Kw nr (...)oraz udział 15/20 części nieruchomości gruntowej objętej działką gruntu nr (...), o pow. 5,47 ha, położonej w P., gmina J., dla której Sąd Rejonowy (...) prowadził księgę wieczystą Kw nr (...).

(dowód: odpis księgi wieczystej k. 13-40).

Przedmiotowe nieruchomości gruntowe objęte działkami gruntu nr (...)oraz działką gruntu nr (...), położonymi w P., gmina J., są terenami rolnymi o słabej jakości gleby, które z uwagi na problemy zdrowotne J. H.i pozwanej od 2003 r. leżały odłogiem. Z kolei nieruchomość objęta działką gruntu nr (...), położona w P.nr (...), gmina J., była zabudowana budynkiem mieszkalnym wybudowanym przed rokiem 1939 o powierzchni 661,81 m ², w tym część mieszkalna – 258,26 m ², budynkiem gospodarczym z garażem o powierzchni 563,72 m ² oraz budynkiem gospodarczym z brama wjazdową o powierzchni 413,15 m ².

(dowód: przesłuchanie pozwanej – e-protokół rozprawy z dnia 19 marca 2013 r. od godz. 00:18:00 do godz. 00:32:00).

W chwili śmierci J. H. stan jego zaległości alimentacyjnych wobec córki J. P. wynosił 16 568,26 zł z tytułu należności głównej oraz 6 393,17 zł z tytułu odsetek ustawowych.

(dowód: zaświadczenie Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w J. D. B.z dnia 28 marca 2011 r. k. 58).

Zaległości J. H.z tytułu składek ubezpieczenia (...) na dzień 15 października 2010 r. wynosiły 15 917,60 zł.

(dowód: zaświadczenie (...) z dnia 17.10.2011 r. odczytane na rozprawie dnia 19 marca 2013 r.).

Bezspornym w sprawie było, że w skład spadku po J. H. nie wchodziły inne dodatkowe składniki majątkowe. Poza sporem było również, że powód nie otrzymał od spadkodawcy darowizny czy zapisu.

Postanowieniem Sądu Rejonowego (...) z dnia 21 marca 2011 r., w sprawie o sygn. akt I Ns 1256/10, stwierdzono że spadek po J. H.zmarłym w dniu 15 października 2010 r., ostatnio stale zamieszkałym w P., na podstawie testamentu notarialnego z dnia 5 października 2010 r. nabyła jego matka S. W.w całości wprost.

(dowód: postanowienie Sądu Rejonowego (...) z dnia 21 marca 2011 r. k. 8).

Bezspornym w sprawie było, iż S. W. – po wcześniejszych wzajemnych uzgodnieniach - zapłaciła J. P. z tytułu zaległości alimentacyjnych obciążających J. H. kwotę 16 000 zł, co wyczerpywało dług spadkowy w tym zakresie.

Wartość rynkowa zabudowanej nieruchomości obejmującej działkę gruntu nr (...), położonej w P.nr (...), gmina J., która nie posiadała urządzonej księgi wieczystej, nieruchomości gruntowej objętej działkami gruntu nr (...), położonej w P., gmina J., dla której Sąd Rejonowy (...)prowadził księgę wieczystą Kw nr (...)oraz udziału 15/20 części nieruchomości gruntowej objętej działką gruntu nr (...), o pow. 5,47 ha, położonej w P., gmina J., dla której Sąd Rejonowy (...)prowadził księgę wieczystą Kw nr (...), według stanu na dzień 15 października 2010 r., wynosiła łącznie 669 556 zł.

(dowód: opinia wraz z załącznikami biegłego sądowego B. J. k. 88-159).

Małoletni K. R. zamieszkuje wraz z matką J. P. oraz ze swoją babcią (byłą żoną spadkodawcy) w M..

(dowód: przesłuchanie przedstawiciela ustawowego powoda – J. P. – e-protokół rozprawy z dnia 19 marca 2013 r. od godz. 00:16:53 do godz. 00:18:00).

S. W. ma 82 lata, sama zamieszkuje na gospodarstwie rolnym odziedziczonym po zmarłym J. H.. Utrzymuje się ze świadczenia po swoim zmarłym mężu oraz z dodatku na rzecz gospodarstwa rolnego w łącznej wysokości 2 800 zł miesięcznie. Na gospodarstwie rolnym pracy nie wykonuje. Posiadała tylko jednego syna - spadkodawcę J. H.. Natomiast żadne z trojga wnuków (dzieci spadkodawcy) nie utrzymuje z nią kontaktu, ani nie pomaga jej w bieżących sprawach. W konsekwencji w sprawach codziennych związanych z przygotowaniem opału, zrobieniem zakupów i korzystaniem z wizyt lekarskich, za odpłatnością, pomagają jej sąsiedzi.

