Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

26 października 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kosicka

Protokolant: Maria Nalewczyńska

po rozpoznaniu na rozprawie 26 października 2023 r. w Warszawie

odwołania N. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia postojowego

z 30 sierpnia 2021 r. , znak: (...),

(...) (...), (...) (...),

(...) (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że N. P. nie jest zobowiązana do zwrotu świadczeń postojowych w wysokości 6240 zł (sześć tysięcy dwieście czterdzieści złotych);

zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. na rzecz radcy prawnego M. M. 1800 zł (tysiąc osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt VII U 1766/21

UZASADNIENIE

N. P. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 30 sierpnia 2021 r., nr:

• (...) (...)

• (...) (...),

• (...) (...),

• (...) (...),

w przedmiocie zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego. Równocześnie odwołująca wniosła o przywrócenie terminu o do złożenia odwołania wskazując jako przyczynę złożenia odwołania po terminie pobyt w Ukrainie, kwarantannę przebytą po powrocie do Polski oraz problemy zdrowotne, które uniemożliwiły jej wcześniejsze wzniesienie odwołania. W uzasadnieniu odwołania N. P. wskazała, że była zatrudniona w sklepie (...) przez agencję pośredniczącą w zatrudnieniu pracowników. Została niesłusznie zwolniona z pracy podczas pandemii COVID- 19 i nie mogła znaleźć nowego zatrudnienia. Wnioski o świadczenia postojowe składała w przekonaniu, że pieniądze te jej przysługują i ma ona prawo do tego świadczenia ponieważ takie informacje zostały jej udzielone (odwołanie z 17 grudnia 2021 r. k.3-5 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie wniósł w pierwszej kolejności o jego odrzucenie na podstawie art. 477 ^{( 9)} § 3 k.p.c. jako złożone po terminie, a w przypadku nieuwzględnienia wniosku - o oddalenie odwołania. Uzasadniając stanowisko organ rentowy powołał się na przepisy ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t. j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2095). Organ rentowy zaznaczył, że (...) S.A. wskazał, że odwołująca współpracowała z płatnikiem, na podstawie umowy zlecenia zawartej 16 października 2019 r. w okresie od 16 października 2019 r. do 31 marca 2020 r. Rozwiązanie umowy nastąpiło z nicjatywy odwołującej. Zatem oświadczenie zawarte we wniosku RSP-C (cześć III pkt. 5) było niezgodne z rzeczywistością, podobnie jak oświadczenia zawarte w części III wniosków RSP-CK. Następnie organ rentowy wskazał, że zgodnie z art. 15zx ust. 1 powołanego aktu, osoba, która pobrała nienależnie świadczenie postojowe, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Zgodnie z ust. 2 pkt. 1 powołanego przepisu przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę lub zamawiającego. Mając powyższe na względzie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania ( odpowiedź na odwołanie z 27 grudnia 2021 r. k. 5-8 a. s.).

12 sierpnia 2022 r. do tut. sądu wpłynął wniosek odwołującej o przyznanie jej pełnomocnika z urzędu, do wniosku odwołująca załączyła szereg dokumentów potwierdzających jej sytuację majątkową (k. 80 a.s.). W związku z powyższym postanowieniem z 18 sierpnia 2022 r. ustanowiono dla odwołującej pełnomocnika z urzędu posługującego się językiem ukraińskim (postanowienie z 18 sierpnia 2022 r. k.55 a.s.).

Pełnomocnik odwołującej pismem z 10 października 2022 r. poparł odwołanie wniesione przez ubezpieczoną w całości, wniósł o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej oraz wniósł szereg wniosków dowodowych ( pismo 10 października 2022 r. k.68-71 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

N. P., jest obywatelką Ukrainy. Po przyjeździe do Polski początkowo pracowała w rolnictwie, następnie od 2017 r. podjęła pracę za pośrednictwem agencji pracy (...) S.A. Odwołująca językiem polskim posługuje się w stopniu komunikatywnym, nie pozwalającym jednak na swobodną konwersację. 16 października 2019 r. podjęła pracę na stanowisku kasjera - sprzedawcy w sklepie (...). Początkowo odwołująca pracowała w sklepie (...) przy ul. (...) w W., następnie do 31 marca 2019 r. pracowała w sklepie zlokalizowanym przy ul. (...) w W.. 1 kwietnia 2020 r. stawiła się w miejscu pracy, jednak została poinformowana o tym, że nie jest już zatrudniona. Pracownik sklepu poinformował ją, by o przyczyny niedopuszczenia do dalszej pracy w sklepie pytała przedstawicieli agencji zatrudnienia.

