Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 maja 2025 roku

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 22 maja 2025 roku w Warszawie

sprawy z powództwa J. K.

przeciwko Sądowi Okręgowemu w (...)

o wynagrodzenie

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi – Północ w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 października 2024 roku

sygn. VI P 144/24

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego Sądu Okręgowego w W. na rzecz powoda J. K. kwotę 1.350 zł (tysiąc trzysta pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi za czas po upływie tygodnia od dnia doręczenia wyroku pozwanemu do dnia zapłaty.

sędzia Agnieszka Stachurska

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń wyrokiem z dnia 16 października 2024r., orzekając w sprawie z powództwa J. K. przeciwko Sądowi Okręgowemu w W. o wynagrodzenie:

1)  zasądził od pozwanego Sądu Okręgowego w W. na rzecz powoda J. K. kwotę 18.658,05 zł tytułem wynagrodzenia za pracę wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty:

a)  1.362,12 zł od dnia 30 stycznia 2022 roku do dnia zapłaty,

b)  1.362,12 zł od dnia 1 marca 2022 roku do dnia zapłaty,

c)  1.362,12 zł od dnia 30 marca 2022 roku do dnia zapłaty,

d)  1.362,12 zł od dnia 30 kwietnia 2022 roku do dnia zapłaty,

e)  1.326,97 zł od dnia 30 maja 2022 roku do dnia zapłaty,

f)  1.362,12 zł od dnia 30 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty;

g)  1.362,12 zł od dnia 30 lipca 2022 roku do dnia zapłaty,

h)  1.362,12 zł od dnia 30 sierpnia 2022 roku do dnia zapłaty,

i)  1.444,66 zł od dnia 30 września 2022 roku do dnia zapłaty,

j)  1.589,12 zł od dnia 30 października 2022 roku do dnia zapłaty,

k)  1.589,12 zł od dnia 30 listopada 2022 roku do dnia zapłaty,

l)  1.589,12 zł od dnia 30 grudnia 2022 roku do dnia zapłaty,

m)  1.584,22 zł od dnia 1 kwietnia 2023 roku do dnia zapłaty;

2)  zasądził od pozwanego Sądu Okręgowego w W. na rzecz powoda J. K. kwotę 2.700 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty;

3)  wyrokowi w punkcie 1 nadał rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 24.520,28 zł.

Sąd Rejonowy ustalił, że J. K. jest sędzią Sądu Okręgowego w W.. Z dniem 21 września 2022r. powierzono mu na okres do dnia 20 marca 2023r. pełnienie funkcji (...) Wydziału Gospodarczego Sądu Okręgowego w W.. Zgodnie z § 39 Regulaminu Pracy w Sądzie Okręgowym w W. wynagrodzenie za pracę wypłacane jest wszystkim pracownikom raz w miesiącu w terminie do 29 dnia każdego miesiąca z dołu. Jeżeli dzień ten jest wolny od pracy, wypłata odbywa się poprzedzającym go dniu roboczym (ust. 1). Składniki wynagrodzenia za pracę, przysługujące pracownikowi za okresy dłuższe niż jeden miesiąc, wypłaca się zgodnie z obowiązującymi przepisami (ust. 2). W komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 9 sierpnia 2019 roku w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2019 roku (M.P z 2019 roku, poz. 742) ogłoszono, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2019 roku wyniosło 4.839,24 zł. W komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 11 sierpnia 2020 roku w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2020 roku (M.P z 2020 roku poz. 711) ogłoszono, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 roku wyniosło 5.024,48 zł. W komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 10 sierpnia 2021 roku w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2021 roku (M.P z 2021 roku poz. 730) ogłoszono, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2021 roku wyniosło 5.504,52 zł.

W okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2022 roku powód otrzymywał wynagrodzenie zasadnicze sędziego sądu okręgowego w stawce piątej, z zastosowaniem mnożnika 2,5. Dodatek stażowy w całym 2022 roku wynosił w jego przypadku 20% wynagrodzenia zasadniczego. Od 21 września 2022r. do 20 marca 2023r. otrzymywał dodatek funkcyjny w mnożniku 0,5 miesięcznie z racji zajmowania stanowiska (...) Wydziału Gospodarczego Sądu Okręgowego w W.. W 2022 roku wynagrodzenie zasadnicze w okresie od stycznia do grudnia wynosiło 12.626,20 zł, za wyjątkiem maja 2022r., kiedy powód otrzymał kwotę 10.997,01 zł w związku ze zwolnieniem lekarskim. W tym okresie otrzymywał dodatek stażowy w kwocie 2.525,24 zł miesięcznie, za wyjątkiem maja, kiedy kwota dodatku wyniosła 2.199,40 zł. Z kolei dodatek funkcyjny we wrześniu 2022r. były wypłacony w kwocie 918,18 zł, a w okresie od października do grudnia 2022r. w kwocie 2.525 zł. Łącznie powód otrzymywał miesięcznie w okresie od stycznia do grudnia 2022r. kwotę 15.151,44 zł, za wyjątkiem miesiąca maja 2022r., kiedy otrzymał wynagrodzenie wynoszące 14.760,44 zł, przy uwzględnieniu kwoty bazowej w wysokości 5.050,48 zł, czyli odpowiadającej ww. przeciętnemu wynagrodzeniu w drugim kwartale 2020 roku powiększonemu o 26 zł. Przy przyjęciu zaś kwoty bazowej 5.504,52 zł, czyli odpowiadającej ww. przeciętnemu wynagrodzeniu w drugim kwartale 2021 roku, wynagrodzenie zasadnicze wypłacone powodowi przez pozwanego za 2022 rok wyniosłoby w okresie od stycznia do grudnia 2022r. – 13.761,30 zł, za wyjątkiem maja, gdy wyniosłoby 11.985,65 zł. Ponadto powód otrzymywałby dodatek stażowy w kwocie 2.752,26 zł, za wyjątkiem maja 2022r. kiedy otrzymałby dodatek w kwocie 2.397,13 zł. Natomiast dodatek funkcyjny otrzymałby w kwocie 1 .00,72 zł we wrześniu oraz 2.752,26 zł w okresie od października do grudnia 2022r. Otrzymałby również wynagrodzenie roczne za 2022 rok w kwocie o 1.584,22 zł wyższe. Łącznie różnica między wynagrodzeniem wypłaconym w 2022r., a należnym wynosiła 18.658,05 zł (niedopłata).

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie faktów powszechnie znanych (art. 228 § 1 k.p.c.), faktów niezaprzeczonych (bezspornych) (art. 230 k.p.c.), faktów ustalonych na podstawie innych ustalonych faktów (art. 231 k.p.c.) oraz dowodów z dokumentów, które nie były kwestionowane przez strony co do ich prawdziwości, jak i nie budziły w tym zakresie wątpliwości Sądu.

