Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 czerwca 2020 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Jarząbek

Protokolant: st. sekr. sądowy Anna Kapanowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 czerwca 2020 r. w Warszawie

sprawy D. A.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o przeliczenie emerytury

na skutek odwołania D. A.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

z dnia 5 czerwca 2019 r. znak: (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

W dniu 7 lipca 2019 r. D. A. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 5 czerwca 2019 r.,
znak: (...)odmawiającej wznowienia postępowania w sprawie z uwagi na przekroczenie 30-dniowego terminu na złożenie skargi o wznowienie postępowania.

Odwołująca zaskarżyła powyższą decyzję w całości, wnosząc o przywrócenie terminu i ponowne przeliczenie emerytury, ewentualnie o ponowne przeliczenie emerytury zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. o sygn. akt P 20/16. Ubezpieczona podała, że w dniu 31 maja 2019 r. stawiła się we właściwym oddziale ZUS z prośbą o ponowne przeliczenie emerytury zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. D. A. wyjaśniła, że ze względu na konieczność sprawowania opieki nad niepełnosprawną matką wymagającą stałej opieki, dopiero w dniu 30 maja 2019 r. zapoznała się z informacjami prasowymi i treścią orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Ubezpieczona złożyła w ZUS wniosek o przywrócenie terminu, wówczas pracownik organu rentowego nie wspominał o konieczności dodatkowego uprawdopodobnienia przyczyny przywrócenia terminu. Odwołująca wskazała, że skarżona decyzja została jej doręczona w formie zwykłego listu, ze względu na brak potwierdzenia doręczenia decyzji nie wiedziała, od kiedy należy liczyć miesięczny termin na złożenie odwołania (odwołanie, k. 3 – 5 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 23 lipca 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Uzasadniając swe stanowisko organ rentowy wskazał, że w dniu 6 marca 2019r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...)r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Zgodnie z art. 145a § 2 k.p.a. skargę o wznowienie postępowania można wnieść do organu rentowego w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego. W przedmiotowej sprawie skarga o wznowienie została wniesiona w dniu 31 maja 2019 r., w tym samym dniu ubezpieczona złożyła również wniosek o przywrócenie terminu do złożenia skargi. Organ rentowy powołał się na brzmienie art. 58 § 1 k.p.a. zgodnie z którym w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie terminu nastąpiło bez jego winy. Przy czym przywrócenie terminu nie jest możliwe, gdy strona dopuściła się choćby lekkiego niedbalstwa. A zatem w ocenie organu rentowego przywrócenie to może mieć miejsce wtedy, gdy uchybienie terminowi nastąpiło wskutek przeszkody, której strona nie mogła usunąć, nawet przy użyciu największego w danych warunkach wysiłku. Nie stanowi również o braku winy strony nieznajomość prawa (por. wyrok. WSA w Krakowie z dnia 28 marca 2019 r., sygn. akt II SA/Kr 197/2019). Zdaniem organu rentowego odwołująca się nie uprawdopodobniła, że uchybienie terminu nastąpiło bez jej winy (odpowiedź na odwołanie, k. 10-11 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

D. A. urodzona w dniu (...) ma przyznane prawo do emerytury od dnia 1 października 2013 r., tj., od pierwszego dnia miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Wysokość emerytury, obliczonej zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej, wyniosła 947,94 zł. W treści decyzji organ rentowy wskazał, że wysokość emerytury jest niższa od dotychczas wypłacanej wcześniejszej emerytury ustalonej na podstawie art. 29 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w związku z czym nadal będzie wypłacane świadczenie dotychczasowe (decyzja ZUS z dnia 22 października 2014 r., k. 13 a.r.).

W dniu 6 marca 2019r. Trybunał Konstytucyjny wyrokiem w sprawie o sygn.
P 20/16 orzekł o niezgodności z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, przepisu art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2019r. poz. 39 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...)r. kobiet, które przed dniem 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy. Powyższe orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego zostało opublikowane w dniu 21 marca 2019r. (okoliczność bezsporna).

