Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 19 września 2014 roku

Sąd Rejonowy w Nowym Dworze Mazowieckim Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSR Jacek Modras

Protokolant: sekr. sądowy – stażysta Agnieszka Żmijewska

po rozpoznaniu w dniu 15 września 2014 roku w Nowym Dworze Mazowieckim

na rozprawie

sprawy z wniosku R. O.

z udziałem K. Z. i W. Z.

o podział majątku wspólnego i dział spadku

1.  ustala, że w skład majątku wspólnego B. Z. i M. Z. wchodzi prawo użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w N. przy ul. (...), o pow. 1.040 m ², stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...), obręb (...), jedn. ewid. (...)_1 N., dla której Sąd Rejonowy w Nowym Dworze Mazowieckim prowadzi księgę wieczystą nr (...), oraz prawo własności posadowionego na tej nieruchomości budynku mieszkalnego i trzech innych budynków posadowionych na wskazanej nieruchomości,

2.  ustala, że w skład spadku po B. Z. wchodzi udział w 1/2 prawa użytkowania wieczystego nieruchomości oraz prawa własności budynków opisanych w pkt. 1 postanowienia;

3.  ustala, że w skład spadku po M. Z. wchodzi udział w 5/8 prawa użytkowania wieczystego nieruchomości oraz prawa własności budynków opisanych w pkt. 1 postanowienia;

4.  dokonuje podziału majątku wspólnego B. Z. i M. Z. oraz działu spadku po B. Z. i M. Z. w ten sposób, że prawo użytkowania wieczystego nieruchomości oraz prawo własności budynków opisanych w pkt. 1 postanowienia, o wartości 230.194 zł (dwieście trzydzieści tysięcy sto dziewięćdziesiąt cztery złote), przyznaje wnioskodawczyni R. O.;

5.  zasądza od wnioskodawczyni R. O. na rzecz uczestniczki K. Z. kwotę 76.731,33 zł (siedemdziesiąt sześć tysięcy siedemset trzydzieści jeden złotych trzydzieści trzy grosze) tytułem spłaty, przy czym odracza termin płatności zasądzonej kwoty na okresu jednego roku od dnia, w którym postanowienie się uprawomocni, z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności;

6.  zasądza od wnioskodawczyni R. O. na rzecz uczestnika W. Z. kwotę 76.731,33 zł (siedemdziesiąt sześć tysięcy siedemset trzydzieści jeden złotych trzydzieści trzy grosze) tytułem spłaty, przy czym odracza termin płatności zasądzonej kwoty na okresu jednego roku od dnia, w którym postanowienie się uprawomocni, z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności;

7.  zasądza od uczestniczki K. Z. na rzecz wnioskodawczyni R. O. kwotę 4.883,98 zł (cztery tysiące osiemset osiemdziesiąt trzy złote dziewięćdziesiąt osiem groszy) tytułem zwrotu nakładów na majątek spadkowy;

8.  zasądza od uczestnika W. Z. na rzecz wnioskodawczyni R. O. kwotę 4.883,98 zł (cztery tysiące osiemset osiemdziesiąt trzy złote dziewięćdziesiąt osiem groszy) tytułem zwrotu nakładów na majątek spadkowy;

9.  oddala wniosek R. O. o rozliczenie nakładów w pozostałej części;

10.  przyznaje biegłej sądowej A. T. kwotę 63,94 zł (sześćdziesiąt trzy złote dziewięćdziesiąt cztery grosze) tytułem wynagrodzenia za sporządzenie ustnej opinii uzupełniającej;

11.  zobowiązuje uczestnika W. Z. – za pośrednictwem pełnomocnika – do uiszczenia kwoty 63,94 zł (sześćdziesiąt trzy złote dziewięćdziesiąt cztery grosze) tytułem niepokrytych wydatków związanych z opinią biegłego, w terminie siedmiu dni;

12.  stwierdza, iż wnioskodawczyni i uczestnicy ponoszą koszty związane ze swym udziałem w sprawie.

Sygn. akt I Ns 480/12

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Rejonowego w Nowym Dworze Mazowieckim

z dnia 19 września 2014 roku

Wnioskodawczyni R. O. (po sprecyzowaniu na rozprawie dniu 15 września 2014 roku k. 328) domagała się podziału majątku wspólnego oraz działu spadku po B. Z. i M. Z..