Sąd Rejonowy, powołując się na art. 91 § 1, lc - § 2, § 6 - 7 ustawy z dnia 27 lipca 2001r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (tekst jedn. Dz.U. 2024 poz. 334; dalej jako p.u.s.p.) wskazał, że wysokość wynagrodzenia sędziów, zajmujących równorzędne stanowiska sędziowskie, różnicuje staż pracy lub pełnione funkcje (§ 1). Podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023r. poz. 1251, 1429 i 1672), z zastrzeżeniem § ld (§ lc). Jeżeli przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w § lc, jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego - przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w dotychczasowej wysokości (§ ld). Wynagrodzenie zasadnicze sędziego określa się w stawkach, których wysokość ustala się z zastosowaniem mnożników podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego, o której mowa w § lc. Stawki wynagrodzenia zasadniczego na poszczególnych stanowiskach sędziowskich oraz mnożniki, służące do ustalenia wysokości wynagrodzenia zasadniczego sędziów w poszczególnych stawkach, określa załącznik do ustawy (§ 2). W związku z pełnioną funkcją sędziemu przysługuje dodatek funkcyjny (§ 6). Wynagrodzenie sędziów różnicuje ponadto dodatek za długoletnią pracę, wynoszący, począwszy od szóstego roku pracy, 5 % wynagrodzenia zasadniczego i wzrastający po każdym roku o 1 %, aż do osiągnięcia 20 % wynagrodzenia zasadniczego (§ 7).

W dalszej kolejności Sąd I instancji, powołując się na art. 91a p.u.s.p. wskazał, że sędziemu obejmującemu stanowisko w sądzie rejonowym przysługuje wynagrodzenie zasadnicze w stawce pierwszej. Sędziemu obejmującemu stanowisko w sądzie okręgowym przysługuje wynagrodzenie zasadnicze w stawce czwartej, a jeżeli na niższym stanowisku otrzymywał już wynagrodzenie w stawce czwartej albo piątej - przysługuje mu wynagrodzenie zasadnicze w stawce, odpowiednio, piątej albo szóstej. Sędziemu obejmującemu stanowisko w sądzie apelacyjnym przysługuje wynagrodzenie zasadnicze w stawce siódmej, a jeżeli na niższym stanowisku otrzymywał już wynagrodzenie w stawce siódmej albo ósmej - przysługuje mu wynagrodzenie zasadnicze w stawce, odpowiednio, ósmej albo dziewiątej (§ 1). Jeżeli przed objęciem stanowiska sędziowskiego sędzia zajmował inne, odpowiednio równorzędne, stanowisko sędziowskie lub prokuratorskie, na obejmowanym stanowisku przysługuje mu wynagrodzenie zasadnicze w stawce nie niższej od stawki, w której przysługiwało mu na stanowisku zajmowanym poprzednio (§ 2). Wynagrodzenie zasadnicze sędziego określa się w stawce bezpośrednio wyższej po upływie kolejnych pięciu lat pracy na danym stanowisku sędziowskim (§ 3). Do okresu pracy na stanowisku sędziego sądu rejonowego dolicza się okres pracy na stanowisku asesora sądowego (§ 4). Sędziemu, któremu z chwilą objęcia stanowiska w sądzie okręgowym przysługiwało wynagrodzenie zasadnicze w stawce czwartej albo piątej, a także sędziemu, któremu z chwilą objęcia stanowiska w sądzie apelacyjnym przysługiwało wynagrodzenie zasadnicze w stawce siódmej albo ósmej, do okresu pracy niezbędnego do uzyskania wynagrodzenia w stawce bezpośrednio wyższej zalicza się okres pracy na stanowisku bezpośrednio niższym, w którym sędziemu przysługiwało wynagrodzenie zasadnicze w stawce, odpowiednio, trzeciej albo czwartej, szóstej albo siódmej (§ 5). Okres pracy, o którym mowa w § 3, ulega wydłużeniu o trzy lata w razie ukarania sędziego w tym czasie karą dyscyplinarną inną niż kara upomnienia, trzykrotnego wytknięcia uchybienia, o którym mowa w art. 40 lub trzykrotnego zwrócenia uwagi w trybie określonym w art. 37 § 4 (§ 6).

Stawki wynagrodzenia zasadniczego na poszczególnych stanowiskach sędziowskich oraz mnożniki, służące do ustalenia wysokości wynagrodzenia zasadniczego sędziów określa Załącznik do ustawy z dnia 27 lipca 2001r. (Dz. U. z 2024r. poz. 334):

Stanowisko	Stawka wynagrodzenia zasadniczego	Mnożnik
sędzia sądu rejonowego	pierwsza	2,05
	druga	2,17
	trzecia	2,28
	czwarta	2,36
	piąta	2,50
sędzia sądu okręgowego	czwarta	2,36
	piąta	2,50
	szósta	2,65
	siódma	2,75
	ósma	2,92
sędzia sądu apelacyjnego	siódma	2,75
	ósma	2,92
	dziewiąta	3,12
	dziesiąta	3,23

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 1997r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (tekst jedn. Dz.U. 2023 poz. 1690), która ma zastosowanie do powoda, pracownik nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. Zgodnie z art. 4 ust. 1 tej samej ustawy wynagrodzenie roczne ustala się w wysokości 8,5% sumy wynagrodzenia za pracę otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego, za który przysługuje to wynagrodzenie, uwzględniając wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia, zaś według art. 5 ust. 2 wynagrodzenie roczne wypłaca się, z zastrzeżeniem ust. 3, nie później niż w ciągu pierwszych trzech miesięcy roku kalendarzowego następującego po roku, za który przysługuje to wynagrodzenie.

Sąd I instancji ocenił, że świadczenia przysługujące powodowi za sporne okresy należało określić zgodnie z wyżej powołanymi przepisami. Według reguł wynikających z tychże przepisów zostały wyliczone świadczenia, jakie przysługiwałyby, gdyby nie doszło do ustawowego „zamrożenia’’ wynagrodzeń sędziowskich. Zostało to dokonane w oparciu o niezbędne dane dla takich wyliczeń. W konsekwencji zasądzone wyrokiem kwoty odpowiadają różnicom między wysokością świadczeń powodowi wypłaconych, a wysokością należną za poszczególne miesiące 2022 roku.

O odsetkach Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. Odsetki należne są od dnia, w którym roszczenia powoda stały się wymagalne, zgodnie z obowiązującymi u pozwanej regulacjami płacowymi.

Sąd Rejonowy podkreślił, że przepisy, na które powoływała się pozwana (art. 12 ustawy z dnia 19 listopada 2020r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 - Dz.U. 2020 poz. 2400 ze zm. oraz art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 2021r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 - Dz.U. 2021 poz. 2445 ze zm.) podlegały pominięciu. Sąd I instancji odmówił ich zastosowania, wobec wyników przeprowadzonej kontroli konstytucyjności tych przepisów. W orzecznictwie i piśmiennictwie nie ma zgodności co do dopuszczalności tzw. rozproszonej kontroli badania konstytucyjności ustaw z Konstytucją przez sądy. Dopuszczalność kontroli zgodności przepisu ustawy z Konstytucją przez sądy wywodzi się z art. 8 i art. 178 ust. 1 Konstytucji RP (por. M. Wiącek, Dialog między sądami administracyjnymi a Trybunałem Konstytucyjnym, Zeszyty Naukowe Sądów Administracyjnych z 2021r., s. 237, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 24 października 2004r., V SA 613/00, opubl. w LEX 46062, wyrok Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 1998r., I PKN 90/98, OSNP z 2001r., nr l, poz. 6), a niekiedy - z zastrzeżeniem, że ma to służyć ochronie praw i wolności jednostki - z art. 45 Konstytucji (tak P. Kardas, M. Gutowski, Spory ustrojowe a kompetencje sądów (granice bezpośredniego stosowania Konstytucji, Palestra z 2017r., nr 12, s.23-44) (por. Wyrok NSA z 20 lipca 2021r., II FSK 1832/16, LEX nr 3232398.). Dalej w cytowanym wyroku NSA wskazał, iż różnice poglądów nie dotyczą jednakże sytuacji tzw. oczywistej niekonstytucyjności albo w razie przyznania przez Trybunał Konstytucyjny przywileju korzyści w okresie odroczenia utraty mocy obowiązującej niekonstytucyjnego przepisu. Dopuszcza się w takich sytuacjach pominięcie niekonstytucyjnej ustawy przez sąd w procesie orzekania (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 22 maja 2007r., SK 36/07, OTK-A z 2007r., nr 6, poz. 50, wyroki Sądu Najwyższego z 8 sierpnia 2017r., I U 325/16, LEX nr 2389585, Naczelnego Sądu Administracyjnego z 30 stycznia 2018r., I GSK 2706/17). Sytuacja taka ma miejsce, gdy w przeszłości Trybunał Konstytucyjny orzekał już o normie analogicznej do normy, która ma być zastosowana w sprawie sądowej (tzn. badał ten sam problem konstytucyjny, choć w związku z innym przepisem ustawy), albo w przypadku powtórzenia niekonstytucyjnej normy przez ustawodawcę, albo wówczas, gdy w ustawie (tej samej czy innej) funkcjonuje analogiczna norma, która nie była bezpośrednim przedmiotem kontroli TK.