D. A. opiekuje się chorą 92 letnią matką W. W., która ma orzeczony znaczny stopień niepełnosprawności i mieszka samotnie w odległości 10 minut od ubezpieczonej. Opieka nad matką zajmuje odwołującej kilka godzin dziennie. O wyroku Trybunału Konstytucyjnego D. A. dowiedziała się w pierwszej połowie maja 2019 r. (zeznania D. A. k. 22-23 a.s., kserokopia orzeczenia o stopniu niepełnosprawności z dnia 6 sierpnia 2008 r., k. 7 a.s.).

W dniu 31 maja 2019 r. D. A. wniosła do ZUS (...) Oddział w W. skargę o wznowienie postępowania wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu do jej złożenia (pismo z dnia 31 maja 2019 r., k. 19 a.s.).

Po rozpoznaniu wniosku ubezpieczonej organ rentowy wydał w dniu 5 czerwca 2019r., decyzję znak: (...) w której odmówił wznowienia postępowania w sprawie. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019r. wszedł w życie 21 marca 2019r., a zgodnie z art. 145a § 2 k.p.a. odwołująca mogła wnieść skargę o wznowienie postępowania w terminie do 23 kwietnia 2019r., uwzględniając dni wolne od pracy (Święta Wielkanocne). Jednocześnie organ rentowy podkreślił, że D. A. złożyła skargę w dniu 31 maja 2019 r., a więc po ustawowym terminie. Organ rentowy nie uwzględnił wniosku o przywrócenie terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania, ponieważ odwołująca nie uprawdopodobniła we wniosku, że uchybienie powyższemu terminowi nastąpiło bez jej winy, wobec czego odmówiono jego przywrócenia. (decyzja ZUS z 5 czerwca 2019 r., k. 21 a.r.).

Powyższy stan faktyczny, który nie był sporny między stronami, Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego, których wiarygodność nie budziła wątpliwości, a także na podstawie zeznań D. A., ocenionych przez Sąd, co do zasady, jako wiarygodne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie D. A. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 5 czerwca 2019 r., znak: (...)podlegało oddaleniu.

Przechodząc do oceny zaskarżonej decyzji, na wstępie należy przypomnieć, że spór w przedmiotowej sprawie koncentrował się wokół tego, czy w przypadku K. P. zachodzą podstawy do przywrócenia terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania w związku z wydaniem przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 6 marca 2019r., sygn. akt P 20/16. We wskazanym orzeczeniu TK orzekł o niezgodności z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2019r. poz. 39 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...)r. kobiet, które przed dniem 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy. Jego publikacja w Dzienniku Ustaw nastąpiła w dniu 21 marca 2019r.

Zgodnie z art. 145a § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2018r. poz. 2096 – dalej jako „k.p.a.”) można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja. Art. 145a § 2 k.p.a. wskazuje natomiast, że w sytuacji określonej w art. 145a § 1 k.p.a. skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. To oznacza, że skoro wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019r. został opublikowany w Dzienniku Ustaw w dniu 21 marca 2019r., to miesięczny termin do złożenia skargi o wznowienie postępowania administracyjnego przed ZUS upłynął w dniu 21 kwietnia 2019r. Przy tym dni 21 i 22 kwietnia 2019r. (kolejno niedziela i poniedziałek) przypadały odpowiednio na pierwszy i drugi dzień Świąt Wielkiej Nocy, które są ustawowo wolne od pracy. Podzielić należy zatem stanowisko organu rentowego co do tego, że zgodnie z art. 57 § 3 i 4 k.p.a. termin na złożenie wniosku o wznowienie postępowania upływał w dniu roboczym następującym po dniu wolnym od pracy, a więc 23 kwietnia 2019r. (wtorek). Odwołująca natomiast złożyła skargę o wznowienie postępowania dopiero w dniu 17 maja 2019 r., a więc z przekroczeniem terminu przewidzianego na jego złożenie.

Wymieniony termin jest terminem o charakterze procesowym, wobec czego ma do niego zastosowanie instytucja przywrócenia terminu (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w G. z dnia 24 listopada 2010r., sygn. akt II SA/Go 710/10, LEX 753130). W przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego instytucja ta jest uregulowana w art. 58 § 1 i 2, który stanowi, że w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy. Prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. Jednocześnie z wniesieniem prośby należy dopełnić czynności, dla której określony był termin.