Koszty pogrzebu syna pokryła z otrzymanego (...) zasiłku pogrzebowego.

(dowód: przesłuchanie pozwanej – e-protokół rozprawy z dnia 19 marca 2013 r. od godz. 00:18:00 do godz. 00:32:00).

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 991 § 1 k.c. zstępnemu, który byłby powołany do spadku z ustawy, należy się, połowa wartości tego udziału spadkowego, który by mu przysługiwał przy dziedziczeniu ustawowym (zachowek). Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia (art. 991 § 2 k.c.). Natomiast stosownie do treści art. 931 § 1 i 2 k.c. w pierwszej kolejności do dziedziczenia ustawowego do spadku powołane są dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek, przy czym dziedziczą oni zasadniczo w częściach równych. Jeżeli zaś dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych.

Nie budzi wątpliwości, że K. R. jako syn wydziedziczonej J. P., jest uprawniony do zachowku po swym dziadku J. H.. Powód nie zrzekł się dziedziczenia po dziadku (art. 1049 § 2 k.c.), nie odrzucił spadku (art. 1020 k.c.), nie został uznany za niegodnego dziedziczenia (art. 928 § 2 k.c.) oraz nie został wydziedziczony (art. 1008 k.c.).

Oceniając natomiast kwestię wydziedziczenia, jakiego dokonał J. H. w testamencie notarialnym z dnia 5 października 2010 r., zwrócić należy uwagę, że tyczyło się ono wyłącznie matki powoda - J. P., a nie osoby samego powoda. Skutki prawne wydziedziczenia, jak stanowi art. 1011 k.c, obejmują jedynie samego wydziedziczonego, nie dotyczą zaś jego zstępnych. Zstępni wydziedziczonego zstępnego uzyskują bowiem na gruncie art. 991 § 1 k.c. własne prawo do zachowku związane bezpośrednio z ich osobą, niezależne od prawa poprzednika, co wynika ze ściśle osobistego charakteru przyczyn wydziedziczenia.

W sposób kategoryczny należy odrzucić proponowany przez pozwaną sposób wykładni przedmiotowego testamentu, zgodnie z którym skoro spadkodawca wydziedziczył J. P., to zasadnym jest pozbawienie prawa do zachowku również jej zstępnego – powoda. Wykładnia testamentu, o której mowa w treści art. 948 § 1 i 2 k.c., nie może prowadzić do zmiany treści testamentu czy uzupełnienia tej treści o jakiekolwiek dodatkowe postanowienia, także w przypadku, gdy z okoliczności towarzyszących sporządzeniu testamentu wynika, że rzeczywista wola spadkodawcy była inna czy też inne były jego założenia czy zamierzenia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 października 2000 r., I ACa 480/00, OSA 2002, z. 1, poz. 2, z glosą M. Niedośpiała, OSA 2002, z. 5, poz. 77). Nie ulega bowiem wątpliwości, że przedmiotem interpretacji może być tylko to, co znalazło się choćby w sposób nieporadny i niejasny w treści testamentu. W drodze interpretacji nie można uzupełnić treści testamentu, tj. wywieść tego, czego testament nie zawiera (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2005 r., II CK 676/04, Lex nr 603159).

Sąd nie podzielił nadto argumentów pozwanej, iż zasadność pozbawienia K. R.zachowku uzasadniają zasady współżycia społecznego. Zważyć trzeba, że powód urodził się w dnia (...)a w chwili śmierci spadkodawcy posiadał zaledwie rok i dziesięć miesięcy, nie sposób zatem uznać, ażeby dziecko w tym wieku mogło wbrew matce spotykać się z dziadkiem, czy nawet kontaktować się z nimi w inny sposób. Niewielka intensywność spotkań nie mogą zatem świadczyć o jakiejkolwiek złej woli po stronie powoda, czy o jakimkolwiek uporczywym niedopełnianiu obowiązków rodzinnych, co sugerowała pozwana.

Mając na uwadze powyższe, brak jest podstaw, aby odmówić powodowi prawa do zachowku po zmarłym dziadku z uwagi na sprzeczność roszczenia z zasadami współżycia społecznego.

Spadkodawca J. H. w chwili śmierci dnia 15 października 2010 r. był rozwiedziony, pozostawił troje dzieci: dwóch synów Ł. H. i A. H. oraz córkę J. P. (matkę powoda). Z kolei K. R. był jedynym dzieckiem J. P..

