Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

19 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kosicka

po rozpoznaniu 19 czerwca 2024 r. na posiedzeniu niejawnym w Warszawie

sprawy z odwołania S. Ś.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z 8 września 2023 r., znak (...) (...)

o wysokość kapitału początkowego

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zalicza S. Ś. do wysokości kapitału początkowego okres trwania studiów od 1 października 1977 r. do 2 lipca 1982 r., jako okres nieskładkowy.

VII U 1810/23

UZASADNIENIE

Ubezpieczony S. Ś. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. Inspektorat w L. z 8 września 2023 r., znak: (...) (...), którą organ rentowy odmówił ponownego ustalenia kapitału początkowego. S. Ś. zakwestionował słuszność stanowiska organu rentowego, w którym organ na potrzeby ustalania kapitału początkowe przyjął jedynie 4,5 roku odbytych przez ubezpieczonego studiów, zamiast 5 lat. Na tę okoliczność ubezpieczony przedłożył pismo z Politechniki (...), mające potwierdzać, że studia zostały przez niego ukończone 2 lipca 1982 r., zgodnie z programem, który uległ wydłużeniu z powodu zawieszenia zajęć w stanie wojennym. Ubezpieczony zaznaczył, że zajęcia na studiach nie odbywały się i zostały wznowione dopiero w kolejnym, wiosennym semestrze. Okoliczność ta czyniła niemożliwym ukończenie studiów w 4 lata i 6 miesięcy. Przerwany, ostatni IX semestr jesienny został przesunięty na semestr letni 1982 r. i w tym czasie odbywały się zajęcia, które były konieczne do ukończenia studiów. (odwołanie – k.3 a.s.)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. W uzasadnieniu stanowiska wskazano, że do wyliczenia kapitału początkowego S. Ś. uwzględniono, jako okres nieskładkowy, okres studiów wyższych od 1 października 1977 r. do 31 marca 1982 r., do czego podstawą było zaświadczenie z 18 lutego 2003 r. wystawionego przez Politechnikę (...), z którego wynikało, że ubezpieczony rozpoczął studia 1 października 1977 r., które trwały cztery i pół roku i zostały ukończone 2 lipca 1982 r. Organ rentowy powołał się na treść przepisu art. 7 pkt 9 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i wskazał, że z jego treści nie wynika, aby możliwym było zaliczenie okresu faktycznego trwania studiów, niezależnie od przyczyny ich przedłużenia. Z tego powodu organ rentowy uwzględnił do ustalania kapitału początkowego okres określony w programie studiów, tj. 4,5 roku. (odpowiedź organu rentowego – k. 14 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

S. Ś. urodzony (...), był studentem Wydziału Geodezji i Kartografii Politechniki (...). Studiował w trybie dziennym w okresie od 1 października 1977 r. do 2 lipca 1982 r., w tym dniu uzyskał tytuł magistra. (zaświadczenie z Politechniki (...) – k. 3 a.r.). Program studiów podjętych przez ubezpieczonego wynosił 9 semestrów. Studia rozpoczęły się 1 września 1977 r., a powinny się zakończyć po 4,5 roku, w semestrze zimowym roku akademickiego 1981/1982, tj. pomiędzy październikiem 1981 r. a lutym 1982 r. Wprowadzenie stanu wojennego spowodowało, że studenci mogli ukończyć studia w semestrze letnim, który trwał od lutego 1982 r. do września 1982 r. (pismo z 28 listopada 2023 r. z Politechniki (...) – k. 13 a.s.).

S. Ś. był zatrudniony na ¼ etatu w (...) Przedsiębiorstwie (...) w W. w okresie od 1 października 1982 r. do 31 stycznia 1986 r. kolejno na stanowiskach stażysty i starszego asystenta geodety. W okresie od 16 marca 1987 r. do 31 lipca 1990 r. pracował na stanowisku Kierownika Spółdzielni w (...) Spółdzielni Pracy (...). Od 1 lipca 1990 r. do 31 grudnia 1990 r. zatrudniony był w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w wymiarze ½ etatu, jako Doradca Dyrektora. W okresie od 1 sierpnia 1990 r. do 15 lipca 1992 r. był zatrudniony na stanowisku Dyrektora na ½ etatu w (...) Sp. z o.o. Od 3 sierpnia 1992 r. ubezpieczony jest zatrudniony w (...) Bank (...) SA, jako Dyrektor Oddziału Centrum. (świadectwa pracy – k. k. 4 – 7 a.r., zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z (...) SA – k. 11 a.r.).