Sąd Rejonowy zaznaczył, że niekonstytucyjność przepisów „zamrażających "wynagrodzenia sędziowskie nie budziła wątpliwości. TK badał już ten sam problem konstytucyjny m.in. w wyroku z dnia 12 grudnia 2012r., K 1/12, następnie zaś w wyroku z dnia 8 listopada 2023r., K 1/23 i orzekł, że art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz. U. poz. 2666, z późn. zm.) są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Jakkolwiek TK kontrolował tu przepisy odnoszące się do realizacji ustawy budżetowej na rok 2023, to Sąd nie znalazł podstaw w świetle wskazań TK, o których mowa w dalszej części uzasadnienia, by sytuacja kształtowała się odmiennie w 2021 roku i w 2022 roku. Z tych też względów zachodzi oczywista niekonstytucyjność przepisów ustaw okołobudżetowych „zamrażających’’ wynagrodzenia sędziowskie, która uprawnia Sąd w niniejszej sprawie do zastosowania rozproszonej kontroli konstytucyjności i w konsekwencji pominięcia odmowy zastosowania przepisów uznanych za niekonstytucyjne. W dalszej części Sąd Rejonowy, odnosząc się szczegółowo do kwestii niekonstytucyjności „zamrożenia” wynagrodzenia sędziów na mocy przepisów ustaw okołobudżetowych wskazał, że wymaga zaznaczenia, iż w wyroku TK z dnia 12 grudnia 2012r. K 1/12 Trybunał zważył, że te granice, czy też "warunki brzegowe" wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego i zakresowi jego obowiązków określa od wielu lat w swym orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny. Te nieprzekraczalne „warunki brzegowe” są w szczególności następujące:

* Wynagrodzenia sędziów powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość - zarówno wobec całej tej grupy zawodowej - ze strony władzy wykonawczej, jak i w odniesieniu do poszczególnych sędziów, co do których niedopuszczalne jest uzależnianie wysokości od indywidualnej oceny pracy.

* Wysokość wynagrodzenia sędziego, w tym rozpoczynającego karierę w zawodzie sędziowskim sędziego sądu rejonowego, powinna znacząco przewyższać wysokość przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej.

* Wynagrodzenia sędziów powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową nie mniejszą niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej.

* W trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być bardziej - niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej - chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami.

* Niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia sędziów, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia).

Ponadto TK wyjaśnił, że „zamrożenie” wynagrodzeń sędziowskich może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne, w szczególności – jak w przedmiotowej sprawie - ze względu na trudności budżetowe państwa, jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Nie może w żadnym wypadku stać się ono systematyczną praktyką. Oczywiście, nie jest możliwe ustanowienie sztywnych reguł w tym względzie, na przykład zakazujących ustawodawcy „zamrażania” wynagrodzeń sędziów przez dwa kolejne lata albo dopuszczających je nie częściej niż co określoną liczbę lat. Ocena tego rodzaju regulacji musi się odbywać a casu ad casum, z uwzględnieniem uwarunkowań społeczno-gospodarczych i całego kontekstu normatywnego, a jej wynik powinien być efektem ważenia wartości konstytucyjnych. Należy bowiem podkreślić, że "zamrożenie" wynagrodzeń sędziów jest dopuszczalne tylko ze względu na inne wartości konstytucyjne i nie może być - nawet w sposób dorozumiany czy sugerowany - środkiem „dyscyplinującym”, jak mogłoby to wynikać z niektórych wypowiedzi przedstawicieli władzy wykonawczej (wyrok TK z 12 grudnia 2012r., Kl/12, OTK-A 2012, nr 111, poz.134.).

Przenosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy, Sąd Rejonowy wskazał, że regulacje „zamrażające’’ wynagrodzenia sędziowskie nie spełniały warunku brzegowego, jakim jest to, że w trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być bardziej - niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej - chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami. Tymczasem zupełnie tak nie było. Z dniem 1 sierpnia 2021 roku wprowadzono podwyżki osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe. Z wiedzy Sądu wynika również, że w latach 2021 - 2022 nie doszło do żadnego „zamrożenia’’ wynagrodzeń pracowników sądów, takich jak asystenci sędziego, czy też pracownicy sekretariatu. Wręcz przeciwnie, wynagrodzenia te wskazywały normalną tendencję wzrostową. Ciężko na tym tle uznać, aby wynagrodzenia sędziów były tu bardziej chronione niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej. W ocenie Sądu I instancji, regulacje okołobudżetowe dotyczące wynagrodzeń sędziów i prokuratorów wykazywały ewidentnie niekorzystne zmiany na tle reszty sfery budżetowej, a powinny być chronione bardziej niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że nie stwierdził żadnych wyjątkowych okoliczności, które pozwoliłyby - zgodnie ze stanowiskiem TK - tolerować „zamrożenie’’ wynagrodzeń sędziowskich, ze względu na inne wartości konstytucyjne. W szczególności nie można mówić o trudnościach budżetowych państwa, występujących w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. W latach 2021 - 2022 takiego programu oszczędnościowego nie odnaleziono. W związku z trudnościami gospodarczymi państwo wręcz zwiększało wydatki związane z tzw. tarczami kryzysowymi, w związku z sytuacją międzynarodową - wydatki zbrojeniowe. „Zamrażanie” wynagrodzeń sędziowskich stało się również systematyczną praktyką, trwającą aż do ustawy budżetowej na 2023 rok, podczas gdy już w 2022 roku nastąpiło istotne „odbicie” gospodarcze. Z powyższych względów brak było przesłanek do uznania konstytucyjności „zamrożenia’’ wynagrodzeń sędziowskich w 2021 roku i w 2022 roku.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. Zasądzona kwota objęła koszty zastępstwa procesowego powoda, ustalone zgodnie z § 9 ust. 1 pkt 2) w zw. z § 2 pkt 5) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (tekst jedn. Dz.U. 2023, poz. 1964 ze zm.) (wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 października 2024r. wraz z uzasadnieniem, k. 63 i k. 68-77 a.s.).