W uzasadnieniu wnioskodawczyni podała, że w skład majątku wspólnego oraz działu spadku po B. i M. Z. wchodzi prawo użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w N. przy ul. (...) wraz z prawem własności posadowionych na niej budynków. Wnioskodawczyni domagała się działu spadku w ten sposób, by wspomniane prawo użytkowania wieczystego oraz prawo własności budynków przyznać na jej wyłączną własność, ze spłatą na rzecz uczestników w wysokości 76.732 zł, rozłożoną na 10 rocznych rat. Nadto wnioskodawczyni domagała się zasądzenia od uczestników zwrotu nakładów poczynionych na nieruchomość w postaci podatków i danin zapłaconych po śmierci M. Z. oraz remontów budynku mieszkalnego, w kwocie po 5.892,03 zł (k. 300).

Uczestnicy postępowania K. Z. i W. Z. zakwestionowali wysokość proponowanych przez wnioskodawczynię spłat, jak również termin spłaty, wnosząc alternatywnie o sprzedaż majątku spadkowego lub podział fizyczny (k. 67, 75). Odnośnie nakładów uczestnicy ostatecznie przyznali samą ich wartość, ale zakwestionowali zasadność ich poczynienia (k. 126).

Na rozprawie w dniu 10 września 2013 roku wnioskodawczyni i uczestnicy zgodnie wnieśli o wycenę składników majątkowych wedle stanu na datę otwarcia spadku po M. Z., a cen aktualnych (k. 127).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Spadek po B. Z., zmarłej dnia 23 września 1993 roku, na podstawie ustawy nabyli: mąż M. Z. oraz dzieci R. O., K. Z. i W. Z., po 1/4 części.

Spadek po M. Z., zmarłym dnia 25 lipca 2006 roku, na podstawie ustawy nabyły dzieci: R. O., K. Z. i W. Z., po 1/3 części.

Dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Nowym Dworze Mazowieckim z 29.08.2012 r., sygn. akt I Ns (...), k. 10.

W skład majątku wspólnego B. i M. Z., wchodzi prawo użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w N. przy ul. (...), o pow. 1.040 m ², stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...), obręb (...), jedn. ewid. (...)_1 N., dla której Sąd Rejonowy w Nowym Dworze Mazowieckim prowadzi księgę wieczystą nr (...), oraz prawo własności posadowionego na tej nieruchomości budynku mieszkalnego i trzech innych budynków.

W skład spadku po B. i M. Z. wchodziły jedynie udziały w opisanych wyżej składnikach majątkowych.

Dowód: odpis z księgi wieczystej (...) k. 17–19;

wypis z rejestru gruntów k. 20;

wypis z rejestru budynków k. 21;

zeznania wnioskodawczyni k. 324;

zeznania uczestnika W. Z. k. 324;

zeznania uczestniczki K. Z. k. 324.

Wartość opisanego wyżej prawa użytkowania wieczystego oraz budynków wedle stanu na dzień 25 lipca 2006 roku a cen aktualnych wynosi 230.194 zł.

Dowód: opinia biegłej sądowej A. T. k. 252–277, 321–323.

Na nieruchomości przy ul. (...) obecnie mieszka wnioskodawczyni z rodziną. Mieszkała tam od urodzenia. Był to dom rodzinny wnioskodawczyni i uczestników. Uczestnicy wyprowadzili się stamtąd w latach 80. ubiegłego wieku. Częściowo za życia rodziców, a częściowo po ich śmierci wnioskodawczyni dokonywała remontów budynku mieszkalnego. Remonty były wykonywane bez uzgodnienia z uczestnikami. Wnioskodawczyni opłacała również podatki i opłaty za użytkowanie wieczyste.

Dowód: zeznania świadka H. K. k. 90–91;

zeznania świadka E. B. k. 91–92;

zeznania świadka S. O. k. 92–93;

zeznania świadka J. O. k. 93;

zeznania wnioskodawczyni k. 111–112;

zeznania uczestniczki L. Z. k. 112;

zeznania uczestnika W. Z. k. 126.

Od chwili śmierci M. Z. wnioskodawczyni uiściła tytułem podatku od nieruchomości oraz opłat za użytkowanie wieczyste kwotę 11.151,95 zł. Nadto w 1997 roku, jeszcze za życia rodziców, poniosła koszt ocieplenia budynku w wysokości 3.500 zł.

Dowód: dowód wpłaty k. 24;

dowody wpłat k. 46–57, 119–120, 305–306.

W 2011 roku w związku z remontem budynku mieszkalnego wnioskodawczyni poniosła wydatki w wysokości 3.116,05 zł.