Ubezpieczona skontaktowała się z przedstawicielem agencji i uzyskała odpowiedź, że naruszyła wewnętrzne regulaminy sklepu, bezprawnie wykorzystując voucher o wartości 20 zł i nie może tam dalej pracować. Grożono jej zwolnieniem dyscyplinarnym, w związku z czym zgodziła się na złożenie wniosku o rozwiązanie umowy za porozumieniem stron. 3 kwietnia 2020 r. złożyła podanie o rozwiązanie umowy zlecenia zawartej 16 października 2019 r. za obopólną zgodą w związku z pandemią (...)19 wskazując, że system pracy naraża jej osobę na zarażenie wirusem.

W okresie od kwietnia do lipca 2020 r. bezskutecznie szukała pracy ze względu na rozwijającą się wówczas pandemię. Odwołująca poszukując pomocy zwróciła się m.in. do biura poselskiego, Głównego Inspektoratu Pracy i ZUS. W biurze poselskim, do którego przychodziła kilkakrotnie po poradę, uzyskała informację, że może się starać o zasiłek solidarnościowy i świadczenie postojowe. Ubezpieczona kilkakrotnie kontaktowała się z ZUS w sprawie przyznania powyższych świadczeń, przychodziła tam osobiście. Odwołująca ze strony instytucji otrzymała informacje, że powinno przysługiwać jej świadczenie postojowe. Wobec czego, rozpoczęła starania o jego pozyskanie bezpośrednio w ZUS, jednak poradzono jej, że powinna wystąpić do zleceniodawcy, by ten złożył wniosek RSP-CZ, o co wystąpiła 5 czerwca 2020 r. Zleceniodawca przystał na prośbę, jednak zamiast złożyć wniosek do ZUS wniósł go do Urzędu Skarbowego, wobec czego dalsze wnioski składała sama ubezpieczona. Pierwotnie otrzymana kwota przyznanego zasiłku była w ocenie odwołującej zaniżona w porównaniu z tym, czego oczekiwała ubezpieczona na podstawie informacji otrzymanych od pracowników ZUS i osób, z którymi się konsultowała. Z tego względu prosiła zleceniodawcę o to, by ten uzupełnił dokumenty w ZUS, ujawniając jej faktyczne wynagrodzenie, co poskutkowało dalszą wypłatą świadczenia w należnej wysokości. W czasie kiedy odwołująca pracowała w sklepie (...) przy ul. (...) w W. kierownikiem sklepu był P. F., który wskazał, że jedynie raz prosił o zmianę pracownika z uwagi na kradzież, a druga z sytuacji dotyczyła niestawiania się pracownika do pracy, jednak interwencje te nie dotyczyły osoby odwołującej.

W okresie od 22 sierpnia 2021 r. do 12 października 2021 r. ubezpieczona przebywała w Ukrainie i ze względu na problemy techniczne nie była w stanie odebrać korespondencji z ZUS. Z kolei po powrocie przebywała od 13 do 22 października 2021 r. na kwarantannie granicznej, a następnie zmagała się z problemami zdrowotnymi, co unieumożliwiło jej odebranie korespondencji z ZUS. W celu zapoznania się z treścią korespondencji, udała się do ZUS przy ul. (...), gdzie po pokonaniu problemów technicznych, uniemożliwiających uprzednio odbiór pisma, wydrukowano zaskarżoną w przedmiotowej sprawie decyzję. Ubezpieczona została skierowana do (...) Oddziału ZUS na ul. (...). Udała się tam niezwłocznie, lecz tam powiedziano jej, że jedynym rozwiązaniem w sytuacji, w jakiej się znalazła będzie złożenie wniosku o zawarcie układu ratalnego. Z uwagi na obawę o rosnące odsetki i ewentualne późniejsze problemami z przekroczeniem granicy w związku z zadłużeniem ubezpieczona złożyła wniosek o zawarcie układu ratalnego. W międzyczasie N. P. zasięgnęła porady prawnej w związku ze swoją sytuacją i odmówiła podpisania układu i wniosła odwołanie od przedmiotowej decyzji (zeznania złożone przez odwołującą N. P. k.138- 141 a.s., zeznania świadka P. F. k.126-128 a.s., dokumentacja dotycząca zatrudnienia odwołującej k. 80 a.s.).