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wniósł pozwany Sąd Okręgowy, zaskarżając go w części, tj. w punktach 1 i 2, i zarzucając mu:

1.  na podstawie art. 368 § 1 pkt 2 k.p.c. naruszenie przepisów prawa procesowego, tj.:

a)  art. 67 § 2 w zw. z art. 194 § 1 k.p.c. poprzez błędne uznanie, że Sąd Okręgowy w W. ma legitymację do bycia stroną przedmiotowego postępowania oraz poprzez niewezwanie do udziału w sprawie właściwego statio fisci Skarbu Państwa, co miało wpływ na wynik postępowania i doprowadziło do braku właściwej reprezentacji Skarbu Państwa w przedmiotowej sprawie, a wskazane naruszenia skutkują nieważnością postępowania na zasadzie art. 379 pkt 5 k.p.c.;

b)  art. 477 k.p.c. poprzez niewezwanie do udziału w sprawie właściwego organu, tj. Skarbu Państwa - Szefa Kancelarii Sejmu w miejsce pracodawcy Sądu Okręgowego w W., co miało wpływ na wynik sprawy i doprowadziło do nierozpoznania istoty sprawy;

c)  art. 368 § 1 ¹ k.p.c. poprzez błędne uznanie, że doszło do sytuacji, w której w obrocie prawnym funkcjonowały wzajemnie wykluczające się rozwiązania prawne rangi ustawowej dotyczące tej samej materii, tj. dwa sposoby wyliczenia wynagrodzenia sędziego, mimo że zgodnie z ogólną zasadą lex specialis derogat legi generali zastosowanie znajduje przepis późniejszy;

2.  na podstawie art. 368 § 1 pkt 2 k.p.c. naruszenie prawa materialnego, tj.:

a)  art. 178 ust. 2 w zw. z art. 195 ust. 2 Konstytucji RP, poprzez błędne uznanie, że Sąd Okręgowy w W. jako pracodawca w rozumieniu przepisów k.p. był uprawniony do dokonania rozproszonej kontroli konstytucyjnej przepisów ustaw budżetowych;

b)  art. 417 ¹ § 1 k.c., poprzez jego niezastosowanie, co skutkowało błędnym uznaniem za właściwe wytoczenie powództwa przeciwko pracodawcy, w sytuacji gdy odpowiedzialność za tzw. delikt ustawodawczy ponosi Skarb Państwa w rozumieniu władzy ustawodawczej, na podstawie art. 417 ¹ § 1 k.c., ze względu na wykazywanie przez powoda niezgodności art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 2021r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz. U. z 2021r., poz. 2445) dalej „ustawa okołobudżetowa”, określającej podstawę ustalenia wysokości wynagrodzenia zasadniczego powoda, m.in. z art. 2, art. 32 i 178 ust. 2 Konstytucji RP i upatrywaną w tym realną przyczynę otrzymania zaniżonego wynagrodzenia za 2022r.;

c)  art. 151b w związku z art. 91 § lc p.u.s.p., poprzez niewłaściwe zastosowanie oraz art. 8 ustawy okołobudżetowej na 2022r. poprzez jego niezastosowanie w niniejszej sprawie i przyjęcie, że pracodawca był zobowiązany do wypłacania powodowi uposażenia w 2022r., w oparciu o art. 151b w zw. z art. 91 § lc p.u.s.p., podczas gdy pozwany zobowiązany był i posiadał środki budżetowe jedynie do wypłaty wynagrodzenia ustalonego na podstawie aktu prawnego rangi ustawowej uchwalonego później, tj. w oparciu o przepisy ustawy okołobudżetowej i ustawy covidowej, których zastosowania Sąd I instancji odmówił, uznając za sprzeczne z art. 2 i art. 178 ust. 2 Konstytucji RP;

d)  art. 359 § 1 k.c. w zw. z 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 300 k.p., poprzez ich niewłaściwe zastosowanie w niniejszej sprawie i uznanie, że stronie powodowej przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie od poszczególnych kwot i dat wskazanych w treści pozwu, podczas gdy ewentualne odsetki ustawowe za opóźnienie (mające charakter odszkodowawczy) przysługiwałyby stronie powodowej dopiero od dnia wyrokowania w niniejszej sprawie, czyli od dnia, w którym Sąd meriti odmówił zastosowania ustawy okołobudżetowej.

Mając powyższe zarzuty na względzie pozwany wniósł:

1.  na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 368 § 1 pkt 5 k.p.c. o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie 1 poprzez oddalenie powództwa w całości w stosunku do Sądu Okręgowego w W. oraz punkcie 2 poprzez przyznanie pozwanemu zwrotu kosztów procesu wraz kosztami zastępstwa procesowego wg norm przepisanych;

2.  na podstawie art. 338 § 1 k.p.c., w przypadku zmiany wyroku Sądu I instancji, z uwagi na nadanie ww. orzeczeniu rygoru natychmiastowej wykonalności, o orzeczenie o zwrocie przez powoda na rzecz pozwanego spełnionego świadczenia w całości;