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 7 sierpnia 2007 r., znak: (...) (...) S. Ś. miał ustalony kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. w wartości 156 532,64. (decyzja z 7 sierpnia 2007 r., znak: (...) (...) – k. 28 a.r.). Decyzją z 24 stycznia 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z urzędu ponownie ustalił wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r. przyjmując, że wynosi on 158 384,38. Organ rentowy ustalił, że ubezpieczony posiada 12 lat i 5 miesięcy okresów składkowych i 4 lata, 6 miesięcy i 6 dni okresów nieskładkowych, w tym okres studiów ubezpieczonego od 1 października 1977 r. do 31 marca 1982 r. w wymiarze 4 lat i 6 miesięcy zgodnie z programem studiów wskazanym w zaświadczeniu Politechniki (...) z 18 lutego 2003 r. z. (decyzja organu rentowego z 24 stycznia 2023 r. – k. 33 a.r.).

Decyzją z 25 stycznia 2023 r. organ rentowy przyznał S. Ś. emeryturę od stycznia 2023 r. w wysokości 8844,16 zł. (decyzja o przyznaniu emerytury – nienumerowana karta akt rentowych).

7 lutego 2023 r. S. Ś. złożył do organu rentowego wniosek o ponowne ustalenie kapitału początkowego z uwzględnieniem okresu studiów w wymiarze 5 lat, a nie jak przyjął organ rentowy w wymiarze 4 lat i 6 miesięcy. Ubezpieczony uzasadnił, że w czasie trwania ostatniego semestru, tj. w grudniu 1981 r. ogłoszono stan wojenny i uczelnia, na której studiował, została tymczasowo zamknięta, a zajęcia wznowiono dopiero w kolejnym semestrze wiosennym. Ubezpieczony podniósł, że przerwany ostatni IX semestr jesienny 1981 r. został przesunięty na semestr letni 1982 r. i w tym czasie odbywały się zajęcia konieczne do ukończenia studiów zgodnie z ich programem. Ubezpieczony podkreślił, że studia ukończył w terminie wyznaczonym przez uczelnię i zaznaczył, że nie powtarzał żadnego semestru ani też nie opóźnił się z zaliczeniem jakiegokolwiek z nich (wniosek ubezpieczonego z 7 lutego 2023 r. – k. 15 a.r.)

Decyzją z 8 września 2023 r., znak: (...) (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. Inspektorat w L. odmówił ponownego ustalenia wartości kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r., argumentując, że ubezpieczony nie przedłożył żadnych nowych dowodów, które miałyby wpływ na zmianę wartości kapitału początkowego. (decyzja organu rentowego – k. 34 a.r.).

S. Ś. odwołał się od wzmiankowanej wyżej decyzji organu rentowego . (odwołanie – k. 3 a.s.).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie zebranych w sprawie dowodów
z dokumentów znajdujących się w aktach rentowych i dokumentów zgromadzonych w toku postępowania sądowego. Dowody te nie budziły zastrzeżeń i zostały uznane przez sąd w całości za wiarygodne. Istotne dla sądu znaczenie miało pismo z Politechniki (...) z 28 listopada 2023 r. (k. 13 a.s.). Na podstawie tego dokumentu sąd ustalił faktyczne, nie mające jakiegokolwiek związku z postawą ubezpieczonego i niezawinione przez niego, przyczyny wydłużenia okresu trwania studiów.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie było uzasadnione.

Ubezpieczonemu jako osobie urodzonej pod 31 grudnia 1948 r., przysługuje prawo do emerytury w myśl art. 24 i następnych ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2022 r., poz. 504), zwanej dalej ustawą emerytalną. Wymieniony przepis art. 24 wskazuje, że ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego, co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Zgodnie z przepisem art. 185 a ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu wysokości emerytury dla osób nabywających prawo do emerytury w wieku określonym w art. 24 ust. 1 oraz w art. 184, kapitał początkowy podlega przeliczeniu poprzez dodanie do okresów nieskładkowych okresów, o których mowa w art. 7 pkt 9, przebytych przed dniem 1 stycznia 1999 r., w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 okresów składkowych udowodnionych do dnia zgłoszenia wniosku o emeryturę. Do przeliczonego kapitału początkowego stosuje się przepisy art. 173 ust. 3-6.

Kapitał początkowy jest ustalany zgodnie z treścią art. 173 i art. 174 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Wartość kapitału początkowego zgodnie z przepisem art. 173 ust. 3 ustawy emerytalnej ustala się na dzień wejścia w życie ustawy, dlatego do obliczenia kapitału początkowego zalicza się okresy składkowe i nieskładkowe przebyte do 31 grudnia 1998 r.

