Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 listopada 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Renata Gąsior

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 25 listopada 2024 r. w Warszawie

sprawy M. N.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

o zasiłek chorobowy

na skutek apelacji wniesionej przez organ rentowy

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 grudnia 2023 roku sygn. akt VI U 153/23

oddala apelację.

Sędzia Renata Gąsior

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 19 grudnia 2023 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ w W. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych orzekając w sprawie z odwołania M. N. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału we W. z dnia 23 marca 2023 r., znak: (...), zmienił zaskarżaną decyzję i przyznał M. N. prawo do zasiłku chorobowego za okres od 1 stycznia 2023 r. do 31 stycznia 2023 r., o czym orzekł w punkcie 1 wyroku. W punkcie 2 zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. na rzecz odwołującego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami w wysokości ustawowej za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sąd Rejonowy ustalił, że odwołujący się był zatrudniony u N. K. (...) w W. na podstawie umowy o pracę. Firma ta prowadziła 4 apteki. Od marca 2021 r. do grudnia 2022 w jednej z aptek był kierownikiem. Umowa o pracę uległa rozwiązaniu z dniem 31 grudnia 2022 r. W dniu 31 grudnia 2022 r. ustało zatem ubezpieczenie chorobowe odwołującego się z tytułu zatrudnienia u płatnika składek N. K. (...) w W.. Jednocześnie od lipca 2022 r. odwołujący się miał zawartą umowę zlecenia w firmie (...) S.A. w K. ((...)), w ramach której świadczył usługi księgowe w tej samej aptece (zeznania odwołującego się k. 28-28v - protokół 00:04:09-00:11:23).

Niezdolność odwołującego się do pracy powstała w dniu 7 grudnia 2022 r. Następnie do 31 stycznia 2023 r. strona przebywała na zwolnieniu lekarskim wystawionym z uwagi na depresję. W okresie zwolnienia lekarskiego M. N. pozostawał w domu, przyjmował leki. Nie wykonywał żadnych czynności w ramach zawartej umowy zlecenia.

Ostatnie zlecenie księgowe miał na początku grudnia jeszcze przed zwolnieniem lekarskim (historia konta k. 7; zeznania odwołującego się k. 28-28v - protokół 00:04:09 - 00:11:23).

Decyzją z dnia 23 marca 2023 r. znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział we W. odmówił prawa do zasiłku chorobowego za okres od dnia 1 stycznia 2023 r. do dnia 31 stycznia 2023 r. (decyzja - akta rentowe).

Sąd Rejonowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy oraz aktach rentowych oraz na odstawie zeznań odwołującego się k. 28-88v - protokół 00:04:09 - 00:11:23. Autentyczności dokumentów złożonych do akt sprawy żadna ze stron nie kwestionowała, dlatego Sąd uznał je za pełnowartościowy materiał dowodowy.

Dokonując rozważań prawnych, Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy zasiłkowej (ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, tekst jedn. Dz. U. z 2021 r., poz. 1133 ze zm.) zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Sąd wspomniał, że przepis ten miał zastosowanie w niniejszej sprawie, gdyż niezdolność do pracy odwołującego się powstała bezspornie jeszcze w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego wynikającego ze stosunku pracy. Następnie Sąd Rejonowy przywołał treść art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej, w myśl którego zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy: kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby. Regulacja zawarta w art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej stanowi odstępstwo (po spełnieniu warunków w tym przepisie przewidzianych) od ogólnych zasad określających przesłanki prawa do zasiłku chorobowego.

Sąd Rejonowy podkreślił, że tytułem ubezpieczenia chorobowego jest zatrudnienie lub inna działalność, których podjęcie rodzi obowiązek ubezpieczenia chorobowego lub uprawnienie do objęcia tym ubezpieczeniem na zasadach dobrowolności w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych i zaznaczył, że pojęcie działalności zarobkowej, nie zostało zdefiniowane ani na gruncie ustawy zasiłkowej, ani w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych i dlatego należy rozumieć je szeroko.

