Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

11 grudnia 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kosicka

Protokolant: st. sekr. sądowy Maria Nalewczyńska

po rozpoznaniu na rozprawie 11 grudnia 2023 r. w Warszawie

odwołania K. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w Ł.

z 9 września 2022 r. znak: (...)

i 6 października 2022 r. znak: (...) (...) (...) (...) (...)

o zasiłek chorobowy

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie

z 17 lutego 2023 r., sygn. VI U 543/2022

oddala apelację.

Sygn. akt VII Ua 17/23

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 17 lutego 2023 r., w sprawie o sygn. VI U 543/22 Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie w sprawie z odwołania K. C. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. o zasiłek chorobowy na skutek odwołania od decyzji z 9 września 2022 r. znak: (...) i decyzji z 6 października 2022 r. znak: (...) (...) (...) (...) (...) w punkcie I. zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. z 9 września 2022 r., znak: (...), w ten sposób, że przyznał odwołującej się K. C. prawo do zasiłku chorobowego za okres od 1 sierpnia 2022 r. do 30 września 2022 r. i w punkcie II. zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. z 6 października 2022 r., znak: (...) (...) (...) (...) (...), w ten sposób, że przyznał odwołującej się K. C. prawo do zasiłku chorobowego za okres od 1 października 2022 r. do 31 października 2022 r.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że tytuł do objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym odwołującej się K. C. ustał 31 lipca 2022 r. W okresach od 1 sierpnia 2022 r. do 30 września 2022 r. oraz od 1 października 2022 r. do 31 października 2022 r. odwołująca się była niezdolna do pracy. W okresie od 1 czerwca 2022 r. odwołująca się miała zawartą umowę zlecenia nr (...) z CSK (...) w W.. Na podstawie tej umowy zobowiązała się do wykonywania czynności związanych z podłączeniem aparatury i obserwacji pacjenta w czasie diagnostyki zaburzeń snu oraz okresowej konserwacji sprzętu do tej diagnostyki w Klinice (...) w godzinach od 20:00 do 08:00, w terminach uzgodnionych z kierownikiem kliniki lub inną osobą wskazaną przez szpital. Zgodnie z § 7 wynagrodzenie z umowy zlecenia było wypłacane odwołującej się za miesięczne okresy kalendarzowe na podstawie rachunku wystawionego przez zleceniobiorcę, zatwierdzonego przez zleceniodawcę lub osobę wymienioną w §1 umowy. Wynagrodzenie to było obliczane jako iloczyn udokumentowanej liczby dyżurów w godzinach 20:00 do 08:00 i stawki w wysokości 300 zł brutto za dyżur. Umowa została zawarta na okres od 1 czerwca 2022 r. do 31 maja 2023 r.

Na podstawie umowy zlecenia nr (...) zawartej z CSK (...) w W. odwołująca się wykonywała czynności w poszczególnych dniach w czerwcu i lipcu 2022 r. W okresie od 1 sierpnia 2022 r. do 31 października 2022 r. odwołująca się nie wykonywała żadnej pracy na podstawie tej umowy, nie wystawiała w tym okresie żadnych rachunków z tej umowy.

Powyższy stan faktyczny sąd rejonowy ustalił na podstawie dowodów z dokumentów, których wiarygodność nie została skutecznie zakwestionowana przez strony w toku postępowania, a także na podstawie zeznań odwołującej się złożonych na rozprawie, które sąd uznał za w pełni wiarygodne, korespondują bowiem z pozostałym materiałem dowodowym.

W tak ustalonym stanie faktycznym sąd rejonowy uznał, że przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie było odwołanie K. C. od dwóch decyzji ZUS, odmawiających jej prawa do zasiłku chorobowego za okresy od 1 sierpnia 2022 r. do 30 września 2022 r. oraz od 1 października 2022 r. do 31 października 2022 r.

