Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 marca 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Dorota Michalska

Protokolant: st. sekr. sądowy Anna Kapanowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 marca 2025 r. w Warszawie

sprawy A. C.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w W.

o emeryturę rolniczą

na skutek odwołania A. C.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w W.

z dnia 15 listopada 2024 r. znak (...) (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt VII U 1875/24

UZASADNIENIE

W dniu 4 grudnia 2024 r. A. C. odwołał się od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w W. z dnia 15 listopada 2024 r. znak (...) (...), którą odmówiono jej prawa do emerytury rolniczej. Ubezpieczona nie zgodziła się z tym, że nie został zaliczony jej okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 21 grudnia 1981 r. do 31 grudnia 1982 r. ze względu na to, że pracowała ona w tym czasie zawodowo. A. C. podkreśliła, że w tym okresie praca, którą wykonywała, była pracą dorywczą obejmującą kilka godzin w tygodniu, a nie była to praca zawodowa w pełnym tego słowa znaczeniu. Ubezpieczona wskazała, że jeśli była potrzebna w gospodarstwie to miała możliwość odpracowania tych godzin w dowolnych dniach i dowolnym terminie zaznaczając przy tym, że pobierał naukę zawodu i była traktowana jako uczeń, a nie pracownik. Odwołująca wykazała, że praca w gospodarstwie była regularna i stała, a dojazdy do miejsca pracy w W. nie zmieniały faktu, że przez ten czas aktywnie uczestniczyła w prowadzeniu gospodarstwa rolnego. Mając powyższe okoliczności na względzie ubezpieczona wniosła o uwzględnienie dodatkowych okresów pracy od 21 grudnia 1981 r. do 31 grudnia 1982 r. w gospodarstwie rolnym, które mogą mieć wpływ na ogólny okres ubezpieczenia, a tym samym na prawo do emerytury rolniczej i przyznanie jej wnioskowanego świadczenia (odwołanie z dnia 4 grudnia 2024 r. k.3-6 a.s.).

W odpowiedzi Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wniósł o oddalenie odwołania w całości. W uzasadnieniu stanowiska scharakteryzował przebieg toczącego się przed nim postępowania poprzedzającego wydanie zaskarżonej decyzji. Następnie, powołując się na przepis art. 19 ust. 1 w zw. z art. 20 ust. 1, ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U z 2024 r. poz. 90), zakwestionował spełnienie przez A. C. warunków uprawniających ją do otrzymania emerytury rolniczej. Organ rentowy wskazał, że odwołująca się legitymuje się okresem ubezpieczenia emerytalno-rentowego w wymiarze 23 lata, 5 miesięcy i 26 dni, który w świetle ww. przepisów jest niewystarczający do nabycia prawa do roszczonego świadczenia. Organ rentowy wskazał, że nie został zaliczony okres pracy w gospodarstwach rolnym rodziców od 21 grudnia 1981 r. do 31 grudnia 1982 r., ponieważ w tym okresie odwołująca pracowała w (...) w W., a odległość między W. a miejscem położenia gospodarstwa rolnego we wsi Ż. gm. (...), powiat (...) wynosiła ponad 80 km, zatem praca jaką odwołująca wykonywała w gospodarstwie rolnym nie miała stałego charakteru. Odwołująca mogła co najwyżej pomagać rodzicom w gospodarstwie lub wykonywać pewne czynności w krótkich okresach np. dni wolne od pracy, święta, niedziele, gdyż dzieci rolników zwyczajowo taką pomoc rodzicom świadczyły. Niezależnie od tego, że odwołująca była zatrudniona jako uczennica to była to dla niej praca zawodowa, za którą otrzymywała wynagrodzenie. Ponadto praca zawodowa poza miejscem zamieszkania, wymagała od odwołującej poświęcenia czasu na dojazd do i z pracy, niezbędny odpoczynek czy posiłek, co wyklucza przyjęcie możliwości wykonywania stale niezbędnej pracy w gospodarstwie rolnym rodziców. Organ rentowy dodatkowo zaznaczył, że niezaliczeniu podlega również okres pracy zawodowej, prowadzenia działalności gospodarczej i pobierania zasiłku dla bezrobotnych, ponieważ w świetle art. 20 ust. 3 nie podlega on uwzględnieniu w stosunku do osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. Uwzględniając przedstawiony stan faktyczny organ rentowy nie znalazł podstaw do uwzględnienia odwołania i ustalenia prawa do emerytury rolniczej. Organ rentowy podkreślił, że nawet ustalenie, że w spornym okresie odwołująca faktycznie pracowała w gospodarstwie rodziców nie spowoduje, że będzie legitymowała okresem ubezpieczenia w wymiarze 25 lat. Mając powyższe na względzie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania (odpowiedź KRUS na odwołanie k.7-10 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. C. urodziła się (...) (bezsporne). Rodzice ubezpieczonej – J. i J. P. byli właścicielami gospodarstwa rolnego w Ż. gm. Stoczek o powierzchni 11,29 ha (zaświadczenie Sekretarza Gminy z dnia 29 kwietnia 1996 r. – k. 31 akt KRUS).