3.  na podstawie art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1, 11 i 3 k.p.c. oraz art. 99 k.p.c. o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje stanowisko pozwany wskazał, że przedstawione przez pozwanego zarzuty sprowadzają się do błędnego przyjęcia przez Sad I instancji, że za błędy ustawodawcy odpowiada bezpośrednio pracodawca, który mimo posiadania określonych środków na wynagrodzenia sędziów (na ściśle wskazany § budżetu) od dysponenta wyższego stopnia, winien samodzielnie dokonać rozproszonej kontroli konstytucyjnej i nie mając takich środków w budżecie sądu - podjąć decyzję o wypłacie wyższego wynagrodzenia stronie powodowej. Tymczasem pracodawca nie może ponosić odpowiedzialności za ewentualny delikt ustawodawczy, ponieważ podmiotem odpowiedzialnym za bezprawie legislacyjne i wynikłe z niego skutki jest Skarb Państwa, co wynika z dyspozycji art. 417 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 417 § 1 k.c. Apelujący wskazał, że pracodawca zgodnie z art. 22 k.p. zobowiązuje się do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem, zaś zgodnie z art. 13 k.p. pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę. Przepisy te znajdą zastosowanie do stosunku służbowego sędziego na podstawie art. 5 k.p. Powołując się na treść art. 178 ust. 2 Konstytucji RP skarżący wskazał, że sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków, a uszczegółowienie tej zasady znajduje odzwierciedlenie w przepisach rangi ustawowej. Niemniej, w przypadku ich wzajemnej sprzeczności w odniesieniu do zakresu regulacji tej samej materii (art. 91 § lc p.u.s.p. w zw. z art. 151 b p.u.s.p. i art. 8 ustawy okołobudżetowej na 2022r.), pierwszeństwo stosowania należało zgodnie z ogólnymi regułami kolizyjnymi przyznać przepisom późniejszym, ewentualnie bardziej szczegółowym, co też pracodawca uczynił, wypłacając wynagrodzenie strony powodowej zgodnie z otrzymaną dyspozycją budżetową i przydzieloną kwotą. Mając na względzie powyższe, zdaniem strony pozwanej, legitymowanym biernie w przedmiotowej sprawie powinien być Skarb Państwa - Szef Kancelarii Sejmu, ponieważ za ewentualne, negatywne dla strony powodowej skutki działań legislacyjnych władzy ustawodawczej, pracodawca nie może ponosić odpowiedzialności materialnej. W ocenie strony pozwanej, właściwym trybem dla dochodzenia roszczeń strony powodowej nie jest postępowanie wniesione do sądu pracy przeciwko pracodawcy z zakresu prawa pracy o zapłatę lub wyrównanie wynagrodzenia, ponieważ jego wysokość wypłacona stronie powodowej była następstwem treści ówcześnie obowiązującego prawa - ustaw, na których uchwalenie i obowiązywanie pracodawca nie miał żadnego wpływu i nie może ponosić odpowiedzialności za ich ówczesne funkcjonowanie w polskim porządku prawnym. Wskazany w pozwie stan faktyczny sprawy, jak również sentencja wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 listopada 2023r., sygn. akt K 1/23, stanowią podstawy dochodzenia roszczeń odszkodowawczych od Skarbu Państwa, który w oparciu o przepis art. 417 ¹ § 1 k.c. może ponosić odpowiedzialność za szkodę wynikającą z wydania aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją. Skarżący wskazał, że w przedmiotowej sprawie nie jest również możliwe utożsamienie pracodawcy - Sądu Okręgowego w W. ze Skarbem Państwa - osobą prawną, za którą, zgodnie z art. 67 § 2 k.p.c., podejmuje czynności procesowe organ państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie (np. Kancelaria Sejmu) lub organ jednostki nadrzędnej. Źródłem roszczenia dochodzonego przez stronę powodową nie jest uznaniowe kształtowanie wysokości wynagrodzenia strony powodowej przez pracodawcę, ale wskazana możliwość niezgodności, m.in. z art. 178 ust. 2 Konstytucji RP przepisów ustaw okołobudżetowych, mających bezpośredni wpływ na wysokość wynagrodzenia sędziego sądu powszechnego. Pozwany odniósł się również do zarzutu naruszenia art. 91 § lc w zw. z art. 151 b p.u.s.p. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w niniejszej sprawie oraz niezastosowanie ustawy okołobudżetowej i przyjęcie, że pracodawca był zobligowany do wypłacania stronie powodowej wynagrodzenia na podstawie art. 91 § lc w zw. z art. 15lb p.u.s.p., podczas gdy pracodawca dokonywał płatności w oparciu o podstawę prawną wynikającą z ustawy okołobudżetowej, w pełnej wysokości, jaką posiadał od dysponenta wyższego stopnia pozwany, będąc pracodawcą strony powodowej, pozbawionym jakiejkolwiek możliwości indywidualnego kształtowania wysokości wynagrodzenia. Doszło więc do sytuacji, w której w obrocie prawnym funkcjonowały wzajemnie wykluczające się rozwiązania prawne rangi ustawowej dotyczące tej samej materii - dwa sposoby wyliczenia wynagrodzenia za lata 2021 i 2022, jak i 2023. Pozwany zwrócił uwagę, że strona powodowa nie wskazywała na ewentualne błędy kadrowo-płacowe pracodawcy, które powodowałyby zaniżenie wynagrodzenia wypłacanego ówcześnie powodowi, jednakże kwestionuje zasadę ustalania jego wysokości w oparciu o przepisy obowiązującej ówcześnie ustawy okołobudżetowej, zamiast zastosowania reguły ustalania wynagrodzenia przewidzianej w art. 91 § lc w zw. z art. 151 b ustawy p.u.s.p. Pracodawca nie miał żadnego wpływu na wysokość określonego ustawą wynagrodzenia strony powodowej, nie miał również możliwości jego podwyższenia, z uwagi na jego usytuowanie w systemie jednostek sektora finansów publicznych. W ocenie pozwanego, który będąc pracodawcą był zobowiązany do wypłaty wynagrodzenia stronie powodowej, w związku z dwiema równolegle obowiązującymi ustawami tej samej rangi dotyczącymi zasad ustalenia wysokości zasadniczego wynagrodzenia powoda, zasadnym było ówcześnie zastosowanie ogólnych reguł kolizyjnych. Tym samym, zarówno generalna zasada lex specialis derogat legi generali, jak i lex posteriori derogat legi priori, przemawiały za obowiązkiem kształtowania przez pracodawcę wynagrodzenia powoda w oparciu o dyspozycję ustawy okołobudżetowej, zamiast w oparciu o art. 91 § lc w zw. z art. 15lb ustawy p.u.s.p. Pozwany nie był podmiotem w jakikolwiek sposób uprawnionym do odmowy zastosowania przepisów ww. ustawy okołobudżetowej o wobec tego do samodzielnego stwierdzenia jej ewentualnej niezgodności z Konstytucją RP, a tym samym do wypłaty stronie powodowej wynagrodzenia, w oparciu o dyspozycję art. 91 § lc w zw. z art. 15lb ustawy p.u.s.p., w miejsce ustawy okołobudżetowej.

Z ostrożności procesowej pozwany zwrócił uwagę na naruszenie przez Sąd I instancji art. 359 § 1 k.c. w zw. z 481 § 1 i 2 k.c. — poprzez ich niewłaściwe zastosowanie w niniejszej sprawie, skutkujące uznaniem, że stronie powodowej przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie od poszczególnych kwot i dat wskazanych w treści pozwu. Z uwagi na specyfikę niniejszej sprawy, jak również okoliczność, że art. 481 k.c. znajduje się w dziale II (skutki niewykonania zobowiązań) tytułu VII Kodeksu cywilnego (wykonanie zobowiązań i skutki ich niewykonania) oraz charakter odszkodowawczy roszczenia odsetkowego, ewentualne odsetki ustawowe za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego mogłyby przysługiwać powodowi najwcześniej od dnia wyrokowania, czyli od dnia, w którym Sąd meritii odmówił zastosowania zakwestionowanych przepisów ustawy okołobudżetowej. Pozwany wypłacał stronie powodowej terminowo wynagrodzenie za poszczególne miesiące, w oparciu o przepisy ówcześnie obowiązującej ustawy okołobudżetowej, które to miał obowiązek stosować. Nie miał samodzielnie możliwości ustalenia innej podstawy prawnej do wypłacania wyższego wynagrodzenia (apelacja pozwanego z dnia 6 listopada 2024r., k. 80-87 a.s.).

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanego zwrotu kosztów postępowania oraz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (odpowiedź na apelację, k. 96-98 a.s.).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja strony pozwanej nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy w pełni podzielił ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego, dlatego nie zachodzi potrzeba ich powtarzania, tym bardziej że między stronami stan faktyczny nie był przedmiotem sporu ani zarzutów apelacyjnych.

Odnosząc się na początku do zarzutów naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów prawa procesowego, należy wskazać, że w orzecznictwie utrwalone jest stanowisko, zgodnie z którym pracodawcą sędziego jest właśnie sąd, w którym sędzia wykonuje swoje obowiązki służbowe, natomiast nigdy nie jest nim Skarb Państwa (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 lipca 1993r., I PZP 30/93, OSNC 1994 Nr 6, poz. 123 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 września 1996r., I PRN 101/95, OSNAPiUS 1997 Nr 7, poz. 112). Sąd nie występuje w sprawie jako statio fisci Skarbu Państwa, lecz jako pracodawca powoda, który zgodnie z art. 460 § 1 k.p.c. ma zdolność sądową w sprawach z zakresu prawa pracy. Nie ma natomiast zastosowania art. 67 § 2 k.p.c., zgodnie z którym w „zwykłym” postępowaniu procesowym stroną jest zawsze Skarb Państwa, a tylko personifikuje go jednostka organizacyjna, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie (statio fisci).