Sąd rejonowy zaznaczył, że wydając zaskarżone decyzje ZUS powołał się na regulację z art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2022 roku, poz. 1732; dalej też jako: ustawa zasiłkowa), zgodnie z którym zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby. Następnie sąd rejonowy wskazał, że z ustaleń faktycznych poczynionych w przedmiotowej sprawie przez sąd wynika, że po ustaniu tytułu ubezpieczenia odwołująca się miała nadal zawartą z CSK (...) w W. umowę zlecenia. ZUS przyjął, że w takim wypadku spełniona jest przesłanka z art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej. Jednak automatyczne działanie ZUS-u nie zasługiwało na aprobatę sądu. Sąd wskazał, że każdorazowo bowiem należy ocenić, czy faktycznie w okresie po ustaniu tytułu ubezpieczenia dochodzi do rzeczywistego kontynuowania działalności zarobkowej lub jej podjęcia. Nie wystarczy tu jedynie wykazanie, że w danym okresie zawarta była umowa zlecenia, należy bowiem wykazać, że umowa ta bądź była faktycznie realizowana, bądź też z jej tytułu spływały cyklicznie na rzecz odwołującej się określone kwoty. Następnie sąd rejonowy powołał się na orzecznictwo zgodnie z którym: zasiłek chorobowy po ustaniu określonego (pracowniczego) tytułu obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego nie przysługuje w razie podjęcia lub kontynuowania tylko takiej działalności zarobkowej stanowiącej tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie kolejnym lub nowym ubezpieczeniem chorobowym, która zapewnia „źródło utrzymania", w tym choćby minimalny standard ochrony ubezpieczeniowej, a zatem zapewnia taką wysokość świadczeń zasiłkowych za okres orzeczonej niezdolności do pracy, która nie powinna być symboliczna ani ustalana w wysokości „oderwanej" lub pomijającej zasady ustalania podstawy wymiaru świadczeń dla osób, którym przysługuje ochrona zasiłkowa po ustaniu poprzedniego tytułu ubezpieczenia chorobowego (wyrok SN z 4 października 2018 roku, sygn. akt III UZP 5/18). Zasiłek chorobowy po ustaniu określonego tytułu ubezpieczenia chorobowego nie przysługuje tylko za te okresy orzeczonej niezdolności do pracy, w których została podjęta lub jest faktycznie kontynuowana działalność zarobkowa stanowiąca kolejny lub nowy tytuł podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, co nie dotyczy innych okresów zasiłkowych, w których już taka działalność nie była wykonywana. Oznacza to, że wnioskodawczyni nie powinna być pozbawiona świadczeń chorobowych za cały okres po ustaniu pracowniczego tytułu ubezpieczenia chorobowego, tj. za okresy orzeczonej niezdolności do pracy, w którym jako osoba uprawniona do zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia nie uzyskiwała żadnych lub uzyskała dochody "marginalne" poniżej progu najniższego wynagrodzenia za pracę (por. wyroki Sądu Najwyższego z 25 lutego 2008 r., IUK 249/07, z 4 czerwca 2012 r., IUK 13/12, z 9 stycznia 2012 r., I UK 212/11).

Sąd rejonowy ustalił, że po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego odwołująca się miała co prawda nadal zawartą umowę zlecenia z CSK (...) w W., jednak nie wykonywała jakiejkolwiek pracy na podstawie tej umowy i za okres objęty jej niezdolnością do pracy nie otrzymała też od zleceniodawcy żadnego wynagrodzenia, co potwierdzają zarówno zeznania samej odwołującej się złożone na rozprawie, jak i pismo zawierające oświadczenie jej zleceniodawcy z k. 31 akt sprawy. Wobec tego, w świetle przywołanych wyżej słusznych poglądów orzecznictwa, sąd nie uznał, aby doszło do spełnienia przesłanek z art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej. Jednocześnie ZUS nie kwestionował samej niezdolności odwołującej się do pracy w okresie wskazanym w obu zaskarżonych decyzjach, nie powoływał się też na jakiekolwiek inne okoliczności mające przemawiać za brakiem prawa do zasiłku chorobowego za te okresy. Wobec tego sąd zmienił obie zaskarżone decyzje i przyznał odwołującej się prawo do zasiłku chorobowego za okresy od 1 sierpnia 2022 r. do 30 września 2022 r. oraz od 1 października 2022 r. do 31 października 2022 r.