W konsekwencji, mając na względzie art. 991 § 1 k.c. i art. 931 § 1 i 2 k.c., wartość należnego małoletniemu powodowi zachowku po J. H. odpowiada 2/9 części wartości spadku, czyli 2/3 udziału w wysokości 1/3 części spadku, jaki przypadłby powodowi w razie powołania go do spadku z mocy ustawy. Inaczej mówiąc, gdyby powód dziedziczył po spadkodawcy na podstawie ustawy otrzymałby 1/3 części spadku, a więc część spadku, jaka przypadłaby J. P. (art. 931 § 2 k.c.). Stosownie zaś do treści art. 991 § 1 k.c. powodowi, z uwagi, iż był on osobą małoletnią, należało się 2/3 wartości udziału spadkowego, który by mu przysługiwał przy dziedziczeniu ustawowym.

Skład majątku spadkowego po zmarłym J. H.był bezsporny w niniejszej sprawie i obejmował gospodarstwo rolne, w skład którego wchodziła: zabudowana nieruchomość obejmująca działkę gruntu nr (...), położona w P.nr (...), gmina J., która nie posiadała urządzonej księgi wieczystej, nieruchomość gruntowa objęta działkami gruntu nr (...), położona w P., gmina J., dla której Sąd Rejonowy (...)prowadził księgę wieczystą Kw nr (...)oraz udział 15/20 części nieruchomości gruntowej objętej działką gruntu nr (...), o pow. 5,47 ha, położonej w P., gmina J., dla której Sąd Rejonowy (...) prowadził księgę wieczystą Kw nr (...).

Nadto spadek obejmował długi powstałe za życia spadkodawcy w postaci wymagalnych alimentów należnych J. P.w kwocie 16 000 zł, którą S. W.zapłaciła po śmierci spadkodawcy, a której wysokość ugodziła z J. P.. Do długów spadkowych należało również zaliczyć zaległości J. H.z tytułu składek ubezpieczenia (...), których wysokość na dzień 15 października 2010 r. wynosiła 15 917,60 zł.

Sąd nie zaliczył natomiast do długów spadkowych kwoty 5 000 zł z tytułu kosztów pogrzebu, w tym kosztów nagrobku, gdyż pozwana w tej części otrzymała zasiłek pogrzebowy, który pokrył wydatki w tym zakresie.

Oceniając natomiast wartość spadku po J. H. Sąd miał na względzie, że zgodnie z niekwestionowanym zarówno w judykaturze, jak i doktrynie, poglądem Sądu Najwyższego, mającego moc zasady prawnej, wartość spadku w celu określenia zachowku ustala się według cen z chwili orzekania o zachowku (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1985 r., III CZP 75/84, OSNCP 1985, nr 10, poz. 147, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 1985 r. III CZP 69/84 OSNC 1986/3/24, w wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2005 r. I CK 765/04 Lex nr 180835), a według stanu na dzień otwarcia spadku.

Dokonując więc ustaleń faktycznych w zakresie wartości rynkowej gospodarstwa rolnego składającego się z zabudowanej nieruchomości obejmującej działkę gruntu nr (...), położonej w P.nr (...), gmina J., która nie posiadała urządzonej księgi wieczystej, nieruchomości gruntowej objętej działkami gruntu nr (...), położonej w P., gmina J., dla której Sąd Rejonowy (...)prowadził księgę wieczystą Kw nr (...)oraz udziału 15/20 części nieruchomości gruntowej objętej działką gruntu nr (...), o pow. 5,47 ha, położonej w P., gmina J., dla której Sąd Rejonowy (...) prowadził księgę wieczystą Kw nr (...), według stanu na dzień 15 października 2010 r., Sąd oparł się na opinii biegłego sądowego B. J.oceniając aktualną rynkową wartość nieruchomości, według stanu na dzień 15 października 2010 r., na kwotę 669 556 zł. Przeprowadzona opinia zasługiwała w pełni na wiarę, albowiem całkowita bezstronność, obiektywizm oraz profesjonalizm, którymi to cechami legitymował się biegły przy sporządzaniu opinii bezsprzecznie wskazują, zdaniem Sądu, na racje w niej przedstawione. Nadto należy uznać, iż informacje zawarte w opinii są wyczerpujące, logiczne i w pełni przekonywujące. Podkreślić należy, że ustalonej w ten sposób wartości gospodarstwa rolnego żadna ze stron postępowania nie kwestionowała.

