Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

17 czerwca 2025 r.

Sąd Rejonowy w Nowym Dworze Mazowieckim Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący – sędzia Izabela Gluza

Protokolant – praktykant Ola Kowalska

po rozpoznaniu 10 czerwca 2025 r. w Nowym Dworze Mazowieckim

na rozprawie

sprawy z powództwa J. Z.

przeciwko A. Z.

o bezpodstawne wzbogacenie (art. 405 kc)

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda J. Z. na rzecz A. Z. 3617 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście) kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Rejonowego w Nowym Dworze Mazowieckim

z dnia 17 czerwca 2025 roku

Pozwem z dnia 24 września 2024 roku powód J. Z., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o zasądzenie od pozwanej A. Z. 13.118,04 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztami procesu. W uzasadnieniu wskazał, że Sąd Rejonowy w N. wyrokiem z dnia 20 grudnia 2022 r. zasądził od powoda na rzecz pozwanej alimenty w kwocie 1.300 zł miesięcznie, poczynając od dnia 21 grudnia 2021 r. Pozwana w dniu 6 sierpnia 2024 r. złożyła do komornika sądowego wniosek o wszczęcie egzekucji przeciwko powodowi, gdzie wskazała, że kwota zaległości alimentacyjnych wynosi na dzień złożenia wniosku 13.930,27 zł wraz z odsetkami od 21 grudnia 2021 r. do 6 sierpnia 2024 r. Powód podniósł, że kwota podana przez pozwaną we wniosku egzekucyjnym jest bezpodstawna, gdyż uiszczał on na jej rzecz alimenty, co potwierdzają dowody wpłat, pokwitowane przez pozwaną. Podniósł, że strony ustaliły, iż od alimentów zasądzonych wstecz od 21 grudnia 2021 r. powód nie będzie płacił odsetek za opóźnienie. Kwota dochodzona pozwem stanowi należność jaką wyegzekwował od powoda komornik sądowy prowadząc postępowanie o sygn. (...).

Pozwana w odpowiedzi na pozew (k. 66-70), reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów postępowania. Zakwestionowała, że zawarła z pozwanym porozumienie dotyczące zrzeczenia się świadczeń w tym odsetek za opóźnienie w płatnościach oraz dotyczące dowolnego ustalania przez powoda terminu płatności świadczeń na swoją rzecz. Wskazała, że nie istniała żadna podstawa faktyczna i prawna dokonywania potraceń przez powoda ze świadczeń bieżących, do których był związany wyrokiem sądu. Podkreśliła, że strony pozostają w związku małżeńskim oraz w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej. Wskazała, że dokując wyliczeń zaległości powoda przyjęła błędną wysokość odsetek ustawowych – na poziomie 7 % w skali miesiąca, przedkładając jednocześnie nowe wyliczenia, z których wynika, że na dzień wszczęcia postępowania egzekucyjnego powód miał zaległość w wysokości 8.223,48 zł. Podkreśliła, że powództwo powoda nie jest zasadne ani co zasady ani co do wysokości, albowiem brak jest jego podstawy prawnej.

Do zamknięcia rozprawy stanowiska stron nie uległy zmianie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwana A. Z. i powód J. Z. pozostają w związku małżeńskim oraz w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej. Obydwoje są na emeryturze. Strony zamieszkują razem, jednak prowadzą osobne gospodarstwa domowe. Są skonfliktowane, od 2019 roku nie rozmawiają ze sobą.

Dowód: zeznania stron – k. 199-201.

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2022 r. Sąd Rejonowy w N. (...) Wydział Rodzinny i Nieletnich w sprawie o sygn. (...) zasądził od J. Z. na rzecz A. Z. alimenty w kwocie po 1300 zł miesięcznie, płatne do dnia 5 każdego miesiąca z góry z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia w terminie płatności którejkolwiek z rat, poczynając od dnia 21 grudnia 2021 r. Wyrok został utrzymany Wyrokiem Sądu Okręgowego (...) w W. z dnia 10 października 2023 r. w sprawie o sygn. (...) na skutek oddalenia apelacji J. Z. oraz apelacji A. Z.. W toku trwania postępowania Sąd udzielił A. Z. zabezpieczenia jej roszczenia poprzez zobowiązanie J. Z. do płatności na jej rzecz kwoty po 800 zł miesięcznie.

Dowód: kopia odpisu wyroku – k. 10-11

Wyrokiem z dnia 11 maja 2023 r. Sąd Rejonowy w N. (...)Wydział Rodzinny i Nieletnich w sprawie o sygn. (...) oddalił powództwo J. Z. przeciwko A. Z. o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami. Wyrok został utrzymany Wyrokiem Sądu Okręgowego (...) w W. z dnia 13 listopada 2024 r. w sprawie o sygn. (...) na skutek oddalenia apelacji J. Z..

Dowód: kopia wyroku wraz z uzasadnieniem – k. 81-84; kopia wyroku – k. 85.