Sąd rejonowy odniósł się kolejno do kwestii formalnych wskazując, że sąd miał na uwadze, że w niniejszej sprawie najpierw była prowadzona przez odwołującą się korespondencja w formie elektronicznej z ZUS-em i to w tej formie, przez portal jako pisma (...), odwołująca się wnosiła swoje odwołania od obu zaskarżonych decyzji, a także składała wnioski o ponowne rozpatrzenie jej sprawy. Sąd uznał jednak, że w istocie doszło do sanowania braków formalnych tych odwołań wnoszonych przez (...) na portalu ZUS (brak własnoręcznego podpisu strony) w drodze wniesienia pisma zatytułowanego jako „uzupełnienie odwołań”, które w istocie zawiera wszelkie zarzuty wobec obu decyzji. Tym samym sąd uznał, że termin do wniesienia odwołań został zachowany poprzez złożenie ich w formie elektronicznej, a następnie braki formalne tych elektronicznych odwołań zostały usunięte poprzez złożenie pisma inicjującego sprawę VI U 543/22. Wobec tego nie było w ocenie sądu przeszkód formalnych, aby przejść do merytorycznego rozpoznania odwołań od obu decyzji ZUS. Mając na uwadze powyższe, sąd orzekł jak w sentencji wyroku (wyrok z 17 lutego 2023 r. wraz z uzasadnieniem k.37 i k.40-41 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. złożył apelację od powyższego wyroku zaskarżając go w całości. Organ rentowy zarzucił wyrokowi naruszenie prawa procesowego, tj. art. 7 i art. 13 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa poprzez przyznanie wnioskodawczyni prawa do zasiłku chorobowego za sporne okresy pomimo niespełnienia warunków ustawowych i wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu stanowiska Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że z rozstrzygnięciem sądu rejonowego nie sposób się zgodzić. Organ rentowy zaznaczył, że przedmiotem zaskarżonych decyzji było prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu do ubezpieczenia w Stowarzyszeniu (...). K. C. złożyła wniosek o wypłatę zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia w Stowarzyszeniu (...). Po rozpatrzeniu powyższego wniosku organ rentowy stwierdził, że odwołująca posiada tytuł do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego w postaci umowy zlecenia z CSK (...) w W. w postaci umowy zlecenia od 1 czerwca 2022 r. Kolejno organ rentowy podkreślił, że przesłanką odmowy prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia jest samo posiadanie innego tytułu do ubezpieczenia. Następnie ZUS powołał się na art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby. Wykonywanie przez wnioskodawczynię umowy zlecenia daje natomiast podstawę do objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym.

Kolejno, organ rentowy powołał się na treść art. 11 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych podkreślając, że dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają, bowiem na swój wniosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 5, 8 i 10, w tym wskazane w pkt 4 osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej „zleceniobiorcami", oraz osobami z nimi współpracującymi. Stosownie zaś do brzmienia art. 13 pkt 2 tej ustawy osoby wykonujące pracę nakładczą oraz zleceniobiorcy podlegają ubezpieczeniu społecznemu od dnia oznaczonego w umowie, jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy. Organ rentowy podkreślił, że kontynuacja umowy zlecenia po rozwiązaniu stosunku pracy stanowi zatem negatywną przesłankę przysługiwania zasiłku chorobowego za okres po ustaniu stosunku pracy, jako tytułu ubezpieczenia chorobowego, o której mowa w art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, (por. wyrok Sądu Najwyższego z 28 maja 2013 r. I UK 626/12). Organ rentowy wskazał, że w jego ocenie wnioskodawczyni nie miała prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu, gdyż kontynuowała działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym w postaci umowy zlecenia (apelacja organu rentowego z 23 marca 2023 r. k.44-46 a.s.).

K. C. w odpowiedzi na apelację organu rentowego, wniosła o jej oddalenie oraz zasądzenie na jej rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (odpowiedź na apelację, z 15 maja 2023 r. k. 56-57 a.s.).

Sąd okręgowy zważył co następuje:

Apelacja organu rentowego bała nieuzasadniona.

W przedmiotowej sprawie organ rentowy nie zarzucał w apelacji zaskarżonemu wyrokowi naruszenia przepisów prawa procesowego. Zatem ustalony stan faktyczny przez sąd (...) instancji nie budził zastrzeżeń stron, w tym w szczególności organu rentowego. Ze zgromadzonego materiału dowodowego w niniejszej sprawie wynikało, że odwołująca była zatrudniona na podstawie umowy zlecenia w CSK (...) w W. od 1 czerwca 2022 r., do 31 maja 2023 r. K. C. w okresach od 1 sierpnia 2022 r. do 30 września 2022 r. oraz od 1 października 2022 r. do 31 października 2022 r. była niezdolna do pracy.