Wraz ze skargą o wznowienie postępowania odwołująca w dniu 31 maja 2019 r. złożyła w ZUS wniosek przywrócenie terminu do złożenia przedmiotowej skargi. Organ rentowy uznał, że odwołująca nie uprawdopodobniła braku winy w niezachowaniu terminu.

Odwołując się od decyzji D. A. wskazywała na okoliczności, które w jej ocenie miały uprawdopodobnić brak winy w uchybieniu terminowi. Stanowisko odwołującej koncentrowało się przede wszystkim na stwierdzeniu, że nie mogła dowiedzieć się o orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego i jego wejściu w życie z uwagi na sprawowanie opieki nad chorą matką przez 7 godzin dziennie i na okoliczności, iż nie natrafiła na stosowną informację w mediach.

Sąd Okręgowy na podstawie zeznań D. A. ustalił, że ubezpieczona dowiedziała się o orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego w pierwszej połowie maja 2019r. Ubezpieczona w toku postępowania nie przedłożyła dokumentacji medycznej mogącej potwierdzić pogorszenie stanu zdrowia jej matki, który wymagałby w tamtym okresie wzmożonej opieki, uniemożliwiającej złożenie skargi o wznowienie postepowania w przepisanym terminie. Wobec powyższego Sąd stwierdził, że powoływane przez ubezpieczoną fakty nie mogły stanowić potwierdzenia, czy uprawdopodobnienia, że do uchybienia terminowi doszło bez jej winy, ponieważ, jak zeznała ubezpieczona, w pierwszej połowie maja 2019r. dowiedziała się ona o orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego, a skarga o wznowienie postępowania została przez nią złożona dopiero w dniu 31 maja 2019 r., a więc wynikający z art. 58 § 2 k.p.a. termin siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu na złożenie wniosku nie został dochowany.

W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że kryterium braku winy jako przesłanka zasadności wniosku o przywrócenie terminu w rozumieniu art. 58 § 1 k.p.a. wiąże się
z obowiązkiem strony zachowania szczególnej staranności przy dokonywaniu czynności procesowej. Przywrócenie terminu może mieć miejsce, gdy uchybienie terminowi nastąpiło wskutek przeszkody, której strona nie mogła usunąć, nawet przy użyciu największego w danych warunkach wysiłku. Oznacza to, że przywrócenie uchybionego terminu uzasadniają wyłącznie takie obiektywne, występujące bez woli strony, okoliczności i zdarzenia, które mimo dołożenia odpowiedniej staranności w prowadzeniu własnych spraw udaremniły dokonanie czynności we właściwym czasie. Można więc termin przywrócić, gdy strona w sposób przekonujący zaprezentowaną argumentacją uprawdopodobni brak swojej winy, a przy tym wskaże, że niezależna od niej przyczyna istniała przez cały czas, aż do wniesienia wniosku o przywrócenie terminu. W orzecznictwie podkreśla się także, że jako kryterium przy ocenie winy w uchybieniu terminu procesowego należy przyjąć obiektywny miernik staranności, jakiej można wymagać od strony dbającej należycie o swoje interesy a contrario zatem, przywrócenie terminu nie jest dopuszczalne, gdy strona dopuściła się choćby lekkiego niedbalstwa (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 października 2019r., I OSK 401/18). W kontekście powyższego sama okoliczność braku wiedzy o wydaniu wyroku przez Trybunał Konstytucyjny co do zasady nie może zostać uznana za przesłankę uzasadniającą przywrócenie terminu, ponieważ orzeczenia Trybunału, jako akty powszechnie obowiązujące, podlegają niezwłocznemu i obowiązkowemu ogłoszeniu w dzienniku urzędowym. Publikacja w dzienniku urzędowym stanowi główną i nadrzędną formę ogłoszenia aktów normatywnych i orzeczeń, a przez to również ich upublicznienia, w celu stworzenie możliwości zapoznania się z treścią danego aktu lub orzeczenia przez ogół społeczeństwa. Tym samym publikacja orzeczenia w dzienniku urzędowym stwarza domniemanie powszechnej znajomości prawa. Nie wyklucza to potencjalnych sytuacji, kiedy strona z przyczyn obiektywnych nie miała możliwości uzyskania wiedzy co do faktu wydania i wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 stycznia 2017r., (...); z dnia 31 maja 2017r., (...)).