Dowód: faktury VAT k. 25–38.

Wnioskodawczyni jest zatrudniona na stanowisku pielęgniarki na cały etat, na czas nieokreślony i zarabia ok. 2.170 zł netto miesięcznie. Jej mąż J. O. również zatrudniony jest na cały etat, czas nieokreślony i zarabia ok. 1.570 zł netto miesięcznie.

Dowód: zaświadczenie k. 58;

zaświadczenie k. 59;

zeznania wnioskodawczyni k. 112.

Prawo użytkowania wieczystego wchodzące w skład spadku nie jest obciążone żadnym ograniczonym prawem rzeczowym.

Dowód: odpis z księgi wieczystej (...) k. 17–19.

Stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wskazanych wyżej dokumentów, zeznań świadków i uczestników postępowania, jak również opinii biegłej do spraw szacowania nieruchomości.

Wartości dowodowej zgromadzonych w sprawie dokumentów nikt z uczestników nie kwestionował, nie budziła ona również wątpliwości Sądu.

Zeznaniom przesłuchanych w sprawie osób co do istotnych w sprawie, a powołanych wyżej okoliczności, Sąd dał wiarę, brak bowiem podstaw, by te zeznania kwestionować.

Sporna była natomiast wartość opinii biegłej sądowej do spraw szacowania nieruchomości A. T.. W sprawie sporządzone zostały dwie opinie. Pierwszą z nich sporządziła biegłą sądowa W. S., która wyceniła wartość prawa użytkowania wieczystego oraz własności budynków na kwotę 306.500 zł (k. 139–162). Opinię tę zakwestionowała wnioskodawczyni (k. 190–193), zarzucając biegłej niewłaściwy dobór nieruchomości do porównania; w szczególności dotyczyło to braku danych dotyczących stanu technicznego budynków oraz powierzchni działki. Mimo złożenia przez biegłą ustnej opinii uzupełniającej (k. 210–211) Sąd dopuścił dowód z opinii kolejnego biegłego. Biegła A. T. wyceniła prawo użytkowania wieczystego na kwotę 230.194 zł (k. 252–277). Do tej opinii zastrzeżenia wniósł z kolei uczestnik W. Z. (k. 308), choć w wyznaczonym przez Sąd terminie (dwa tygodnie od dnia doręczenia odpisu opinii) nie podniósł konkretnych zarzutów, a wskazał jedynie na znaczną różnicę wyceny w stosunku do pierwszej opinii. Sąd wezwał biegłą na rozprawę celem ustnego uzupełnienia opinii (k. 320–323) i ostatecznie tak uzupełnioną opinię Sąd w całości przyjął za podstawę swych ustaleń. Podnieść należy, że sprzeczność między dwiema opiniami nie zawsze obliguje sąd do powołania trzeciego biegłego, który miałby charakter biegłego rozstrzygającego. Uznanie przez sąd opinii jednego biegłego za rzetelną, a nieprzyjęcie opinii drugiego biegłego, poparte uzasadnieniem tego stanowiska, zwalnia sąd od obowiązku wzywania jeszcze innego biegłego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 19 kwietnia 2013 roku, sygn. akt I ACa 192/13, http://orzeczenia.ms.gov.pl). Biegła A. T. w przekonujący dla Sądu sposób wytłumaczyła różnice między jej opinią a ekspertyzą biegłej W. S., wskazując na dobór innych nieruchomości do porównania. Istotna była tu kwestia budynków. Biegła W. S. wyceniła ich wartość na 166.400 zł (k. 161), biegła A. T. – na kwotę ok. 70.000 zł niższą (k. 276) i to głównie zaważyło na ostatecznej różnicy, bowiem wartość prawa użytkowania wieczystego obie biegłe wyceniły bardzo podobnie. Biegła A. T. w wyczerpujący sposób wyjaśniła niską wartość budynków, przyjętą w jej opinii. Budynek mieszkalny został wybudowany metodą gospodarczą, w kilku etapach, z różnych materiałów, które znacznie odbiegają od współczesnych standardów. Nie ma jednorodnej konstrukcji, nawet na poziomie fundamentów. Biegła wskazała, że budynek nie spełnia wymogów termoizolacyjnych, zaś doprowadzenie go do odpowiedniego stanu w tym zakresie byłoby bardzo kosztowne. Również pozostałe budynki znajdują się w złym stanie (co szczegółowo biegła opisała w opinii, zob. k. 262–263). Z tego względu Sąd za uzasadnione przyjął założenie biegłej, że potencjalny nabywca kierowałby się wartością prawa do gruntu, a nie wartością budynków, które wymagają kosztownych nakładów. Nie można zatem biegłej czynić zarzutu, że jako nieruchomości podobne dobrała działki zabudowane budynkami w złym stanie technicznym. Oddaleniu podlegał wniosek uczestnika W. Z. o nakazanie biegłej udostępnienia zdjęć nieruchomości porównawczych (k. 323). Sąd i tak nie mógłby – zastępując biegłego – samodzielnie ocenić, czy dana nieruchomość jest „podobna” w rozumieniu przyjętym przy szacowaniu nieruchomości, nadto wniosek ten zmierzał do wykazania, że budynki na nieruchomościach porównawczych znajdują się złym stanie technicznym, czemu biegła przecież nie przeczyła, lecz wyraźnie przyznała, że za budynki tego rodzaju uznała również budynki wyceniane.