Powód będąc zobowiązanym wyrokiem Sądu z dnia 20 grudnia 2022 r. do płatności alimentów na rzecz pozwanej nie wywiązywał się z płatności w ustalonych kwotach oraz datach. Opóźniał się ze spełnieniem świadczeń, uiszczając je w dowolnych terminach. Płatności były przez niego przekazywane gotówką do rąk pozwanej, która kwitowała ich odbiór. Na dzień 2 stycznia 2024 r. powód posiadał łącznie 4.827,78 zł zaległości na rzecz pozwanej. Od stycznia 2024 r. powód zaczął pomniejszać należne świadczenia na rzecz pozwanej o wysokość uiszczanych przez siebie opłat za media tj. o ½ wysokości opłat za media i koszty utrzymania domu. Powód w miesiącu styczniu 2024 r. odliczył 985 zł za gaz (k. 35-36), w miesiącu lutym 2024 r. 91,60 zł za energię, w miesiącu marcu 2024 r. 74,60 zł za energię, 970 zł za gaz oraz 105 zł za polisę ubezpieczeniową (k. 39-42), w miesiącu kwietniu 2024 r. 77,04 zł za energię (k. 43-44), w miesiącu czerwcu 2024 r. 63 zł za energię (k. 45-46), w miesiącu lipcu 2024 r. 1225 zł za gaz oraz 52,80 zł za energię (k. 47-49), w miesiącu sierpniu 2024 r. 65,07 za gaz oraz 203,32 zł za wodę (k. 50-52). Na skutek ww. odliczeń w miesiącu lipcu 2024 r. pozwana otrzymała od powoda kwotę 22,20 zł tytułem zasądzonego świadczenia.

Wobec powyższego pozwana w dniu 6 sierpnia 2024 r. wystąpiła do komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w N. D. A. z wnioskiem o wszczęcie egzekucji. Sprawa została zarejestrowana pod sygn. (...). Kwota zaległości wskazana przez pozwaną we wniosku wynosiła 13.930,47 zł wraz z odsetkami za okres od 21 grudnia 2021 r. do 6 sierpnia 2024 r. Dochodzona kwota nie przekraczała obowiązku wynikającego z wyroku z dnia 20 grudnia 2022 r., ponadto na wezwanie komornika wierzycielka przedstawiła sposób wyliczenia należności głównej i odsetek. Według komornika sądowego wyjaśnienie było niejasne, dlatego też wyegzekwował tylko kwotę roszczenia głównego – 13.930,47 zł i w dniu 10 października 2024 r. wydał postanowienie o zakończeniu postępowania w sprawie (...).

Dowód: pokwitowania odbioru gotówki – k. 14-52; wyliczenie zaległości powoda – k. 73-76; zeznania pozwanej – k. 199v-200v; wniosek o wszczęcie egzekucji – k. 1 akt komorniczych (...); wyjaśnienia wierzycielki – k. 17-18 akt komorniczych (...); postanowienie z 10/10/2024 r. – l/ 54 akt komorniczych (...); notatka urzędowa – k. 202.

W trakcie trwania niniejszego postępowania sądowego pełnomocnik pozwanej przedstawił wyliczenia w zakresie zaległości alimentacyjnych pozwanego. Z powyższego wynika, że na dzień wszczęcia postępowania egzekucyjnego – 6 sierpnia 2024 r. – zaległość pozwanego wynosiła 8.223,48 zł. Zaś na dzień złożenia pozwu w przedmiotowej sprawie nadwyżka z wyegzekwowanych świadczeń wynosiła 2.577,44 zł.

Dowód: wyliczenie zaległości powoda – k. 73-76.

Sąd rozważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości (bezpodstawne wzbogacenie). Bezpodstawne wzbogacenie jako zdarzenie prawne stanowi samoistne źródło zobowiązania cywilnoprawnego, określanego jako zobowiązanie z bezpodstawnego wzbogacenia. Jego podstawowym skutkiem jest powstanie pomiędzy zubożonym – jako wierzycielem, a bezpodstawnie wzbogaconym – jako dłużnikiem, stosunku zobowiązaniowego, na podstawie którego wierzyciel-zubożony może domagać się od dłużnika-wzbogaconego zaspokojenia swojej wierzytelności, przez wydanie mu uzyskanej przez wzbogaconego jego kosztem i bez podstawy prawnej korzyści majątkowej.

Szczególną postacią bezpodstawnego wzbogacenia jest świadczenie nienależne (art. 410 § 1 k.c.). Nienależne świadczenie odróżnia się od pozostałych przypadków bezpodstawnego wzbogacenia źródłem powstania, bowiem do zaistnienia tego zobowiązania dochodzi w wyniku spełnienia świadczenia (bez jakikolwiek podstawy prawnej) przez zubożonego, a nie poprzez jakikolwiek inne przesunięcie majątkowe, niebędące świadczeniem (jak w pozostałych wypadkach bezpodstawnego wzbogacenia). Innymi słowy w tym przypadku wzbogacony – w następstwie działania zubożonego podjętego przez niego w celu wykonania określonego zobowiązania – uzyskuje korzyść, która w rzeczywistości, jako świadczenie, mu się nie należy.

Przenosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy wskazać należy, że powód będąc zobowiązanym wyrokiem Sądu z 20 grudnia 2021 r. w sprawie o sygn. (...) do płacenia alimentów na rzecz pozwanej nie wywiązywał się w pełni z nałożonego zobowiązania – płacił alimenty na rzecz pozwanej jednak w różnych, często dużo niższych kwotach niż kwota zasądzona, a ponadto w różnych datach. Dodatkowo dokonywał potrąceń z zasądzonej kwoty alimentów, dobrowolnie odliczając sobie ½ wysokości opłat za media i koszty utrzymania domu, w którym strony wspólnie mieszkają. Powyższe nie może zasługiwać na aprobatę, albowiem zgodnie z art. 505 pkt 2 k.c. nie mogą być umorzone przez potrącenie wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania. Tym samym odliczanie przez powoda od kwoty zasądzonych alimentów na rzecz żony kosztów utrzymania domu czy opłat za media nie miało żadnej podstawy prawnej. Podobnie trzeba ocenić brak uiszczania odsetek od zasądzonych kwot przez powoda. Wobec zaległości w płatnościach powód zobowiązany był do uiszczania odsetek za opóźnienie, a twierdzenia, iż pozwana się ich zrzekła poprzez uczynienie adnotacji „przyjmuję bez odsetek” na jednym z pokwitowań płatności, wobec przeczącego powyższemu stanowiska pozwanej, nie można uznać za wiążące i udowodnione.

W przedmiotowej sprawie powód domagał się zasądzenia od pozwanej na swoją rzecz kwoty 13.118,04 zł. Jednakże po odliczeniu należności, do których był zobowiązany, a których nie uiszczał zgodnie z wyrokiem z 20 grudnia 2021 r. tj. kwoty 8.258,95 zł oraz kwoty 990,98 zł stanowiącej koszty postępowania egzekucyjnego, którego wszczęcie przez pozwaną było uzasadnione, pozostała kwota 3.868,11 zł stanowiąca nadpłatę, co do której jedynie można by rozważać zasadność roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia.

Jednakże Sąd, biorąc pod uwagę całokształt przedstawionych dowodów oraz okoliczności sprawy, w tym panujące relacje między stronami, przychylił się do stanowiska pozwanej, że i w odniesieniu do tej kwoty roszczenie o jej zwrot i nie jest zasadne, gdyż spełnienie tego świadczenia przez powoda czyni zasadom współżycia społecznego. Zgodnie bowiem z treścią art. art. 411 pkt 2 k.c. nie można żądać zwrotu świadczenia jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego.

Wyrażona w art. 5 k.c. norma wskazuje, iż żądanie zwrotu alimentów przekazanych pozwanej przez powoda nie zasługuje więc na uwzględnienie i nie korzysta z ochrony. Zgodnie z tym przepisem nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony

Podkreślenia wymaga, że strony pozostają w związku małżeńskim oraz w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej, a podczas trwania związku małżeńskiego zgromadziły majątek wart co najmniej 2,5 miliona złotych. Jest to ich wspólny dorobek życia i zarówno powód jak i pozwana mogą nim swobodnie dysponować. Twierdzenie powoda, że jest „okradany przez pozwaną” w świetle tego, że strony mają wspólność ustawową małżeńską, a dochody przypadające powodowi z emerytury stanowią również współwłasność jego małżonki jest zupełnie pozbawione podstaw prawnych.

Rozstrzygając roszczenie powoda, sąd miał na uwadze szczególne unormowania wynikające z kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który nakazuje obojgu małżonkom - każdemu według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych – przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli (art. 270 k.r.o.) Każdej ze stron przysługuje także uprawienie do życia na równej stopie życiowej, a ograniczanie tego uprawnienia pozwanej poprzez nieregularne i zaniżone płacenie alimentów nie może zasługiwać na ochronę prawną. Zgodnie z art. 409 k.c. obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. W okolicznościach niniejszej sprawy Sąd zważył, iż pozwana zużyła korzyści uzyskane z nadpłaconych alimentów, a co więcej zużywała je na bieżąco gdy były przekazywane przez komornika. Zużycie to nie stanowi nadto zbytku i nierozważnego rozporządzania cudzym mieniem, lecz stanowi normalny koszt utrzymania niezbędny dla jej egzystencji oraz pokrycie kosztów utrzymania wspólnego gospodarstwa domowego – co w świetle rosnących kosztów wszelkich usług i dóbr jest zupełnie zrozumiałe. Trudno zatem stwierdzić, że na chwilę zamykania rozprawy pozwana pozostawała w jakikolwiek sposób wzbogacona kosztem powoda.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Koszty powinny w całości obciążać powoda, jako przegrywającego. Na rzecz pozwanej sąd zasądził zwrot wynagrodzenia pełnomocnika (3600 zł, zgodnie z § 2 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1964 z późn. zm.) oraz opłatę skarbową od pełnomocnictwa (17 zł).