Zdaniem Sądu Rejonowego, sensie rodzajowym wchodzi tu w grę każda praca (działalność) zarobkowa, mogąca stanowić źródło dochodów. Może nią być np. zatrudnienie na podstawie umowy o pracę czy umowy zlecenia lub umowy agencyjnej. W art. 13 ust. 1 pkt 2 w/w ustawy, chodzi o tego rodzaju działalność zarobkową, która stanowi tytuł do obowiązkowego lub dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. W dalszej części uzasadnienia Sąd Rejonowy zaznaczył, że niewątpliwie istotą i celem regulacji przyznającej prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia jest dostarczanie środków utrzymania ubezpieczonemu, któremu choroba przeszkodziła w znalezieniu nowego zatrudnienia. W sytuacji, w której zainteresowany ma inne źródło dochodu zasiłek chorobowy z tytułu ubezpieczenia, które ustało, nie przysługuje (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 czerwca 2007 r., I BU 14/06, Lex nr 611388). Prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia ma charakter wyjątkowy, bowiem uzyskuje się go pomimo nieopłacenia składki, osobom niepodlegającym ubezpieczeniu.

Sąd Rejonowy zaakcentował, że dopiero wykonywanie pracy na podstawie umowy zlecenia - a nie tylko zawarcie umowy - stwarza obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowego lub możliwość wyboru tego tytułu ubezpieczenia (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z 17 czerwca 2008 r., I UK 402/07, OSNP 2009/21-22/297, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2020 r., I UK 315/19, Legalis nr 2402510). Tylko w razie wykonywania umowy zlecenia będzie bowiem można mówić o braku funkcjonalnego celu zasiłku chorobowego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego. Zarobek uzyskany w ten sposób stanowił będzie substytut zasiłku chorobowego. Istotnie przyznać jednak należy, iż zawarcie przez ubezpieczonego umowy zlecenia i trwanie tej umowy po ustaniu tytułu ubezpieczenia z tytułu stosunku pracy, stwarza domniemanie kontynuowania działalności zarobkowej przez wnioskodawcę po ustaniu stosunku pracy. Niemniej jednak, wskazane domniemanie jest wzruszalne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2012 r. I UK 13/12 Lex 1218583).

Sąd Rejonowy zaznaczył, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego, przede wszystkim na tle tytułu ubezpieczeń społecznych w postaci prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, jednolicie przyjmuje się, że podstawą do powstania obowiązku ubezpieczenia w oparciu o powyższy przepis jest faktyczne wykonywanie działalności pozarolniczej (art. 13 pkt 4 ustawy systemowej), w tym gospodarczej, co oznacza, że wykonywanie tejże działalności, to rzeczywista działalność zarobkowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25 listopada 2005 r., I UK 80/05, OSNAPiUS 2006/19- 20/309; z dnia 14 września 2007 r., III UK 35/07, LEX nr 483284) Sąd Najwyższy nie ma zatem wątpliwości, że prowadzenie działalności gospodarczej o tyle stanowi tytuł podlegania ubezpieczeniom, o ile faktycznie ubezpieczony działalność tę wykonuje, choć stopień natężenia jego aktywności może być różny (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 września 2016 r., IUK 455/15, LEX nr 2122404).

W ocenie Sądu Rejonowego brak jest podstaw, aby zagadnienie to inaczej postrzegać na gruncie tytułu ubezpieczeń społecznych w postaci umowy zlecenia. Zdaniem Sądu odwołujący się wykazał, że w spornym okresie, faktycznie nie wykonywał zlecenia w ramach zawartej w lipcu 2022 r. umowy. Wypłacone zaś w styczniu 2023 wynagrodzenie - 100 zł dotyczyło czynności wykonanych jeszcze przed rozpoczęciem korzystania ze zwolnienia lekarskiego. Skoro więc, po ustaniu zatrudnienia na umowę o pracę odwołujący nie wykonywał umowy zlecenia, to nie mógł z tego tytułu podlegać dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Konsekwencją przeciwnego ustalenia byłoby uznanie, że odwołujący był zobowiązany do złożenia stosownego wniosku o objęcie go dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Dopiero złożenie takiego wniosku skutkowałoby możliwością przyznania odwołującemu się zasiłku chorobowego. Takie rozumowanie pozbawiałoby odwołującego możliwości zabezpieczenia społecznego, możliwości uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, jak również pozostawiałoby odwołującego bez ochrony ubezpieczeniowej, pomimo że odwołujący opłacał składki na ubezpieczenie chorobowe z tytułu wykonywanej pracy. Skoro odwołujący był niezdolny do pracy, to trudno wymagać od niego również dopełniania formalności związanych ze składaniem wniosku o objęcie ubezpieczeniem chorobowym z tytułu umowy cywilnoprawnej. Pozbawienie odwołującego się prawa do zasiłku chorobowego pomimo tego, że były za niego odprowadzane składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, w tym chorobowe i zdrowotne, jest sprzeczne z podstawowymi zasadami systemu ubezpieczeń społecznych i prawa obywateli do zabezpieczenia społecznego (zob. wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z dnia 24 stycznia 2017 r., VII Ua 76/16, Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych).