W dniach 22 czerwca 2020 r., 11 sierpnia 2020 r., 11 września 2020 r. i 21 września 2020 r. N. P. złożyła wnioski do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o świadczenia postojowe w związku z przeciwdziałaniem skutkom wywołanym przez (...)19 dla umów cywilnoprawnych (dokumentacja w aktach rentowych odwołującej).

Do wniosku o świadczenie postojowe w związku z przeciwdziałaniem skutkom wywołanym (...)19 dla umów cywilnoprawnych z 22 czerwca 2020 r. załączono umowę zlecenia zawartą pomiędzy (...) S.A a N. P. z 16 października 2019 r. w umowie wskazano wynagrodzenie godzinowe w kwocie 14, 70 zł brutto. We wniosku z 22 czerwca 2020 r. wskazano miesięczny przychód z umowy jako 612 zł. Ubezpieczona oświadczyła zleceniobiorcy, że nie podlega ubezpieczeniu z innego tytułu, wysokość uzyskanych przychodów z innych umów cywilnoprawnych w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku wynosi 0,00 zł. Kolejno we wniosku z 11 sierpnia 2020 r. wskazano jako miesięczny przychód wynikający z umowy 14,70 zł, a przychód osiągnięty w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku 4967,91 zł. (wnioski złożone do ZUS- nienumerowane karty akt rentowych).

Decyzją z 30 sierpnia 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zobowiązał odwołującą do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń postojowych w kwocie 6240,00 zł na podstawie:

1) wypłaconego w dniu 24 czerwca 2020 r. na podstawie wniosku RSP-C z 22 czerwca 2020 r w kwocie 612 zł,

2) wypłaconego w dniu 24 sierpnia 2020 r. na podstawie wniosku RSP-CZ z 11 sierpnia 2020 r w kwocie 1468 zł,

3) wypłaconego w dniu 15 września 2020 r. na podstawie wniosku z RSP-CK z 11 września 2020 r. w kwocie 2080 zł,

4) wypłaconego w dniu 5 października 2020 r., na podstawie wniosku RSP-CK z 21 września 2020 r. w kwocie 2080 zł,

Poza należnością główną odwołująca została zobowiązana do zapłaty odsetek od powyższych świadczeń.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że odwołująca wedle informacji przekazanych przez zleceniodawcę (...) S.A. współpracowała z firmą w okresie od 16 października 2019 r. do 31 marca 2021 r. na podstawie umowy zawartej 16 października 2019 r. Agencja (...) oddelegowała odwołującą do klienta firmy, u którego jako zleceniobiorca świadczyła ona usługi zgodnie z umową. Pierwotnie współpraca z firmą zawarta została na okres od 16 października 2019 r. do 11 kwietnia 2020 r. W związku z pandemią C.-19 odwołująca 3 kwietnia 2020 r. złożyła wypowiedzenie uzasadniając, że system pracy naraża jej zdrowie i 31 marca 2020 r. na mocy porozumienia stron umowa została rozwiązana. Natomiast świadczenie postojowe przysługuje, jeżeli w następstwie wystąpienia C.-19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności przez zleceniodawcę lub zamawiającego z którym została zawarta umowa cywilnoprawna. W okresie wykonywanej przez odwołującą umowy nie nastąpił przestój ani ograniczenie a umowa została rozwiązana na wniosek odwołującej. Wypłata świadczenia na podstawie wniosku złożonego przez zleceniodawcę 22 czerwca 2020 r. nastąpiła na podstawie automatycznego przetworzenia wniosku, co skutkowało każdorazową wypłatą nienależnego świadczenia postojowego (decyzja z 30 sierpnia 2021 r. – akta rentowe odwołującej).

Odwołująca zaskarżyła niniejszą decyzję inicjując przedmiotowe postępowanie (odwołanie z 17 grudnia 2021 r. k.3-6 a.s.).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach niniejszej sprawy oraz aktach rentowych, zeznań odwołującej się oraz świadka przesłuchanego w toku rozprawy P. F.. Zdaniem sądu, powołane wyżej dokumenty, w zakresie, w jakim sąd oparł na nich swoje ustalenia są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Nie były one przez strony kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem okoliczności wynikające z treści tych dokumentów należało uznać za bezsporne i mające wysoki walor dowodowy. Również zeznania świadka oraz odwołującej się nie budziły zastrzeżeń sądu.