Reasumując wartość majątku spadkowego po zmarłym J. H.stanowiącego podstawę obliczenia zachowku wynosiła 637 638,40 zł i obejmowała gospodarstwo rolne o wartości 669 556 zł, od którego należało odliczyć pasywa w postaci zaległości alimentacyjnych w kwocie 16 000 zł i zaległości z tytułu składek (...) w kwocie 15 917,60 zł. Należny zatem powodowi zachowek wynosi kwotę 141 697,42 zł, stanowiącą 2/9 wartości spadku.

Sąd nie uwzględnił podnoszonych przez pozwaną zarzutów dokonania przez nią remontów będących nakładami na nieruchomość , bowiem zarzuty nie zostały skonkretyzowane a także w żaden sposób udowodnione .

Rozważenia wymagał jednak podniesiony przez pozwaną zarzut miarkowania zachowku na podstawie art. 1082 k.c. w zw. z art. 216 k.c.

Podkreślić trzeba, że zasadniczo w zakresie dziedziczenia z gospodarstw rolnych – co było niewątpliwie przedmiotem majątku spadkowego - nie ma szczególnych ograniczeń, jednak zgodnie z art. 1082 k.c., gdy do spadku należy gospodarstwo rolne, ustalenie zachowku następuje z uwzględnieniem przepisów tytułu X księgi czwartej Kodeksu cywilnego, a także odpowiednio art. 216 k.c. Ostatni w wymienionych przepisów w § 1 stanowi, o tym że wysokość przysługujących współwłaścicielom spłat z gospodarstwa rolnego ustala się stosownie do ich zgodnego porozumienia. W razie braku takiego porozumienia spłaty przysługujące współwłaścicielom mogą być obniżone. Przy określaniu stopnia ich obniżenia bierze się pod uwagę: po pierwsze typ, wielkość i stan gospodarstwa rolnego będącego przedmiotem zniesienia współwłasności,, a po drugie sytuację osobistą i majątkową współwłaściciela zobowiązanego do spłat i współwłaściciela uprawnionego do ich otrzymania (art. 216 § 2 k.c.). Jednocześnie, jak stanowi art. 216 § 3 k.c., obniżenie spłat nie wyklucza możliwości rozłożenia ich na raty lub odroczenia terminu ich zapłaty, stosownie do przepisu art. 212 § 3 k.c.

W niniejszej sprawie między stronami brak było zgodnego porozumienia w zakresie wysokości zachowku, stąd do obowiązku Sądu należało rozstrzygnięcie o jego wysokości, w tym o jego obniżeniu. Mając zaś na względzie stan przedmiotowego gospodarstwa rolnego, jego typ i wielkość oraz sytuację osobistą i majątkową stron Sąd na mocy art. 1082 k.c. w zw. z art. 216 § 2 k.c. obniżył zachowek należny powodowi z kwoty 141 697,42 zł stanowiącej 2/9 wartości spadku do kwoty 90 000 zł.

Sąd zważył bowiem, że gospodarstwo rolne będące przedmiotem majątku spadkowego obejmowało tereny rolne o słabej jakości gleby. Jednocześnie od ok. 2003 r. grunty leżały odłogiem, gdyż – z uwagi na stan zdrowia – ani J. H., ani S. W. nie mogli jej uprawiać i czerpać z niej korzyści. Stan techniczny budynku mieszkalnego wybudowanego przed rokiem 1939, jego standard oraz funkcjonalność funkcji mieszkalnej, podobnie jak i budynków gospodarczych, pozostawały zaś na niskim poziomie. Stan inwentarza i fakt nieuprawiania roli przez dłuższy czas kazały oceniać przedmiotowe gospodarstwo rolne jako podupadłe, co sprzeciwiało się przyznaniu powodowi zachowku w pełnej wysokości.

Jednocześnie, choć pozwana utrzymywała się ze świadczenia rentowego w kwocie 2 800 zł miesięcznie, to jednak nie mogła liczyć na pomoc najbliższych członków rodziny. S. W. posiadała tylko jednego syna - J. H., który zmarł 15 października 2010 r. Natomiast żaden z jej wnuków nie zamieszkiwał w sąsiedztwie i nie interesował się jej życiem, stąd nie mogła liczyć na ich wsparcie. W konsekwencji pozwana na gospodarstwie rolnym zamieszkiwała samodzielnie, korzystając przy pracach związanych z przygotowaniem opału na zimę, przy robieniu zakupów i przy dojazdach na wizyty lekarskie z pomocy sąsiedzkiej. Zważywszy zaś na problemy zdrowotne zmuszona była (i będzie w przyszłości) poddać się leczeniu szpitalnemu oraz systematycznemu nabywaniu lekarstw w kwocie 300 zł miesięcznie.