Wobec powyższego Sąd Rejonowy uznał, że odwołujący się spełnił wymóg do przyznania mu zasiłku chorobowego, gdyż jego niezdolność do pracy trwała nadal nieprzerwanie po zakończeniu stosunku pracy. Ponadto w okresie swojej niezdolności do pracy, mimo zawartej umowy zlecenia, nie wykonywał żadnych czynności w ramach tej umowy.

W tym stanie rzeczy sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującemu się prawo do zasiłku chorobowego za okres do 1 stycznia 2023 r. do 31 stycznia 2023 r. O kosztach procesu orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., w myśl którego strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Odwołujący się był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika - radcę prawnego, w związku z czym należało uwzględnić koszty zastępstwa procesowego, które Sąd ustalił na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804) - 180 zł. (wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi – Północ z dnia 19 grudnia 2023 r. wraz z uzasadnieniem – k. 30 i k. 34-38 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. w dniu 1 lutego 2024 r. złożył apelację od wyroku z dnia 19 grudnia 2023 r., zaskarżając go w całości.

Skarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego , tj. art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej też: ustawa zasiłkowa), poprzez błędną wykładnię i wskutek tego jego niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że umowa cywilnoprawna, jaką M. N. zawarł od lipca 2022 r. i kontynuowaną ją po ustaniu stosunku pracy, nie jest działalnością zarobkową w rozumieniu przedmiotowego przepisu i w konsekwencji przyznaniu odwołującemu prawą do zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia w sytuacji, gdy odwołujący kontynuował działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym, a zatem w sytuacji gdy odwołujący wypełnił przesłanki wyłączenia prawa do zasiłku po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego.

Zarzucając powyższe, pełnomocnik organu rentowego wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku Sądu I instancji w całości (pkt 1 i 2 wyroku), oddalenie odwołania i zasądzenie na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za instancję odwoławczą.

Uzasadniając apelację wskazał, że Sąd Rejonowy w trakcie prowadzonego postępowania odwoławczego prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy, jednakże nieprawidłowo zastosował art. 13 ust. 1 pkt 2 tej ustawy zasiłkowej, uznając, że skoro odwołujący od początku grudnia nie wykonywał aktywnie zleceń z zawartej umowy zlecenia, to należy uznać, że nie kontynuował działalności zarobkowej w formie umowy zlecenia.

Natomiast zdaniem organu, to że M. N. w trakcie zwolnienia lekarskiego nie wykonywał aktywnie umowy zlecenia (ponieważ był chory) nie oznacza, że nie posiadał tytułu do ubezpieczeń społecznych w postaci tej umowy po ustaniu stosunku pracy.

Organ rentowy powołał się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2003 r., sygn. akt II UK 176/03, w którym sąd wskazał, że wyłączenie prawa do zasiłku chorobowego na podstawie art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa dotyczy sytuacji, gdy osoba niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego nie podlega żadnemu ubezpieczeniu natomiast kontynuuje lub podejmuje działalność zarobkową uprawniającą ją do objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym.

Wskazał też uchwałę Sądu Najwyższego z 30 sierpnia 2001 r., sygn. akt III ZP 11/01 OSP 2002), w której sąd wywodzi, że prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia ma charakter wyjątkowy. Wyjątkowość wyraża się w przyznaniu prawa do świadczenia w okresie, za który nie jest opłacana składka, osobom niepodlegającym ubezpieczeniu. Zasiłek chorobowy zastępuje w tym wypadku utracony zarobek. Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że ryzykiem chronionym jest w tym przypadku niemożność wykonywania (kontynuowania lub podjęcia) każdej działalności zarobkowej, zarówno tej, której wykonywanie dawało tytuł do objęcia ubezpieczeniem, jak i wykonywanej równolegle z taką działalnością, a ponadto jakiejkolwiek nowej działalności dającej źródło utrzymania. Jeżeli po ustaniu tytułu ubezpieczenia dojdzie do kontynuowania lub podjęcia działalności, zostanie ona objęta ubezpieczeniem chorobowym. Wówczas zdarzenie ubezpieczeniowe (choroba) będzie pozostawać w związku z nowym tytułem ubezpieczeniowym.