Zgodnie z przepisem art. 173 ust. 2 ustawy emerytalnej przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy

1)  okresy składkowe, o których mowa w art. 6,

2)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5,

3)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2, to znaczy w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

Na gruncie sprawy poza sporem pozostawało prawo ubezpieczonego do emerytury. Spór dotyczył kapitału początkowego, a ściślej mówiąc tego czy przy jego ustalaniu, organ rentowy powinien zaliczyć jako okres nieskładkowy, okres studiów ubezpieczonego na Politechnice (...) w wymiarze 4,5 roku – od 1 października 1977 r. do 31 marca 1982 r. wynikający z programu nauczania, czy jednak, czego domagał się odwołujący, okres studiów w wymiarze 5 lat od 1 października 1977 r. do 2 lipca 1982 r., będący faktycznym okresem nauki.

Przepis art. 7 pkt 9 ww. ustawy stanowi, że okresami nieskładkowymi są okresy nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów.

Literalne brzmienie cytowanego przepisu wskazuje wprost, że do okresu składkowego należy zaliczyć cały okres nauki przewidziany programem nauczania.

Sąd zaznacza jednak, że nie można tracić z pola widzenia ratio legis tej regulacji. W ocenie sądu wykładnia celowościowa nakazuje uznać, że ograniczenie możliwości zaliczenia do okresów nieskładkowych okresu nauki w szkole wyższej jedynie w wymiarze określonym w programie studiów ma na celu wykluczenie możliwości zaliczania okresów dłuższych niż te określone programowym wymiarem studiów, które powstają z przyczyn leżących po stronie ubezpieczonych. Przepis ten nie pozwala zatem na zindywidualizowanie wymiaru wskazanego w nim okresu składkowego, zarówno wówczas, gdy faktyczne ukończenie nauki nastąpiło po upływie okresu przewidzianego programem studiów, jak również, gdy uzyskanie dyplomu nastąpiło przed upływem tego okresu. Oczywiste jest, że za niedopuszczalne należy uznać ustalenie okresu nieskładkowego w wymiarze odpowiadającym faktycznemu okresowi nauki, tj. od daty jej faktycznego rozpoczęcia do daty obrony pracy dyplomowej, wówczas, gdy miało miejsce powtarzanie roku nauki lub gdy obrona pracy dyplomowej nastąpiła po zakończeniu ostatniego roku akademickiego. Celem takiej regulacji jest uniknięcie sytuacji, w których należałoby zaliczać ubezpieczonym do kapitału początkowego okres studiów, co prawda ukończonych, ale z opóźnieniem - z przyczyn leżących po stronie ubezpieczonego.

Tymczasem nie można tracić z pola widzenia, że okoliczności tej sprawy są zgoła odmienne przez to, że wydłużenie czasu trwania studiów w przypadku odwołującego się S. Ś. nie nastąpiło z jakichkolwiek przyczyn leżących o jego stronie, co oczywiste zważywszy, że powodem tego było wprowadzenie stanu wojennego w grudniu 1981 r. Sąd uznał za zbędne rozważanie szczególnego charakteru tego okresu, uznając te okoliczności za oczywiście incydentalne w okresie funkcjonowania państwa. Mając jednak na uwadze, że ten szczególny okres w historii państwa, miał istotny wpływ na życie jego obywateli i w pośredni sposób reperkusje z nim związane mogłyby być odczuwalne współcześnie, co realia przedmiotowej sprawy dobitnie ukazują, mając na uwadze wyjątkowy charakter sytuacji faktycznej sprawy uznał, że należy odstąpić od przyjęcia literalnego brzmienia przepisu art. 7 pkt 9 ustawy emerytalnej i zaliczyć odwołującemu się pełen okres trwania studiów, wydłużony z uwagi na wprowadzenie stanu wojennego.

Całokształt powyższych rozważań doprowadził sąd do przekonania o konieczności zmiany zaskarżonej decyzji poprzez zaliczenie S. Ś. do wysokości kapitału początkowego okresu trwania studiów od 1 października 1977 r. do 2 lipca 1982 r. jako okresu nieskładkowego.

Sąd zwraca przy tym jednocześnie uwagę, że o ile okres studiów ubezpieczonego w okresie od 1 października 1977 r. do 2 lipca 1982 r., należało uwzględnić przy ustalania kapitału początkowego jako okres nieskładkowy, to jednak należy mieć na względzie, że przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego okres nieskładkowy może być uwzględniony w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych. Zgodnie z ar art. 185a ustawy emerytalnej przy ustalaniu wysokości emerytury dla osób nabywających prawo do emerytury w wieku określonym w art. 24 ust. 1 oraz w art. 184, kapitał początkowy podlega przeliczeniu poprzez dodanie do okresów nieskładkowych okresów, o których mowa w art. 7 pkt 9, przebytych przed dniem 1 stycznia 1999 r., w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 okresów składkowych udowodnionych do dnia zgłoszenia wniosku o emeryturę.