Sąd rozważył, co następuje.

W skład spadku po B. i M. Z. wchodziły ich udziały w majątku objętym małżeńską wspólnością ustawową, dlatego zasadnym było dokonanie działu spadku jednocześnie z podziałem majątku wspólnego (art. 689 k.p.c.). W skład majątku wspólnego B. i M. Z. wchodziło – jak wynika z ustaleń Sądu – jedynie prawo użytkowania wieczystego nieruchomości przy ul. (...) w N. oraz prawo własności posadowionych na niej budynków. Oboje małżonkowie mają co do zasady równe udziały w majątku wspólnym (art. 43 § 1 k.r.o.), zaś w niniejszym postępowaniu zasada ta nie została przełamana (art. 43 §§ 2 i 3 k.r.o.). W skład spadku po B. Z. wchodził zatem udział w 1/2 majątku. W skład spadku po M. Z. wchodził natomiast udział w 5/8 majątku (4/8 + 1/8 odziedziczona po żonie). Ostatecznie po obu rodzicach dziedziczą ich dzieci, czyli wnioskodawczyni i uczestnicy, po 1/3 części.

Do podziału majątku wspólnego stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku (art. 46 k.r.o.) Do działu spadku z kolei stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 1035 k.c.). Podstawowym sposobem działu spadku jest zatem podział fizyczny, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości (art. 211 k.c.). Wtedy możliwe jest przyznanie rzeczy stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych (art. 212 § 2 k.c.).

Prawo użytkowania wieczystego nieruchomości przy ul. (...) w N. oraz posadowione tam budynki stanowiły dom rodzinny dla wnioskodawczyni i uczestników, obecnie – już tylko dla wnioskodawczyni i jej rodziny. Taki charakter wspomnianego prawa, jak również powierzchnia gruntu (niewiele ponad 1.000 m ²) sprzeciwiają się podziałowi fizycznemu. Podział fizyczny zniweczyłby charakter siedliska, zaś powstałe działki miałyby ograniczoną wartość funkcjonalną i gospodarczą. Z tego względu Sąd zdecydował o przyznaniu prawa użytkowania wieczystego i własności budynków wnioskodawczyni, która z nich obecnie korzysta, poniosła na nich nakłady, nadto zadeklarowała gotowość spłaty uczestników. Sąd uwzględnił przy tym, że taki podział – przy założeniu, że termin spłaty nie będzie przekraczał roku – został zaakceptowany przez uczestników, a Sąd oznaczył wspomniany termin na rok od daty uprawomocnienia się postanowienia (zob. niżej).

Wysokość spłaty na rzecz każdego z uczestników wynosi 1/3 wartości spadku, czyli po 76.731,33 zł. Należy zauważyć, że choć sporna w sprawie była ostateczna wycena wartości spadku, to zupełnie zgodne było, wedle jakiego stanu i jakich cen należy dokonać wyceny, co przełożyło się na wysokość spłat.