Wobec powyższego niezasadny jest również zarzut naruszenia art. 477 k.p.c. poprzez nie wezwanie do udziału w sprawie właściwego organu, tj. Skarbu Państwa – Szefa Kancelarii Sejmu. Za prawidłowe naliczenie i wypłacenie wynagrodzenia pracownika odpowiedzialny jest pracodawca zgodnie z art. 3 k.p. Z kolei stosownie do treści art. 477 k.p.c., w postępowaniu wszczętym z powództwa pracownika, wezwania do udziału w sprawie, o którym mowa w art. 194 § 1 i 3 k.p.c., sąd może dokonać również z urzędu, ale zgodnie z utrwalonym już stanowiskiem judykatury, określenia „sąd może” nie należy rozumieć w ten sposób, że wezwanie zależy od swobodnego uznania sądu. Ilekroć sąd na podstawie przeprowadzonych dowodów dojdzie do przekonania, że zachodzą przesłanki określone w art. 194 § 1 i 3 k.p.c, tylekroć musi, a nie tylko może dokonać wezwania z urzędu (tak z uzasadnienia wyroku SN z dnia 14 września 2009r. (Wyrok SN z 24.09.2009 r., II PK 78/09, LEX nr 558307). W przedmiotowej sprawie stroną pozwaną był Sąd Okręgowy w W. i nie zachodziły przesłanki do wezwania do udziału w sprawie innego organu.

Odnosząc się z kolei do zarzutu naruszenia art. 417 ¹ § 1 k.c., należy podkreślić, że na gruncie prawa cywilnego wskazany przepis odnosi się do szkody wynikającej z aktu normatywnego. Z przepisu tego wynika, że jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego (w tym wypadku chodziłoby o ustawy okołobudżetowe), to jej naprawienia można żądać dopiero po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą, co w rozpoznawanym przypadku nie miało miejsca, gdyż Sąd Rejonowy rozpoznający sprawę, nie zastępując Trybunału Konstytucyjnego, dokonał rozporoszonej kontroli konstytucyjności. Zarazem zasadnie przyjął, że rozpatrywana sprawa jest sprawą z zakresu prawa pracy o roszczenia ze stosunku pracy w myśl art. 476 § 1 k.p.c.

Przechodząc do analizy przepisów prawa materialnego, należy przypomnieć, że spór w przedmiotowej sprawie sprowadza się do ustalenia, na podstawie jakich przepisów prawa powszechnie obowiązującego, powinno zostać ustalone wynagrodzenie zasadnicze oraz uposażenie powoda. Powód powołuje się na przepisy ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych (dalej jako p.u.s.p.), z kolei strona pozwana, jako podstawę ustaleń w ww. zakresie, wskazuje przepisy ustawy z dnia 29 grudnia 2020r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (dalej jako ustawa okołobudżetowa na 2021r.).

Zgodnie z art. 91 § 1c p.u.s.p. podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023r. poz. 1251, 1429 i 1672), z zastrzeżeniem § 1d. Stosownie do § 1d w/w przepisu, jeżeli przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w § 1c, jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego - przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w dotychczasowej wysokości.

W związku z powyższym Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, że powód z dniem ogłoszenia komunikatu Prezesa GUS w sprawie wysokości przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale 2021r. uzyskał ekspektatywę prawa do otrzymywania w 2022r. wynagrodzenia obliczonego od wskazanej w komunikacie kwoty. Z tego wynika, że roszczenie powoda dotyczy zasady ochrony praw nabytych. Zasada ta obejmuje także ekspektatywę prawa podmiotowego, czyli takie sytuacje, gdy zostały spełnione wszystkie zasadnicze ustawowe przesłanki nabycia praw pod rządami danej ustawy, a brak jest tylko ostatniego etapu decydującego o definitywnym przejściu prawa podmiotowego na oczekującego (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24 października 2000r., SK 7/00).

Warunkiem uznania zmiany legislacyjnej skutkującej naruszeniem praw słusznie nabytych za służącą realizacji wartości konstytucyjnej w postaci równowagi budżetowej jest to, aby ta zmiana faktycznie i realnie służyła ochronie takiej wartości konstytucyjnej jak równowaga budżetowa. W okresie objętym sporem ustawodawca dokonywał szeregu zmian legislacyjnych, które nie tylko, że nie powodowały oszczędności budżetowych, to skutkowały istotnymi wydatkami. Przemawia to przeciwko uznaniu, że przepisy ustaw okołobudżetowych za 2021 rok i 2022 rok służyły ochronie wartości konstytucyjnej w postaci równowagi budżetowej.

Sąd Okręgowy uważa za trafne stanowisko Sądu I instancji, że wartość konstytucyjna w postaci równowagi budżetowej nie uzasadniała naruszenia poprzez art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 2021r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022r., praw podmiotowych powoda słusznie nabytych, gdyż w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego ugruntowany jest pogląd, że ograniczenie praw słusznie nabytych nie jest dopuszczalne w sytuacji, gdy istnieje możliwość realizacji danej wartości konstytucyjnej bez naruszania praw dobrze nabytych (wyrok Trybunału Konstytucyjnego, K 43/12). W dacie uchwalenia wskazanych ustaw ustawodawca miał taką możliwość.

Warto przywołać także wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 listopada 2023r., wydany w sprawie K 1/23, który stwierdza, że art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz. U. poz. 2666, z późn. zm.) są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zaś art. 7 tej ustawy jest niezgodny z art. 195 ust. 2 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny wprost wskazał w powyższym orzeczeniu, że rozwiązania unormowane w przepisach będących przedmiotem kontroli, czyli art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023r., nie tylko nie są spójne z rozwiązaniami lex generalis zawartymi w prawie o ustroju sądów powszechnych, ustawie o Sądzie Najwyższym oraz ustawie o statusie Sędziów TK, ale także nie są nawet spójne z analogicznymi przepisami ustawy okołobudżetowej na 2021r. i ustawy okołobudżetowej na 2022r.; oznacza to, że ustawodawca w tej materii kierował się daleko posuniętą uznaniowością, która nie zapewnia sędziom konstytucyjnych gwarancji wysokości ich przyszłych dochodów oraz nie chroni ich przed potencjalnymi manipulacjami ze strony ustawodawcy; wobec tego zasady wynagradzania sędziów uregulowane na mocy art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023r. nie spełniają warunków brzegowych określonych w orzecznictwie TK. Powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego dotyczył wprawdzie ustawy okołobudżetowej na rok 2023, jednakże biorąc pod uwagę, iż w orzeczeniu tym powołano się na zawarte w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2012r., wydanym w sprawie K 1/12, zasady oceny dopuszczalności zmian zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów, a w szczególności konieczność spełnienia "warunków brzegowych" - szczegółowo przywołanych przez Sąd meriti w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku - zajęte stanowisko ma niewątpliwe znaczenie dla oceny zgodności z Konstytucją rozwiązań przyjętych w roku 2021 i w roku 2022, będących przedmiotem orzekania w niniejszej sprawie.