Strona wnosząca apelację wskazała, że w sytuacji jak w przypadku odwołującego niezdolność do pracy nie daje podstaw do przyznania zasiłku chorobowego mimo spełnienia warunków określonych w art. 7 ustawy, skoro osoba taka nie skorzystała z możliwości dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i powstania nowego tytułu ubezpieczenia chorobowego. Wspólną cechą przyczyn wyłączających prawo do zasiłku jest istnienie innych źródeł dochodów z ubezpieczenia społecznego (emerytura lub renta z tytułu niezdolności do pracy), z Funduszu Pracy (zasiłek dla bezrobotnych, zasiłek lub świadczenie przedemerytalne) bądź z własnej kontynuowanej lub podjętej działalności zarobkowej. We wszystkich tych przypadkach wypłata zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia byłaby sprzeczna z ratio legis omawianej regulacji, która sprowadza się do dostarczenia środków utrzymania byłemu ubezpieczonemu, który z powodu ustania pracy zarobkowej traci dotychczasowe dochody, a któremu choroba przeszkodziła w znalezieniu i podjęciu nowej pracy zarobkowej, a tym samym nowego źródła dochodów. Wskazano także, że w orzecznictwie, jeszcze na tle ustawy z grudnia 1974 roku, wskazywano, że "działalnością zarobkową" jest działalność stanowiąca źródło dochodu z tytułu własnej pracy, niezależnie od podstawy jej wykonywania. Może nią być na przykład zatrudnienie na podstawie umowy o pracę czy umowy zlecenia lub umowy agencyjnej. Jedną z form działalności zarobkowej jest też prowadzenie działalności gospodarczej na własny rachunek. Dodatkowo przyjmowano, że jest to tego rodzaju działalność zarobkowa, która stanowi tytuł do ubezpieczenia społecznego, ponieważ tylko taka działalność może być podstawą do wypłaty zasiłku w miejsce utraconego dochodu, a więc uczynić zbędną ochronę ubezpieczeniową z tytułu poprzedniej, zakończonej działalności. Podkreślano zatem, że działalność zarobkowa to „działalność stanowiąca tytuł podlegania ubezpieczeniu chorobowemu" (wyrok SN z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN 68/99, OSNP 2000 nr 19, poz. 726). Obecnie warunek ten jest expressis verbis wyrażony w art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej.

Pod pojęciem podjęcia lub kontynuowania działalności zarobkowej, stanowiącym przesłankę wyłączającą prawo do zasiłku, należy więc rozumieć istnienie innych źródeł dochodów, będących tytułem do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniających prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby.

Odnosząc się z kolei do kwestii osiągania dochodów z działalności zarobkowej, będącej przesłanką wyłączenia prawa do zasiłku chorobowego wskazano, że brak dochodu nie świadczy o braku faktycznego kontynuowania działalności. Nieuzyskiwanie dochodu nie wyłącza regulacji art. 13 ust. 2 ustawy zasiłkowej, gdyż przepis ten nie uzależnia prawa do zasiłku chorobowego od nieosiągania dochodu. Nieosiągnięcie w okresie niezdolności do pracy dochodu z umowy cywilnoprawnej i zawieszenie jej realizacji w związku z chorobą, nie powoduje zakwestionowania obowiązywania takiej umowy i jej obecności w obrocie prawnym. "Zaprzestanie działalności" następuje z chwilą jej formalnego zawieszenia lub zakończenia na skutek rozwiązania umowy lub całkowitego zaniechania jej wykonywania. Faktyczne chwilowe zaprzestanie prowadzenia działalności wynikającej z umowy zlecenia, które nie zostało spowodowane tymi okolicznościami, nie powoduje więc wyłączenia prowadzącego tę działalność z ubezpieczeń społecznych.

Zdaniem strony wnoszącej apelację, odwołujący po ustaniu stosunku pracy, kontynuował wcześniej zawartą umowę zlecenia, która stanowiła tytuł do objęcia go ubezpieczeniem chorobowy, a zatem spełnił negatywną przesłankę z art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej (apelacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. z dnia 1 lutego 2024 r – k. 42-44 a.s. ).

Sąd Okręgowy, zważył co następuje:

Apelacja organu rentowego jako niezasadna, podlega oddaleniu.

Z uwagi na zarzut sformułowany w apelacji, a dotyczący wadliwej wykładni i zastosowania art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (zwanej dalej ustawą zasiłkową), wstępnie przypomnieć należy, że zgodnie z treścią wskazanego przepisu, zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby.