Od 21 grudnia 1981 r. do 3 listopada 1983 r. ubezpieczona była zatrudniona w (...) w W. na stanowisku uczennicy (świadectwo pracy z 5 listopada 1983 r. k. 23 akt KRUS).

Gospodarstwo rodziców ubezpieczonej było stosunkowo duże. Posiadali oni około 12 świń, około 6 krów, 3 konie oraz kury. Prowadzono również uprawy - najwięcej uprawiano zbóż i ziemniaków, uprawiano również buraki dla zwierząt i warzywa. Wszystkie prace wykonywane były ręcznie ze względu na brak maszyn rolniczych. Odwołująca posiadała liczne rodzeństwo. Jednak w spornym okresie, w gospodarstwie mieszkała ubezpieczona i dwoje jej młodszego rodzeństwa, ponieważ starsze rodzeństwo wyjechało – odwołująca była w tym czasie najstarsza. Ubezpieczona codziennie pomagała w gospodarstwie, wstawała bardzo wcześnie – około 4:00 doiła krowy, karmiła świnie i dopiero po wykonaniu tych obowiązków jechała do pracy w W.. Po powrocie z praktyk odwołująca wracała do pracy w gospodarstwie – do około 22:00 doiła krowy, zbierała siano bądź ziemniaki z pola oraz wykonywała inne czynności w gospodarstwie. Cukiernia, w której ubezpieczona odbywała praktyki znajdowała się na ul. (...). Odwołująca do W. jeździła 3 - 4 dni w tygodniu, a w pozostałe dni pracowała w gospodarstwie. A. C., żeby dostać się do W. jechała do autobusu rowerem 2,5 km w P., potem autobusem do Ł. i stamtąd pociągiem jechała do Ząbek, skąd zabierał ją szef samochodem lub jechała autobusem. Zdarzało się, że podwoził ją któryś z sąsiadów, który jechał do W.. Czasami szef odwołującej przyjeżdżał na wieś po jajka i wtedy to z nim ubezpieczona jechała do W.. Odwołująca nie posiadała miesięcznego biletu autobusowego, ponieważ nie było to dla niej opłacalne. W okresie letnim A. C. więcej przebywała w domu, ponieważ było więcej pracy np. przy sianokosach, żniwach, zbieraniu ziemniaków i musiała więcej pomagać w gospodarstwie. W zimie przygotowywała drewno na opał, karmiła zwierzęta, doiła krowy, szykowała sieczkę dla krów i koni, a dla świń - parowała ziemniaki. A. C. była umówiona ze swoim szefem, że w razie, gdy będzie potrzebna w gospodarstwie to nie będzie przyjeżdżać do pracowni (zeznania świadka K. M. k.35 a.s., zeznania świadka Z. G. k.35-36 a.s., zeznania ubezpieczonej k.36-37 a.s).

W dniu 24 października 2024 r. A. C. złożyła do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wniosek o emeryturę rolniczą (wniosek o emeryturę rolniczą z załącznikami k. 1-27 akt KRUS).