Zeznania świadka P. F. zasługiwały w całości na danie im wiary. Świadek pracował jako kierownik sklepu, w którym była zatrudniona odwołująca w spornym okresie czasu. Co prawda świadek nie pamiętał okoliczności odejścia odwołującej z pracy i wielokrotnie podczas składania zeznań powoływał się na niepamięć, jednak opisał jak przebiegał proces zwolnienia pracownika, jeśli zachodziła taka konieczność. Ponadto wskazał, że z tamtego okresie pamięta, że podejmował dwie interwencje w związku z zamianą pracowników, jednak żadna z nich nie dotyczyła odwołującej. W tym zakresie zeznania świadka zasługiwały na danie im wiary.

Sąd dał również wiarę zeznaniom złożonym przez odwołującą, która w obszerny sposób opisała jak wyglądała jej współpraca z agencją pośredniczącą w zatrudnianiu pracowników oraz jak przebiegała jej praca w sklepie (...). Zeznania odwołującej były bardzo szczegółowe i N. P. dokładnie opisała jak doszło do tej sytuacji i dlaczego złożyła wnioski o świadczenia postojowe. Zeznania odwołującej zasługiwały w całości na danie im wiary, były jasne, spójne i znajdowały potwierdzenie w pozostałym zebranym w sprawie materiale dowodowym.

Sąd zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności należy wskazać, że co prawda do złożenia odwołania doszło przez ubezpieczoną z przekroczeniem terminu, jednak w ocenie sądu opóźnienie to nie wynikało w żadnym stopniu z winy odwołującej. Sąd wziął pod uwagę okoliczność, że odwołująca przebywała w Ukrainie, a następnie odbywała kwarantannę graniczną i nie miała możliwości odczytania pisma z ZUS. Po powrocie do Polski odwołująca miała również problemy zdrowotne, które uniemożliwiły jej działanie. Jednak przed złożeniem odwołania N. P. cały czas podejmowała czynności, by wyjaśnić podstawy wydania zaskarżonej decyzji, jednak z powodu błędnych pouczeń ze strony różnych instytucji nie zachowała terminu do wniesienia odwołania. Mając powyższe na względzie spóźnienie w złożeniu odwołania należało uznać za usprawiedliwione.

Sąd uznał, że odwołanie wniesione przez N. P. jest uzasadnione.

Prawo do świadczenia postojowego wynika z ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Świadczenie to przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia (...)19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności odpowiednio przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą albo przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna w rozumieniu art. 15zq ust. 1 pkt 2 i ust. 3 ustawy covidowej. Zgodnie z art. 15zq ust. 1 pkt 2 ww. ustawy, osobie wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia, inną umowę oświadczenie usług, do której zgodnie z ustawą z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowę o dzieło przysługuje świadczenie postojowe.

Osobie wykonującej umowę cywilnoprawną świadczenie postojowe przysługuje, jeżeli:

1) umowa cywilnoprawna została zawarta przed dniem 1 kwietnia 2020 r.

2) przychód z umowy cywilnoprawnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, nie był wyższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku;

3) nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu (ust. 5).

Zgodnie z art. 15zq ust. 1 pkt 2 i ust. 2 i 3 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych – tzw. tarczy antykryzysowej 3.0., zwanej dalej „ustawą covidową”, świadczenie postojowe przysługuje osobie wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia, inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z ustawą z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowę o dzieło, zwane dalej ,,umową cywilnoprawną”.