Zacytowany przepis normuje brak prawa do zasiłku chorobowego w okresie po ustaniu tytułu ubezpieczenia zarówno wówczas, gdy niezdolność do pracy powstała w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i po jego ustaniu. Wyłączenie ochrony skutków ryzyka niezdolności do pracy w okolicznościach wymienionych w przepisie art. 13 ust. 1 następuje od dnia ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego i obejmuje różne sytuacje faktyczne, które nie tworzą jednorodnej grupy. Generalnie podzielić można je na dwie podgrupy. Jedna podgrupa dotyczy stanów faktycznych wskazujących na możliwość podlegania ubezpieczeniu i korzystania z jego ochrony na zasadach ogólnych, tj. w czasie trwania ubezpieczenia. Obejmuje ona m.in. kontynuowanie lub podjęcie działalności zarobkowej, stanowiącej tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym lub zapewniającej prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby. W rozpatrywanej sprawie taka właśnie sytuacja, według organu rentowego, zaistniała. Organ rentowy dla uzasadnienia swego stanowiska powołał szereg argumentów oraz orzecznictwo i podkreślić należy, że co do zasady wszystkie te poglądy i argumenty dotyczące funkcji art. 13 ust. 1 ustawy zasiłkowej i interpelacji pojęcia „działalności zarobkowej” Sąd II instancji podziela.

W przedmiotowej sprawie rzecz jednak w tym, że M. N., wedle Sądu I instancji, nie kontynuował takiej działalności zarobkowej po ustaniu ubezpieczenia chorobowego (po rozwiązaniu z nim stosunku pracy) i to właśnie w przedmiotowej sprawie wysuwa się na plan pierwszy. Przed dokonaniem szczegółowej analizy tego zagadnienia trzeba jednak przypomnieć, że ustalenia faktyczne w rozpatrywanej sprawie nie zostały w apelacji zakwestionowane. Na ich tle jako istotny, należy powołać pogląd prezentowany w orzecznictwie, a otyczący możliwości przyjęcia konstrukcji o rozwiązaniu umowy zlecenia poprzez czynności konkludentne, mimo formalnego jej rozwiązania w terminie późniejszym od ustania stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2005 r., III CK 307/05, LEX nr 332953; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 2013 r., I UK 626/12). Również w wyroku z dnia 4 października 2018 r. (III UZP 5/18, Lex nr 2575525) Sąd Najwyższy do tych poglądów się odwołał. Wskazał, że osoba zatrudniona na podstawie stosunku pracy, a jednocześnie prowadząca równolegle inną działalność (umowa cywilna, pozarolnicza działalność gospodarcza) straci prawo do zasiłku za cały okres zwolnienia, jeżeli ta równoległa działalność będzie faktycznie prowadzona obok wykonywanej pracy najemnej, bez względu na częstotliwość tych dodatkowych zadań, czy też wysokość uzyskanego przysporzenia majątkowego. W ten sposób realizuje się przesłanka "kontynuowania działalności zarobkowej". Nie ma wówczas aksjologicznych przesłanek do wypłaty świadczenia z ubezpieczenia chorobowego, jeżeli została zachowana zdolność do prowadzenia tej działalności. Jednak na przeciwnym biegunie mogą ujawnić się interferencje, w których ubezpieczony po ustaniu tytułu chorobowego legitymuje się węzłem prawnym stanowiącym podstawę do ubezpieczenia chorobowego. Ów węzeł może mieć charakter formalny, gdy po ustaniu zatrudnienia (złożeniu zgodnych oświadczeń woli albo złożeniu jednostronnego oświadczenia woli) dojdzie również - wskutek czynności konkludentnych - do ustania umowy cywilnoprawnej. Naturalnie brak pisemnego wypowiedzenia takiej umowy nie stanowi przeszkody (sfera dowodowa) do wykazania, że faktycznie strony zaprzestały wykonywania wzajemnych obowiązków z umowy cywilnoprawnej. W innym układzie zaistnieje płaszczyzna, że umowa cywilnoprawna zostanie wypowiedziana w trakcie trwania stosunku pracy, lecz jej skutek nastąpi już po ustaniu zatrudnienia. W takim razie należy mieć na uwadze, jaka była przyczyna wypowiedzenia (na przykład: nienależyte wykonywanie obowiązków, suponujące jednak wkład pracy zleceniobiorcy, czy też sytuacja odwrotna, to jest zgłoszony brak dyspozycyjności do pracy przez zleceniobiorcę). Z kolei w razie braku przyczynowości (braku możliwości jej odtworzenia) wypowiedzenia umowy, pomocne staną się okoliczności faktyczne, takie jak realizowanie umowy cywilnoprawnej w okresie tego wypowiedzenia, czy też - na przykład na wzór pracowniczego modelu - czy w jego okresie zleceniobiorca został zwolniony z obowiązku wykonywania pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia (bez zachowania prawa do niego), czy też w końcu zleceniobiorca odmawiał przyjmowania zleceń do wykonania, nie składał żadnych rachunków, raportów, nie zajmował się kolportażem materiałów reklamowych, de facto nie wykonując żadnych czynności, chociaż otrzymał wynagrodzenie, które mając charakter marginalny (wysokość) nie stanowiło ekwiwalentu za wykonane świadczenie, lecz miało charakter ryczałtowy, gwarantowany niezależnie od pracy, a może też stanowiło zapłatę za inny okres rozliczeniowy.