Prezes KRUS w dniu z 15 listopada 2024 r. wydał decyzję nr (...), którą odmówił ubezpieczonej prawa do emerytury rolniczej wskazując, że nie posiada ona wymaganego okresu ubezpieczenia emerytalno-rentowego (wyłącznie rolniczego), tj. 25 lat. Na dzień wydania wskazanej decyzji za udowodniony przez A. C. okres ubezpieczenia emerytalno-rentowego KRUS przyjął 23 lata i 5 miesięcy i 26 dni. Organ rentowy do ww. okresu nie uwzględnił ubezpieczonej czasu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 21 grudnia 1981 r. do 31 grudnia 1982 r., ponieważ w tym okresie pracowała ona zawodowo w W., a więc odległość pomiędzy miejscem zatrudnienia, a gospodarstwem rolnym wynosiła ponad 80 km, co w ocenie organu rentowego wyklucza stałą pracę w gospodarstwie. Organ rentowy nie zaliczył również okresu pracy zawodowej, okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych oraz okresu prowadzenia działalności gospodarczej, ponieważ ubezpieczona urodziła się po 31 grudnia 1948 r. (decyzja z dnia 15 listopada 2024 r. k. 33 akt KRUS).

A. C. w dniu 4 grudnia odwołała się od ww. decyzji, czym zainicjowała przedmiotowe postępowanie (odwołanie z dnia 4 grudnia 2024 k.3-6 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych, a także w oparciu o zeznania odwołującej i zeznania świadków: K. M. i Z. G. złożone w toku postępowania sądowego. Sąd uznał, że ww. dokumenty nie były kwestionowane przez strony procesu i stanowiły wiarygodne dowody, na podstawie których ustalono kwestie dotyczące życia osobistego oraz zawodowego ubezpieczonej. Dodatkowo Sąd nadał przymiot wiarygodności zeznaniom odwołującej oraz świadków przesłuchanych w sprawie, ponieważ były zbieżne ze sobą i z rzeczowym materiałem dowodowym.

Świadkowie zamieszkiwali w tej samej miejscowości co odwołująca – byli sąsiadami, widywali, jak wykonywała pracę w gospodarstwie rolnym rodziców, znali sytuację rodzinną ubezpieczonej i potwierdzili, że w spornym okresie wykonywała prace gospodarskie. Również zeznania ubezpieczonej zasługiwały na danie im wiary. A. C. opisała w szczegółowy sposób jak wyglądała jej praca w W., jak wyglądały jej dojazdy i ile czasu zajmowało jej dojeżdżanie do W.. Odwołująca równocześnie wskazała, że pomimo odbywania praktyk codziennie wykonywała prace w gospodarstwie rodziców od samego rana, przed wyjazdem do W., jak i po powrocie do domu - do późnych godzin wieczornych.

S ąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie A. C. od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w W. z dnia 15 listopada 2024 r. znak (...) (...) nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. 2024 r. poz. 90), emerytura rolnicza przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny; wiek emerytalny kobiety wynosi 60 lat, a mężczyzny 65 lat;

2) podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 25 lat, z uwzględnieniem art. 20.

W myśl art. 20 ust. powołanej ustawy, do okresów ubezpieczenia wymaganych zgodnie z art. 19 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 zalicza się okresy:

1) podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin w latach 1983-1990;

2) prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym, po ukończeniu 16. roku życia, przed dniem 1 stycznia 1983 r.;

3) od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi.

Przy czym według art. 20 ust. 3 ustawy, przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu rolników ubezpieczenie społeczne rolników indywidualnych, zwane dalej „ubezpieczeniem”, obejmuje rolników prowadzących gospodarstwa rolne. Ubezpieczenie obejmuje również domowników pracujących w gospodarstwie rolnym (art. 1 ust. 2).

Według art. 2 tej ustawy, przez użyte w ustawie określenie:

1) rolnik - rozumie się osobę:

a) prowadzącą gospodarstwo rolne lub dział specjalny samodzielnie albo w charakterze współwłaściciela (współposiadacza) na gruntach stanowiących jej własność lub będących w jej posiadaniu,

b) małżonka rolnika,

2) domownicy - rozumie się członków rodziny rolnika i inne osoby pracujące w gospodarstwie rolnym, jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z rolnikiem, ukończyły 16 lat, nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia na podstawie innych przepisów, a ponadto praca w gospodarstwie rolnym stanowi ich główne źródło utrzymania,

3) ubezpieczony - rozumie się rolnika oraz domowników,

4) gospodarstwo rolne - rozumie się będące własnością lub znajdujące się w posiadaniu tej samej osoby nieruchomości rolne, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, obejmującą grunty rolne i leśne wraz z budynkami, urządzeniami i inwentarzem oraz prawami i obowiązkami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa, gdy powierzchnia użytków rolnych tego gospodarstwa przekracza 1 ha.