Sąd nie uwzględnił wniosku R. O. o rozłożenie spłaty na 10 rocznych rat. Pozostali spadkobiercy (uczestnicy) mają bowiem prawo otrzymać odczuwalny ekonomicznie ekwiwalent swojego udziału w spadku. Rozłożenie spłaty na 10 lat wyraźnie osłabiłoby ów walor ekonomiczny. Szukanie kompromisowego rozwiązania (przykładowo – rozłożenie spłaty na 5 rocznych rat) było bezcelowe, bowiem możliwości finansowe wnioskodawczyni w kontekście jej zarobków są ograniczone, zatem i tak musiałaby posiłkować się pomocą osób trzecich lub kredytem. W tej sytuacji, biorąc dodatkowo pod uwagę, że prawo użytkowania wieczystego nie jest niczym obciążone, Sąd ustalił płatność jednorazową, z terminem spłaty jednego roku od dnia uprawomocnienia się postanowienia. Taki okres pozwoli wnioskodawczyni na zorganizowanie środków finansowych na spłatę, nie naruszy też interesów uczestników. Choć bowiem będą musieli poczekać na spłatę, to wynagrodzi im to uzyskanie pełnej kwoty od razu.

Na wypadek uchybienia terminu płatności spłat Sąd zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestników odsetki ustawowe. Przepis art. 212 § 3 k.c. nie narzuca charakteru zasądzanych odsetek, ale brak podstaw, by zastosować w sprawie odsetki o charakterze kapitałowym. Składniki spadku (siedlisko) nie generują bowiem dochodów kapitałowych.

Wnioskodawczyni zgłosiła roszczenie rozliczenia nakładów, które Sąd uwzględnił jedynie w części. Żądanie to mogło być rozstrzygnięte w niniejszym postępowaniu na podstawie art. 686 k.p.c. Niewątpliwie wnioskodawczyni należy się zwrot opłat i podatków, są to bowiem nakłady konieczne. Odmiennie natomiast przedstawia się kwestia nakładów w postaci remontów. Skoro wartość spadku została ustalona na dzień śmierci M. Z., to jedynie koszt ocieplenia budynku w wysokości 3.500 zł (poniesiony wcześniej) został w tym zawarty. Nie był to nakład zbytkowny, lecz co najmniej użyteczny, dokonany – jak należy domniemywać – za zgodą ówczesnych właścicieli, czyli rodziców wnioskodawczyni. Wysokości tego nakładu, jak i pozostałych, uczestnicy nie kwestionowali. Pozostałe, sprecyzowane co do wysokości, nakłady, wnioskodawczyni poniosła już w 2011 roku. To jednak oznacza, że nie zostały one uwzględnione przy wycenie spadku (ani przy wysokości spłaty), ponadto na skutek wybranego przez Sąd sposobu podziału przypadają one wyłącznie wnioskodawczyni. Niezasadnym byłoby zatem zasądzanie zwrotu ich wartości od uczestników.

Z ustaleń Sądu wynika, że łączny koszt ocieplenia budynku oraz podatków i opłaty wynosi 14.651,95 zł. Uczestnicy powinni zwrócić wnioskodawczyni po 1/3 tej kwoty, czyli po 4.883,98 zł. W dalszej części żądanie rozliczenia nakładów należało oddalić.

Ponieważ do chwili wydania postanowienia co do istoty sprawy nie zostało zasądzone wynagrodzenia biegłej A. T. za ustną opinię uzupełniającą, Sąd przyznał jej kwotę 63,94 zł, zgodnie ze złożonym rachunkiem (k. 325). Biegła podała, że stawiennictwo na rozprawie zajęło jej 2 godziny. Zgodnie z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 kwietnia 2013 roku w sprawie określenia stawek wynagrodzenia biegłych, taryf zryczałtowanych oraz sposobu dokumentowania wydatków niezbędnych dla wydania opinii w postępowaniu cywilnym (Dz. U. z 2013 roku, poz. 518) wynagrodzenie należy się za każdą rozpoczętą godzinę, zatem brak podstaw, by kwestionować ilość godzin podaną w karcie pracy. Biegła przyjęła również prawidłową stawkę wynagrodzenia godzinowego, zgodną z cyt. przepisem (31,97 zł).

Ponieważ biegła została wezwana na rozprawę na wniosek uczestnika W. Z. (k. 311), należało go obciążyć kosztami ustnej opinii uzupełniającej.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 k.p.c. W sprawach działowych nie występuje bowiem sprzeczność interesów, o której mowa w art. 520 § 2 i 3 k.p.c., niezależnie od stanowiska stron i zgłaszanych przez nie twierdzeń i wniosków w przedmiocie składu, wartości czy sposobu podziału spadku. W postępowaniu tym strony są także w równym stopniu zainteresowane rozstrzygnięciem i ich interesy są wspólne o tyle, że celem postępowania jest wyjście ze wspólności majątkowej i uregulowanie wzajemnych stosunków majątkowych.