Zasadność zastosowania przepisów ustaw okołobudżetowych apelujący uzasadnia podnosząc argument, że normy regulacji ustawowej o charakterze ogólnym, bez terminu obowiązywania, czyli normy ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, nie mają zastosowania w okresie obowiązywania ustaw okołobudżetowych, których normy regulują tę samą materię i są normami późniejszymi wobec norm wynikających z ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych. Wobec tego, zdaniem skarżącego, Sąd I instancji nie powinien odmówić zastosowania przepisów ustaw okołobudżetowych. Odnosząc się do tego, podkreślić należy, że Sąd Okręgowy (podobnie z resztą jak Sąd I instancji) nie kwestionuje ogólnie obowiązujących reguł kolizyjnych, zgodnie z którymi lex posteriori derogat legi priori oraz lex specialis derogat legi generali. W konsekwencji tego uznaje, iż w istocie, skoro ustawa Prawo o ustroju sądów powszechnych i ustawy okołobudżetowe są równorzędnymi w hierarchii aktami prawa powszechnie obowiązującego, to faktycznie ustawy okołobudżetowe o epizodycznym charakterze mogą wpływać na treść tej pierwszej ustawy o charakterze ogólnym i ustanawiać trwałe bądź czasowe wyjątki od jej postanowień. Niemniej jednak – co pomija już skarżący – nie z uwagi na te okoliczność wysokość wynagrodzenia zasadniczego sędziów w roku 2021 i 2022r. ukształtowana właśnie przepisami tzw. ustaw okołobudżetowych została zakwestionowana. Powyższe wynikało z odmowy zastosowania przepisu art. 8 ustawy okołobudżetowej na rok 2022 z uwagi na jego niekonstytucyjność.

Zdaniem Sądu Okręgowego w stanie faktycznym sprawy - co słusznie stwierdził Sąd Rejonowy - pod pozorem ochrony równowagi budżetowej doszło do obejścia przez ustawodawcę celów ustawy budżetowej. W systemie konstytucyjnym opartym na zasadzie podziału władz ustawa staje się prawem pod warunkiem niekolizyjności z zasadami Konstytucji w przestrzeni formalnej, jak i materialnej jej treści. Sądy na mocy art. 177 Konstytucji sprawujące wymiar sprawiedliwości mają prawo i obowiązek badania celów ustaw w optyce art. 2, art. 7 i art. 10 Konstytucji. Ustawa prawo ustroju sądów powszechnych w części dotyczącej waloryzacji wynagrodzeń chroni stabilizację statusu materialnego sędziego jako istotnego organu ochrony prawnej państwa. Utrzymanie odpowiedniego poziomu wynagrodzeń sędziego ma charakter gwarancyjny jego statusu, a tym samym ochrony formuły jego niezależności. Natomiast, celem ustaw okołobudżetowych nie jest wprowadzanie zmian w ustawach zwykłych, lecz wyłącznie zapewnienie realizacji ustawy budżetowej. Z tego też powodu wprowadzenie zmian do innych ustaw (w tym przypadku do ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych) powinno odbywać się poprzez nowelizację danej ustawy, z poszanowaniem obowiązujących procesów legislacyjnych, w tym rygorów zmian ustaw ustrojowych. Dokonywanie zmian w zakresie zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów w oparciu o doraźną ustawę okołobudżetową narusza Konstytucję. Z istoty rzeczy ustawa okołobudżetowa nie dotyczy zmian wynagrodzeń określonej grupy zawodowej, ale służy zapewnieniu wykonania budżetu. Zmiany zasad wynagradzania sędziów nie stanowią materii, jaką powinna regulować ustawa okołobudżetowa. Należało tego dokonać poprzez nowelizację ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych, co jednak nie miało miejsca. Ustawa ta obowiązuje nadal w dotychczasowym kształcie i jako taka winna znaleźć zastosowanie w przedmiotowej sprawie.

Sąd I instancji, wydając zaskarżone rozstrzygnięcie, zasadnie powołał podkreślane przez Trybunał Konstytucyjny warunki brzegowe. Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sądu Rejonowego, że trzykrotne odstąpienie przez ustawodawcę w latach 2021 - 2023 od ustrojowego modelu wynagradzania sędziów, jest nie do pogodzenia z wartościami konstytucyjnymi wyrażonymi w art. 178 ust. 2 i art. 2 Konstytucji. Podkreślenia wymaga, że Konstytucja w art. 178 ust. 2 gwarantuje sędziom prawo do wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. Wzorzec ten ustanawia szczególną ochronę wynagrodzeń sędziowskich na poziomie konstytucyjnym, a w konsekwencji ogranicza dopuszczalność ingerencji ustawodawcy w system ich kształtowania (zob. wyrok TK z 4 października 2000r., P 8/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 189). Zapewnienie warunków pracy i wynagrodzenia odpowiadających godności urzędu i zakresowi obowiązków sędziów stanowi materialną gwarancję zasady niezawisłości (art. 178 ust. 1 Konstytucji). Obniżenie (...) wynagrodzeń sędziowskich - a co za tym idzie i prokuratorskich - może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne np. ze względu na trudności budżetowe państwa, jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Nie może w żadnym wypadku stać się ono systematyczną praktyką (wyrok TK z 12 grudnia 2012r., K 1/12).

Sąd Okręgowy w pełni podziela przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku argumentację w tym zakresie, uznając brak potrzeby ponownego cytowania stanowiska Sądu Rejonowego. Podsumowując, trzeba jednak podkreślić, że słusznie przyjął Sąd Rejonowy, że art. 8 ustawy okołobudżetowej na rok 2022 nie służył ochronie wartości konstytucyjnej jaką jest równowaga budżetowa. W dacie uchwalenia tego przepisów ustawodawca miał możliwość ochrony równowagi budżetowej bez naruszania praw powoda słusznie nabytych w oparciu o 91 §1c ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych.

Dla Sądu Okręgowego oczywistym jest, że w sytuacji wątpliwości dotyczącej mocy obowiązującej przepisów o sprzecznej treści, zawartych w aktach prawnych wydanych w różnym czasie i w wypadku, gdy przepisy późniejsze nie uchylają wcześniejszych, należy przyznać prymat przepisowi późniejszemu (lex posteriori derogat legi priori). Nie oznacza to, jednak, że sąd pozbawiony jest prawa do oceny, czy „nowe” regulacje pozostają w zgodności z normami rangi konstytucyjnej. W ocenie Sądu Okręgowego, skoro Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej, jej przepisy stosuje się bezpośrednio, zaś sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom (art. 178 ust. 1 Konstytucji RP), to istnieje możliwość samodzielnego dokonania przez sąd oceny zgodności przepisów ustawowych z Konstytucją na użytek rozpoznawanej sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 2016r., LEX nr 2288955).