W przedmiotowej sprawie organ rentowy wydał decyzję odmawiającą prawa do świadczenia w postaci emerytury rolniczej uznając, że ubezpieczona nie spełnia wymogów niezbędnych do uzyskania emerytury rolniczej, w szczególności chodziło o niespełnienie przez ubezpieczoną jednego z podstawowych warunków do przyznania świadczenia tj. niepodleganie przez A. C. ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 25 lat. Organ rentowy nie zaliczył ubezpieczonej okresów pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 21 grudnia 1981 r. do 31 grudnia 1982 r., ponieważ w tym okresie ubezpieczona pracowała zawodowo w W., a odległość pomiędzy miejscem zatrudnienia a gospodarstwem rolnym wynosiła ponad 80 km, co w ocenie organu rentowego wyklucza stałą pracę w gospodarstwie rolnym. Odwołująca kwestionowała we wniesionym odwołaniu jedynie niezaliczenie okresu jej pracy od 21 grudnia 1981 r. do 31 grudnia 1982 r. i w tym zakresie Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że organ rentowy błędnie odmówił zaliczenia okresów pracy ubezpieczonej w gospodarstwie rolnym rodziców od 21 grudnia 1981 r. do 31 grudnia 1982 r. Z zebranego materiału dowodowego – w tym głównie zeznań świadków i odwołującej wynika, że ubezpieczona pomimo tego, że w spornym okresie odbywała praktyki w pracowni cukierniczej w W. wykonywała prace w gospodarstwie rolnym rodziców. A. C. zatrudniona była w (...) w W. na stanowisku uczennicy i nie wykonywała pracy w pełnym wymiarze czasu pracy – jeździła tam na kilka godzin dziennie 3 - 4 dni w tygodniu, a gdy zachodziła potrzeba, aby była obecna cały dzień w gospodarstwie to miała możliwość nieprzychodzenia do pracowni. Odwołująca zarówno przed wyjściem na praktyki od wczesnego ranka wykonywała prace w gospodarstwie, które polegały m.in. na dojeniu krów, karmieniu trzody itp. Również po powrocie z W. wykonywała te czynności. Do W. dojeżdżała komunikacją miejską lub korzystała z pomocy sąsiadów, którzy dojeżdżali do W. - jak wskazała odwołująca - nie posiadała nawet biletu miesięcznego na autobus, ponieważ nie było to dla niej opłacalne. Świadkowie przesłuchani w sprawie potwierdzili, że widywali ubezpieczoną podczas wykonywania prac w gospodarstwie każdego dnia. Należy zauważyć, że w przedmiotowej sprawie świadkowie rzetelnie i niemalże jednakowo - za wyjątkiem niczego nie zmieniających szczegółów - opisali czynności wykonywane przez ubezpieczoną w gospodarstwie rolnym rodziców, a także wskazali, że jej rola była znacząca w prowadzeniu tego gospodarstwa z uwagi na ilość prac w nim wykonywanych. W spornym okresie ubezpieczona mieszkała w gospodarstwie z rodzicami i dwójką młodszego rodzeństwa. Do utrzymania gospodarstwa potrzebna była praca ubezpieczonej. Wskazuje na to choćby fakt, że każdego dnia ręcznie, rano i wieczorem, trzeba było wydoić kilka krów, a oprócz tego wykonać szereg prac związanych z obrządkiem, w tym karmieniem zwierząt. Oprócz tego były wykonywane prace polowe, które były prowadzone niemal przez cały rok, za wyjątkiem okresu zimowego. Z uwagi na wielkość gospodarstwa i brak mechanizacji rolnictwa w tamtym czasie, a także ilość czynności, które trzeba było wykonać w polu, czy przy inwentarzu, ubezpieczona z całą pewnością musiała pracować stale, tym bardziej że mieszkała w gospodarstwie, a jak wynika z zebranego materiału dowodowego jej zaangażowanie w odbywane praktyki w pracowni cukierniczej to było kilka godzin dziennie.