Świadczenie postojowe przysługuje osobom zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli są:

1) obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej lub

2) posiadającymi prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, lub

3) cudzoziemcami legalnie przebywającymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. (ust. 2)

Zgodnie z treścią art. 15 zs ustawy covidowej, ustalenie prawa do świadczenia postojowego następuje na wniosek osoby, o której mowa w art. 15zq ust. 1, zwanej dalej „osobą uprawnioną”, składany do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ust. 1). W przypadku osoby wykonującej umowę cywilnoprawną wniosek składany jest za pośrednictwem odpowiednio zleceniodawcy lub zamawiającego. Oznacza to, że wniosek pochodzi od zleceniobiorcy, a jedynie jego „przekazicielem” jest płatnik - w tym przypadku zleceniodawca. Odpowiednio zleceniodawca lub zamawiający załącza do wniosku:

1) oświadczenie potwierdzające:

a) niedojście do skutku lub ograniczenie wykonywania umowy cywilnoprawnej z powodu przestoju w prowadzeniu działalności, o którym mowa w art. 15zq ust. 3;

b) datę zawarcia i wysokość wynagrodzenia z tytułu umowy cywilnoprawnej,

c) uzyskanie przez osobę wykonującą umowę cywilnoprawną w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, przychodu nie wyższego niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku;

d) otrzymanie oświadczenia od osoby wykonującej umowę cywilnoprawną, że nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu i o wysokości uzyskanych przychodów z innych umów cywilnoprawnych;

2) kopię umów cywilnoprawnych.

Jak wynika z regulacji pkt d), to zleceniobiorca składa oświadczenie o niepodleganiu ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu i o wysokości uzyskanych przychodów z innych umów cywilnoprawnych.

Ochrona zatrudnienia oraz zmniejszenie obciążeń i zachowanie płynności finansowej przedsiębiorców to główne zadania pakietu regulacji, które składają się na tarczę antykryzysową. Rozwiązania tam zawarte obejmują nie tylko przedsiębiorców zatrudniających pracowników, a więc zapewniających miejsca pracy, ale również osoby, które prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą i wykonują pracę na podstawie umów cywilnoprawnych. Wśród rozwiązań, które mają zapobiegać skutkom epidemii (...)19 w Polsce, jest wsparcie realizowane przez ZUS w postaci wypłacania świadczeń postojowych. W uzasadnieniu projektu nowelizacji, która dodała do komentowanej ustawy między innymi art. 15zq-15zx, podkreślono, że osoby prowadzące działalność gospodarczą, opłacające składki same za siebie oraz osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, innej umowy o świadczenie usług, do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia, a także osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o dzieło, są szczególnie narażone na niestabilność, a nawet całkowitą utratę przychodów z powodu pandemii (...)19, ze względu na brak zleceń lub zamówień, czy rezygnację z realizowanych lub zawieranych umów. Rozwiązania legislacyjne obowiązujące już dużo wcześniej (możliwość skorzystania z odroczenia terminu płatności składek, układu ratalnego, umorzenia należności składek) w obliczu pandemii wywołanej (...)19 w wielu przypadkach okazały się niewystarczające, aby uchronić określone grupy podmiotów przed zatorami płatniczymi i upadłością, jak również brakiem środków finansowych przeznaczanych na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych. Wprowadzając przepis art. 15 zq ustawy covidowej ustawodawca zaproponował możliwość pomocy publicznej dla osób najbardziej dotkniętych epidemią, czyli wykonujących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych i osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. W oczywisty sposób przepis ten miał niejako „ratować” osoby wymienione w ustawie przed bankructwem, co z jednej strony miało chronić ich zabezpieczenie socjalne, a z drugiej strony również ochraniać gospodarkę przed zapaścią. Powyższe założenie wymaga uwzględnienia takiej wykładni celowościowej powyższych przepisów w kontekście oceny prawidłowości zaskarżonej decyzji (por. wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z 2 września 2020 r. sygn. IV U 1195/20).

O tym, w jakich przypadkach mamy do czynienia ze świadczeniem nienależnym decyduje art. 15 zx ustawy COVID. W dacie, kiedy N. P. pobrała świadczenia postojowe, wskazywał on, że za nienależnie pobrane świadczenie postojowe uważa się świadczenie:

1. przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę lub zamawiającego;

2. wypłacone osobie innej niż osoba uprawniona, z przyczyn niezależnych od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