Według Sądu Najwyższego, suma wyżej przedstawionych argumentów skłania do konkluzji, że konieczne jest dostrzeżenie, w jakich okolicznościach realizuje się przesłanka z art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej. Jeżeli przybiorą one kontekst związania formalnego, nie jest wykluczone a priori przyjęcie takiej wykładni, że osoba zainteresowana, która stała się niezdolna do pracy w okolicznościach wskazanych w art. 6 ustawy zasiłkowej (w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego), nie nabędzie prawa do zasiłku chorobowego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego tak długo, aż przestanie wykonywać "kontynuowaną" albo "podjętą" po ustaniu poprzedniego ubezpieczenia chorobowego działalność zarobkową stanowiącą "nowy" tytuł do objęcia tej osoby obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym, względnie zapewniającą jej prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy spowodowanej chorobą. Tym samym a contrario należy zatem przyjąć, że zaprzestanie wykonywania "kontynuowanej" albo "podjętej" działalności zarobkowej po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, otwiera zainteresowanemu możliwość skutecznego ubiegania się o świadczenie zasiłkowe ze skutkiem ex nunc (od chwili, w której zaprzestano realizowania takiej działalności). Osoba niezdolna do pracy, która spełniła ten warunek, nabędzie zatem prawo do zasiłku chorobowego, o ile nie zaistnieje którakolwiek z pozostałych przesłanek negatywnych, jakie zostały wymienione taksatywnie w art. 13 ustawy zasiłkowej.

Uwzględniając powyższe, Sąd (...) instancji podzielił stanowisko Sądu Rejonowego, który wyeksponował w rozważaniach prawnych, mające oparcie w niekwestionowanych przez ZUS ustaleniach faktycznych, okoliczności nie realizowania przez ubezpieczonego czynności wynikających z umowy zlecenia. Sąd ustalił – a organ rentowy tego nie kwestionował – że ostatnie zlecenie księgowe M. N. wykonał na początku grudnia jeszcze przed zwolnieniem lekarskim, czyli przed 7 grudnia 2022 r. Niewątpliwie, od tej daty ubezpieczony nie wykonywał obowiązków, jakie umowa zlecenia na niego nakładała, a i zleceniodawca N. K. (...) w W. nie realizowała swoich zobowiązań względem M. N., tj. wypłaty mu wynagrodzenia. Jak wynika z przepisów, które prawidłowo zastosowała Sąd I instancji, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają (…) osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są „osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia”. Objęcie ubezpieczeniem jest zatem zależne od faktycznego wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia, a nie jedynie od formalnego jej zawarcia. Jak wynika zaś, z cytowanego orzeczenia Sądu Najwyższego, istotne nie jest zaś formalne zawarcie umowy, ale faktyczne wykonywanie działalności zarobkowej stanowiącej tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym. Rację ma zatem Sąd I instancji, który przyjął, że skoro M. N. nie mógł być na podstawie umowy zlecenia objęty ubezpieczeniem, to nie doszło do spełnienia przesłanki wskazanej w art. 13 ust. 4 w/w ustawy w postaci „kontynowania działalności zarobkowej stanowiącej tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym”. W konsekwencji nie było podstaw do nieprzyznania mu zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego wobec bezspornego spełnienia przez niego pozostałych przesłanek przyznania zasiłku.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy oddalił apelację organu rentowego na podstawie art. 385 k.p.c.

Sędzia Renata Gąsior