Jak wskazuje się w orzecznictwie okres prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia przed dniem 1 stycznia 1983 r. podlega zaliczeniu do okresu ubezpieczenia wymaganego do nabycia prawa do emerytury rolniczej, jeżeli nie został zaliczony do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie odrębnych przepisów, choćby w tym okresie rolnik równocześnie był zatrudniony na podstawie stosunku pracy (art. 20 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 19 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r. poz. 933 z późn. zm.) (Wyrok SN z 7 grudnia 2021 r., III USKP 91/21, OSNP 2023, Nr 1, poz. 10.). Na podstawie art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy z 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników zaliczeniu do okresu podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu będącego przesłanką prawa do emerytury w myśl art. 19 ust. 1 pkt 2 tej ustawy podlegają realizowane przed dniem 1 stycznia 1983 r., także równolegle z okresami zatrudnienia poza rolnictwem, okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego oraz okresy pracy w takim gospodarstwie po ukończeniu 16-tego roku życia, z tym tylko zastrzeżeniem, że nie zalicza się ich do okresów ubezpieczenia, jeżeli to one (a nie równolegle z nimi realizowane okresy zatrudnienia poza rolnictwem) zostały zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie odrębnych przepisów (art. 20 ust. 2 ustawy). Uwzględnienie okresów pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16-tego roku życia jest przy tym możliwe wówczas, gdy była ona rzeczywiście wykonywana oraz miała stały charakter i była niezbędna dla funkcjonowania gospodarstwa, co oznacza, że nie musi być, jak w przypadku pracy, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 u.e.r.f.u.s., wykonywana w wymiarze co najmniej połowy etatu, to jest przez nie mniej niż 4 godziny (por. art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a tej ustawy) (Wyrok SN z 9 listopada 2022 r., I (...) 129/21, LEX nr 3522535.).

Uwzględniając wskazane okoliczności, Sąd przyjął, że ubezpieczona pracowała w gospodarstwie rolnym rodziców jako domownik po ukończeniu 16-tego roku życia również w okresie pracy jako uczennica w (...) od 21 grudnia 1981 r. do 31 grudnia 1982 r. i podlegała w tym okresie ubezpieczeniu rolniczemu, a okres ten powinien zostać uwzględniony przy ustalaniu prawa do emerytury rolniczej. W tym miejscu należy również zauważyć, że pełnomocnik organu rentowego na rozprawie nie negował tego, że ubezpieczona faktycznie pracę w gospodarstwie rolnym swoich rodziców wykonywała w spornym okresie, a jedynie wskazywał na brak wystarczającego sumarycznego okresu umożliwiającego przyznanie odwołującej emerytury rolniczej.

Niemniej jednak pomimo tego, że w toku postępowania przed Sądem zostało ustalone, że okres, który był w przedmiotowej sprawie sporny powinien zostać ubezpieczonej zaliczony jako praca w gospodarstwie rolnym rodziców, to zaliczenie tego okresu na dzień wydania wzmiankowanej decyzji nie dało stażu sumarycznego 25 lat, który jest wymagany przepisami. Po doliczeniu spornego okresu staż ubezpieczenia rolniczego odwołującej wyniósł 24 lata 6 miesięcy i 6 dni. Odwołująca zatem, niezależnie od zaliczenia spornego okresu nie spełniła przesłanek do uzyskania emerytury rolniczej na dzień wydania zaskarżonej decyzji – ponieważ Sąd bada prawidłowość zaskarżonej decyzji na moment jej wydania, zgodnie z obowiązującym w chwili jej wydania stanem prawnym i faktycznym. Pomimo, że w przedmiotowej sprawie Sąd doliczył do stażu ubezpieczeniowego odwołującej okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w wysokości ponad roku, to A. C. na dzień wydania decyzji legitymuje się stażem niewystarczającym do uzyskania prawa do emerytury rolniczej, gdyż w jej przypadku wynosi on mniej niż 25 lat.

Biorąc pod uwagę, że odwołująca nie wykazała podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników przez okres co najmniej 25 lat, Sąd Okręgowy na podstawie art.477 ¹⁴ §1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.