W przedmiotowej sprawie nie można było zgodzić się z twierdzeniem organu rentowego jakoby ubezpieczona wprowadziła organ rentowy w błąd. Co prawda w aktach sprawy znajduje się wniosek odwołującej o rozwiązanie umowy zlecenia z uwagi na obawę przed zakażeniem koronawirusem, niemniej jednak nie można się zgodzić z tym, że do rozwiązania umowy doszło z inicjatywy odwołującej. Jak wynika z zebranego w sprawie materiału dowodowego do rozwiązania umowy doszło na skutek niewłaściwego zachowania zleceniodawcy. Sąd doszedł do przekonania, że sposób rozwiązania umowy z ubezpieczoną formalnie nie był prawidłowy i to upoważniało ją do wystąpienia o świadczenie postojowe. Oceniając postępowanie zleceniodawcy w stosunku do ubezpieczonej, problemy z komunikacją z agencją pośrednictwa pracy wskazują na to, że do rozwiązania umowy doszło z przyczyn leżących po stronie zleceniodawcy, dlatego w ocenie sądu otworzyło się uprawnienie ubezpieczonej do świadczenia postojowego. Ponadto należy mieć na względzie, że z pierwszym wnioskiem o świadczenie wystąpiła agencja pośrednicząca w zatrudnieniu odwołującej, czym potwierdziła, że odwołująca przerwała pracę i utraciła dochody na skutek pandemii, a zleceniodawca nie jest w stanie zapewnić jej wynagrodzenia. Wobec czego kolejne wnioski o świadczenie postojowe, które składała już sama odwołująca były zasadne. Wskazano odwołującej, że świadczenie to jej się należy, wobec czego N. P. w takim przeświadczeniu składała kolejne wnioski.

Postępowanie sądowe wskazało, że odwołująca w przedmiotowym okresie faktycznie nie wykonywał pracy u przedsiębiorcy, u którego pracowała, jednak okoliczność ta nie wynikała z rozwiązania umowy przez odwołującą, lecz z nieprawidłowego zachowania zleceniodawcy. Mając powyższe na względzie należało przyjąć, że świadczenie zostało wypłacone tej osobie, która jest do niego uprawniona, czyli N. P.. Po drugie, nie zaistniała sytuacja, w której to odwołująca wprowadziła w błąd organ rentowy bądź złożyła fałszywe oświadczenie czy dokumenty. Nie ma zatem podstaw, aby mówić o złożeniu fałszywego oświadczenia czy też o świadomym wprowadzeniu w błąd. Należy w tym miejscu mieć na względzie, że jak wynika z zebranego materiału dowodowego odwołująca była przekonana, że świadczenie to się jej należy, ponieważ tak została poinstruowana przez różne instytucje, w których szukała pomocy. Ponadto pierwszy wniosek został złożony przez jej zleceniodawcę, co dało jej przekonanie, że to świadczenie jest jej należne i jest uprawniona do składania kolejnych wniosków. Odwołująca aktywnie poszukiwała rady w różnych instytucjach i nie miała podstaw do wątpienia w ich wiarygodność, skoro zleceniodawca złożył pierwszy wniosek o świadczenie postojowe i świadczenie zostało jej wypłacone. Dodatkowo, nawet gdyby podzielić argumentację organu rentowego, sąd wskazuje, że świadczenie – przy założeniu, że zostałoby uznane za nienależne – nie może być uznane jako nienależnie pobrane. Wynika to z tego, że ani po stronie zleceniodawcy, ani tym bardziej po stronie odwołującego nie wystąpiła sytuacja świadomego wprowadzenia w błąd zakładu, a więc działania ukierunkowanego celowo na uzyskanie świadczenia, które nie jest należne. Zleceniodawcy nie można przypisać złej woli i świadomości w działaniu, mającej na celu wprowadzenie organu rentowego w błąd z powodów, o których była mowa, wzmocnionych argumentacją, wynikającą z cytowanego uzasadnienia do projektu ustawy, która wprowadziła m.in. dla zleceniobiorców prawo do świadczenia postojowego. To świadczenie miało być realnym wsparciem w czasie pandemii, tymczasem ZUS – interpretując nie w pełni jasne przepisy w sposób dla zleceniobiorców niekorzystny – wzywa do zwrotu pobranych świadczeń. Zdaniem sądu, opisane okoliczności nie dają podstaw do stwierdzenia, by świadczenia pobrane w takich warunkach, jak w przedmiotowej sprawie, były nienależnie pobrane, nawet gdyby zgodzić się z Zakładem, że były nienależne.

Mając na względzie powyższe, sąd w punkcie I na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzje i ustalił, że N. P. nie jest zobowiązana do zwrotu świadczeń postojowych w wysokości 6240 zł. O kosztach zastępstwa procesowego sąd orzekł w punkcie II wyroku na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w związku z § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 1935).