Oceniając natomiast sytuację osobistą i majątkową małoletniego K. R. Sąd zważył, iż w chwili aktualnej powód ma zapewnione wszystkie usprawiedliwione potrzeby. Zamieszkuje wraz z matką J. P. oraz ze swoją babcią w M.. Ojciec powoda regularnie łoży na jego utrzymanie alimenty. Kosztów utrzymania czteroletniego dziecka, które zasadniczo nie posiada problemów zdrowotnych, nie sposób zaś ocenić jako znacznych.

Uwzględnienie zatem zarówno przesłanek przedmiotowych, jak i podmiotowych prowadzić musiało w tym konkretnym przypadku do odstąpienia od zasądzenia zachowku w myśl art. 991 § 1 i 2 k.c. poprzez obniżenie jego wysokości do kwoty 90 000 zł.

Z kolei na podstawie art. 1082 k.c. w zw. z art. 216 § 3 k.c. Sąd odroczył termin zapłaty zasądzonej od pozwanej na rzecz małoletniego powoda kwoty do dnia 30 października 2015 r. Zdaniem Sądu odroczenie terminu zapłaty było bardziej korzystne zarówno dla S. (...)-W., jak i K. R.. Niewątpliwie wysokość uzyskiwanego przez pozwaną dochodu przy uwzględnieniu stosunkowo wysokich kosztów utrzymania, nie pozwalały jej na spełnienie świadczenia względem powoda w inny sposób aniżeli poprzez wyzbycie się choćby części posiadanych składników majątkowych, jakie odziedziczyła po zmarłym J. H.. Sprzedaż, nabytych w formie dziedziczenia, nieruchomości wymaga zaś rozwagi i znalezienia kupca , poza tym korzystniejsza byłaby sprzedaż po upływie okresu kiedy spadkobierczyni nie byłaby związana koniecznością uiszczania podatku , co uzasadniało orzeczenie odroczenia terminu zapłaty. Jednocześnie, o czym była wcześniej, powód aktualnie ma zaspokojone wszystkie usprawiedliwione potrzeby, zaś jednorazowa zapłata całej zasądzonej na jego rzecz sumy pieniężnej, choć w odroczonym terminie, będzie dla niego korzystniejsze niż jej rozłożenie na raty.

Należy również zauważyć, że roszczenie o zachowek staje się wymagalne, na zasadzie art. 455 k.c. w zw. z art. 481 § 1 i 2 k.c., z chwilą określenia przez Sąd jego wysokości według cen z daty orzekania o nim, ewentualnie z chwilą odroczenia terminu jego zapłaty i dopiero z tą datą staje się możliwe naliczanie odsetek za opóźnienie. Niezasadne było więc żądanie zasądzenia odsetek w części od chwili wniesienia pozwu do dnia poprzedzającego dzień odroczenia terminu zasądzonej kwoty.

Mając na względzie powyższe, na podstawie art. 991 § 1 i 2 k.c. i art. 1082 k.c. w zw. z art. 216 § 3 k.c., Sąd orzekł jak w punkcie 1 i 2 sentencji wyroku.

Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. kosztach sądowych w sprawach cywilnych kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić, sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji, obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu. Postanowieniem z dnia 1 sierpnia 2011 r. (k. 41) zwolnił powoda od ponoszenia kosztów sądowych w całości, co skutkowało tym, iż nie uiścił on na rzecz Skarbu Państwa opłaty od pozwu. Mając zatem na względzie wynik niniejszej sprawy, kosztami procesu, których powód nie poniósł jest kwota odpowiadająca kwocie nieuiszczonej części opłaty od pozwu od zasądzonego roszczenia. Natomiast obciążającymi stronę pozwaną kosztami z tego tytułu są koszty odpowiadające stopniowi w jakim strona ta przegrała proces, a więc w stopniu 50 %. W konsekwencji nakazano uiścić S. (...) -W.na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze kwotę 3 500 zł (pkt 3 sentencji wyroku).

O poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa kosztach sądowych w pozostałym zakresie orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c., mając na uwadze sytuację majątkową pozwanej, w szczególności fakt, że utrzymuję się ona renty i posiada jednocześnie wysokie koszty utrzymania (pkt 3 sentencji wyroku).

O kosztach postępowania w pozostałym zakresie Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. wzajemnie je znosząc (pkt 4 sentencji wyroku).