Obecnie w doktrynie i orzecznictwie nie ma żadnych wątpliwości, że sąd powszechny może odmówić zastosowania określonego przepisu, jeśli uzna go za niezgodny z Konstytucją. W uchwale Sądu Najwyższego - Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 listopada 2022r., sygn. akt III PZP 2/21, wskazano, że orzekanie o zgodności ustaw z Konstytucją (art. 188 ust. 1 Konstytucji RP) nie jest tożsame z oceną konstytucyjności przepisu mającego zastosowanie w konkretnej sprawie przez sąd orzekający. Odmowa zastosowania przepisu ustawy uznanego przez sąd za sprzeczny z Konstytucją nie narusza zatem kompetencji Trybunału Konstytucyjnego (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2001r., III ZP 12/01, OSNAPiUS 2002 Nr 2, poz. 34 z glosą częściowo krytyczną B. Nity, Przegląd Sądowy Nr 5, poz. 153). W uchwale III ZP 12/01 Sąd Najwyższy stwierdził, że przedmiotem orzekania sądu jest indywidualny stosunek społeczny, a Trybunał Konstytucyjny orzeka o prawie. Wykonując władzę sądowniczą (art. 10 ust. 2 Konstytucji) sąd sprawuje wymiar sprawiedliwości (art. 175 ust. 1 Konstytucji), zaś Trybunał, orzekając o zgodności ustaw z Konstytucją, wykonuje bardziej władzę ustawodawczą - ustawodawcy negatywnego - niż sądowniczą (mimo że art. 10 ust. 2 Konstytucji zalicza go do władzy sądowniczej).

Praktyka odmawiania stosowania przez sądy przepisów ustaw, które oceniane są przez sądy jako niekonstytucyjne, wynika z przywoływanej zasady nadrzędności Konstytucji RP wyrażonej w jej art. 8 ust. 1 i nakazu bezpośredniego jej stosowania, wyrażonego w art. 8 ust. 2. W wyroku z dnia 7 kwietnia 1998r., I PKN 90/98, Sąd Najwyższy stwierdził, że sądy powszechne są uprawnione do badania zgodności stosowanych przepisów ustawowych z Konstytucją. Uznanie, że sądy powszechne nie są uprawnione do badania zgodności ustaw z Konstytucją, a w konsekwencji do zajmowania stanowiska w kwestii ich zgodności jak też niezgodności z Konstytucją, jest wyraźnie sprzeczne z art. 8 ust. 1 Konstytucji RP, który zobowiązuje do bezpośredniego stosowania jej przepisów, przy czym pod pojęciem "stosowanie" należy rozumieć w pierwszym rzędzie sądowe stosowanie prawa.

Obowiązkiem sądów jest wymierzanie sprawiedliwości (art. 10 ust. 2 i art. 175 ust. 1 Konstytucji). Sędzia nie może stosować ustaw bez uwzględnienia kontekstu konstytucyjnego. W konsekwencji, w jednostkowej sprawie, sąd może odmówić stosowania przepisu ustawy lub rozporządzenia, jeżeli stwierdzi jego sprzeczność z prawem hierarchicznie wyższym. Nie narusza to kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, który ma inny przedmiot orzekania (art. 188 Konstytucji) (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2012r., III PK 87/11, LEX nr 1619703). Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wywołuje ten skutek, że zakwestionowane przepisy tracą moc z chwilą wskazaną przez Trybunał, podczas gdy stwierdzenie takiej niezgodności przez sąd jest podstawą do odmowy zastosowania zakwestionowanego przepisu w toku rozpoznawania określonej sprawy, pomimo, że formalnie przepis ten pozostaje w systemie prawnym. Przy takim założeniu zmiana zasad wynagradzania i to w epizodycznych ustawach okołobudżetowych, jawić się musi jako oczywiście sprzeczna z art. 178 ust. 2 Konstytucji (por. wyrok Sądu Okręgowego w Sieradzu z 16 stycznia 2024r., IV Pa 51/23, LEX nr 3707033).

Sąd Rejonowy słusznie przyjął, że art. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 2021r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 nie służył ochronie wartości konstytucyjnej jaką jest równowaga budżetowa. W konsekwencji Sąd Rejonowy dokonał prawidłowej oceny konstytucyjności art. 8 ustawy okołobudżetowej na 2022 rok oraz oceny czy przepis ten będzie mieć zastosowanie do rozstrzygnięcia sprawy z powództwa J. K.. Sąd Okręgowy podziela ocenę Sądu Rejonowego, że w przypadku analizowanej wyżej, arbitralnej i całkowicie uznaniowej ingerencji w zasady wynagradzania sędziów doszło do przekroczenia warunków brzegowych, które spełniane muszą być łącznie, aby można było usprawiedliwić incydentalne „zamrożenie” wynagrodzeń sędziów. W konsekwencji, wobec naruszenia przez wprowadzoną regulację art. 2, art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, słusznie Sąd I instancji skonstatował, że należało odmówić zastosowania art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na 2022 rok, przyjmując, że wynagrodzenie powoda powinno zostać wypłacone w oparciu przepisy ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych.

Odnosząc się natomiast do zarzutu naruszenia art. 359 § 1 k.c. w zw. z art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 300 k.p., Sąd Okręgowy ocenił, że jest on chybiony. Regulacja art. 481 § 1 k.c. wskazuje, że wierzyciel może żądać odsetek ustawowych za opóźnienie chociażby nie poniósł szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Odsetki stanowią opartą na uproszczonych zasadach rekompensatę typowego uszczerbku majątkowego doznanego przez wierzyciela wskutek pozbawienia go możliwości czerpania korzyści z należnego mu świadczenia pieniężnego i należne są za samo opóźnienie w spełnieniu świadczenia. Prawo wierzyciela do żądania od dłużnika zapłaty odsetek za czas opóźnienia w wykonaniu świadczenia pieniężnego nie jest zatem uzależnione ani od wykazywania po stronie wierzyciela szkody wynikłej z opóźnienia, ani że doszło do niego wskutek zachowań zależnych od dłużnika, noszących znamiona winy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 kwietnia 2006r., I ACa 2087/05). Powstanie tego prawa jest niezależne od tego, czy roszczenie o odsetki zostało podniesione, czy też nie, wynikają one bowiem z samego faktu opóźnienia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2005r., I CK 110/05). Co więcej, dłużnik nie może się zwolnić z obowiązku zapłaty odsetek przez wykazanie, że nie ponosi odpowiedzialności za okoliczności, które spowodowały opóźnienie (np. wyrok Sądu Najwyższego z 22 maja 2003r., II CKN 134/01; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 6 czerwca 2017r., V ACa 292/17). Ustalenie prawa do odsetek i ich zasądzenie to konsekwencja opóźnienia dłużnika w spełnieniu świadczenia pieniężnego. Zasadnie zatem Sąd Rejonowy zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia następnego po dniu, kiedy roszczenia o wynagrodzenie lub dodatkowe wynagrodzenie roczne były wymagalne do dnia zapłaty w pełnej wysokości.

Zgodnie z obowiązującym w Sądzie Okręgowym w W. Regulaminem Pracy wynagrodzenie za pracę wypłacane jest wszystkim pracownikom raz w miesiącu w terminie do 29-go dnia każdego miesiąca z dołu. Jeżeli dzień ten jest wolny od pracy, wypłata odbywa się w poprzedzającym go dniu roboczym (§ 39 Regulaminu). Mając powyższe na względzie Sąd Rejonowy orzekł zgodnie z wyliczeniami dokonanymi przez stronę powodową i niekwestionowanymi przez stronę pozwaną oraz zgodnie z powyższym Regulaminem pozwanego.

Sąd II instancji nie dopatrzył się naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów, skutkujących koniecznością - zgodnie z żądaniem apelacji – zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa. Z tych względów, na podstawie art. 385 k.p.c., apelacja podlegała oddaleniu.

Na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, Sąd Okręgowy zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda koszty zastępstwa procesowego za II instancję, tj. kwotą 1.350 zł, która została ustalona na podstawie z § 2 pkt 5 w zw. z § 9 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1964).

sędzia Agnieszka Stachurska