Z uwagi na zarzut sformułowany w apelacji, a dotyczący wadliwej wykładni i zastosowania art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2022r., poz. 1732 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą zasiłkową, wstępnie przypomnieć należy, że zgodnie z treścią wskazanego przepisu, zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby.

Sąd okręgowy zważył, że w regulacji art. 13 ust. 1 ustawy zostały określone przesłanki negatywne, bowiem ustawodawca wskazał, że wystąpienie choć jednej z nich odbiera prawo do ubiegania się o świadczenie. Ich cechą wspólną jest istnienie innych źródeł dochodów, które pochodzą m.in. z ubezpieczenia społecznego, własnej kontynuowanej lub podjętej działalności zarobkowej czy Funduszu Pracy. Przesłanka ta stanowi dopełnienie warunku związanego z kontynuowaniem lub podjęciem działalności zarobkowej stanowiącej tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym. Przez „prawo do świadczeń", o którym mowa w tym przepisie, rozumieć należy więc dochód i zarobek, którego uzyskiwanie sprowadza się do odmowy przyznania prawa do zasiłku chorobowego.

Do przyczyn mieszczących się w katalogu przesłanek negatywnych wypłaty zasiłku chorobowego należą wszystkie te okoliczności, w których nie dochodzi do spełnienia się ryzyka ubezpieczeniowego. Szerzej pogląd ten został omówiony w uchwale Sądu Najwyższego z 30 sierpnia 2011 r. w sprawie o sygn. akt III ZP 11/01., gdzie sąd wskazał, że odwołanie się do funkcji i celu prawa do zasiłku chorobowego, udzielanego po przekroczeniu okresu objętego składką, pozwala na stwierdzenie, że w kontekście ogólnych zasad nabywania prawa do zasiłku chorobowego, jest on świadczeniem wyjątkowym przysługującym tylko osobom niepodlegającym ubezpieczeniu z tytułu zdarzeń nieobjętych ryzykiem ubezpieczenia chorobowego.

Organ rentowy twierdził, że odwołująca kontynuowała działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia ją ubezpieczeniem chorobowym, bowiem kontynuowała zawartą umowę zlecenia. W ocenie sądu okręgowego sąd rejonowy zasadnie uznał, że przeprowadzone postępowanie dowodowe nie potwierdziło jednak, aby ubezpieczona w okresie od 1 sierpnia 2022 r. do 30 września 2022 r. oraz od 1 października 2022 r. do 31 października 2022 r. faktycznie realizowała obowiązki w ramach zawartej umowy zlecenia oraz otrzymywała jakiekolwiek wynagrodzenie z tego tytułu. Odwołująca nie osiągała żadnego dochodu, na co wskazują wprost dokumenty zebrane w toku procesu w tym m.in. oświadczenie zleceniodawcy zawierające informacje w jakich dniach ubezpieczona wykonywała umowę oraz kiedy zostało wypłacone jej wynagrodzenie, oraz zeznania K. C..

Kontynuacja, czy też podjęcie stosunku prawnego w rozumieniu art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej wiąże się bowiem z wykonywaniem działalności zarobkowej jako potencjalnego źródła zarobkowania, będącego tytułem do objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej ustawodawca kładzie akcent na czynnik zarobkowy, a więc każdy przejaw zachowania człowieka, który przynosi dochód.

Mając powyższe na względzie nalży wskazać, że sąd rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń, że odwołująca co prawda miała w tym okresie zawartą umowę zlecenia, jednak nie wykonywała żadnych związanych z nią czynności ani nie pobierała z jej tytułu wynagrodzenia, co zostało potwierdzone przez zleceniodawcę ubezpieczonej oraz zeznania odwołującej. Odwołująca, która stała się niezdolna do pracy, nie kontynuowała działalności zarobkowej z tytułu umowy zlecenia. Oznacza to, że nie została spełniona negatywna przesłanka, o której mowa w art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Sąd okręgowy uznał, że zaskarżony wyrok był wydany prawidłowo w oparciu o obowiązujące przepisy prawa. Jednocześnie przytoczona argumentacja przez organ rentowy nie daje żadnych podstaw do zmiany zaskarżonego wyroku.

W związku z powyższym apelacja jako całkowicie bezzasadna podlegała oddaleniu, o czym orzeczono na podstawie art. 385 k.p.c.