W świetle zaprezentowanych poglądów judykatury, w przypadku powoływania się na brak wiedzy o wyroku Trybunału Konstytucyjnego, uprawdopodobnienie braku winy w uchybieniu terminu na złożenie skargi ulega pewnej modyfikacji, polegającej na konieczności podniesienia takich okoliczności, które obiektywnie uzasadniałyby brak możliwości dowiedzenia się przez stronę o wejściu w życie takiego orzeczenia. W ocenie Sądu, w przypadku odwołującej takie okoliczności nie zachodziły. Przytaczane przez odwołującą okoliczności, takie jak opieka nad chorą matką oraz nieczytanie dzienników nie mogły jednoznacznie przesądzać o braku możliwości powzięcia informacji o ogłoszeniu powyższego orzeczenia. Sąd miał na uwadze, że ubezpieczona nie wykazała, aby stan zdrowia jej matki pogorszył się na tyle, aby potrzebowała opieki w wymiarze 7 godzin dziennie zwłaszcza, że zamieszkiwała sama w odległości 10 minut pieszo od miejsca zamieszkania odwołującej. W szczególności nie zostały przedłożone w toku sprawy wyniki badań stwierdzające występowanie nowych chorób u matki odwołującej, dokumentacja medyczna przedstawiająca pogorszenie stanu zdrowia, bądź też dokumenty świadczące o pobycie w szpitalu, które uzasadniałyby konieczność wzmożonej opieki nad matką ubezpieczonej. Sąd zważył ponadto, że skoro matka ubezpieczonej może zamieszkiwać sama, to oznacza, że nie wymaga aż tak wzmożonej opieki, jak wskazuje odwołująca, skoro w nocy jej nie potrzebuje w żadnym zakresie. Z kolei w zakresie twierdzeń odwołującej związanych z brakiem możliwości dotarcia do informacji na temat orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019r., nie umknęło uwadze Sądu, że ubezpieczona zeznała również, iż posługuje się komputerem i stara się wiedzieć o czym się mówi i oglądać programy telewizyjne. Należy podkreślić, że wszelkie wiadomości odnośnie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019r., były szeroko rozpowszechniane w okresie zarówno przed jak i w trakcie Świąt Wielkiej Nocy w kwietniu 2019 r. W ubiegłym roku liczne programy informacyjne rozpoczynały się od informacji o upływającym terminie do złożenia wniosku o przeliczenie emerytury i przypominały o takiej możliwości wielokrotnie, a zatem należało uznać, że osoba, która stara się być na bieżąco z wydarzeniami, o których się mówi mogła z pewnością powziąć informację o orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego.

W tych okolicznościach Sąd uznał, że zaskarżona decyzja organu rentowego odpowiada prawu, gdyż odwołująca nie uprawdopodobniła okoliczności wskazujących na brak jej winy w uchybieniu terminu, a ponadto nie dochowała terminu wynikającego z art. 58 § 2 k.p.a. Odwołanie podlegało więc oddaleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Na marginesie powyższych rozważań, Sąd wskazuje, że problematyka stanowiąca przedmiot rozstrzygania przez Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z dnia 6 marca 2019r. skutkowała podjęciem przez ustawodawcę inicjatywy w zakresie uregulowania sposobu przeliczania emerytury z uwzględnieniem braku w aktualnym stanie prawnym art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W dniu 15 maja 2019r. wniesiono senacki projekt ustawy mający na celu przywrócenie większej podstawy obliczenia emerytury ubezpieczonym, którzy pobrali wcześniejszą emeryturę bez obiektywnej wiedzy, że kwoty wcześniej pobranej emerytury pomniejszą emeryturę powszechną. Projekt ten z dniem 15 lipca 2019r. przekazano do Sejmu w celu kontynuowania prac legislacyjnych, które ostatecznie nie zostały zakończone przed końcem VIII kadencji Sejmu. Na dzień 13 listopada 2019r. Marszałkowi Senatu RP przedłożono jednak tożsamy do wspomnianego powyżej senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( (...) nr 12), co pozwala zakładać, że kwestia ustalania emerytur powszechnych dla osób urodzonych w (...) roku, omówiona w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019r., będzie przedmiotem działań legislacyjnych ustawodawcy w ramach kolejnej kadencji Parlamentu RP.

Zarządzenie: odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć (...)